55
Jaarverslag 2016 Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Heembouw jaarverslag 2016

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Heembouw jaarverslag 2016

Jaarverslag 2016Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Page 2: Heembouw jaarverslag 2016

Jaarverslag 2016Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Page 3: Heembouw jaarverslag 2016

4 5Heembouw 2016 Heembouw 2016

Over dit verslag 5Bestuursverslag 2016 6

Strategie 12 Wij creëren plekken waar mensen willen wonen 14Groot onderhoud 223 woningen Holy Zuid 16 Appartementencomplex De President 22

Kengetallen 27

Personalia Bestuur van de Organisatie 28 Personalia Raad van Commissarissen 29

Bericht Raad van Commissarissen 31

Interview Ruud van Berkel bij zijn afscheid van de Raad van Commissarissen 32

Wij creëren plekken waar mensen willen ondernemen 34Staay Food Group: Bouwen is mensenwerk 36 Nieuw hoofdkantoor voor HOYER 42

Menselijk kapitaal 44

Personeelsbezetting, instroom en verloop 46Verzuim 47Nieuwe “werken bij website” is typisch Heembouw 48Jubilea & pensioen 51Opleidingsdagen & stagiaires 52Ongevallen 53

Duurzaamheid 54

Wij creëren plekken waar mensen willen werken 56Nieuwbouw Applied Medical Amersfoort 58 Renovatie hoofdkantoor Heembouw 64

Maatschappij 68

BIM Minor geeft studenten inzicht in BIM 68Invulling techniekles basisschool met “Maand van de bouw” 71

Verslag Gemeenschappelijke Ondernemingsraad in 2016 72

20 jaar Habeon Architecten 74

Jaarrekening 79

Overige gegevens 101Controleverklaring 102GRI-G3 index toepassingsniveau C 104

Inhoud

Page 4: Heembouw jaarverslag 2016

6 7Heembouw 2016 Heembouw 2016

Heembouw bevindt zich in een nieuwe periode van groei. Ook wij plukken daarbij de vruchten van een groeiende economie. Daarnaast ervaren wij dat onze focus van de afgelopen jaren op continue verbetering van onze organisatie en dienstverlening aan onze klanten zich vertaalt in een meer dan gemiddeld groeiende omzet en resultaat.

Onze organisatie heeft een sterke bedrijfscultuur, die erop gericht onze visie “Wij creëren plekken waar mensen willen zijn” waar te maken. Hoe we dit kunnen blijven realiseren, is vastgelegd in een strategisch plan tot 2020. Hierin hebben we de strategische keuzes voor de komende jaren bepaald, waarbij de focus op de klant en zijn huisvestingsvraag het centrale uitgangspunt voor ons handelen blijft. Hierbij is het essentieel ons onderscheidend vermogen verder te blijven ontwikkelen.

In 2020 zijn wij dé onderscheidende bouwonderneming voor onze klanten, mensen en omgeving. Dat is onze missie. Om dit te realiseren is een cruciale rol weggelegd voor onze mensen en strategische partners en zetten we samen met hen vol in op innovatie. Door open te staan voor nieuwe ontwikkelingen komen we tot manieren om slimmer te werken en kunnen we onze klanten blijven verrassen met onze toegevoegde waarde.

Heembouw zit middenin een boeiende en vernieuwende fase, in een tijd waarin de wereld en bouw aan het veranderen zijn. Wij maken u daar als lezer graag deelgenoot van.

Veel leesplezier.

Namens de Holdingdirectie,Peter Lammertink

Over dit verslag

“Wij creëren plekken waar mensen willen zijn”Maatschappelijke en financiële verslaglegging 2016

Page 5: Heembouw jaarverslag 2016

8 9Heembouw 2016 Heembouw 2016

Heembouw kijkt met gepaste trots terug op een mooi en dynamisch jaar. Zowel onze omzet als resultaat namen fors toe. Ook de organisatie ontwikkelde zich verder, zowel kwalitatief als kwantitatief en is klaar voor de toekomst. Afgelopen jaar hebben we onze strategie herijkt en de strategische keuzes voor de komende jaren bepaald. Daarbij slaan we geen compleet nieuwe weg in, maar blijft de focus op de klant en zijn huisvestingsvraag het centrale uitgangspunt voor ons handelen. Hiermee zijn wij goed voorbereid op een nieuwe fase van groei.

