1

საქართველოს საკანონმდებლო ხელისუფლება - სტრუქტურა და ფუნქციები

თედო სანიკიძე

თბილისი - 2015

2

საპრეზენტაციო პროგრამა: მოკლედ თემის შესახებ

განვითარების ისტორიული რაკურსი 1921 წლიდან დღემდე

მონოკამერული თუ ბიკამერული?

პარლამენტის ადგილი ხელისუფლების სამწვეროვან დაყოფაში

ძირითადი ფუნქციები

უფლებამოსილებები

კონტროლის განხორციელების მექანიზმები

არჩევის წესი და შემადგენლობა

პარლამენტის წევრის სტატუსი

პარლამენტის დამოუკიდებლობა

თანამდებობის პირები

ბიურო, კომიტეტები, ფრაქციები, კომისიები, საბჭოები, დელეგაციები...

საბიუჯეტო ოფისი

აპარატი

შეჯამება

3

მოკლედ თემის შესახებ ნაშრომი შეეხება საქართველოს საკანონმდებლო

ხელისუფლებას, მასში მოცემულია მისი მოკლე ისტორიული მიმოხილვა, ადგილი სახელმწიფო ხელისუფლებაში, ფორმირების წესი, სტრუქტურა, კომპეტენცია და ურთიერთობა ხელისუფლების სხვა ორგანოებთან, მისი საქმიანობის წესი და პარლამენტის წევრის უფლება-მოვალეობანი.

ყოველივე ეს ძირითადად განხილულია საქართველოს კონსტიტუციის, საქართველოს საარჩევნო კოდექსისა და საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის მიხედვით.

4

განვითარების ისტორიული რაკურსი 1921 წლიდან დღემდე

1921 1989 :წლიდან წლამდე

1918 წლის 26 მაისის საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი.

1921 წლის 21 თებერვლის საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუცია

კონსტიტუციის თანახმად, საქართველოში საპარლამენტო რესპუბლიკა მყარდებოდა. ხელისუფლების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანო იყო ერთპალატიანი პარლამენტი

გასაბჭოება (70 წლიანი „წარმომადგენლობთობა“)

1989 წლიდან დღემდე

9 აპრილის ტრაგედიის შემდგომ 1990 წლის 9 მარტის დადგენილება.

დაშვებულ იქნა მრავალპარტიულობა

1990 წლის არჩევნები - რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭო

1991 წლის რეფერენდუმის შედეგად შემოღებულ იქნა პრეზიდენტის თანამდებობა

1992 წლის იანვარი - სამხედრო გადატრიალება - აღდგენილად გამოცხადდა 1921 წლის კონსტიტუცია

კანონი სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ

1995 წლის კონსტიტუცია

2004 წლის ცვლილებები

2010 წლის ცვლილებები

5

მონოკამერული (ერთპალატიანი) თუ ბიკამერული (ორპალატიანი) ?

კონსტიტუციის თანახმად

„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე შესაბამისი პირობების შექმნისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფორმირების შემდეგ საქართველოს პარლამენტის შემადგენლობაში იქნება ორი პალატა - რესპუბლიკის საბჭო და სენატი“ [მუხლი 4], რომელთაგან პირველი შედგება პროპორციული წესით არჩეული წევრებისაგან, ხოლო მეორე - აფხაზეთში, აჭარასა და საქართველოს სხვა ტერიტორიულ ერთეულებში არჩეული წევრებისა და საქართველოს პრეზიდენტის მიერ დანიშნული 5 წევრისაგან.

6

პარლამენტის ადგილი ხელისუფლების სამწვეროვან დაყოფაში

- სახელმწიფო ხელისუფლების სამწვეროვან დაყოფაში პარლამენტს ერთ ერთი უმნიშვნელოვანესი ფუნქცია გააჩნია მისი უფლებამოსილებებიდან

გამომდინარე

: „ კონსტიტუციის მიხედვით საქართველოს პარლამენტი არის ქვეყნის უმაღლესი , წარმომადგენლობითი ორგანო რომელიც ახორციელებს საკანონმდებლო

, ხელისუფლებას განსაზღვრავს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის , ძირითად მიმართულებებს კონსტიტუციით განსაზღვრულ ფარგლებში

კონტროლს უწევს მთავრობის საქმიანობას და ახორციელებს სხვა“. უფლებამოსილებებს

&...

7

ძირითადი ფუნქციები

წარმომადგენლობითი ფუნქცია

საკანონმდებლო

პოლიტიკის განმსაზღვრელი

მაკონტროლებელი

8

უფლებამოსილებები / მთავრობის ფორმირება და ნდობის უნდობლობის გამოცხადება

- საფინანსო საბიუჯეტო უფლებამოსილებები

კვაზისასამართლო უფლებამოსილებები

თანამდებობის პირთა დანიშვნის უფლებამოსილებები

, საერთაშორისო შეთანხმებათა რატიფიცირება დენონსირება და გაუქმება

9

კონტროლის უფლებამოსილებები

პარლამენტის წევრის კითხვა

პარლამენტის წევრთა ათკაციანი ჯგუფისა და ფრაქციის შეკითხვა

პარლამენტის მიერ მთავრობის წევრის პასუხისმგებლობის საკითხის დასმა

პრეზიდენტის ყოველწლიური ანგარიში

პრემიერის ყოველწლიური ანგარიში

ადგილობრივი თვითმმართველი ორგანოების საქმიანობის გაცნობის უფლება

, , კონტროლის პალატის ეროვნული ბანკის სახალხო დამცველის საქმიანობისკონტროლი

პარლამენტისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ მიღებული ნორმატიული აქტების შესრულების კონტროლი

