ΕΙΣΑΓΩΓΗ• Ο χώρος του αθλητισμού και ιδίως του πρωταθλητισμού

στιγματίζεται συχνά από φαινόμενα κατάχρησης ουσιών, που θεωρούνται ότι προάγουν την αθλητική επίδοση.

• Η χρήση ουσιών ή μεθόδων για την αύξηση της αθλητικής απόδοσης δεν συνάδει με την αρχή του ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ.

• Η καταχρηστική λήψη φαρμάκων μπορεί να αποβεί επιζήμια για την υγεία του αθλητή.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ DOPING;

• Η χορήγηση ή η χρήση από ένα υγιές άτομο οποιασδήποτε ουσίας που φυσιολογικά δεν εντοπίζεται στο σώμα ή οποιουδήποτε φυσιολογικού παράγοντα όταν χορηγείται σε αντικανονικές επιπρόσθετες ποσότητες με σκοπό και αποτέλεσμα την αύξηση της απόδοσης του αθλητή κατά τη διάρκεια του αγώνα.(1ος ορισμός ντόπινγκ-1963)

• Εσκεμμένη ή ακούσια χρήση από έναν αθλητή μιας ουσίας ή μεθόδου απαγορευμένης από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ• 1865: Κολυμβητικοί αγώνες Άμστερνταμ. Η παλιότερη αναφορά

λήψης φαρμάκων σε σύγχρονους αγώνες.

• 1896: 1ος θάνατος από ντόπινγκ A.Linton από εφεδρίνη

• 1930-1940: Σύνθεση παραγώγων αμφεταμίνης και αναβολικών στεροειδών.

• 1960-1970: Ανατολική Γερμανία, συστηματικό κρατικό ντοπάρισμα αθλητών

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ• 1968: Σύσταση Ιατρικής Επιτροπής της Διεθνούς Ολυμπιακής

Επιτροπής και εισαγωγή κανονισμών κατά του ντόπινγκ.

• 1972: Αναγνωρίζεται το Ντόπινγκ Αίματος ως εναλλακτική μορφή ντόπινγκ. (τεχνική αυτομετάγγισης, ο Λάρσεν Βίρεν)

• 1988: Ben Johnson θετικός σε αναβολικό στεροειδές στους Ολ.αγώνες της Σεούλ. Αφαίρεση χρυσού μεταλλίου

• 1987-1990: θάνατος 18 Βέλγων και Γερμανών πρωταθλητών ποδηλασίας.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

• 1994: Μαραντόνα ντοπαρισμένος με κοκτέιλ εφεδρίνης

• 1998: Θάνατος F.Griffith πολύ-ολυμπιονίκης της Σεούλ

• 2004: Κεντέρης, Θάνου προσποιήθηκαν ατύχημα για να αποφύγουν έλεγχο ντόπινγκ

• 2008: 11/14 αθλητές της ελληνικής ομάδας άρσης βαρών βρέθηκαν θετική σε αιφνίδιο έλεγχο ντόπινγκ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

• Διεγερτικά• Ναρκωτικά• Κανναβινοειδή• Αναβολικά• Β2-αγωνιστές• Ορμόνες και ουσίες με παρόμοια δράση• Γλυκοκορτικοστεροειδή• Παράγοντες με Αντι-οιστρογόνο δράση• Διουρητικά και άλλοι παράγοντες συγκάλυψης (μάσκες)

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: WADA 2012

ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ

Παραδείγματα απαγορευμένων διεγερτικών

• Συμπαθομιμητικοί παράγοντες: Εφεδρίνη, Ψευδοεφεδρίνη, Φαινυλοπροπανολαμίνη.

• Αμφεταμίνες: Μεθαμφεταμίνη, η 3,4-Μεθυλενεδιοξυαμφεταμίνη (MDA) και Έκσταση (MDMA).

• Επινεφρίνη, Κοκαΐνη, Καφεΐνη κ.ά.