KlantgroepenWonenDe klantgroep wonen is uitgegroeid tot een volwassen klantgroep. De omzet is gegroeid van € 38 miljoen in 2015 naar € 43 miljoen in 2016, een toename van 14 %. Wonen zet nadrukkelijk in op het bieden van een integrale oplossing, om binnen een buurt of woonomgeving samen met de toekomstige bewoners hun ideale plek te ontwikkelen en realiseren. Goed voorbeeld hiervan is het project Wonen boven de Hoven. Met opdrachtgever Van der Vorm Vastgoed hebben na de succesvolle ontwikkeling en turnkey realisatie van de eerste woontoren, in 2016 een tweede woontoren gerealiseerd en zijn we gestart met de voorbereidingen voor de derde toren. De appartementen die hier gerealiseerd worden, zijn in co-creatie met de toekomstige huurders ontworpen en zijn ruim voor de oplevering 100% verhuurd. Ook ons project De Oevers, de nieuwe woonwijk die we met Hoorne Vastgoed realiseren in de dorpskern van Roelofarendsveen, kan zich in veel belangstelling van kopers blijven verheugen. Vrijwel alle woningen en appartementen die tot nu toe zijn gerealiseerd, zijn verkocht.

De afgelopen jaren, ook in de jaren waarin de marktsituatie lastig was, hebben we een consistent beleid gevoerd, gericht op de verbetering en ontwikkeling van onze organisatie en dienstverlening aan onze klanten. Dit heeft het mogelijk gemaakt optimaal te profiteren van de verbeterde marktsituatie en een bestendige groei te realiseren. Onze omzet is van € 118 miljoen in 2015 gegroeid naar € 158 miljoen in 2016, een stijging van meer dan 30% ten opzichte van 2015. Het resultaat nà belasting is € 4,9 miljoen, en ligt aanmerkelijk hoger dan vorig jaar.

Heembouw in 2016 Het herstel van de bouw heeft zich, zoals voorspeld, doorgezet. De bouwproductie nam afgelopen jaar met 7% toe [Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2017, Economisch Instituut voor de Bouw, januari 2017]. Kijkend naar de omzetgroei heeft Heembouw ook in 2016 substantieel beter gepresteerd dan de markt. Alle drie de klantgroepen droegen hier positief aan bij.

Met klanten en partners wordt samengewerkt op basis van toegevoegde waarde. De woningmarkt kent een aantal uitdagingen, waarvoor Heembouw Wonen onderscheidende concepten heeft ontwikkeld. Zoals het betaalbaar-huren-plan als oplossing voor het tekort aan betaalbare huurwoningen. Dit is een totaalconcept voor het ontwikkelen, realiseren en exploiteren van betaalbare huurwoningen. Deze woningen worden ontwikkeld vanuit de lokale marktvraag, in samenwerking met een belegger of corporatie. Desgewenst een mix van koop, sociaal en vrije sector huur, afhankelijk van de marktbehoefte en woonwensen die er zijn. Ons verhuisbehoefteonderzoek geeft op huishoudenniveau inzicht welke woningen ontwikkeld moeten worden, om naadloos aan te kunnen sluiten bij de behoefte en draagkracht in de lokale markt.

Voor de corporatiesector is het verduur-zamingsconcept ontwikkeld, dat corporaties helpt in hun opgave om eind 2020 de verduurzaming van de corporatiewoningen naar gemiddeld energielabel B te hebben gerealiseerd.

BedrijfsruimtenDe klantgroep bedrijfsruimten maakte eveneens een flinke groei door. De omzet steeg verder naar een niveau van € 86 miljoen en werd met name in de regio’s West en Zuid Nederland gerealiseerd. Deze groei werd mede ingegeven door de markt, maar is zeker ook een gevolg van de waardering voor de toegevoegde waarde die Heembouw haar klanten in de bedrijfsruimtenmarkt biedt.

Onze bedrijfsvoering is gestoeld op drie pijlers: structuur, cultuur en strategie. Elk jaar staat een van deze pijlers centraal. In 2015 was dat cultuur en in 2016 strategie. Daarin blijft onze focus onveranderd op de klant. Onze klantgerichte bedrijfsfilosofie, gericht op het leveren van toegevoegde waarde is verder verdiept, meer concreet gemaakt en vernieuwd. Daarbij staat ons onderscheidend vermogen centraal, welke is verwoord in onze missie: In januari 2020 zijn wij dé onderscheidende bouwonderneming voor onze klanten, mensen en omgeving. In ons strategisch plan tot 2020 zijn onze strategische keuzes vastgelegd om deze missie te kunnen realiseren. Op pagina 12 en 13 worden de belangrijkste punten uit dit strategisch plan nader belicht.

