MUDr. Richard Lachčina

specjalista medycyny rozrodu

Różnice prawne w polskiej i czeskiej

regulacji leczenia

niepłodności

Medycznie wspomagana prokreacja…

…a w szczególności zapłodnienie pozaustrojowe:

• jest bardzo skuteczną metodą leczenia niemal

wszystkich przyczyn bezpłodności

• pozwala ono spełnić pragnienie dziecka nawet w wielu

przypadkach, w których podstawowy problem nie ma

charakteru medycznego

• budzi wiele wątpliwości natury etycznej, społecznej i

prawnej

• podlega regulacji ustawowej w większości krajów Unii

Europejskiej i reszty świata

Kwalifikacja do leczenia niepłodności

– Leczenie niepłodności w drodze procedury zapłodnienia pozaustrojowego

może być podejmowane po wyczerpaniu innych metod leczenia

prowadzonych przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy. Procedurę

zapłodnienia pozaustrojowego można podejmować bez wyczerpania

innych metod leczenia i w terminie krótszym niż 12 miesięcy od

rozpoczęcia leczenia niepłodności, jeżeli zgodnie z aktualną wiedzą

medyczną nie jest możliwe uzyskanie ciąży w wyniku zastosowania tych

metod. (Art.5 ust.2)

– procedury wspomaganego rozrodu mogą być stosowane w niepłodności

męskiej i żeńskiej, jeśli:

• 1. jest niewiele prawdopodobne lub całkowicie wykluczone, że kobieta zajdzie w ciążę w

sposób naturalny lub niemożliwe jest doprowadzenie ciąży do momentu, kiedy dziecko

jest zdolne do samodzielnego życia

• 2. inne metody leczenia niepłodności nie doprowadziły do ciąży lub z dużym

prawdopodobieństwem nie doprowadzą do ciąży

lub w przypadku konieczności przeprowadzenia badań genetycznych

zarodków ludzkich… (Tytuł 2, rozdział 1, §3)

Kto może korzystać z metod wspomag. rozrodu

– Wniosek o leczenie niepłodności w drodze medycznie

wspomaganej prokreacji mogą złożyć kobieta i mężczyzna

pozostający w związku małżeńskim lub nieformalnym

• wnioski nie mogą składać singielki

• wnioski nie mogą składać dwie kobiety w związku partnerskim

Ustawa zakazuje stosowania metody zapłodnienia

pozaustrojowego w przypadku kobiet w wieku powyżej 49

lat.

Zapłodnienie komórek jajowych

– W przypadku zapłodnienia pozaustrojowego dopuszcza się

zapłodnienie nie więcej niż sześciu żeńskich komórek

rozrodczych, chyba że ukończenie przez biorczynię 35. roku życia

lub wskazania medyczne wynikające z choroby współistniejącej z

niepłodnością lub dwukrotnego nieskutecznego wcześniejszego

leczenia metodą zapłodnienia pozaustrojowego uzasadniają

zapłodnienie większej ich liczby. (Art.9 ust.2)

– ilość zapłodnionych żeńskich komórek rozrodczych nie jest

ograniczona przepisami prawa

Obchodzenie się z zarodkami

– Zarodki powstałe z komórek rozrodczych pobranych w celu dawstwa

partnerskiego lub dawstwa innego niż partnerskiego w przypadku: • 1) upływu terminu określonego w umowie na przechowywanie zarodków, nie dłuższego jednak niż 20 lat,

licząc od dnia, w którym zarodki zostały przekazane do banku komórek rozrodczych i zarodków w celu ich

przechowywania lub

• 2) śmierci obojga dawców zarodka lub jeżeli zarodek został utworzony w wyniku dawstwa innego niż

partnerskie – śmierci biorczyni i jej męża lub osoby pozostającej z nią we wspólnym pożyciu

są przekazywane do dawstwa zarodka. (Art.21 ust.3)

Niedopuszczalne jest niszczenie zarodków zdolnych do prawidłowego

rozwoju powstałych w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji

nieprzeniesionych do organizmu biorczyni. (Art.23 ust.3)

