Regulacja procesu mikcjiFizjologia seminarium16 IV 2014Oskar Korczak

Plan prezentacji

Podsumowanie

Kontrola wyższych ośrodków mózgowych

Łuk współczulny

Łuk przywspółczulny

Wzorzec czasowy oddawania moczu

Wprowadzenie

1. WprowadzenieWzorzec czasowy oddawania moczuŁuk przywspółczulnyŁuk współczulnyKontrola wyższych ośrodków mózgowych

2. Wzorzec czasowy oddawania moczu

2. Wzorzec czasowy oddawania moczu

Rozkurcz mięśni gładkich podstawy pęcherza

moczowego i mięśnia zwieracza wewnętrznego

cewki moczowej

Skurcz mięśnia wypieraczamoczu i narastające szybko ciśnienie śródpęcherzowedo wartości maksymalnej

70-90 cm H20

Rozkurcz mięśnia poprzecznie prążkowanego,

zwieracza zewnętrznego cewki moczowej

Wyrzut moczu z prędkością 20-25 mL/s u mężczyzn i

25-30 mL/s u kobiet i opróżnienie pęcherza

3. Łuk przywspółczulny

ReceptoryWłókna aferentneDroga ośrodkowaDroga odśrodkowa

EfektorKolateraleHamowanie

3.1 Łuk przywspółczulny – receptory

Bodźcem progowym dla mechanoreceptorów wyzwalającym odruch oddawania moczu jest rozciągnięcie pęcherza moczowego taką objętością, aby bierne lepko-sprężyste napięcie jego ścian zwiększyło ciśnienie śródpęcherzowe do wartości około 15-20 cm H2O

3.2 Łuk przywspółczulny – włókna aferentne

Włókna trzewnoczuciowe odruchu są mielinowe typu Aδ i wchodzą do eferentnych przywspółczulnych nerwów miednicznych

Perykariony neuronów czuciowych znajdują się w zwojach rdzeniowych na poziomie krzyżowym

Stąd przez korzenie grzbietowe aksony ich rozgałęziają się oddając synapsy na neuronach warstwy I Rexeda neuronów kolumn grzbietowych istoty szarej rdzenia kręgowego w segmentach S1-S3

Pobudzenie przekazywane jest także do neuronów wokół kanału środkowego rdzenia (warstwa X Rexeda)

3.3 Łuk przywspółczulny – włókna aferentne

Pęcherz moczowy unerwiony jest czuciowo także przez bezmielinowe aferenty typu C

Kolaterale aferentów C zawracają do pęcherza i uwalniają SP oraz inne neurokiny, które przez receptor NK2 powodują silny lokalny skurcz mięśni gładkich

Zakooczenia czuciowe włókien C, bogate w neurokiny i bardzo wrażliwe na oziębienie, pobudzane są produktami procesu zapalnego pęcherza i cewki moczowej, co powoduje rdzeniowy odruch oddawania moczu, oraz uczucie bólu i szczypania

3.4 Łuk przywspółczulny – droga ośrodkowa

Droga ośrodkowa odruchu oddawania moczu przebiega przez neurony rdzeniowego ośrodka oddawania moczu w przywspółczulnych neuronach segmentów S1-S3 rdzenia krzyżowego (warstwy boczne V-VII)

oraz bezpośrednio drogami wstępującymi w powrózkach bocznych i brzuszno-bocznych rdzenia kręgowego

Włókna wstępujące oddają synapsy glutaminergiczne na neuronach części dogłowowej i grzbietowo-przyśrodkowej mostu zgrupowanych w mostowy ośrodek oddawania moczu

Rdzeniowy ośrodek oddawania moczu

Mostowy ośrodek oddawania moczu

3.5 Łuk przywspółczulny – droga ośrodkowa

W odruchu wydalania moczu uczestniczą także neurony okolicy przedwzrokowej podwzgórza zapoczątkowujące akt oddawania moczu wraz z przybraniem charakterystycznej postawy u niektórych ssaków np. u kotów

W odruchu biorą udział neurony istoty szarej okołowodociągowej oddające projekcję do mostowego ośrodka oddawania moczu

Podczas aktu oddawania moczu aktywne są także neurony kory mózgowej w dolnym zakręcie płata czołowego

Rdzeniowy ośrodek oddawania moczu

Mostowy ośrodek oddawania moczu

Dolny zakręt płata czołowego

Okolica przedwzrokowa

podwzgórza

Rdzeniowy ośrodek oddawania moczu

Mostowy ośrodek oddawania moczu

Dolny zakręt płata czołowego

Okolica przedwzrokowa

podwzgórza

3.6 Łuk przywspółczulny – droga odśrodkowa

Z mostowego ośrodka oddawania moczu pobudzenie przekazywane jest glutaminergicznymi drogami zstępującymi do przedzwojowych neuronów przywspółczulnych w segmentach S1-S3

