Upload
tyfngnc
View
60
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
POZİTİF YOĞUN BAKIMAğrı ve Anksiyetenin Giderilmesine Etkisi
Prof. Dr. Fatma Eti Aslan
Sunu Akışı
1. Önemi 2. Pozitif Yoğun Bakım
Fiziksel ÇevreDuygusal Çevreİyileştirici Atmosfer
4. Sonuç ve Öneriler
Önemi
Hala umudun olduğu yerdir. Dışarıdan bakıldığında yaşamdan farklı bir atmosferi olan
tanımlanamayan bir ara geçiş bölgesidir sanki. Ölen bir hasta için 50 dakika uğraşılıp hayata döndürüldüğü yerdir ya da daha uzun yıllar yaşayabilecek bir insanı saatler içinde öldürebilecek bir yer. Kaderin belirlenebildiği, belki de değiştirilebildiği yerdir. Çalışanları içinse bir iştir sadece, stresli, zorlu bir iş. Birinin hayatını kurtarmanın onlar için ne ifade ettiğini anlayamadığım, keşfedemediğim, sıradan, önemsiz bir olaymış gibi bahsedildiğini duyduğum, ama belki de içlerinde fırtınaların olabileceğini öngördüğüm, iç dünyalarının da bir ara geçiş bölgesine ait olduğunu düşündüğüm insanların çalıştığı bir birim
Ekşi sözlük
Tüm bakım ve tedavi önceliğinin yaşamsal fonksiyonlara yöneltildiği yer.
Farkı NE?
YBÜ’ lerinin başarısı hastaların sadece hayatta kalması ile değil, aynı zamanda fiziksel ve psikolojik olarak maruz kalacakları ağrı ve anksiyetenin
en az düzeyde tutulması ile de değerlendirilir.
Kalite Göstergesi
Puntillo, KA. Pain experiences of intensive care unit patients, Heart&Lung, 1990; 19:5, 526-533. Rotandi aj;Crit Care Med 2002;30:746-52
%79’unun ağrısını sözlü olarak bildiremediği……
Neden Önemli
YB hastalarının %40-70’inin ağrı çektiği, %87’sinin ise ağrı nedeniyle rahatsız/konforsuzlık hissettiği
2/3
8
DOKU HASARI
AĞRI
Santral etki
Nörohümoral değişiklik
Nöralplastisite
Sempatoadrenalaktivasyon
Nöroendokrin değişiklikler
Anksiyete
Periferikhiperaljezi
Kolaynosiseptifileti
Renin-angiotensinserbestleşmesi
Taşikardihipertansiyon
Kortisolhiperglisemikatabolik durum
Korkuçaresizlik
Uyku bozukluğu
Dokuduyarlığı
KASLARDASERTLEŞME
Rejyonal kan akımı
Trombosit agregasyonu
Sodyumretansiyonu
Oksijen tüketimi
İmmünosupresyonenfeksiyon riski
YARA İYİLEŞMESİ
DEMORALİZASYONYAŞAM KALİTESİNDE AZALMA
İMMOBİLİZASYON
Pulmonerfonksiyon
Atelektazi
Hipoksi
PNÖMONİ
KORONERİSKEMİ
Venözstaz
DERİN VENTROMBOZU
Pozitif Yoğun Bakım Ortamı Nedir?
Nasıl Önleriz?
Fiziksel Çevre düzenlenerek
Duyusal Çevre oluşturularak
İyileştirici ortamı sağlanarak
Nasıl Oluşturulur?
FİZİKSEL ÇEVRE
Antik Yunanistan’da tapınaklar hastalar için tasarlanırken; doğa, müzik, sanat ve diğer tedavi modellerini kapsar şekilde planlanmış……
19.YY’da Florence Nightingale, hastane tasarım ve inşaatlarında; ışık ve havalandırmanın önemini vurgulamış…..
ANCAK GELİN Görün ki……….
Biley, 1996:110
Çevresel Gürültü
Renk
Işık
Sanat
Güvenlik
Hava Kalitesi
Pencere Mahremiyet
Fiziksel Çevre nelerden Oluşur?
Olumsuz Ortam Özellikleri;
Yapay aydınlatma Ses düzeyi Yabancı çevre Başka hastalara yapılan tıbbi
işlemlere tanık olunması Ölümlere tanık olunma TV, radyo olmaması Saat ya da takvim olmaması Penceresiz……………..
OnlarcaYoğun bakımda 48 saat süreyle şuuru açık
olarak kalan hastalar en çok gürültü ve
ışıktan şikayet ediyor.
(Morton ve Fontaine ,2005:38)
Çevresel Gürültü
NE ŞİDDETTE GÜRÜLTÜ?
Çevre Koruma Ajansı (EPA)Gün boyu 45 desibel
Gece 35 desibel
Kulağımız 0-140 dB arası sesleri algılar.
YBÜ en yüksek ses düzeyi 100.9 dB en düşük ses düzeyi ise 61.3dB
OLARAK SAPTANMIŞ.
55-30 dB Yüksek….
