20
HISZPANIA w XX wieku -zarys historyczny 1. 1907 – kubizm 2. 1928 - surrealizm 3. 1931 - program hiszpańskich republikanów 4. 1933 - preludium wojny domowej 5. 1936 - wybuch wojny domowej - martyrologia poety - Guerenica 1939 - koniec wojny domowej 6. 1973 - spadkobierca Franco zabity 1975 - koniec ery Franco 7. 1981 - nieudany zamach stanu - movida

Hiszpania W Xx Wieku

Embed Size (px)

DESCRIPTION

 

Citation preview

Page 1: Hiszpania W Xx Wieku

HISZPANIA w XX wieku-zarys historyczny

1. 1907 – kubizm2. 1928 - surrealizm3. 1931 - program hiszpańskich republikanów4. 1933 - preludium wojny domowej5. 1936 - wybuch wojny domowej

- martyrologia poety- Guerenica

1939 - koniec wojny domowej6. 1973 - spadkobierca Franco zabity 1975 - koniec ery Franco7. 1981 - nieudany zamach stanu

- movida

Page 2: Hiszpania W Xx Wieku

1907 - kubizm Czym jest kubizm? Kierunek w sztukach plastycznych,

głównie malarstwie i rzeźbie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku.Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i Georges Braque. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od łacińskiego słowa cubus co oznacza kostka lub sześcian . Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania.

Pablo Picasso właściwie Pablo Ruiz Blasco (ur. 25 października 1881 w Maladze w Hiszpanii, zm. 8 kwietnia 1973 w Mougins we Francji) jest uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów XX wieku. Był przede wszystkim malarzem, ale zajmował się także rzeźbą, grafiką oraz ceramiką

Page 3: Hiszpania W Xx Wieku

założeniach miał to być bunt przeciw klasycyzmowi, realizmowi, empiryzmowi, racjonalizmowi, utylitaryzmowi i konwencjom w sztuce.

Young y Freud Salvador Dali Luis Bunuel Federico Garcia Lorca

1928 - surrealizm

Page 4: Hiszpania W Xx Wieku

1880.. 1. Okres bezkrólewia Amadeusz I- syn króla Piemontu, przyjął koronę hiszpańską, gdy napotkał wrogość ze strony

Hiszpanów, abdykował, wywołując zamęt w kraju. Lata 1873-1874, to okres bezkrólewia, okres zamachów wojskowych i powstań. Dopiero za sprawą Alfonsa, syna Izabeli II, który obiecał wprowadzić liberalną konstytucję, nastąpiła

restauracja monarchii burbońskiej.

2. Odrodzona monarchiaAlfons XII(1875-1885k)- rozgromił karlistów.Alfons XIII(1885-1931k)- ur. po śmierci ojca, jego matka Maria Christina do oku 1902 rządziła jako

regentka. Klęska w wojnie hiszpańsko-amerykańskiej (od kwietnia do sierpnia 1898, w sprawie ekspansji na Kubie) i zamieszki wśród robotników stawiały pod znakiem zapytania przyszłość hiszpańskiej demokracji parlamentarnej.

Rozwój katalońskiego ruchu separatystycznego został stłumiony w 1923 przez gen. De Riverę, który wprowadził dyktaturę wojskową, który ustąpił później ze wzg. na rosnącą opozycję samorządową.

Republikanie zdobyli większą ilość głosów, Alfons udał się na emigrację.

Niceto Alcala Zamora doszedł do władzy w 1831, a później doszedł Front Ludowy z Manuelem Azana,

ale to już Druga republika..

Page 5: Hiszpania W Xx Wieku

PARTIE republikańskie

UR (Unión Republicana - Unia Republikańska): - założona w 1934 przez byłych członkow Republikańskiej Partii Radykalnej.

IR (Izquierda Republicana - Lewica Republikańska): - kierowana przez Manuela Azañe. Grupowała część robotników, drobno-przemysłowców. Silne wpływy masonerii.

Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (Partido Socialista Obrero Español – PSOE) - hiszpańska socjaldemokratyczna partia polityczna. Jedna z największych partii w Hiszpanii, druga najstarsza (po Partido Carlista, założonej w 1833). Partia założona w 1879 roku, w latach 1939-1977 nielegalna. Po przywróceniu demokracji jedna z głównych sił politycznych kraju. W latach 1982-1996 i od 2004 roku - rządząca. Przywódcą partii jest José Luis Rodríguez Zapatero.

POUM Robotnicza Partia Marksistowskiej Unifikacji (hiszp. Partido Obrero de Unificación Marxista; kat. Partit Obrer d'Unificació Marxista, POUM) była hiszpańską komunistyczną partią polityczną utworzoną w czasie Drugiej Republiki Hiszpańskiej 1935 i najbardziej aktywną w czasie wojny domowej. Powstała w wyniku połączenia trockistowskiej Komunistycznej Lewicy Hiszpanii (Izquierda Comunista de España, ICE) i Bloku Pracowników i Chłopów (BOC), wbrew woli samego Lwa Trockiego, z którymi zerwała.

PCE Komunistyczna Partia Hiszpanii (hisz. Partido Comunista de España, PCE) - hiszpańska komunistyczna partia o orientacji stalinowskiej, założona w 1921 (do 1931 nielegalna) jako sekcja Międzynarodówki Komunistycznej. W 1936 wspólnie z socjalistami i lewicą republikańską zorganizowała Front Ludowy, pełniąc w nim i w walce z frankistami w wojnie domowej 1936-39 znaczną rolę. Była wspierana i finansowana przez Stalina. Głównym jej celem było doprowadzenie do rewolucji i wciągnięcie Hiszpanii w strefę wpływów Związku Sowieckiego. W 1939 zdelegalizowana i represjonowana. Konspiracyjnie działała do kwietnia 1977. Od początku lat 70. przejawiała silne tendencje eurokomunistyczne.

Page 6: Hiszpania W Xx Wieku

PARTIE narodowców

CEDA ( Confederación Española de Derechas Autónomas - Konfederacja Hiszpańskiej Prawicy Niezależnej) - chrześcijańscy demokraci, główna siła opozycyjna przed wybuchem wojny, po niej całkowity zanik działalności. W jej skład wchodziła także Akcja Ludowa i Akcja Katolicka.

Unión Militar Española (Hiszpański Związek Wojskowy) - konserwatywna organizacja polityczna, skupiająca oficerów armii hiszpańskiej krytycznych wobec władz republikańskich. Początkowo była kierowana przez generałów: Emilio Mole i Jose Sanjurjo a następnie przez Franco.

Monarchiści "Alfonsiści" - zwolennicy resteuracji monarchii i powrotu króla Alfonsa XIII. Wielu wojskowych, arystokratów i posiadaczy ziemskich było Alfonsistami.

Monarchiści "Karliści"' Falange (Falanga):

Page 7: Hiszpania W Xx Wieku

1931 - program hiszpańskich republikanów

Początek XX wieku to okres biednej, niewiele znaczącej w Europie Hiszpanii. W kraju silnie ścierali się konserwatyści i liberałowie - receptą miały być rządy silnej ręki i dyktatorskie (Miguel Primo de Rivera i Josè Antonio Primo de Rivera). Król, Alfons XIII Burbon, był człowiekiem o słabym charakterze i nie potrafił poprowadzić samodzielnej polityki, która wyprowadziłaby kraj z kryzysu.

Monarchia była coraz bardziej skompromitowana i miała wielu przeciwników. W 1931, gdy podczas pierwszych od wielu lat wolnych wyborów zwyciężyli republikanie, Alfons XIII opuścił kraj, a Hiszpania stała się republiką.

-1923r- Alfons XIIX, polityczny kryzys, -Miguel Primo de Riviera zawieszenie konstytucji, dyktatura, niekompetencje, krytyka ludu, kryzys gospodarczy-1931, de Rivera się poddaje, król ogłasza wybory samorządowe MONARCHIA REPUBLIKA-PSOE wygrywa wybory; premier – Manuel Azana; prezydent- N. Alcala Zamora –demokracja, szerzenie praw

KARLIZM - zespół poglądów politycznych i społecznych, charakterystyczny dla Hiszpanii XIX i XX wieku. Karliści zmierzali do odtworzenia mocarstwowej Hiszpanii poprzez reformy konserwatywne, prokatolickie, antydemokratyczne i antyliberalne w duchu legitymistycznym.