We hebben te maken met een wereld die dynamisch, complex en onvoorspelbaar is. Om onderscheidend te kunnen blijven in een snel veranderende markt, is het essentieel om wendbaar en adaptief te zijn als organisatie. Dit vraagt om een andere manier van werken. In 2016 is ons management getraind in de essenties van wendbaarheid (agile filosofie en scrum raamwerk). In 2017 wordt middels een aantal pilots getoetst of en in hoeverre deze manier van werken bij Heembouw bijdraagt aan de realisatie van onze doelstellingen en om onderscheidend te kunnen blijven. Bij gebleken succes wordt deze werkwijze verder geïmplementeerd in de organisatie.

Heembouw Holding

Bestuursverslag 2016Bedrijfsruimten focust zich met name op de sectoren logistiek, groothandel en industrie en productie. Veel van onze klanten kiezen voor de turnkey aanpak van Heembouw, in combinatie met Habeon Architecten. Dit betreft vooral kennisintensieve projecten, waarbij de klant en zijn bedrijfsproces het vertrekpunt zijn voor het ontwerp en realisatie van een passende lay-out. Klanten waarderen onze intense klantgerichte benadering van hun huisvestingsvraag en de oplossing die wij vervolgens realiseren. Dit zorgt voor een toenemend aantal terugkerende klanten. Voor Staay Food Group bijvoorbeeld zijn we, na in 2015 hun warehouse in Papendrecht turnkey te hebben gerealiseerd, in 2016 gestart met de bouw van een high-tech groentensnijderij en productiesite voor kant en klaar maaltijden op de Poort van Dronten. In Son en Breugel is Heembouw in opdracht van DOKVAST bezig met een nieuw duurzaam distributiecentrum voor Rhenus Logistics. Eind 2017 start voor deze opdrachtgever en gebruiker de realisatie van een bijzonder vormgegeven DC in Tilburg (zie interview 20 jaar Habeon pagina 74-77).

Wij bieden onze klanten een integrale oplossing, die veel verder gaat dan een goed ontwerp en een geruisloze uitvoering van het project, op tijd en binnen budget. Van een locatiekeuze-advies met de gronddatabank en financiering via ons beleggersnetwerk, tot ontwerp, een optimale procesinrichting en een snelle realisatieperiode met daarna het gebouwbeheer via een slimme app.

Daarbij wordt continu gewerkt aan nieuwe innovaties en nieuwe tools om klanten in de bedrijfsruimtenmarkt nog beter van dienst te kunnen zijn. Voor de logistieke branche is afgelopen jaar bijvoorbeeld het connected DC ontwikkeld. Slimme software en sensoren die bij de bouw van een distributiecentrum worden aangebracht, zorgen in combinatie met de Simacan Control Tower ervoor dat de capaciteit van de loadingdocks van een DC optimaal wordt benut. De Control Tower geeft verladers en transporteurs inzicht in de logistieke operatie met realtime ritgegevens en ETA’s (estimated time of arrival) van de voertuigen in de planning.

We verwachten dat deze vraaggestuurde benadering, waarbij de woonbeleving van de bewoners centraal staat, ertoe leidt dat de groei van deze klantgroep zich de komende jaren doorzet. Deze groei zien we terug in alle disciplines van wonen: nieuwbouw, transformatie en groot onderhoud en renovatie.

De klantgroep heeft afgelopen jaar flink geïnvesteerd in mensen en innovatieve ontwikkelingen. De commerciële slagkracht werd vergroot. Om de belangen van de gebruikers achter onze contractpartners beter te kunnen behartigen, is voor de nieuwbouw een kopersbegeleider aangetrokken en een bewonersbegeleider voor onze groot onderhoud en renovatieprojecten.

Onze bewonersgerichte aanpak, met veel aandacht voor een goede en transparante communicatie, zorgt voor een goed verloop van groot onderhoud en renovatieprojecten die we voor corporaties uitvoeren. In de Vlaardingse wijk Holy Zuid werden 223 woningen, verdeeld over 4 flats, gerenoveerd en verduurzaamd. Opdrachtgever Woningstichting Samenwerking beoordeelde dit project met een klanttevredenheidscijfer van een “8” met de toelichting dat “Heembouw geen standaard aannemer is, houdt van een uitdaging, innovatief denkt, open en transparant is en Lean echt in het dna heeft zitten”.