Τα διεγερτικά βρίσκονται σε διάφορα διατροφικά συμπληρώματα, σε φάρμακα κατά του κρυολογήματος

Είναι ουσίες που δρουν άμεσα στο ΚΝΣ και αυξάνουν τη διέγερση του εγκεφάλου και του σώματος. Είναι παράγωγα της αδρεναλίνης

Λόγοι χρήσης διεγερτικών

• Αυξάνουν την ετοιμότητα.• Μειώνουν το αίσθημα της κόπωσης.• Συγκαλύπτουν τον πόνο.• Αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα και την

επιθετικότητα.• Αυξάνουν τον συντονισμό των κινήσεων,

τη δύναμη & την αντοχή του αθλητή.• Προκαλούν βρογχοδιαστολή, αύξηση

παλμού, ροής αίματος, επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.

Παρενέργειες διεγερτικών

• Συμπτώματα στέρησης: διαταραχές ύπνου, μυϊκές κράμπες, στομαχικά άλγη, εφίδρωση, αύξηση όρεξης, κατάθλιψη, εθισμός κ.ά.

• Βραχυπρόθεσμες παρενέργειες: ταχυπαλμίες, υπέρταση, πόνος στο στήθος, καταστολή αναπνευστικής λειτουργίας, επιθετικότητα, μυϊκή αδυναμία κ.ά.

• Μακροπρόθεσμες παρενέργειες: σοβαρή κατάθλιψη, προβλήματα μνήμης, μείωση βάρους και υποσιτισμός, ηπατική βλάβη, καρδιακή προσβολή κ.ά.

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Απαγορευμένα ναρκωτικά: Βουπρενορφίνη, Δεξτρομοραμίδη, Ηρωίνη, Υδροκωδεϊνη, Μεθαδόνη, Μορφίνη, Πενταζοκίνη, Πεθιδίνη κ.ά.

Επιτρέπονται: Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs), ασπιρίνη, κωδεΐνη, δεξτρομεθορφάνη, δεξτροπροποξυφαίνη, διυδροκωδεϊνη, διφαινοξυλικό, αιθυλομορφίνη, φολκοδίνη, προποξυφαίνη, παρακεταμόλη και τραμαδόλη.

Τα ναρκωτικά βρίσκονται σε φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση από τον ισχυρό πόνο.

Είναι παυσίπονα. Χρησιμοποιούνται για να ανακουφίσουν από τον πόνο και για τη θεραπεία της αναπνευστικής δύσπνοιας. Αποτελούν την ισχυρότερη μορφή παυσίπονων.

Λόγοι χρήσης ναρκωτικών• Μείωση αντίληψης σωματικού άλγους.

• Ο αθλητής συνεχίζει να αγωνίζεται ή να προπονείται, ενώ είναι τραυματισμένος ή άρρωστος.

Παρενέργειες ναρκωτικών• Εξάρτηση

• Απώλεια συγκέντρωσης, ισορροπίας &συντονισμού κινήσεων.

• Λιποθυμίες, ταχυπαλμίες, νευρικότητα, αλλαγές διάθεσης.

• Υπνηλία, καταστολή αναπνοής, ναυτία, έμετος, εφίδρωση, δυσκοιλιότητα.Μετάδοση μολυσματικών ασθενειών.

ΚΑΝΝΑΒΙΝΟΕΙΔΗ

Λόγοι χρήσης κανναβινοειδών• αίσθημα χαλάρωσης

• μείωση αναστολών

• διατήρηση ψυχραιμίας

Παρενέργειες κανναβινοειδών• Ψύχωση• Αύξηση παλμών• Ελάττωση πίεσης• Ερυθρότητα επιπεφυκότων• Εξάρτηση

Η Ιατρική Επιτροπή της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) αποφάσισε στις 28/4/1998, να συμπεριλάβει τα κανναβινοειδή (μαριχουάνα, χασίς) στη λίστα των απαγορευμένων ουσιών.

ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ

Απαγορεύονται:• Αναβολικά Ανδρογόνα Στεροειδή: Νανδρολόνη, Στανοζόλη, Τεστοστερόνη, Μπολντενόνη,

Ανδροστενεδιόνη, Ανδροστενεδιόλη, 19-νορανδροστενεδιόνη, 19-νορανδροστενεδιόλη και DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόνη) κ.ά.

• Άλλοι Αναβολικοί Παράγοντες (β2-Αγωνιστές): Κλενβουτερόλη, Φορμοτερόλη, Σαλβουταμόλη, Σαλμετερόλη, Τερβουταλίνη κ.ά.

