Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους

9/29/2014

1

Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπισή τους

Δρ Λάμπρος Χρ. Παπαγιάννης,

Φυτοπαθολογία Κλάδος Φυτοπροστασίας, Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών

Φυτοπαθολογία

Είναι η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο μελέτης τις ασθένειες (νοσήματα) των φυτών

Ασθένεια είναι η διαταραχή της φυσιολογικής και μοριακής λειτουργίας κυττάρων ή ιστών του φυτού που οφείλεται στη δράση συνεχούς ή μακράς διάρκειας παθογόνου παράγοντα και εκδηλώνεται με φυσιολογικές ή μορφολογικές αλλοιώσεις

Στη γεωργική πράξη το φυτό αποτελεί αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης και η ασθένεια έχει άμεση σχέση με το οικονομικό αποτέλεσμα της παραγωγής

Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

9/29/2014

2

Αίτια των ασθενειών των φυτών

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ – ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Προκαρυωτικοί οργανισμοί (Βακτήρια, Φυτοπλάσματα, Σπειροπλάσματα) Ιοί Ιοειδή

Μύκητες Παρασιτισμός από ανώτερα φυτά και φανερόγαμα παράσιτα (κουσκούτα, οροβάγχη)


Αίτια των ασθενειών των φυτών

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ- ΜΗ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Δυσμενείς συνθήκες περιβάλλοντος Θερμοκρασία Υγρασία Φωτισμός Οξυγόνο Τοξικές ουσίες Ελλείψεις ή περίσσειες θρεπτικών στοιχείων Ακατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές


9/29/2014

3

Διάγνωση των ασθενειών των φυτών

Διάγνωση (δια+ γνώσης) είναι η διαδικασία της αναγνώρισης μιας ασθένειας και του προσδιορισμού της αιτίας που την προκάλεσε

Βασικός σκοπός της διαγνωστικής Φυτοπαθολογίας η έγκαιρη, έγκυρη και ακριβής ταυτοποίηση – διάγνωση μιας ασθένειας

Η ακριβής ταυτοποίηση της αιτίας που προκαλεί την ασθένεια είναι το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ή απλά για την αποφυγή της εισαγωγής παθογόνων σε μια τοποθεσία


Προκαρυωτικοί μικροοργανισμοί

Πρόκειται για μονοκύτταρους μικροοργανισμούς οι οποίοι στερούνται οργανωμένου πυρήνα και πυρηνικής μεμβράνης, καθώς και άλλων κυτταρικών οργανιδίων όπως μιτοχόνδρια, ενδοπλασματικό δίκτυο, όργανα Golgi κ.α.

Βακτήρια Φυτοπλάσματα Σπειροπλάσματα


9/29/2014

4


Μύκητες

• Είναι ευκαρυωτικοί, ετερότροφοι, μικροσκοπικοί οργανισμοί οι οποίοι δε διαθέτουν χλωροφύλλη. • Συνήθως σχηματίζουν νηματοειδείς διακλαδιζόμενες υφές που ονομάζονται μυκήλια και παράγουν διαφόρων ειδών σπόρια.

Μόρια DNA ή RNA που περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα

Συνήθως προκαλούν σημαντικές μορφολογικές, φυσιολογικές και βιοχημικές αλλοιώσεις που μεταφράζονται στην πρόκληση συμπτωμάτων και οδηγούν στη μείωση της γεωργικής παραγωγής

Μεταδίδονται με διάφορους τρόπους και μηχανισμούς ανάλογα με τον κάθε ιό και αφορούν μετάδοση με την επαφή, με τη μεσολάβηση φορέων (έντομα, ακάρεα, νηματώδεις, μύκητες, παρασιτικά φυτά), το σπόρο, τη γύρη και το μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό


Ιοί

9/29/2014

5


• Είναι τα μικρότερα σε μέγεθος παθογόνα των φυτών. • Πρόκειται για κυκλικά μόρια RNA απλής αλυσίδας που περιέχουν μερικές εκατοντάδες νουκλεοτίδια. • Δεν κωδικοποιούν την παραγωγή πρωτεϊνών και δεν περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα (σε αντίθεση με ιούς).

Ιοειδή

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΜΥΚΗΤΕΣ

9/29/2014

6

Θεωρείται ασθένεια των ξηρών περιοχών. Ευνοϊκές συνθήκες για εκδήλωση επιδημιών είναι η χαμηλή υγρασία (50-70%) και θερμοκρασία 25°C. Αρχικά, στην κάτω επιφάνεια φύλλων εμφανίζεται λεπτή εξάνθηση με ανοικτό καστανό χρώμα, και στην πάνω επιφάνεια παρουσιάζονται κίτρινες ακανόνιστες κηλίδες Προοδευτικά εμφανίζεται υπόλευκη εξάνθηση και στις δύο επιφάνειες του φύλλου

ΩΙΔΙΟ

ΩΙΔΙΑ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

9/29/2014

7

Προσβάλλει όλα τα μέρη των φυτών, σε όλα τα στάδια Χαρακτηριστικά συμπτώματα οι υποκίτρινες κηλίδες (λαδιές) αρχικά στα κατώτερα φύλλα που αργότερα αποκτούν καστανόμαυρο χρωματισμό Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων φαίνονται οι υπόλευκες επανθήσεις δηλ. οι κονιδιοφόροι που βγαίνουν από τα στομάτια Για την βλάστηση και ανάπτυξη των σπορίων απαιτείται υγρασία >90% για 8 ώρες

ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ

ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

9/29/2014

8

• Χαρακτηριστικό σύμπτωμα των αδρομυκώσεων είναι ο καστανός μεταχρωματισμός του προσβεβλημένου αγγειώδους δικτύου του φυτού. • Ο μεταχρωματισμός είναι εμφανής στις ρίζες, αλλά μπορεί να επεκτείνεται σε όλο το μήκος του βλαστού ακόμη και στα αγγεία των καρπών

Τα προσβεβλημένα γίνονται καχεκτικά, μαραίνονται και τελικά μπορεί να ξεραθούν. (α) Φράξιμο των αγγειωδών δεσμίδων των προσβεβλημένων ιστών από μυκηλιακές υφές ή ουσίες που παράγονται από το παθογόνο (β) Τυλώσεις (παρεγχυματικά κύτταρα που διογκώνονται) (γ) Τοξίνες του μύκητα

ΑΔΡΟΜΥΚΩΣΕΙΣ (Φουζάρια - Βερτιτσίλλια)


ΑΔΡΟΜΥΚΩΣΕΙΣ (ΦΟΥΖΑΡΙΑ-ΒΕΡΤΙΣΙΛΙΑ) ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

9/29/2014

9

Pyrenohaeta

Sclerotinia

Phytophthora Alternaria

Septoria Botrytis

Άλλες μυκητολογικές ασθένειες…

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ

Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού

Ανθεκτικές /ανεκτικές ποικιλίες

Εφαρμογή σκευασμάτων

Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ασθενειών

Ηλιοαπολύμανση

9/29/2014

10


ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΒΑΚΤΗΡΙΑ

Συμπτώματα Mαρασμός, Ημιπληγία Ξήρανση και συστροφή φύλλων προς τα πάνω Κίτρινος – καστανός μεταχρωματισμός αγγείων Καταστροφή αγγείων, σήψη, Κυκλικές κηλίδες σε καρπούς

ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΦΥΤΩΝ


Το παθογόνο εισέρχεται από πληγές (καλλιεργητικά εργαλεία) και τα στόματα Διατηρείται και μεταφέρεται με το σπόρο, υπολείμματα καλλιέργειας, εργαλεία, ζιζάνια

9/29/2014

11

ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΣΗΨΕΙΣ ΕΝΤΕΡΙΩΝΗΣ, ΚΑΡΠΩΝ, ΒΛΑΣΤΟΥ

Συμπτώματα • Χλώρωση, μαρασμός, σπάσιμο βλαστών, κατάπτωση και ξήρανση • Καστανός μεταχρωματισμός, σήψη, νέκρωση και συρρίκνωση εντεριώνης («κούφωμα»)


ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΗΛΙΔΩΣΕΙΣ ΦΥΛΛΩΝ

Συμπτώματα Κυκλικές – ελλειψοειδείς κηλίδες χρώματος καστανού, 1-3mm Συνένωση πολλών κηλίδων = μαύρες νεκρωτικές περιοχές 7-8cm Φύλλα: καστανές, γωνιώδεις νεκρωτικές κηλίδες με χλωρωτική άλω Καρποί: καστανές κυκλικές κηλίδες 1-2mm


9/29/2014

12

ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

Υγιής σπόρος και φυτά Αμειψισπορά 2-3 χρόνια Ηλιοαπολύμανση Εκρίζωση (για μικρό αριθμό φυτών)

Καταστροφή υπολειμμάτων Απολύμανση εργαλείων Καταπολέμηση ζιζανίων Ανθεκτικές ποικιλίες Περιορισμός Υγρασίας Όχι υπερβολική λίπανση Χαλκούχα σκευάσματα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ


9/29/2014

13

Ιολογικές ασθένειες τομάτας

Ιός Υ της πατάτας Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς

Ιός του μωσαϊκού του pepino Ιός του μωσαϊκού της τομάτας

Ιός του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας Ιός της χλώρωσης της τομάτας

Αφίδες

Μηχανικά - επαφή

Αλευρώδεις

Ιός του κηλιδωτού μαρασμού της τομάτας

Θρίπες


Ιολογικές ασθένειες κολοκυνθοειδών στην Κύπρο

Ιός του κίτρινου μωσαϊκού της κολοκυθιάς Ιός του μωσαϊκού της καρπουζιάς Ιός της δακτυλιωτής κηλίδωσης της Papaya Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς Aφιδομεταδιδόμενος ίκτερος των κολοκυνθοειδών

Ιός πράσινης ποικιλοχλώρωσης με μωσαϊκό της αγγουριάς

Ιός του κίτρινου παραμορφωτικού νανισμού της αγγουριάς Ιός του ψευδοϊκτερου των τεύτλων Ιός των κίτρινων νεύρων της αγγουριάς

Αφίδες

Μηχανικά - επαφή

Αλευρώδεις

9/29/2014

14

Γενικά μέτρα αντιμετώπισης φυτικών ιών

Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόρων ή φυταρίων)


Λήψη μέτρων υγιεινής Απολύμανση εργαλείων, εξοπλισμού, χεριών, καταστροφή αυτοφυών φυτών, απομάκρυνση ασθενών φυτών και φυτών προηγούμενων καλλιεργητικών περιόδων

9/29/2014

15


Αντιμετώπιση εντόμων φορέων

Χημικά, μηχανικά (εντομοστεγή δίκτυα), συστήματα IPM, βιολογική αντιμετώπιση, εδαφοκάλυψη με αντανακλαστικές επιφάνειες, καλλιέργεια άνοσων φυτών-φρακτών, χρήση παγίδων

Ανθεκτικές ποικιλίες φυτών

Αμιψεισπορά – Αγρανάπαυση

Presentations & Public Speaking

Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους