ОРЧИН ҮЕИЙН ОЛОНУЛСЫН ХАРИЛЦАА

ХҮЙТЭН ДАЙНЫ ГАРАЛ ҮҮСЭЛ БОЛОНЭХНИЙ ЖИЛҮҮД

• 1944онд Нью Хэмпширийн бреттон вүүдсд, дэлхийн удирдагч нар чуулж :

Дэлхийн Банк, Олон үлсын валютын сан (International Monetary Fund) байгуулагдсан.

• 1945 онд дэлхийн 51 улсын удирдагч нар чуулж Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (НҮБ)

ДОРНОД ЕВРОП ДАХЬ ЗӨРЧИЛ

• 1939оны 9дүгээр сарын 1ний өдөр ХБНГУ, Польш улс руу дайрсан.

• ЗХУ Польш улс руу дайран орохын өмнө Их Британи, АНУ, Франц зэрэг улс орнуудЗХУлсад анхааруулга, шахалт үзүүлж эхэлсэн.

• 1943 онд Германы цэргүүд Оросын Катын ойд Польшийн армийн офицерүүд бөөнбулш байхыг олсон.

• 1945 онд Оросын Крымд болсон ялтын бага хурлын үеэр Польш болон Дорнодевропын улсуудын ирээдүй шийдэгдэж байсан.

• Улмаар “чөлөөлөгдсөн Улсуудын тухай тунхаг” батлагдсан

Уг Тунхагт :

Улаан Армийн Нацистуудаас чөлөөлсөн улс орнуудад АРДЧИЛАЛ, ЭРХ ЧӨЛӨӨ олгон, ЧӨЛӨӨТ СОНГУУЛЬ явуулахыг тусгаж авжээ.

• 1947 онд Польшид сонгууль явуулсан боловч тийм ч ардчилсан байдалтай байгаагүй.

БРИТАНИ УХАРЧ, АНУ БҮСЛЭНТОГТООХ БОДЛОГО БАРИМТЛАВ.

• 1947онд ХIX зууны их гүрэн Их Британи Энэтхэг дэх колониосоо гарсан нь Хиндү, Ислам шашинтнуудын дунд оч үсэргэсэн.

• 1948 онд Британичууд Палестинаас гарсан. Дэлхийн 1-р дайны дараа тус бүс нутгийгБританид Үндэстнуудын Холбооны мандатаар өгсөн цагаас эхлэн тус бүс Еврей, Араб(палестинчууд) нарын тэмцэлийн талбар болсон юм.

• Мөн босогчдын довтолгоонд өртөх болсон Грекийн засгийн газарыг цаашид дэмжижчадахгүй гэдгээ АНУ-ын засгийн газарт мэдэгдсэн.

• Үүний дараа Ерөнхийлөгч ТРУМЭН(1) Их Британи улсын үүрчбайсан хүнд ачааг үүрэх болсон хэдий ч, энэ нь зөвхөнө Грекийнасуудалын талаар байгаагүй илүү өргөн хүрээтэй байсан.

“ энэ бол АНУ зэвсэгт цөөнх юм уу гадны дарамтшахалтыг эсэргүйцэхээр оролдож байгаа эрх чөлөөт хүмүүсийгдэмжиж байгаа бодлого”

• Зорилго: ЗХУ-ын цаашдын өргөжин тэлэхийг зогсоох.

(1)- Харри С.Трумэн АНУ-ын 33дах ерөнхийлөгч.

ХҮЙТЭН ДАЙН АЗИД• Дайны үед Япончууд Хятадын өргөн уудам газар нутгийг эзэлсэн байсан бөгөөдЧан Кай-Шигийн(Chiang Kai-shek) Тэргүүлсэн националистуудын консерватив засгийнгазарыг үлдэн хөөсөн.

• Тэр хооронд Мао Зедуны удирдсан коммунистууд өөрийн байгууллагаа бэхжүүлэхээроролдож байжээ.

• Дайны сүүлд япончууд тус улсаас гарахад Мао, Чан хоёрын хоорондын тэмцэлсүүлийн шатандаа ороход бэлэн болсон байсан. АНУ-аас хангалттай их санхүүгийндэмжлэг,үнэгүй зөвөлгөөнүүд авч байсан хэдий ч Чан 1949 онд гарсан Коммунистбослогыг дарж дийлэлгүй Тайваний арал руу зугтахад хүрсэн.

• 1945 оны 7, 8-р сард Потсдамд болсон бага хурлын үеэр ЗХУ, АНУ хоёр СолонгосынХойгийг 38дугаар өргөрөгөөр нь хоёр хэсэг хуваана; хойш орших японы армийгЗөвлөлтүүд буулгаж авна, харин түүнээс өмнөхийг нь АНУ-ын арми буулгаж авахаарСолонгосчуудтай зөвлөлдөлгүй хийсэн.

• 1948 оны 7 дугаар сарын 17 нд Уг гэрээний эсрэг үйлдэл болгож Өмнөд Солонгосүндсэн хуулиа батлан ерөнхийлөгчөө сонгов

• Хариуд нь зөвлөлтүүдийн дэмжлэгтэйгээр Хойд Солонгос улсад БНАСАУбайгууллагдан, коммунист засгийн газрыг нь Ким Ир Сен тэргүүлэх болов.

• 1950 оны 6 дугаар сарын 25 нд Хойд Солонгос, Өмнөд Солонгос руу довтолсон.

• 1953 оны 7 дугаар сард дайныг зогсоосон.

ХҮЙТЭН ДАЙНЫ ҮЕ ДЭХ КОЛОНИЙНЗАРДАЛ БА БҮС НУТГИЙН ЗӨРЧИЛ

• Дэлхийн 1 дүгээр дайны дараа олон улсын мандатанд оруулсан Сири, Ливан,Палестин нар эрх чөлөөтэй болсон.

• Британи их гүрний статусаа орхисон нь Энэтхэгийн хойг болон Африкт эрх чөлөөтулсууд бүрэлдэхэд хүргэсэн.

• Франц болон Европын бусад улсууд Африк, Ази дахь колониудаа алдсан.

• 1940өөс 1970 оны хооронд бүрэн эрхт улсуудын тоо бараг хоёр дахин нэмэгдсэн.

• Ислам, Хиндү шашинтнуудын дайн явсаар эцэст нь Энэтхэг, Палестин гэсэн хоёр улсүүссэн.Алжир тусгаар тогтнолынхоо төлөө Францтай байлдсан бол Энэтхэг-Хятадынхойгт удаан хугацааны тэмцэлийн үр дүнд Вьетнам хэмээх улс үүссэн.

ГУРВАН ЕРТӨНЦ

• Тайлбар :

1. Нэг дэх ертөнц – АНУ,Баруун Европ, Японы эвсэл

2. Хоёр дох ертөнц- ЗХУ, Зүүн Европ.

3. Гуравдагч ертөнц- Дээрх хоёр ертөнцөд хамааралгүй улсуудыгхэлнэ.

ВЬЕТНАМ

• Гурав дахь ертөнцөд тогтоон барих бодлого хэрэгжүүлсэн нэг жишээ нь Зүүн ӨмнөдАзи дахь Вьетнам байв. (Дайны өмнө Францын Колони байв)

• Колони байх хугацаандаа тасралтгүй бослого гаргадаг байжээ. Улмаар Франц, Японхамтран Виетминчүүдын эсэргүйцлийг дарсан. Гэсэн хэдий ч 1945оны 9 дүгээр саргэхэд бодит байдал дээр Франц биш, Виетминчүүд өөрсдөө байдлыг хяналтандааавсан ба тусгаар тогтнолоо зарласан байна.

• Франц өөрийн колонийг өргөрөгийн 17 дугаар градусаар хоёр хэсэг болгон хуваажХятад, Их Британид хувааж өгчээ.

• Хятадууд Виетминчүүдын дэглэмийг “дэ факто” буюу “хууль ёсоор хүлээнзөвшөөрөгүй ч, бодит байдал дээр , газар дээр нь түүнийг нааштайгаар хүлээнзөвшөөрч зөнд нь орхисон”.

АРАБ-ИЗРАИЛИЙН(ЕВРЕИЧҮҮДИЙН) ЗӨРЧИЛ.

• 1948 онд болсон Араб-Израйлийн анхны дайнаар Израйль тус нутгийг эзэлсэн бөгөөд НҮБ туснутгийг хоёр хэсэгт хувааж Палестин, Евреи хоёр улс байгуулах талаар зарласан.

• 1948 онд Израиль тусгаар тогтнолоо зарласнаар Хүйтэн дайны өөр нэгэн фронт болонхувирсан.

• 1967 онд, Зөвлөлтийн зэвсгээр зэвсэглэсэн Нассер Израилийг заналхийсний хариуд Израиль, Египет руу түрүүлж довтолсон. Зургаан өдрийн дайн тус бүс нутагт гүн нөлөө үзүүлсэн бөгөөддайны эцэс гэхэд Израиль Египетийн Синай, Газын зурвас, Сирийн Голаны өндөрлөг,ИорданыБаруун эрэг,Иерүсалимыг эзлэн авсан байлаа.

• Энэ явдалаас хойш Сүпер гүрнүүд дахин зөрчилд үүнээс илүү хэмжээгээр оролцохгүй хэмээнхоорондоо холбоо барин хэл дуулгацгаасан байна.

• Энэхүү амлалт нь 1973онд Египет Сири хоёр Израиль руу гэнэт довтолсон Иом Киппурындайны үед дахих шалгагдсан. Амлалтаа зөрчиж өөрийн дэмжиж буй талаа зэвсэглэж, дэмжсэнбайна. Дайны үеэр Зөвлөлт өөрийн цэргээ оруулна хэмээн заналхийлсэн бол АНУ хариуд ньцөмийн зэвсэгүүдээ бэлэн байдалд оруулсан буй талаар хэлсэн байна. Эцэст нь их гүрнүүдНҮБ-ын энхийг сахиулагч цэргүүдийг тус бүс нутагт оруулан жийрэг бүс үүсгэсэн.

СҮПЕР ГҮРНҮҮД ГУРАВ ДАХЬ ЕРТӨНЦИЙНБУСАД АСУУДАЛД ХУТГАЛДСАН НЬ

• 1950-иад оны үед АНУ-ын Тагнуулын төв газар Гватемала болон Иранд болсонтөрийн эргэлтүүдэд оролцсон байв.

• 1960-аад он гэхэд АНУ-ын засгийн газар Гахайн Булан (Bay of Pigs) руу цэргийнхүчээр довтлон Кубын засгийн газрыг унагаахаар оролдсон бөгөөд Доминиканы БНУ-руу 20,000 цэргийн хүчээр довтолон орж байв.

• АНУ-ын холбоотон улсууд : -Израиль, -Өмнөд Африк, -Пакистан,-Иран,-Никарагуа.

• ЗХУ Гурав дахь ертөнц руу АНУ шиг өргөн далайцтайгаар цэргийн хүчээр нэвтрэх гэжоролдож байгаагүй ч өөрийн холбоотон Унгар луу 1956 онд, Чехословак руу 1968 онд цэрэг оруулж байсан бөгөөд 1960-аад оны сүүл, 1970-аад оны эхээр гэхэдөөрийн ивээлдээ авсан улсуудтай болсон байв.

• Оролцохгүй мөртлөө, хойноос нь дэмжсэн, хатгасан, түлхэсэн төлөөний- дайнуудбуюу PROXY WARS.

ЗҮҮН-БАРУУНЫ ӨРСӨЛДӨӨН

• Хүйтэн дайн үргэжлэх явцдаа зарим нэг томоохон хувиралд орсон. Ялангуяа, технологийн хөгжилтэй холбоотойгоор өмнөх, уламжлалт дайнуудад шаардлагатайбайдаг байсан цэргийн хүч чадавхийн төлөө өрсөлдөөнийг үр ашиггүй болгосон.

• 1960-аад оны сүүл гэхэд хоёр их гүрэн цөмийн хүч чадавхийн хувьд тэнцэж ирсэн. ЗХУ, АНУ хоёр хоёулаа бие биенээ бүрэн устгах чадвартай болсон тул, дайн, мөргөлдөөн бодитойгоор гарах юм бол хэн хэнд нь мөхөл нүүрлэх тооцолол гарчирнэ.