Φυσικές ή τεχνητές ενώσεις που δρουν με τρόπο παρόμοιο με την ορμόνη τεστοστερόνη. Διαθέτουν τόσο Ανδρογόνες όσο και Αναβολικές ιδιότητες.

3.5 εκατομμύρια νέοι στην ευρωπαϊκή ένωση και 11 % των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στης ΗΠΑ έχουν κάνει χρήση αναβολικών!!

Λόγοι χρήσης αναβολικών

• Αυξάνουν την πρωτεϊνοσύνθεση στα μυϊκά κύτταρα

• Αύξηση μυϊκής μάζας, δύναμης

• Αύξηση επιθετικότητας, αντοχής

• Μείωση κόπωσης

Παρενέργειες αναβολικών

• Άνδρες: επιθετικότητα, στειρότητα και ανικανότητα, γυναικομαστία κ.ά.

• Γυναίκες: Ακμή, τριχοφυΐα στο πρόσωπο και στο σώμα, βάθυνση τόνου φωνής, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, αύξηση της επιθετικότητας και σεξουαλικής διάθεσης, αλωπεκία

• Γενικά: ηπατικές βλάβες, καρκίνος ήπατος, αλλαγές ισοζυγίου HDL/LDL, καρδιαγγειακά προβλήματα

Επιτυγχάνεται αύξηση της μυϊκής μάζας και της δύναμης, μόνο όταν η πρόσληψή τους συνδυάζεται με εντατική προπόνηση και μια υψηλή

θερμιδική και πρωτεϊνική δίαιτα.

Candice ArmstrongHeidi-Andreas Krieger-East Germany

Β2 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Φάρμακα που χρησιμοποιούνται φυσιολογικά για τη θεραπεία του άσθματος.

Λόγοι χρήσης β2-αγωνιστών• Αύξηση μυϊκής μάζας

• Μείωση λίπους

• Ισχυρές διεγερτικές ιδιότητες

• ΕΦ αναβολικές ιδιότητες

Παρενέργειες β2-αγωνιστών• Αύξηση καρδιακών παλμών

• Πονοκέφαλος

• Νευρικότητα

• Μυικός τρόμος

ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΕΣ ΜΕ ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΔΡΑΣΗ

1. Γοναδοτροπίνες (CG, LH), απαγορεύεται και στους άνδρες και στις γυναίκες.

2. Κορτικοτροπίνες (ACTH, tetracosactide).

3. Αυξητική ορμόνη (GH), αυξητικός παράγοντας ινσουλινόμορφος της ινσουλίνης (IGF-1), και όλοι οι αντίστοιχοι παράγοντες απελευθέρωσης και τα ανάλογά τους.

4. Ερυθροποιητίνη (EPO).

5. Ινσουλίνη: Επιτρέπεται μόνο για την θεραπεία αθλητών που πάσχουν αποδεδειγμένα από διαβήτη.

Ορμόνες Λόγοι χρήσης Παρενέργειες

Γοναδοτροπίνες (CG, LH)

• Aύξηση παραγωγής τεστοστερόνης (η χρήση της θεωρείται ανάλογη με τη λήψη τεστοστερόνης)

• Κεφαλαλγία, μεταβολές διάθεσης, κατάθλιψη, οίδημα.

• Διόγκωση των ωοθηκών • Aνάπτυξη γυναικομαστίας.

Κορτικοτροπίνες (ACTH, tetracosactide)

• Διεγείρουν την παραγωγή των κορτικοστεροειδών.

• Πρόκληση ευφορίας

• Ψυχικές διαταραχές• σοβαρή μείωση οστικής

μάζας

Ινσουλίνη • Βελτίωση αντοχής, ικανότητας ανάνηψης.

• Αύξηση μυϊκού όγκου

• Υπογλυκαιμίες

Ορμόνες Λόγοι χρήσης Παρενέργειες

Αυξητική ορμόνη (GH) & αυξητικός παράγοντας ινσουλινόμορφος της ινσουλίνης (IGF-1)

• Διέγερση πρωτεϊνοσύνθεσης + λιπολυτική δράση.

