12
УГСААТАН БА ХЭЛ

Угсаатан ба хэл

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Угсаатан ба хэлний тухай. Дэлхийн томоохүн угсаатнууд, өргөн тархсан хэл.

Citation preview

Page 1: Угсаатан ба хэл

УГСААТАН БА ХЭЛ

Page 2: Угсаатан ба хэл

УГСААТАН

Page 3: Угсаатан ба хэл

УГСААТАН

• Угсаатан нь хэл соёл, амьдралын хэв маяг, арьсны өнгө, зан заншлаараа ижил ард түмний цогц юм.

• Угсаатан гэдэг үг нь грекийн “ethnos” буюу “ард түмэн” хэмээх үгээс гаралтай. Түүхэн хугацаанд тодорхой нэг нутаг дэвсгэрт бүрэлдэн бий болсон, нэг гарал үүсэлтэй, нэгэн хэлээр ярьдаг, ахуй соёл, сэтгэлзүйн хувьд нийтлэг шинж бүхий, өөрсдийгөө тухайн угсаатны нэг гишүүн хэмээн ухамсарладаг хүмүүсийн нэгдлийг угсаатан гэдэг.

• Дэлхий дээр 4 мянга гаруй угсаатан бий.

Page 4: Угсаатан ба хэл

ДЭЛХИЙН ТОМООХОН УГСААТАН

№ Нэр Хүн ам Улс

1 Хан 1310 БНХАУ

2 Хинду 285 Энэтхэг

3 Бенгаль 250 Энэтхэг

4 Бразил 190 Бразил

5 Орос 150 ОХУ

6 Япон 127 Япон

7 Пунжаб 125 Энэтхэг

8 Бухар 125 Энэтхэг

9 Мексик 110 Мексик

Page 5: Угсаатан ба хэл

ХЭЛ

Page 6: Угсаатан ба хэл

ХЭЛ

• Хэл нь хүмүүсийн өдөр тутмын харилцааны нэг хэлбэр бөгөөд, мэдээлэл солилцох, санаа бодлоо хуваалцах хамгийн хялбар хэрэгсэл юм.

• Улс, үндэстэн болгон өөр өөр хэлтэй бөгөөд түүнийг хэл шинжллийн ухаан судалдаг.

• Хүн төрөлхтний хэл, түүний гарал үүсэл, мөн чанар, үүрэг, түүнчлэн дэлхийн олон хэлний бүтэц, тогтолцоо, хөгжил, зүй тогтол, төрөл, хэв маягийг судалдаг шинжлэх ухааныг хэл шинжлэл гэнэ.

Page 7: Угсаатан ба хэл

ХЭЛНИЙ АНГИЛАЛ

• Дэлхий дээрх хэлнүүдийг төстэй байдлаар нь хэд хэдэн бүлэгт ангилдаг.

• Энэтхэг-Европ

• Алтайн

• Афро-Ази

• Нило-Сахар

• Нигер-Конго

• Хятад-Төвд

• Фино-Уйгур

• Австрали-Ази зэрэг бүлэг байдаг

Page 8: Угсаатан ба хэл
Page 9: Угсаатан ба хэл
Page 10: Угсаатан ба хэл

МӨХСӨН ХЭЛ• Мөхсөн хэл гэдэг нь байгалийн хэлнүүд дунд өдөр тутмын яриандаа

хэрэглэдэг хүн байхгүй болж, хэрэглэгдэхээ больсон хэлийг хэлнэ. Боловсролын системд тухайн улсын албан ёсны хэлийг хэрэглэх болсон, даяарчлалын улмаас англи хэл хүчээ авч буй зэрэг шалтгаануудын улмаас үндэстний цөөнхүүдийн хэл соёл устахад хүрээд буй.

• Мэддэг хүн байхгүй болсноос, дуудлага нь мэдэгдэхээ больсон, мөн бичгийн соёл байгаагүйгээс мөхсөн хэлнүүд олон бий. Индийнчууд, аборигенчуудын олон овог аймгууд тус тусын хэлтэй байсан боловч тэдний ихэнх нь мөхжээ. Зарим хэл нь угсаатны судлал эрдэмтэд болон сонирхогчдын ачаар бичигдэж хоцрон, судлагдсан байдаг ч 26-28 овгийн 250 гаруй байсан гэгддэг тэдгээр хэлний ихэнх нь түүхийн явцад мартагдан хоцорчээ.

• Эртний египет хэлний дуудлага нь үлдэж хоцроогүй гэж үздэг байсан ч цагаан толгой ашиглах болсон копт болон хувирсан байсан бөгөөд үүнийг мэдсэний дараа эртний египет хэлийг тайлж унших үйл явц түргэссэн юм.

• Гот хэл, хуучин слав хэлүүдүүд аль эрт мөхсөн боловч бичгийн баялаг дурсгалаас нь тэр үеийн тухай мэдэж болохоор байдаг.

Page 11: Угсаатан ба хэл

• Эртний прусс хэл, фриг хэл зэрэг хэлүүд бичгийн дурсгал бараг үлдээгүйн улмаас тийм хэл байсан гэсэн тэмдэглэлээс өөр зүйл үлдэж хоцорсонгүй.

• Тохар хэл, хетт хэлүүд нь 20-р зуунд шинээр олдсон мөхсөн хэлнүүд бөгөөд тэдгээр нь Энэтхэг-Европ хэлүүдийг судлахад чухал хэрэглүүр болсон билээ.

• Мөхсөн хэлийг сэргээж, дахин тус хэлийг эх хэл болгон ярилцдаг хүмүүсийг бий болгох нь тун амаргүй. Хүн төрөлхтний түүхэнд еврей хэлийг л тийн сэргээж чадсан жишээ бий. Гэхдээ хоёрдогч хэл болон сэргээгдсэн мэн хэл, корн хэл зэрэг хэлүүд бий.

• Латин хэл, санскрит хэл зэрэг, өдөр тутам хэрэглэдэг хүн байхгүй болсон ч шинжлэх ухаан, эртний уран зохиол зэрэгт үлдэж, тусгай зорилгоор хэрэглэгдсээр буй хэлүүд байдаг.

Page 12: Угсаатан ба хэл

ДЭХИЙД ХАМГИЙН ӨРГӨН ДЭЛГЭРСЭН ХЭЛ

№ Хэл Сая хүн Улс

1 Хятад 1300 БНХАУ, Сингапур

2 Британи 380 ИБУИНВУ, АНУ, Канад, Австрали, Шинэ Зеланд, ӨАБНУ, Ямайк

3 Испани 270 Испани, Латин Америкийн бараг бүх орон

4 Араб 260 Хойд Африк, Баруун Өмнөд Азийн орнууд

5 Хиндү 230 Энэтхэг

6 Бенгал 200 Энэтхэг, Бангладеш

7 Португал 200 Португал, Бразил, Мозамбик, Ангол зэрэг

8 Орос 150 ОХУ ба ТУХН-ийн орнууд

9 Япон 127 Япон

10 Герман 95 ХБНГУ, Австри, Швейцарь

11 Монгол 5.5 Монгол