FALANGA właściwie Falange Española. Pierwotnie hiszpańska partia faszystowska,[1] założona 29 IX 1933 roku przez José Antonio Primo de Riverę, a następnie połączona w 1937 z innymi siłami politycznymi popierającymi walkę wojsk generała Franco podczas wojny domowej

Page 8: Hiszpania W Xx Wieku

De Riviera

Miguel Primo de Rivera y Orbaneja (8 stycznia 1870 - 16 marca 1930) - hiszpański wojskowy, dyktator Hiszpanii w latach 1923-1930.

Pochodził z wojskowej rodziny, w szeregach armii hiszpańskiej walczył w Maroku, na Kubie i Filipinach. W 1921 odziedziczył po wuju tytuł markiza de Estella. W latach 1922-1923 był dowódcą okręgu wojskowego Katalonii, gdzie cieszył się dużym poparciem. Szybko rósł w siłę i zyskał poparcie armii oraz bogatego ziemiaństwa. We wrześniu 1923, po bezkrwawym zamachu stanu, król Alfons XIII mianował go premierem.

Po objęciu władzy Primo de Rivera wprowadził rządy silnej ręki, zaprowadził cenzurę i zdelegalizował wszystkie partie poza założoną przez niego Unión Patriótica Española (Hiszpańska Unia Patriotyczna). Walczył z bezrobociem, prowadząc szeroko zakrojony program robót publicznych, jednak szybki wzrost inflacji doprowadził do załamania się gospodarki.

W efekcie gospodarczej klęski i narastającej opozycji, w styczniu 1930 został zmuszony do ustąpienia i zmarł w dwa miesiące później w Paryżu, w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.

Page 9: Hiszpania W Xx Wieku

Niceto Alcalá-Zamora

Niceto Alcalá-Zamora (ur. 6 lipca 1877 w Priego de Córdoba, zm. 18 lutego 1949 w Buenos Aires), pierwszy prezydent Drugiej Republiki Hiszpańskiej od 1931 do 1936.

Rozczarowany poparciem przez króla Alfonsa XIII puczu generała Rivery odsunął się na bok życia politycznego. W 1930 roku podczas spotkania z wyborcami w Walencji zadeklarował się jako zwolennik republiki.

W grudniu 1931 roku wybrany przez Kortezy na prezydenta miażdżącą większością głosów.

Podczas wybuchu wojny domowej w lipcu 1936 roku przebywał w Skandynawii, nie wrócił do kraju, po tym jako dowiedział się o splądrowaniu swego mieszkania i opróżnieniu konta bankowego przez przedstawicieli Frontu Ludowego. W międzyczasie pozbawiono go urzędu, wybierając na szefa państwa Manuela Diaza de Azañę. Zamora osiadł we Francji, w której pozostał aż do 1940 roku. W tym samym roku udał się w czternastostomiesięczną podróż do Argentyny. W Buenos Aires zawitał w styczniu 1942 roku, gdzie poświęcił się pisaniu pamiętników, książek oraz uczestnictwu w spotkaniach politycznych.

Zmarł w Buenos Aires. W 1979 roku jego ciało przeniesiono do Madrytu, gdzie został pochowany na Cmentarzu de la Almudena.

Manuel Azaña y Diaz (ur. 10 stycznia 1880 w Alcala de Henares, zm. 3 listopada 1940 w Montauban, Francja), polityk i pisarz hiszpański, drugi i ostatni prezydent Drugiej Republiki Hiszpańskiej (1931 - 1939). Minister wojny w pierwszym rządzie republikańskim (1931), następnie premier (1931-1933). W 1936 roku został wybrany na prezydenta Hiszpanii (V 1936- IV 1939). Był członkiem masonerii i zadeklarowanym antyklerykałem.

Manuel Azana

Page 10: Hiszpania W Xx Wieku

1933 - preludium wojny domowej

-1933-CEDA wygrywa wybory-restrykcje religijne, 1932- rozwiązanie zakonu Jezuitów-1934 Alejandro Lerroux u władzy, ucisza bunty chłopstwa, -Asturia- podniesienie buntu przez patię komunistyczną, rebelia opanowuje Oviedo, Franco rozgramia w ciągu 2tyg.-1935- 30 tys. więźniów politycznych, władze wahane.

