UÇAK YOLCULUĞU VE OKSİJEN TEDAVİSİ

Dr. Lale Sayılgan

Oksijenin etkileri

Oksijen; ventilasyon, solunum ve dolaşım mekaniği, doku oksijenizasyonu, egzersiz kapasitesi üzerine etki göstermektedir.

Ventilasyon üzerinde etkileri

Istırahat ventilasyonu üzerinde etkisi yoktur Egzersizde ventilasyonu ve solunum

frekansını(solunumsal dürtü) azaltır

Solunum mekaniği üzerinde etkileri

Hava yolu direncini azaltır Ölü boşluk ventilasyonunu azaltır Diyafram yorgunluğunu azaltır

Dolaşım mekaniği üzerinde etkileri

Nabzı azaltır Sağ ventrikül ejeksiyon fraksiyonunu artırır Sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonunu artırır Pulmoner arter basıncını azaltır

Doku oksijenizasyonu üzerinde etkileri

Arteriyel laktatı azaltır CO2 oluşumunu azaltır Dakika ventilasyonunu azaltır Metabolik asidozu engeller

Egzersiz kapasitesi üzerinde etkileri

Egzersize dayanma süresini artırır Egzersiz kapasitesini artırır Dispneyi azaltır Glomus karotikum (karotid cisim)

aktivasyonunu azaltır

Mevcut akciğer problemim ile güvenli uçabilir miyim?

Uçuş sırasında ölüm nedenleri: kardiyak hastalıklar %56 bilinen hastalık alevlenmesi %19 solunumsal nedenler %8 bilinmeyen nedenler %15 diğer %2

Bilinen hastalıkların alevlenmesi+solunumsal nedenler %27

KOAH hastaları yolculuk öncesi doktora başvurmalı ve hastalığı hakkında bilgi almalı

Uçak yolculuğu sırasında kabinde oluşan oksijen basıncı azalır

İdeal olan uçak içi P=deniz seviyesi P (yüksek maliyet nedeniyle olanaksız)Kabin içi P=1500-2500m yükseklikteki P olacak

hale getirilir; buna ‘kabin yüksekliği’ denir

Bu nedenle yolcular hipobarik travmaya maruz kalırlar

Oksijen basıncındaki azalma normal kişiler tarafından tolere edilebilir,

ancak KOAH’lı hastalarda semptomlu veya semptom gelişmeden ciddi problemler ortaya çıkar

Düşük kabin basıncının yarattığı bu problemler

yolcuların vücut boşluklarında hapsedilmiş gazın büyümesi ve solunan oksijen parsiyel basıncının düşmesi ile ilişkilidir

P1V1=P2V2 Boyle gaz kanunu bir gaza uygulanan P

azaltılırsa, gazın hacmi artar Kişide vücut boşluklarında hapsedilmiş hava

2500m yükseklikteki kabin basıncında %130 artar

Her 310m yüksekliğe çıkılınca P 4mmHg azalır

Bu bilgilere göre; deniz seviyesinde inspire edilen oksijen

parsiyel basıncı (PO2) 149mmHg iken, 2500m yükseklikte bu basınç 117mmHg olur.

Alveoler oksijen basıncı (PAO2) azalırken yolcuların arteriyel oksijen basıncı da(PaO2) azalır

PaO2 nin 53-64mmHg, SaO2nin %85-91’e düşmesi sağlıklı yolcularda problem yaratmaz,

ancak KOAH’lı hastalarda ( özellikle dinlenme esnasında düşük PaO2 değerlerine sahip olanlar)problem yaratabilir

Sağlıklı kişide kabin içinde hafif hipoksemi görülür. PaO2 60mmHg’nin altına düşer, fakat oksijen disosiasyon eğrisi SaO2’nun %92 altına düşmesini önler.

Kronik akciğer hastalığı olanlarda kronik respiratuar asidoza bağlı olarak disosiasyon eğrisinde sağa kayma meydana gelir. Oksijenin hemoglobine afinitesi azalır, böylece desatürasyon olasılığı artar.

KOAH’lı hastalar hipoksiyi iyi tolere ederler ama bazılarında istirahatte bile solunum semptomları ve aritmiler ortaya çıkabilir.

Uçak yolculuğu sırasında oluşan sorunlar kabin içi basınç değişikliğinin yanısıra

uçuş süresi uçak kabinlerindeki nem oranı kişilerin hareketsiz kalması ile ilgili olarak da ortaya çıkabilir

Uçak kabinlerinde nem oranı %10’lara düşebilir

Bu durum dehidratasyona, müköz membranlarda kuruluğa sebep olabilir

Bu nedenle yolcular dehidratasyonu artıracak alkollü ve kafeinli içeceklerden uzak durmalıdır

Ekonomi sınıfı sendromu

Hava taşımacılığında yolcular rahat olmayan koltuklarda yolculuk ederler. Uzun uçuşlarda bacak venlerinde venöz göllenme, buna bağlı olarak ödem oluşacağından

ortostatik hipotansiyon senkop derin ven trombozu gelişme riski atar

Bu problem ‘ekonomi sınıfı sendromu’ olarak nitelendirilmiştir.