Bestuursverslag 2016Bestuursverslag 2016

Page 6: Heembouw jaarverslag 2016

10 11Heembouw 2016 Heembouw 2016

KantorenBinnen de klantgroep kantoren is focus aangebracht op het gebied van turnkey nieuwbouw en turnkey renovatie. Bij turnkey nieuwbouw gaat het om eindgebruikers met een specifieke kantoorbehoefte. Dit betreft het ontwerp en realisatie van clean rooms, laboratoria en onderzoeksruimten. De kennis en expertise op dit gebied, die Heembouw samen met haar strategische partners biedt, wordt door de markt (h)erkend. Op het gebied van deze specifieke geconditioneerde ruimten heeft Heembouw diverse succesvolle trajecten gerealiseerd. Voor Koppert Biological Systems bijvoorbeeld werd het hoofdkantoor in Berkel en Rodenrijs, dat Heembouw eerder turnkey realiseerde, uitgebreid met een nieuw kantoor van 3.600 m2 bvo, inclusief entomologisch laboratorium. En in februari 2016 startte de realisatie van een nieuw kantoor met productieruimte en “state-of-the-art” cleanroom voor Applied Medical Europe.

Bij turnkey renovatie gaat het om de transformatie van bestaande kantoren naar een innovatieve werkomgeving. De kantorenmarkt kampt nog steeds met grote leegstand, waarbij sprake is van een mismatch tussen vraag en aanbod. Gebruikers willen kantoren die flexibel, inspirerend en connected zijn. En duurzaam, met inachtneming van de afspraken met betrekking tot vermindering van CO2-uitstoot uit het klimaatakkoord van Parijs. Heembouw Kantoren heeft een uitgebreid track record op het gebied van renovatie van bestaande kantoren naar een innovatieve werkomgeving, waarbij onze ervaring met renovatie in gebruikte situatie voor klanten een belangrijke UBP (unique buying point) is.

Voor WTC Schiphol zijn wij sinds 2014 bezig hun complex gefaseerd te upgraden. In een periode van vier weken wordt een complete verdieping aangepakt, terwijl de bedrijfsactiviteiten van de huurders van het WTC ongestoord doorgaan. Ook op Schiphol breidden wij in opdracht van Schiphol Real Estate het bestaande multi-tenant kantoorpand Avioport uit met 1.200 m2 ten behoeve van eindgebruiker Samsung Electronic Benelux.

Service en onderhoudBinnen alle klantgroepen ontwikkelen de afdelingen service en onderhoud zich tot professionele units die de klantvraag zelfstandig oppakken en invullen. Onze meerjaren onderhoudsplannen worden conform de NEN-normen* opgesteld en bij onze bestaande klanten aangeboden. Nieuw daarbij is de applicatie DOCCCONTROL, die het beheer van een nieuw gebouw efficiënter en gebruiksvriendelijker maakt. Gebreken of tekortkomingen in een pand, worden via deze app op de Ipad of smartphone, snel en gemakkelijk gemeld bij de betrokken leverancier, inclusief locatie aanduiding. Oplossen van de tekortkoming of gebrek wordt zo snel en eenvoudig opgepakt. Binnen de klantgroep bedrijfsruimten krijgt de afdeling IBR (industriële bouw en renovatie) steeds meer vorm. Deze specialistische afdeling richt zich volledig op productie- en logistieke bedrijven, waarbij tijdens de bouw- en verbouwwerkzaamheden het 24/7 productieproces zonder verstoringen door moet gaan. De Lean-werkwijze van Heembouw is daarvoor een belangrijke basis.

We brengen hetgeen wij onze klanten op gebied van duurzaamheid adviseren, graag ook zelf in praktijk. Daarom zal ons nieuwe huisvestingsconcept in ons eigen pand naast flexibel en innovatief ook duurzaam zijn. De aanpassingen in het hoofdkantoor in Roelofarendsveen en daarbij de aanleg van een WKO-installatie (warmte koude opslag) zorgen voor een labelsprong naar klimaat- en comfortklasse A, het hoogst haalbare voor bestaande bouw (zie verder pagina 64-67).

Financieel beleid en risicobeheerHet financieel beleid ziet toe op het behalen van een goed rendement op onze projecten, mede in relatie tot het verantwoord omgaan met eventuele risico’s. Het adequaat blijven managen van ons werkkapitaal blijven wij vanzelfsprekend continueren. Heembouw Groep is nog steeds goed in staat een voldoende mate van voorfinanciering op bouwprojecten te bewerkstelligen. Onze liquiditeitspositie heeft zich dan ook in 2016 verder verbeterd en is daarmee zeker gezond te noemen.

Goed risicobeheer blijft essentieel om de operationele en financiële doelen te realiseren. Wij blijven onze processen voor wat betreft de aanname van werk en de afweging van kansen en bedreigingen verder optimaliseren. Zo blijven wij in staat om op structurele wijze significante risico’s (zowel op korte als op langere termijn) tijdig te signaleren en te volgen en middels een goede dialoog op het juiste moment, met de juiste betrokkenen binnen de organisatie, (actief) in te spelen op de mogelijke kansen en bedreigingen die een project in zich heeft. Het hebben van korte lijnen met alle betrokkenen is van groot belang. Daarnaast worden de interne risicobeheersings- en kwaliteitssystemen jaarlijks getoetst en verder geoptimaliseerd als onderdeel van onze bedrijfsbrede projectaudits. De focus blijft op de beheersing van projectrisico’s tijdens het gehele proces, van de verwerving- en voorbereidingsfase tot en met de uitvoeringsfase en nazorgfase. Wij handhaven ons financieel beleid om financiële risico’s ten aanzien van rente en debiteuren niet af te dekken met financiële instrumenten.

Als belangrijkste bedrijfsrisico’s zien wij markt- en kredietrisico’s. In de navolgende paragraaf wordt verder inzicht gegeven in de vier voor Heembouw belangrijkste mogelijke bedrijfsrisico’s en de wijze waarop deze risico’s worden beheerst.

RisicoparagraafHierin worden de vier belangrijkste mogelijke bedrijfsrisico’s van Heembouw met haar beheersingsmaatregelen en risicoprofiel per bedrijfsrisico toegelicht.

Heembouw heeft stringente procedures opgesteld om de kredietwaardigheid van haar opdrachtgevers en leveranciers te bepalen. Ter beheersing van dit kredietrisico wordt gebruik gemaakt van erkende (financiële) instellingen, die zich (mede) op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Actieve bewaking van het kredietrisico vormt onderdeel van ons debiteurenbeheer. In 2016 is onze liquiditeitspositie en solvabiliteitspositie verder verstevigd ten opzicht van vorig boekjaar. De financiële impact op dit kredietrisico blijft daarmee gezond en beheersbaar. De mogelijkheid blijft aanwezig, dat opdrachtgevers of leveranciers contractuele verplichtingen niet nakomen. Onze risicobereidheid in dit risico wordt als medium ingeschat. Het huidige risicoprofiel sluit in ieder geval aan bij het gewenste risicoprofiel en is zelfs beter te noemen.

Er is een mogelijkheid dat de waardering van de grondposities en voorraden gereed product lager uitvallen. Daarbij is er nog steeds sprake van een mogelijk verkooprisico op de huidige voorraden. In zijn algemeenheid zijn de economische marktomstandigheden positiever geworden. Vergeleken met vorig jaar is de markt verder aangetrokken. Daarbij hebben onze eigen actieve inspanningen ook het gewenste effect gehad, resulterend in een (verdere) afname van onze grondposities en voorraden gereed product. De financiële impact op dit risico blijft goed beheersbaar. Onze risicobereidheid in dit risico wordt als mijdend ingeschat. Het huidige risicoprofiel sluit in ieder geval aan bij het gewenste risicoprofiel, mede door de verdere afname van deze balansposities.

Innovatie- structuurVanuit de overtuiging dat innovaties essentieel zijn voor de continuïteit van onze onderneming, was innovatie een van de belangrijkste thema’s van 2016 voor Heembouw. Bezig zijn met innovatie en nieuwe ontwikkelingen is op zich niets nieuws bij Heembouw. Onze “drive” steeds te zoeken naar manieren om onze klanten nog beter van dienst te zijn, maakt dat er op verschillende plekken in de organisatie nieuwe ideeën en innovaties ontstaan. Om deze initiatieven goed te kunnen volgen en verder tot ontwikkeling te brengen, zijn we afgelopen jaar gestart met de ontwikkeling en implementatie van een innovatiestructuur. Elke klantgroep heeft een eigen innovatie coach die zorgt voor het aanjagen van innovaties en de idee brenger ondersteunt in het verder brengen van zijn of haar idee. In een zogenaamde “innovatie reactor” worden alle ideeën die er binnen de organisatie zijn, opgenomen en al dan niet naar een volgende fase gebracht. Aan de hand van de fase waarin een idee zich in de reactor bevindt, van opkweek tot bloei-fase, worden de ideeën al dan niet verder gebracht.