KORTEZY - W Hiszpanii XIX-XXI w. parlament, którego struktura (1 lub 2 izby) i kompetencje ulegały zmianom zależnym od stopnia liberalizacji politycznej; 1931-1939 jednoizbowy parlament republiki, organ ustawodawczy, z wyborów powszechnych; za dyktatury F. Franco, od 1942 jednoizbowe zgromadzenie o charakterze główne doradczym, po części z nominacji, z urzędu i z wyboru przez korporacje zawodowe i samorządy; od 1977 dwuizbowy parlament (Senat i Kongres Deputowanych), którego kompetencje reguluje uchwalona przezeń w 1978 konstytucja.

Page 11: Hiszpania W Xx Wieku

1936 - wybuch wojny domowej 12lipca 1936 członek partii

socjalistycznej Jose Castillo zostaje zamordowany przez prawicową bojówkę, a w nocy Calvo Sotelo zostaje uprowadzony i zamordowany przez Gwardię Cywilną, co przyspieszyło wybuch buntu żołnierzy w Melilli, a zarazem wojny domowej.

Nad całą Hiszpanią niebo jest bezchmurne – radio w Ceucie wydaje komunikat 17lipca, Franco na czele wojsk (Legia Cudzoziemska i wojska marokańskie) opanowuje Maroko i Hiszpanię, poza Krajem Basków i Asturią.

Pomoc Niemiec –Legion Condor (oddziały lotnicze) i Włoch – Włoski Korpus

Powołanie Armii Ludowej w Hiszpanii. Wydarzenia w Hiszpanii są uważane

przez wielu historyków za wstęp do II wojny światowej. Wojna domowa w Hiszpanii umocniła sojusz niemiecko-włoski, jak i stała się poligonem doświadczalnym dla nowych rodzajów broni i wojsk (lotnictwo, wojska pancerne) wykorzystywanych przez obie strony.

Dolores Ibárruri Gómez (znana pod pseudonimem La Pasionaria), (ur. 9 grudnia 1895 w Gallarta, zm. 12 listopada 1989 w Madrycie) - hiszpański polityk, współorganizatorka, długoletni pierwszy sekretarz a następnie przewodnicząca Komunistycznej Partii Hiszpanii, członkini parlamentu. Autorka słynnego powiedzenia ¡No pasarán!.

José Calvo Sotelo (ur. 1893, zm. 12 lipca 1936) - przywódca hiszpańskiej prawicowej opozycji parlamentarnej w 1936. Z wykształcenia ekonomista i doktor praw, był sekretarzem Akademii Nauk Moralnych i Politycznych madryckiego Ateneo; w 1917 zotsał profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Centralnego.

POLSKA A WOJNA DOMOWA W HISZPANII

Polska zajęła stanowisko dwuznaczne. Przyłączyła się do polityki mocarstw

zachodnich, uczestniczyła w pracach Ligi Narodów i Komitetu Nieinterwencji. Jednak

wyraźne były sympatie rządu dla nacjonalistów. Zabroniono wyjazdu

ochotnikom, a tych którzy walczyli w Brygadach Międzynarodowych pozbawiono

obywatelstwa polskiego. Polska dzięki wojnie domowej w Hiszpanii pozbyła się ogromnych ilości starego i wadliwego

sprzętu wojskowego który sprzedawała obu walczącym stronom (m.in. czołgi FT-17 i

samoloty PWS-10 oraz RWD-13) za łączną kwotę blisko 3 mln złotych.

Dąbrowszczacy – przyjęta w historiografii polskiej nazwa grupy polskich uczestników wojny domowej w Hiszpanii w latach 1936-

1939, walczących w składzie brygad międzynarodowych po stronie

wojsk republikańskich przeciwko wojskom gen. Francisco Franco. W hiszpańskiej wojnie domowej w latach 1936-1939,

ogółem po stronie republikańskiej walczyło ok. 5000 obywateli polskich.