önerilenin iki katı
Uyku yoksunluğu İşitsel yapılara zarar İntrakranyal basınçKan basıncı artmasıApne, Bradikardi, Hipoksi
Schweitzervd., 2004:74; Morton ve Fontaine, 2005:38; Altimier, 2004: 90
Sonuç
Kim Suçlu?
personel gürültüsü, telefon sesi, makinelerin sesi, ….
Hemşire ve hekimlerin yüksek sesle konuşması/gülmesi’nden (%15,1) önemli
oranda rahatsız olduklarısaptanmıştır
Ses emici tavan ve yer döşemelerinin kullanımı Gürültüye sebep olan işlerin yapılacağı bölümün
ayrı olması, Kulaklık kullanılması Malzeme seçiminin ses yapmayan araçlardan
seçilmesi Okyanus dalgaları ve yağmur gibi doğa seslerinin
kullanılması
Nasıl Azaltılır/Önlenir?
Işık alarmlı monitörlerin kullanılmasıYüksek sesle konuşmaların önlenmesiTıbbi araç gereçleri hareket ettirirken dikkat edilmesiEşyaların yerlerinin olabildiğince değiştirilmemesiTelefonların ses düzeyinin azaltılması
SONUÇ
Anksiyete azalır, kan basıncı düşer, analjezik
kullanımı ve hastanede kalış süresinde azalma
"düşmanca ışık”
Işık
ENDORFİN
Doğal ışık Protein met. Etkiler İyileşme hızlanır Lökasit üretimini uyarır Yorgunluk AZALTIR Endorfin salınımını artırır Kan basıncını düşürür İyilik halini artırır
Yapay ışık/Floresan Yorgunluk Baş ağrısı Bilişsel
bozukluklar Meme kanseri???
Ruber ve ark., 2006:30
Yoğun bakım ortam özelliklerinin incelendiği bir çalışmada; güneş ışığına maruz kalmanın
pozitif etkileri belirlenmiş.
Dijkstra vd., 2006: 178
Aydınlatma Seçenekleri ?
Gece aydınlatması kısa süreler 19 mum’a çıkabilmekle birlikte, 6.5 mum’u aşmaması gerekir.
Demir ve Dramalı, 2002:13).
Tüm bölümlerde ışık 30 mum’u geçmemelidir.
RenkHuzur ve ajitasyon gibi duygusal tepkileri
etkiler, stresi arttırabilir/azaltabilir. Kişide neşe, gerginlik veya dinginlik
yaratabilir. Ağrıyı artırır/azaltır. Rubert vd., 2006:30
Renklerin iyileşmeyi %10 oranında arttırır.
Dalke vd., 2006: 344
Uykuyu artırırRahatlama sağlar
Fiziksel ve sosyal aktiviteyi artırır
Dikkati azaltır
Nötr Renkler mi?
Soğuk Renkler mi?
Sıcak Renkler mi?Hangi RENK?
Dalke ve ark.2006:346
SİZCE HANGİ RENK?
Hava Kalitesi
Koku, dinginlik yaratabileceği gibi kaygıyı da arttırabilir.
Hastane kokusunun bireyde anksiyete, kalp ve solunum hızında artışa neden olduğu……………
Levanta
Ayrıca hastaların kan, kusmuk, dışkı ve enfeksiyonların kokusundan rahatsız
olabileceği unutulmamalıdır.
Nasıl Önlenir?
Havalandırma ve tek kişilik özel odalar
Bazı çalışmalar, YBÜ’lerinde vanilya, lavanta ve nane gibi hoş kokuların hastaları
rahatlattığı….Rubert vd.,2006:34
Sanat
Doğa manzaralı, kahkaha atan ya da gülen insan yüzleri gibi resimlerin hastalara olumlu katkılar sağladığı ……
Rubert vd., 2006:34Schweitzer vd., 2004:76; Huisman vd., 2012:75;Devlin ve Arneill, 2003:682; Biley, 1996:113;
Görsel sanatlarda doğa görüntülerinin kullanılması hastalarda anksiyeteyi azaltır. Daha az analjeziğe gereksinim duyulur. Ruh halinde olumlu değişikler OLUR……
Schweitzer vd., 2004:76
DOĞA GÖRÜNTÜLERİ
İki-üç boyutlu görseller ile birlikte bir pencere görüntüsü hastanın iyilik haline katkı sağlar.
Biley, 1996:113
Öneri
Mahremiyet
…… Tek kişilik odaların “iyileştirici çevre” sürecini olumlu etkilediği ve aileler için gizliliğe, bağımsızlığa katkı sağladığı…..