*NEN= NEderlandse Norm

BIMWij hebben de diepe overtuiging dat complexe gebouwen niet meer kunnen worden gerealiseerd zónder dat deze eerst virtueel in BIM worden gebouwd. BIM is een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw Informatie Model (BIM) integraal wordt samengewerkt door diverse disciplines in de bouwsector. Prototypes zorgen voor betere kwaliteit, minimalisering van foutkosten en een kortere doorlooptijd van projecten. Wij ervaren dit in de praktijk bij de realisatie van bijvoorbeeld het project Applied Medical Europe in Amersfoort, met zijn complexe installaties en een hoogwaardige clean-room (zie ook pagina 58-61). In het BIM model is voor de start van de uitvoering, in samenwerking met de betrokken strategische partners en leveranciers, alle informatie samengebracht en verwerkt tot een digitaal gebouwmodel. Dit zorgt voor transparantie en een betere samenwerking. Zonder BIM kan een dergelijk project niet zo snel en efficiënt worden gerealiseerd.

Bij het samenstellen van het virtueel prototype, spelen de BIM engineers een belangrijke rol. Elke klantgroep heeft een eigen BIM engineer. Zij zijn de virtuele uitvoerders van onze projecten, en zorgen ervoor dat alle informatiestromen van onze klant en leveranciers voor start realisatie in het model komen. Dit gebeurt tijdens de BIM ontwerpdagen, waar Heembouw, Habeon Architecten en leveranciers gezamenlijk werken aan het model. Hier worden clashes opgelost en met elkaar gewerkt aan de onderdelen uit het model die raakvlak hebben met elkaar. Dit alles om ons gezamenlijk doel: in één keer goed ontwerpen en bouwen te kunnen realiseren.

DuurzaamheidWij nemen onze verantwoordelijkheid voor onze omgeving. Dit uit zich onder andere in een actieve inzet op de vermindering van CO2-uitstoot. In 2012 formuleerden wij onze doelstelling voor CO2-reductie: “In 2022 produceren we 25% minder CO2-uitstoot per miljoen omzet (na inflatiecorrectie) dan in 2012”. In 2012 was de CO2-uitstoot per miljoen omzet 10,53 ton. In 2015 hadden wij ons doel van 25% reductie al bijna gerealiseerd met 8,03 ton CO2-uitstoot per miljoen omzet. Dit heeft ons geïnspireerd tot deze nieuwe ambitie: “In 2022 produceren we 50% minder CO2-uitstoot per miljoen omzet (na inflatiecorrectie) dan in 2012” (zie verder pagina 54-55).

Onderdeel van de integrale benadering van de huisvestingsvraag van onze klanten, is het kunnen adviseren op gebied van duurzaamheid en ondersteuning bij het doorlopen van BREEAM-trajecten. BREEAM is de internationaal erkende kwalificatie voor duurzaamheid van vastgoed en gebieden. De teams van Heembouw en Habeon Architecten hebben hun eigen BREEAM-experts binnen de gelederen. Dit heeft onder andere geleid tot de toekenning van de BREEAM-Outstanding certificaten voor zowel ontwerp als realisatie voor de distributiecentra New Logic I en II in Tilburg.

Bestuursverslag 2016Bestuursverslag 2016

Page 7: Heembouw jaarverslag 2016

12 13Heembouw 2016 Heembouw 2016

Heembouw heeft steeds meer te maken met complexe en risicovolle projecten. Juist in de verwerving- en voorbereidingsfase van nieuwe projecten kunnen wij als Heembouw in dit kader, nog de meeste invloed uitoefenen op de processen ten aanzien van contract- en projectbeheersing. Dit zorgt ervoor dat op structurele wijze significante risico’s tijdig worden gesignaleerd. Middels een (vaste) rollenplanning in het contract- en projectbeheersingsproces is er sprake van een constructieve dialoog met de juiste betrokkenen binnen de organisatie. Er worden goede afwegingen gemaakt welke (nieuwe) werken worden aangenomen en onder welke voorwaarden. Wij blijven scherp toezien op de wijze waarop inhoud wordt gegeven aan deze processen en blijven de reeds genomen maatregelen kritisch volgen. De mogelijke financiële impact is daarmee goed beheersbaar. Onze risicobereidheid in dit risico wordt als medium ingeschat. Het huidige risicoprofiel sluit aan bij het gewenste risicoprofiel.

De verder aantrekkende markt blijft van invloed op de inkoopprijzen. Onze leveranciers spelen een belangrijke rol in de verkoop- en realisatiefase van onze projecten. Heembouw werkt steeds meer met strategische partners. Door tijdig afspraken te maken, wordt een mogelijke prijsstijging mede gemitigeerd. In 2016 hebben zich verder geen bijzonderheden voorgedaan. De financiële impact op dit risico wordt goed beheerst. Gezien de verder aantrekkende markt blijft er sprake van een mogelijkheid tot prijsfluctuaties op de inkoop. Onze risicobereidheid in dit risico wordt dan ook als medium ingeschat. Het huidige risicoprofiel van dit risico sluit aan bij het gewenste risicoprofiel.