– Bezpłodna para decyduje o dalszym przechowywaniu, zniszczeniu,

używaniu do celów badawczych lub dawstwu swoich zarodków (Tytuł 2,

rozdział 1, §9) • jeżeli niepłodna para po 10 latach od początku przechowywania zarodków nie reaguje na wezwania w

sprawie podjęcia decyzji o dalszym przechowywaniu zarodków lub ich zniszczeniu, może bank komórek

rozrodczych i zarodków zniszczyć zarodki bez zgody niepłodnej pary (Tytuł 2, rozdział 1, §9, ust. 2)

Dawstwo inne niż partnerskie …

– Zawsze następuje na rzecz anonimowej biorczyni

Dawca i dawczyni nie mają dostępu do informacji na temat dalszego

postępowania z przekazanymi komórkami rozrodczymi i nie posiadają

jakichkolwiek praw wobec dziecka, które urodzi się w wyniku procedury

medycznie wspomaganej prokreacji. (Art. 30 i 36)

Istnieje rejestr dawców komórek rozrodczych i zarodków. Dane w

rejestru podlegają anonimizacji i ochronie na poziome wysokim. Minister

właściwy do spraw zdrowia określi sposób udostępniania danych z rejestru.

– Ośrodek medycznie wspomaganej prokreacji jest zobowiązany do

zapewnienia utrzymania wzajemnej anonimowości anonimowego dawcy

i niepłodnej pary lub osoby urodzonej w wyniku procedury medycznie

wspomaganej prokreacji (Tytuł 2, rozdział 1, §10)

Wszystkie dane medyczne pozostają na miejscu. Nie ma rejestru

podlegającego władzom politycznym.

Macierzyństwo zastępcze

– Zgodnie z ustawową definicją matki jest nią wyłącznie kobieta, która urodziła

dziecko. W związku z tym do aktu urodzenia wpisuje się matkę zastępczą. Fakt, że

surogatka nie jest "genetyczną" matką dziecka, jest z prawnego punktu widzenia bez

znaczenia i nie można na tej podstawie dokonać zaprzeczenia jej macierzyństwa.

Przekazanie praw rodzicielskich do dziecka może się odbyć tylko na zasadzie

przysposobienia. Należy jednak pamiętać, że decyduje o nim tylko sąd, kierując się

jedynie dobrem dziecka. W związku z tym samo porozumienie surogatki i

"docelowych" rodziców nie gwarantuje zgodnego z ich zamiarem orzeczenia.

Natomiast umowne zobowiązanie się surogatki do wyrażenia zgody na

przysposobienie dziecka należałoby uznać za nieważne ze względu na sprzeczność z

zasadami współżycia społecznego W związku z powyższym, jeśli surogatka po

porodzie zmieni zdanie i odmówi oddania dziecka, dla sądu bez znaczenia będą jej

wcześniejsze ustalenia z "docelowymi" rodzicami. Zgoda matki na przysposobienie

nie jest wymagana tylko wyjątkowo, ale, jak wspomniano, nawet w tej sytuacji sąd

może nie orzec przysposobienia, jeśli uzna, że nie będzie ono zgodne z dobrem

dziecka. (skrócone wg.: http://pl.wikipedia.org/wiki/Matka_zastępcza)

Najważniejsze ustawodawstwo dotyczące macierzyństwa

zastępczego jest w Polsce i Republice Czeskiej identyczne.

Wywóz i przywóz komórek rozr. i zarodków

– Tylko na podstawie pozwolenia na taką działalność

Wywóz lub przywóz komórek rozrodczych lub zarodków bez

pozwolenia, nabywanie, zbywanie lub zastosowanie pozyskanej

wbrew przepisom ustawy komórki rozrodczej lub zarodka

podlegają karze.

Wywóz lub przywóz komórek rozrodczych jest prawnie

skomplikowany, kosztowny i organizacyjnie wymagający proces.

Ponieważ podstawą prawną tych działań w obu państwach jest

taka sama dyrektywa UE, odpowiednie regulacje w obu państwach

są bardzo podobne w podstawowych założeniach.

Źródła prawa

– http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1087

https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2011-373

Dziękuję za uwagę

Prezentację można pobrać korzystając z kodu QR:

http://www.slideshare.net/RichardLachinaMD