• Αύξηση μυϊκής μάζας και δύναμης.

• Πρόληψη καταγμάτων, επιτάχυνση επούλωσης

• GH: αύξηση μεγέθους οστών, μυοπάθειες, καρδιομυοπάθεια, Σ.Δ, περιφερική νευροπάθεια.

• IGF-1: υπογλυκαιμία, τρέμουλο, εφίδρωση, υποθερμία.

Ερυθροποιητίνη (EPO)

• Διέγερση παραγωγής ερυθροκυττάρων

• Αύξηση ικανότητας μεταφοράς οξυγόνου (20%)

• Αποτελέσματα παρόμοια με το Ντόπινγκ Αίματος

• Πονοκέφαλος, υπέρταση• Θρομβοεμβολυτικές

επιπλοκές: σχηματισμός θρόμβων,έμφραγμα, καρδιακή ανακοπή.

ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

Τα κορτικοστεροειδή είναι οι ισχυροί αντιφλεγμονώδεις παράγοντες.

Λόγοι χρήσης γλυκοκορτ/ών• Αίσθημα ευφορίας

• Αύξηση επιπέδων γλυκόζης στο αίμα άρα αύξηση αντοχής

• Αύξηση ερυθροποίησης

• Αύξηση διέγερσης παραγωγής στεροειδών

Παρενέργειες γλυκοκορτ/ών• Αλλαγές διάθεσης• Υπέρταση• Ακμή• Διόγκωση προσώπου• Κίνδυνος λοιμώξεων• Πεπτικό έλκος• Οστεοπόρωση• Διαβήτης

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕ ΑΝΤΙ-ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΟ ΔΡΑΣΗ

Oι παράγοντες με αντι-οιστρογόνο δράση χρησιμοποιούνται για 1) ελάττωση των παρενεργειών των αναβολικών στεροειδών και 2) αύξηση της ενδογενούς

παραγωγής τεστοστερόνης

1. Αναστολείς αρωματάσης όπως: αναστροζόλη, λετροζόλη, αμινογλουτεμίνη, εξεμεστάνη, φορμεστάνη, τεστολακτόνη

2. Εκλεκτικοί τροποποιητές υποδοχέα οιστρογόνων όπως: ραλοξιφαίνη, ταμοξιφαίνη, τορεμιφαίνη

3. Άλλες ουσίες με αντι-οιστρογόνο δράση όπως η κλομιφαίνη κ.ά.

ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΓΚΑΛΥΨΗΣ (ΜΑΣΚΕΣ)

Ορίζεται οποιαδήποτε ουσία ή διαδικασία που χρησιμοποιείται με σκοπό να αλλοιώσει την ακέραια σύσταση των ούρων ή άλλου δείγματος που χρησιμοποιείται για έλεγχο ντόπινγκ.

π.χ: τα διουρητικά,η προβενεσίδη κλπ.

Σκευάσματα: φάρμακα για την θεραπεία της υπέρτασης, της καρδιακής ανεπάρκειας, των νεφρικών και ηπατικών διαταραχών.

ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ

1)Αυξάνουν τον όγκο των ούρων, συχνά μεταβάλλουν το ph και την ιοντική σύνθεση των ούρων και του αίματος.

2)Μειώνουν τον όγκο του αίματος και συνεπώς μειώνουν τη φλεβική επιστροφή στην καρδιά

Ποιοι τα χρησιμοποιούν;• Αθλητές πολεμικών τεχνών• Πυγμάχοι• Αρσιβαρίστες• Γενικά όσοι θέλουν να «φτιάξουν» το βάρος τους

Λόγοι χρήσης διουρητικών

• Ταχεία μείωση βάρους (απώτερος στόχος η συμμετοχή σε μικρότερη κατηγορία βάρους)

• Αύξηση παραγωγής και αποβολής ούρων (πιο δύσκολη η ανίχνευση απαγορευμένων ουσιών στα ούρα)

Παρενέργειες διουρητικών

• Αφυδάτωση

• Διαταραχές ηλεκτρολυτών

• Μυϊκές κράμπες

• Λιποθυμία, ζάλη, πονοκέφαλος

• Ναυτία, έμετος

• Καρδιακές αρρυθμίες

ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙΑ)Αύξηση Μεταφοράς Οξυγόνου• Ντόπινγκ αίματος• Χορήγηση προϊόντων που αυξάνουν την πρόσληψη,