IntegriteitIntegriteit staat permanent op de agenda. De regels en afspraken die we met elkaar hebben gemaakt omtrent integer handelen, zijn vastgelegd in onze bedrijfscode, die is geregistreerd bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (nummer 04-01-0032 ). Deze is afgestemd op de gedragscode, zoals ontwikkeld door het Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB) en is voor alle medewerkers leidend. De vertrouwenspersoon maakt jaarlijks een verslag van de eventuele meldingen die zijn gedaan. Dit wordt in de Holdingdirectie besproken en geëvalueerd. De directies van de klantgroepen bieden elk jaar hun verantwoordingsbrieven aan, die met de financieel directeur worden besproken.

Integriteit is een vast onderdeel van het vernieuwde introductieprogramma voor nieuwe medewerkers. Tijdens de introductie staan we uitgebreid stil bij de afspraken die we omtrent integriteit met elkaar hebben gemaakt. Dan wordt ook het cultuurspel gespeeld, waarin ook dilemma’s omtrent integriteit aan de orde komen. Verder is cultuur een vast agendapunt in het overleg met de Groeps Ondernemingsraad. Wanneer er aanleiding voor is, wordt integriteit bij dit agendapunt besproken. Ook afgelopen jaar zijn er geen overtredingen tegen de gedragscode geconstateerd dan wel meldingen gedaan van overtredingen.

Human resourcesOnze mensen maken het verschil. Door blijvend te investeren in de ontwikkeling van onze mensen en het vergroten van kennis, kunnen we ons als organisatie blijven verbeteren. Dit stelt ons in staat het beste uit onze mensen te halen en de beste prestaties voor onze klanten te leveren. Het maakt ons een aantrekkelijke werkgever, die ruimte biedt aan mensen om zich te blijven ontwikkelen en waar mensen graag willen (blijven) werken. In de ontwikkelgesprekken die we jaarlijks met onze mensen houden, staat de why-vraag centraal: “Waar kom jij je bed voor uit?”. Een belangrijke vraag voor de ontwikkeling van onze mensen, die gaat over waar iemands passie ligt, waar hij naar toe wil, en hoe iemand van waarde is voor Heembouw.

Klanttevreden- heid en NPSWij creëren plekken waar mensen willen zijn. Daarbij is het ons streven onze klanten op positieve wijze te verrassen, zodat zij ons volmondig aanbevelen en daarmee onze promotors worden. Of we hierin slagen, meten we via klanttevredenheidsonderzoeken. Met een digitale vragenlijst peilen we de mening van onze klanten over de verschillende fasen in het proces, vragen we naar een algemeen rapportcijfer en stellen we de NPS-vraag: in hoeverre beveelt u Heembouw aan, gemeten op een schaal van 0 tot 10.

Ons NPS cijfer voor 2016, gebaseerd op 40 onderzoeken, is +23. Het gemiddeld rapportcijfer ligt op 7,9. Mooie resultaten, en voor een organisatie zo ambitieus als de onze, niet genoeg. Ons doel is in 2020 een NPS van tenminste + 35 te behalen en een gemiddeld rapportcijfer van minimaal een 8,0. In 2017 is onze klanttevredenheid een van onze specifieke aandachtpunten.

Vooruitzichten 2017De vooruitzichten voor de branche zijn gunstig. Het EIB verwacht voor 2017 een toename van de totale bouwproductie met 4,5% en voorspelt voor 2018 een toename met 4%. [Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2017, Economisch Instituut voor de Bouw, januari 2017]. Ook onze vooruitzichten voor 2017 zijn goed. Onze orderportefeuille is goed gevuld, en we verwachten ook volgend jaar een stijging in zowel omzet als resultaat. Deze bestendigheid in groei, brengt ook een verdere aanwas van onze organisatie met zich mee. We verwachten een personele groei tussen de 5 tot 10%, gebaseerd op de te verwachten omzet en verdere ontwikkeling van de orderportefeuille. Daarbij is het belangrijk strategisch wendbaar te blijven, zodat we snel en adequaat kunnen blijven inspelen op veranderingen in de markt en onderscheidend te blijven. In 2017 wordt aan de hand van een aantal pilots in de praktijk getoetst of de agile en scrum-werkwijze, of een afgeleide daarvan, ons helpt onze wendbaarheid te behouden of zelfs te vergroten.

In ons strategisch plan is opgenomen dat we ons met elkaar actiever willen inzetten voor maatschappelijke initiatieven. Hier zetten we in 2017 verder op in, waarbij zoveel mogelijk collega’s betrokken worden. We verwachten dat dit bijdraagt aan de verdere versterking van de onderlinge band.