Glind vd., 2007:156
«her an başkaları tarafından görünüyor olmaktan dolayı rahatsızım» ………………
%40,0
Enfeksiyon
Çalışan ile İletişim
İlaç Hataları
Tek Kişilik Odalar
Aydınlatma Seviyesi Çalışan Hataları
Kapıların Genişletilmesi Hasta Düşmeleri
Güvenlik
AnksiyeteDepresyon
Deliryum
Halüsinasyon
Sanrı
Geçmişte………
Pencere
Simüle doğa, elektronik pencere ihtiva eden tasarımlar gece gündüzün geçişini
hissettiren aydınlatmalar Devlin ve Arneill, 2003:681
Öneri
DUYGUSAL ÇEVRE
Olumsuz iletişim ya da şefkatsiz davranışların
üzüntü, anksiyete ve depresyonu artırdığı belirtilmektedir
Zengin, 2010: 65
Manevi Bakım
Ziyaret
Duygusal Yoksunluğun önlenmesi
duyusal çevreninin iyileştirilmesinde;
aile merkezli bakımHastalar büyük bir
bütünün parçasıdır.
Aileler, sağlık ekibine teslim
olmak zorunda kalmış
hissedebilirler
Ziyaret
Sevdiği bir kişi ile birlikte olmanın, hastaya umut ve güç vererek, hayata bağlanmasına ve hastalık ile
mücadele etmesine yardım ettiği bilinmektedir (Taşdemir ve Özşaker, 2007:29; Özgürsoy ve Akyol, 2008: 36).
Ziyaretci girişlerinin sınırlı olmasından YB hastalarının %35,8’i şikayetçi
YBÜ’lerinde hasta bireyin aile üyeleri ve arkadaşları ile birlikte olamaması, alışkanlıklarını
sürdürememesi yalnızlık ve izolasyon duygularına neden olur.
Ören, 2011: 30
Spiritual Bakım
Sosyal nitelikli ve insan odaklı bakım hizmetleridir.
Manevi Bakım
MANEVİ
BAKIM
Dini Semboller
Dinlemek
Meditasyon
Dokunma
MasajElini Tutmak
Müzik
Dua
Aile
Çevre
Timmins ve Kelly, 2008:125
Manevi bakım neleri kapsar?
Bazıları için maneviyat dini uygulamaları içerirken, diğerleri için doğa, müzik, aile
veya çevreyi içermektedir. (Puchalski ve Mcskimming, 2006:30)
Manevi ve dini semboller iyi belirlenmeli ve buna yönelik gereksinimler
karşılanmalıdır.
Uyaranın çeşitliliği ve yoğunluğunda ortaya çıkan mutlak azalmadır.
Duyusal yoksunluk sürekli gürültü, ışık, teknik terimler, ziyaretçi azlığı …
Yoğun bakımda 5-7 günden fazla tedavi gören hastalarda %20-30 sıklıkla duyusal yoksunluk gelişir.
Dokunmanın duyusal yoksunluğu önlemede önemli olduğu vurgulanmaktadır.
(Kutlu ve Yıldırım, 2001: 83)
Duygusal Yoksunluğun Önlenmesi
Hastaya ismiyle hitap edilmeli Basit ve somut terimler kullanılmalı Kısa ve net cümleler kururulmalı Bilgi verilmeli Yapılacak işlemlerin açıklanmalı
“bilinçsiz hasta yoktur”
Tedavi edici dokunma ve pozitif ortam stres, anksiyete ve ağrıtı azaltır.
Gül, 2010:34
Yakınlıkİlgi
Güven Empati
Saygı
Anlayış
Cesaret
Destek
Kabul Etme
Yardıma İsteklilik
Anahtar yaklaşım?
Kaçmaz, 2002:80; Kutlu, 2007:38
Dokunma
Pozitif Etki
Aromaterapi Terapötik Sesler Müzik Terapisi
İYİLEŞTİRİCİ ORTAM
Yunan tanrısı Heros Asklepios hekimlik tanrılığına yükselince M.Ö.4.yüzyılda Bergama’da sağlık
koruma yurdu kurmuştur.
Burada fizyoterapi ve müzik terapinin bugün halen kullanılan çeşitli tedavi yöntemlerini
uygulamıştır (Ak, 2006: 28; Gün ve Şahinoğlu, 2011:2).
MüzikAromaterapi Ağrı ve anksiyetede azalma
Kan basıncında düşmeNabız sayısında azalma
Terapötik Sesler Müzik Terapisi
Müziğin yoğun bakım ünitesinde yatan hastaların ağrı algısını (% 27 oranında) azalttığı belirlenmiş.
Chiasson vd., 2013: 5
Mekanik ventilasyon gerektiren hastalarda;
Fizyolojik gevşeme Kaygıyı azaltma Ruh halinin iyileşmesini
sağladığı
Müzik Terapisi
lavanta yağının, sedatif etkisi olduğu ve bütün
esansiyel yağlar içinde en az toksik ve alerjik özellik
gösterdiği ileri sürülmekte. (Arslan ve Özer, 2010:73)
Stresi azaltmak Yara iyileşmesi
Diyabetik ülser iyileşmesine
Aromaterapi
Stres ve anksiyeteyi azaltır Ağrı kontrolünü kolaylaştırır İmmün sistemi destekler
Pozitif Yoğun Bakım
SON SÖZ…..
Fiziksel çevrenin düzenlenmesi, Duyusal yoksunluğun önlenmesi ve İyileştirici ortam
Teşekkür Ederim