ORWELLJedną z niedoszłych ofiar komunistów był brytyjski ochotnik w oddziałach

POUM Eric Arthur Blair (znany później jako wybitny pisarz George Orwell),

który opublikuje swoje wspomnienia z Wojny Hiszpańskiej w książce

W hołdzie Katalonii (Homage to Catalonia), a doświadczenia z

komunistami wpłyną na kształt Folwarku zwierzęcego i Roku 1984.

Page 12: Hiszpania W Xx Wieku

Bitwy Obrona Alkazaru w Toledo 18 lipca - 28 września

1936 r. płk Moscardo. -Generał Varela wkroczył do miasta 28 września. Jego

spotkanie z bohaterem Alkazaru, płk Moscardo, przebiegło w nietypowy sposób. Otóż pułkownik stwierdził wobec generała, że nie ma mu nic szczególnego do zakomunikowania, używając przy tym zwrotu "sin novedad" (nic nowego), który służył 17-18 lipca 1936 roku jako hasło do wybuchu powstania.

Bitwa pod Guadalajarą (8 – 23 marca 1937) była starciem w hiszpańskiej wojnie domowej mającym miejsce w okolicach miasta Guadalajara w celu umożliwienia frankistom zaatakowania stolicy Hiszpanii od północy.

Bitwa o Teruel – całość operacji militarnych mających miejsce podczas Hiszpańskiej Wojny Domowej w mieście Teruel i okolicach między 15 grudnia 1937 i 20 lutego 1938.

Bitwa koło przylądka Palos - największa bitwa morska podczas wojny domowej w Hiszpanii, stoczona w nocy 6 marca 1938 (znana też jako druga bitwa koło przylądka Palos, w odróżnieniu od pierwszego nierozstrzygniętego starcia w tym rejonie w 1937 roku).

25 lipca - 16 listopada 1938: batalia nad Ebro

-8 listopada 1936: W miejscowości Paracuellos del Jarama republikanie rozstrzelali ok. 1000 więźniów ewakuowanych wcześniej z Madrytu. -26 kwietnia 1937: Niemiecki Legion Condor zbombardował Guernikę.

Page 13: Hiszpania W Xx Wieku

Guerenica

Page 14: Hiszpania W Xx Wieku

1939 - koniec wojny domowej

Page 15: Hiszpania W Xx Wieku

- martyrologia poety Federico García Lorca (5 czerwca 1898 –

19 sierpnia 1936 ) – hiszpański poeta i dramaturg, pamiętany także jako malarz, pianista i kompozytor. Sztandarowy przedstawiciel Pokolenia 27.

Urodził się w Fuente Vaqueros w prowincji Grenada. W roku 1909 jego rodzina przeprowadziła się do Grenady, a on sam w roku 1919 wyjechał do Madrytu, gdzie studiował literaturę i filozofię, i gdzie zaprzyjaźnił się m.in. z Salvadorem Dalí i Luisem Buñuelem.

Page 16: Hiszpania W Xx Wieku

Franco- caudillo, szef rządu

Po zwycięstwie w wojnie domowej Franco z całą bezwzględnością rozprawił się z pokonanymi przeciwnikami.

Mimo pomocy, jaką otrzymał od Niemców i Włochów, Franco nie wciągnął Hiszpanii w II wojnę światową. Jego autokratyczne rządy miały bowiem charakter bardziej tradycjonalistyczny niż faszystowski.

Polityczna izolacja Hiszpanii trwała, aż do okresu zimnej wojny, kiedy to w roku 1953 popisała układ wojskowy z USA. Niewiele to zmieniło sytuacje międzynarodową wewnętrzną.

Na swojego spadkobiercę Franco wyznaczył Jana Karola.

                                 

Francisco Franco

Urodzony 4 grudnia 1892Ferrol, Hiszpania

Zmarł 20 listopada 1975Madryt, Hiszpania

Page 17: Hiszpania W Xx Wieku

1973 - spadkobierca Franco zabity

Carrero Blanco Luís (1903–1973), admirał (od 1966) i polityk hiszpański. 1924–1926 tłumił powstanie Rifenów w Maroku. Podczas wojny domowej 1936-1939 bliski współpracownik generała F. Franco. 1939 szef Sztabu Głównego armii. 1943 wiceprzewodniczący Kortezów. 1967–1973 wicepremier. 1973 premier. Związany z katolicką organizacją Opus Dei. Rzecznik sukcesji króla Jana Karola. Zginął w zamachu zorganizowanym przez baskijską organizację polityczną ETA.