μεταφορά ή διάθεση οξυγόνου

Β)Φαρμακολογική, Χημική και Φυσική Τροποποίηση (παράγοντες συγκάλυψης)

Γ)Γονιδιακό ντόπινγκ

ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ

• Ντόπινγκ αίματος: 2-3 μήνες πριν τον αγώνα λαμβάνεται από τον αθλητή ποσότητα από το αίμα του. Το αίμα αυτό χορηγείται στον αθλητή 1 εβδομάδα πριν τον αγώνα

• Χορήγηση προϊόντων που αυξάνουν την πρόσληψη, μεταφορά ή διάθεση οξυγόνου

Ορίζεται η μη θεραπευτική χρήση γονιδίων, γενετικών στοιχείων και / ή κυττάρων, που έχουν την ικανότητα να βελτιώνουν την αθλητική απόδοση

Στόχοι• Ερυθροποιητίνη• Μυοστατίνη• Aυξητικός παράγοντας

ινσουλινόμορφος της ινσουλίνης (IGF-1)

Myostatin deficiency

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ• Ειδικά συμπληρώματα πρωτεϊνης (αύξηση μυϊκής μάζας, αθλητές

αντοχής)

• Συμπληρώματα βιταμινών & μετάλλων• Συμπληρώματα βοτάνων• Συμπληρώματα αμινοξέων (γλουταμίνη, γλυκίνη, κρεατίνη)

• Συμπληρώματα λιπιδίων• Πλήρη – διατροφικά /ενεργειακά ποτά (προσοχή στα συστατικά)

• Ενεργειακές ράβδοι(περιέχουν ποικίλες αναλογίες υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λίπους και ανόργανων στοιχείων)

• Gel υδατανθράκων (προορίζονται για χρήση κατά τη διάρκεια παρατεταμένης άσκησης)

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΡΕΑΤΙΝΗΣ

• Παράγεται στο ήπαρ, πάγκρεας, νεφρούς

• Φωσφοκρεατίνη, συμβάλλει στην επιπλέον παραγωγή ενέργειας, παρατείνοντας το χρόνο που μπορεί ο μυς να παράγει έργο

• Χρησιμοποιείται για αύξηση μυικής μάζας

• Έχει αποτέλεσμα ΜΟΝΟ σε αναερόβια άσκηση (πχ άρση βαρών)

• Απαραιτήτως διακοπτόμενη χρήση

• Παρενέργειες: γαστρεντερικά προβλήματα, μυοπάθειες, καρδιακές αρρυθμίες, νεφρική βλάβη , η παύση της χορήγησης προκαλεί κατάπτωση των μυών

• Να αποφεύγεται η χρήση κρεατίνης σε άτομα που είναι στην ανάπτυξη

• Οι αγύμναστοι, με χαμηλή φυσική κατάσταση, και οι ερασιτέχνες αθλητές δεν έχουν καμιά ανάγκη για επιπλέον λήψη κρεατίνης

ΝΟΘΕΥΜΕΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ

94 (14,8%) βρέθηκε ότι περιείχαν απαγορευμένα Αναβολικά Ανδρογόνα Στεροειδή

1998 Υπουργείο –Τμήμα Υγείας της Καλιφόρνιας: 32% των Ασιατικών πατενταρισμένων φαρμάκων περιείχαν μη καταγεγραμμένες φαρμακευτικές ουσίες (π.χ εφεδρίνη, χλωροφαινιραμίνη, μεθυλοτεστοστερόνη)

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ• Τα συμπληρώματα διατροφής δεν μπορεί να παρουσιάζονται ως συμβατική

τροφή και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν ένα φυσιολογικό γεύμα

• H υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή είναι ο θεμέλιος λίθος για καλή υγεία και αθλητική απόδοση

• Βιταμινούχα σκευάσματα

• Σκευάσματα από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες που έχουν την έγκριση από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων

• Αποφυγή σκευασμάτων που συστήνουν ότι κάνουν θαύματα

Επιμέλεια: Γεώργιος Σταματιάδης