Bu özellikle kor pulmonaleli KOAH hastalarında risk olarak karşımıza çıkar.

Önlem yolculara seyahat sırasında hareket etmeleri ve germe hareketleri yapmaları önerilmeli. Ortostatik hipotansiyon riskinden dolayı yerlerinden kalkarken dikkatli olmaları hatırlatılmalı

Hipoksi nasıl düzeltilmeli

Kanada toraks derneği KOAH gibi kronik akciğer hastalığı olan ve belli risk faktörü taşıyan olguların risk açısından değerlendirilmesini önermektedir.

---Uçuş esnasında hangi KOAH hastası potansiyel hipoksi açısından araştırılmalı?

Bilinen KOAH veya restriktif akciğer hastalığı olanlar

Bilinen veya beklenen hipoksi veya hiperkapnisi olanlar

Halen USOT kullananlar Yakın zamanda KOAH atağı geçirenler

Daha önceki uçuşlarında zorluk çekenler Hipoksemi ile başka bir ek hastalığında

kötüleşme beklenenler

Uçuş sırasında tedavi önerileri

KOAH’lı hastalarda hastalığın hikayesi önceden bilinmeli ve önceki uçuşlardaki deneyimi sorgulanmalıdır.

Hastanın tanısı, tedavisi, klinik durumunun stabilitesi ve oksijen akım hızının miktarı gibi tüm bilgileri kapsayan rapor, doktoru tarafından verilmelidir. (Uçuş öncesi EKG, hematolojik tetkikler, akciğer grafisi rutin önerilmez, ancak yapılması faydalıdır.)

2004 yılında çıkan bir yönetmeliğe göre uçakta bulunan medikal kit içinde bronkodilatör ilaçlar da yer almaya başlamıştır

Hastalar kendi oksijen kaynaklarını uçak içinde kullanamazlar. Uçak şirketlerinin sağladıkları O2 silindirlerinin akım hızları çoğunlukla 2-4 lt/dk olup, bazılarında bu akım hızı 1-1,5 lt/dk olabilmektedir.

Genel olarak PaO2<50 ise uçuş sırasında oksijen gereksinimi vardır.(PaO2nin 50mmHg üstünde tutulması önerilmekte)

Deniz seviyesinde oda havasında oksijen gereksinimi olmayan hastalarda 2lt/dk oksijen kullanılması önerilmektedir.

USOT kullanan hastalarda deniz seviyesinde kullandığı akım hızına 2lt/dk ilave edilir.

Bir çok hava yolu şirketi yüz maskesi veya nazal kanül sağlamaktadır. Ancak hastaların kendi nazal kanül veya maskelerini kullanmaları daha uygundur.

Seyahat sırasında; güvenli uçuşun artırılması, sağlık personelinin eğitiminin sağlanması

gereklidir. hastalara uçak içinde yapılması gerekenler ve

oksijen kullanımı hakkında bilgi verilmelidir.

Uçak içinde uygulanacaklar:

Özellikle uyku apne send ve derin ven trombozu riski olanlarda uçuş öncesi ve uçuş sırasında alkol alımı yasaklanır

Oksijen kullanmayan hastaların mobil olmaları sağlanmalı

Egzersiz hipoksiyi artıracağından oksijen kullanmayan hastalarda hareket esnasında oksijen alması önerilmeli

Nebulizatör veya spacerların kabin içinde taşınması sağlanmalı

İlaçlarını el bagajlarında bulundurmaları sağlanmalı

Uyku apne send olanlarda CPAP cihazı gereksinimi hatırlatılmalı

İnişte ulaşımı için havaalanlarında tekerlekli sandalye bulundurmaları sağlanmalı

Uçuşta oksijen kullanacak KOAH’lılara pratik yaklaşımlar:

Stabil KOAH seyahat edebilir Kalkış tarihinden 2-28 gün öncesinden kabin

içi oksijen kullanımı ayarlanmalı Yolcular uçuş esnasında kendi oksijen

kaynaklarını kullanmamalı Sadece kendi nazal oksijen kanüllerini

kullanabilirler

Uçuş esnasında oksijenin ek ücreti hakkında bilgi edinilmeli

Uçuş öncesi medikasyonu uygun hale getirilmeli

Uçağa erken girmesi sağlanmalıdır. Mümkünse direkt aktarmasız uçuşlar tercih

edilmelidir.

Koridor koltuk tercih edilmelidir Mümkünse, inişte ve kalkışta oksijenin

kulanıma hazır halde bekletilmesi sağlanmalıdır.

Molalar için aktarma olacak havalimanında oksijen araştırılmalıdır.

Sonuç olarak; uçak yolculuğu solunum hastalığı olanlar için

güvenilir ve rahattır, ancak, riskli olguların önceden saptanarak

oksijen kullanımı ile güvenli uçuşları sağlanmalıdır.