ETA…. Prowadzone na początku lat 70. procesy baskijskich działaczy zapewniły Baskom wiele sympatii na całym świecie. Dnia 20 grudnia 1973 roku ETA odniosła swój największy sukces. W zamachu bombowym zginął premier Hiszpanii i najbliższy współpracownik Franco admirał Luis Carrero Blanco. Wkrótce po tym wydarzeniu ETA podzieliła się na dwie organizacje. Były to: umiarkowana ETA “polityczno-wojskowa” i radykalna ETA “wojskowa” (ETA-M). W roku 1975 represje skierowane przeciwko baskijskim autonomistom i separatystom przybrały na sile. Zapadły nawet wyroki śmierci i nagle 20 listopada zmarł Francisco Franco. Zgodnie z jego wolą władzę objął książę Juan Carlos, zwolennik demokracji. W Hiszpanii zaczęły się zmiany.

Page 18: Hiszpania W Xx Wieku

1975 - koniec ery Franco

Powrót do monarchiiJuan Carlos I- mimo, że Franco dał mu

władzę, wnuk Alfonsa XII poparł proces przeobrażenia Hiszpanii w monarchie konstytucyjną o szerokim wachlarzu demokratycznym.

Premierzy:-Arias Navarro(1976)-okres przejściowy,

bez reform-Adolfo Suarezz Gonzalez(1981)

demokratyzacja życia politycznego-Leopoldo Calvo Soleto(1982) przetrwał

próbę zamachu-Felipe Gonzalez(1996) wprowadził

Hiszpanię w EWG-Jose Maria Aznar (do teraz) po korupcji

Gonzaleza

Page 19: Hiszpania W Xx Wieku

1981 - nieudany zamach stanu

Page 20: Hiszpania W Xx Wieku

Movida- ruch kontrkulturowy powstały w

Hiszpanii na początku lat 80.

La Movida Madrileña fue un movimiento contracultural juvenil surgido durante los primeros años de la Transición de la España postfranquista y hasta avanzados los años ochenta.

Música (Radio Futura, La Unión, Nacha Pop, Los Secretos, Aviador Dro, Burning, Leño, Alaska y los Pegamoides, Tino Casal, Mecano, Joaquín Sabina, Golpes Bajos, Los Nikis, Los Toreros Muertos, Gabinete Caligari, Parálisis Permanente, Las Vulpes, Derribos Arias...). Desde la cadena musical de Radio Nacional de España, Radio 3, Jesús Ordovás contaba lo que sucedía.

Pintura y fotografía, con artistas gráficos como Ceesepe, El Hortelano, Ouka Lele, Agust, Nazario, Miguel Trillo o Alberto García-Alix. Los tres fundaron el primer colectivo de artistas que quedó en denominarse «CASCORRO FACTORY», de donde salieron las primeras ideas transgresoras de la incipiente movida madrileña. También destacaron el dúo de origen gaditano Costus y Guillermo Pérez Villalta.

Graffiti, siguiendo la estela de El Muelle (Juan Carlos Argüello). Cine, con Pedro Almodóvar como máximo exponente (

Pepi, Luci, Bom y otras chicas del montón (1982), Laberinto de pasiones (1982)), pero también Fernando Trueba con películas emblemáticas como Ópera prima (1980) o Fernando Colomo. También cabe destacar a Ivan Zulueta con su arrebatadora pelicula Arrebato

Literatura, surgida a la palestra el 13 de marzo de 1984 con el debate en la Tertulia de Creadores (Círculo de Bellas Artes de Madrid) «Narrativa en la Posmodernidad», en el que participaron Gregorio Morales, Javier Barquín, José Tono, Luis Mateo Díez, José Antonio Gabriel y Galán, José Luis Moreno-Ruiz y Ramón Mayrata. La mayor parte de ellos —como Gregorio Morales (alma de la Tertulia de Creadores), José Tono o Ramón Mayrata— eran colaboradores regulares de «La luna de Madrid».