Transmitterem włókien przywspółczulnych pozazwojowych kurczących mięsieo wypieracz moczu jest ACETYLOCHOLINA działające przez receptory metabotropowe M2 i M3

M2 -> cykl inozytolo-fosfolipidowy

M3 -> hamowanie cyklazy adenylanowej

3.7 Łuk przywspółczulny – droga odśrodkowa

W przeciwieostwie do cholinergicznych zakooczeo przywspółczulnych unerwiających mięsieo wypieraczmoczu, zakooczenia przywspółczulne unerwiające mięsieo wewnętrzny cewki moczowej i podstawę pęcherza moczowego mają charakter nitrenergiczny, podobnie jak sąsiednie włókna przywspółczulne unerwiające naczynia jamiste prącia i powodujące erekcję

3.8 Łuk przywspółczulny – efektor

Zarówno tlenek azotu jak i tlenek węgla powodują rozkurcz podstawy pęcherza i mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki moczowej

3.9 Łuk przywspółczulny – kolaterale

Podczas odruchu długie włókna ośrodkowe oddają kolateralepobudzające do GABA-ergicznychinterneuronów rdzeniowych, które hamują przedzwojowe neurony współczulne w segmentach lędźwiowych rdzenia kręgowego

W drugiej fazie odruchu włącza się zazwyczaj skurcz mięśni tłoczni brzusznej, zwiększając ciśnienie w jamie brzusznej i wtórnie w pęcherzu moczowym

3.9 Łuk przywspółczulny – hamowanie

Odruch oddawania moczu hamują ośrodkowo neurony serotoninergiczne zgrupowane w jądrze wielkim szwu. Serotonina działa hamująco na neurony odruchu przez receptor jonotropowy 5-HT3

4. Łuk współczulny

OśrodekDroga eferentnaEfektory

4.1 Łuk współczulny – ośrodek

Bocznie od ośrodka oddawania moczu zlokalizowany jest w moście antagonistyczny współczulny ośrodek utrzymania moczu

Pobudzenie neuronów tej okolicy powoduje rozluźnienie mięśnia wypieracza moczu i skurcz mięśnia zwieracza wewnętrznego i zewnętrznego cewki moczowej.

współczulny ośrodek utrzymania moczu

• rozluźnienie mięśnia wypieracza moczu

• skurcz mięśnia zwieracza wewnętrznego

• skurcz zewnętrznego cewki moczowej.

4.2 Łuk współczulny – droga eferentna

Neurony mostowego ośrodka utrzymania moczu wysyłają zstępujące włókna mostowo-rdzeniowe kooczące się pobudzającymi synapsami glutaminergicznymi na współczulnych neuronach przedzwojowych w dolnych segmentach lędźwiowych rdzenia kręgowego

Droga eferentna przebiega dalej przez współczulny nerw podbrzuszny dolny

współczulny ośrodek utrzymania moczu

4.3 Łuk współczulny – efektory

Noradrenalina za pośrednictwem receptorów adrenergicznych typu β2 i β 3 rozluźnia mięsieo wypieraczmoczu, a za pośrednictwem receptorów α1 kurczy podstawę pęcherza i mięsieo zwieracz wewnętrzny cewki moczowej

Pobudzeniu ulegają także motoneurony somatyczne nerwu sromowego unerwiające poprzecznie prążkowany mięsieo zwieracz zewnętrzny

Wszystkie te działania mostowego ośrodka utrzymania moczu powodują, że ujście cewki moczowej jest zamknięte

5. Kontrola wyższych ośrodków mózgowych

U ludzi odruch oddawania moczu jest pod stałą kontrolą wyższych ośrodków mózgowych

Przykład

Neurony płata czołowego kory mózgowej hamują mostowy ośrodek oddawania moczu

Odruch oddawania moczu można zahamowad tylko do pewnych granic Motoneurony somatyczne są

hamowane przez neurony wstępujące odruchu oddawania moczu

6. PodsumowanieWzorzec czasowy oddawania moczuŁuk przywspółczulnyŁuk współczulnyKontrola wyższych ośrodków mózgowych

Źródła

Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej ppodredakcją Władysława Traczyka i Andrzeja Trzebskiego

Autor

Oskar Korczak, student II roku, kierunek lekarski UWM w Olsztynie

Dziękuję za uwagę