10

იმპიჩმენტის პროცედურა

პარლამენტი უფლებამოსილია იმპიჩმენტის პროცედურა აღძრას შემდეგი :თანამდებობის პირებზე

• საქართველოს პრეზიდენტი

• უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე

• მთავრობის წევრი

• კონტროლის პალატის თავმჯდომარე

• ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრი

11

არჩევის წესი და შემადგენლობა საქართველოს პარლამენტის არჩევნები ტარდება ოთხ წელიწადში ერთხელ

150-დან: • 77 , წევრი აირჩევა პროპორციული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე ხოლო• 73 – წევრი მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე

საქართველოს პარლამენტის წევრად შეიძლება აირჩეს საარჩევნო უფლების 21 , მქონე საქართველოს მოქალაქე წლის ასაკიდან რომელმაც იცის ქართული

.ენა

( )სხვა მოთხოვნები შეგიძლიათ იხილოთ საქართველოს საარჩევნო კოდექსში

საქართველოს პარლამენტის არჩევნებში მონაწილეობის უფლება აქვთ , შესაბამის საარჩევნო კომისიაში რეგისტრირებულ პარტიას საარჩევნო ბლოკს

.და მაჟორიტარ კანდიდატს

12

პარლამენტის წევრის სტატუსი „ , პარლამენტის წევრი სრულიად საქართველოს წარმომადგენელია

“.სარგებლობს თავისუფალი მანდატით და მისი გაწვევა დაუშვებელია(საქართველოს კონსტიტუცია, მუხლი 52)

თავისი მოვალეობის შესრულებისას იგი შეზღუდული არ არის ამომრჩეველთა და მისი წარმდგენი პოლიტიკური გაერთიანების განაწესებითა და

. დავალებებით

. პარლამენტის წევრი საპარლამენტო საქმიანობის ძირითადი სუბიექტია

მისი ძირითადი ფუნქციაა პარლამენტის კანონშემოქმედებით საქმიანობაში და პარლამენტის სხვა უფლებამოსილებათა განხორციელებაში აქტიური

. მონაწილეობის მიღება

მას აქვს საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება და

.კანონმდებლობით მინიჭებული სხვა უფლებები

13

იმუნიტეტი და იდემნიტეტი , პარლამენტის წევრი სარგებლობს სადეპუტატო იმუნიტეტით მის მიმართ

- სისხლის სამართლებტივი დევნის განსახორციელებლად აუცილებელია პარლამენტის თანხმობის მიღება

, ინდემნიტეტი მოიცავს პარლამენტის წევრის უფლებას სათანადო, . . ანაზღაურებაზე უფლებამოსილების გასვლის შემდეგ სათანადო პენსიას და ა შ

, იდემნიტეტით დაცულია პარლამენტის წევრი და როგორც მანდატის ქონისას ისე სტატუსის შეწყვეტის შემდეგ ვერავინ დაავალდებულებს მას გასცეს

, ინფორმაცია რომელიც სადეპუტატო უფლებამოსილების განხორციელების .პროცესში მიიღო

14

პარლამენტის დამოუკიდებლობა

პარლამენტი დამოუკიდებელია ხელისუფლების სხვა შტოებისაგან როგორც, .სამართლებრივად აგრეთვე ფინანსურადაც

ფინანსური დამოუკიდებლობა - პარლამენტი თავად იღებს გადაწყვეტილებას სახელმწიფო ბიუჯეტში პარლამენტისათვის გამოყოფილი საბიუჯეტო სახსრების .განაწილების თაობაზე

სამართლებრივი დამოუკიდებლობა - , მხოლოდ პარლამენტის წევრი , კომიტეტი და ფრაქცია არიან უფლებამოსილი პარლამენტს წარუდგინონ

.რეგლამენტის პროექტი რეგლამენტში ცვლილების შეტანის შესახებ

15

თანამდებობის პირები

პარლამენტის თავმჯდომარე

პარლამენტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე

პარლამენტის თავმჯდომარის მოადგილეები

;კომიტეტის თავმჯდომარე

, ;უმრავლესობისა და უმცირესობის ლიდერები ფრაქციის თავმჯდომარე

;საგამოძიებო და სხვა დროებითი კომისიების თავმჯდომარეები

;კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე და მოადგილეები

.პარლამენტის აპარატის უფროსი

16

პარლამენტის სტრუქტურა ბიურო

კომიტეტები

ფრაქციები

კომისიები

საბჭოები

დელეგაციები

პარლამენტის საბიუჯეტო ოფისი

აპარატი

...

17

შეჯამება

- პარლამენტი წარმოადგენს ერთ ერთ ყველაზე გავლენიან შტოს ხელისუფლების . დანაწილების წამწვეროვან დაყოფაში

მისი სტატუსისა უფლებამოსილებებიდან გამომდინარე ცალსახად შეგვიძლია, ვთქვათ რომ საქართველოს პარლამენტი დღეს ისეთი ძლიერია როგორც

. არასდროს

, , თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს ის გარემოებაც რომ პარლამენტს იმდენი . ძალაუფლება გააჩნია რამდენის გამოყენებასაც თავად შეძლებს მხოლოდ

განათლებული წევრებისა და ძლიერი მენეჯმენტის პირობებში შეძლებს საქართველოს პარლამენტი საკუთარი უფლებამოსილების სრულყოფილად

.ათვისებას

18

გმადლობთ!

:გამოყენებული მასალა

საქართველოს კონსტიტუცია

საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტი

საქართველოს საარჩევნო კოდექსი

სახელმწიფოს პოლიტიკური მოწყობა და საჯარო პოლიტიკის პროცესი - ( . 2014)საქართველოში კაკუბავა და სხვ

( et al. 2013)საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალი გეგენავა

( 2011)კონსტიტუციური სამართალი დემეტრაშვილი