Met ons strategisch plan en de strategische keuzes die we hebben gemaakt, zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet. We bedanken onze klanten voor het vertrouwen dat zij in Heembouw en onze mensen stellen. Onze medewerkers danken we voor hun enorme inzet. Wij kijken er naar uit om met elkaar te werken aan de realisatie van onze missie, dé onderscheidende bouwonderneming te zijn voor onze klanten, mensen en omgeving.

Roelofarendsveen, 9 maart 2017

Holdingdirectie Heembouw:Peter LammertinkRoland van Oostrom

StructuurDe eindgebruiker staat centraal in onze bedrijfsvoering. Onze klantgroepstructuur is stevig verankerd in de organisatie. De drie klantgroepen: bedrijfsruimten, kantoren en wonen zijn ook het afgelopen jaar alle drie gegroeid in omzet en resultaat. De volledige focus op een specifieke klantgroep stelt ons in staat meer klantwaarde te creëren. Met als resultaat meer specifieke toegevoegde waarde, een goed lopend proces, weinig verspilling en een beter product.

De klantgroepen hebben hun focus verder verdiept. Zo richt bedrijfsruimten zich primair op de sectoren logistiek, industrie en productie en groothandel. Bij kantoren ligt bij nieuwbouw de nadruk op eindgebruikers met een specifieke kantoorbehoefte en bij renovatie op gebruikers die de transitie naar een innovatieve kantooromgeving willen maken. Bij wonen gaat het primair om de eindgebruiker en het bieden van een integrale oplossing om een optimale woonbeleving voor de bewoners te kunnen ontwikkelen en realiseren.

Binnen de klantgroepen zijn alle diensten geïntegreerd, waardoor we onze klanten een allesomvattende oplossing voor hun huisvestings-vraagstuk kunnen bieden. Dat betekent dat ook projectontwikkeling en architectuur integraal onderdeel zijn van de klantgroepen. De klantgroepen worden in hun bedrijfsvoering ondersteund door de verschillende stafafdelingen, die centraal georganiseerd zijn: Finance & Control, Human Resources, Marketing & Communicatie, ICT, Lean Bouwen en Facilities.

Het recruitmentproces is afgelopen jaar gemoderniseerd en vernieuwd. Om inzicht te krijgen in de drijfveren en persoonlijkheid van mensen, leggen we in het selectieproces de focus op een goede match met de cultuur van Heembouw. Voor het aantrekken van nieuwe mensen is de website “WerkenbijHeembouw” eind 2016 live gegaan. Deze aparte recruitment site is een belangrijke tool in de werving van nieuw personeel, dat nodig is om onze groei ambities waar te kunnen maken.

Ons ziekteverzuim was in 2016 3,3%. Deze stijging ten opzichte van de 2,5% van vorig jaar, wordt vooral veroorzaakt door een aantal langdurige zieken. Het verloop was met 9,8% ongeveer gelijk aan dat van vorig jaar. In 2016 hebben we 36 nieuwe collega’s kunnen verwelkomen.

HuisvestingAfgelopen jaar hebben we gewerkt aan de ontwikkeling van een flexibel en innovatief werkconcept. Dit nieuwe werkconcept ondersteunt de optimale workflow van projecten, een essentieel uitgangspunt voor een projectorganisatie zoals Heembouw. In de loop van 2017 zal dit eerst in ons pand in Roelofarendsveen worden geïmplementeerd. Het hoofdkantoor in Roelofarendsveen zal hiervoor een behoorlijke metamorfose ondergaan, waarmee we een werkomgeving creëren die niet alleen zeer aantrekkelijk is voor onze medewerkers, maar die ook meer ingericht is op samenkomen en samenwerken met onze klanten en partners. Hiervoor wordt onder andere een vergadercentrum gerealiseerd, waar ook externe relaties kunnen aanschuiven, en komen er projectvlekken op de werkvloer, waar projectteams gemakkelijk in omvang kunnen op- en afschalen. Daarnaast worden er stilte- en concentratieplekken gecreëerd en een aansprekend en multifunctioneel werkcafé.

Bestuursverslag 2016Bestuursverslag 2016

Page 8: Heembouw jaarverslag 2016

14 15Heembouw 2016 Heembouw 2016

StrategieIn 2016 hebben we ons strategisch plan tot 2020 gemaakt. Hoewel dit jaarverslag vooral terugblikt, willen we een doorkijk maken naar ons beleid de komende jaren. Op deze plaats gaan we kort in op de belangrijkste aspecten uit ons strategisch plan tot 2020.

Onze missieOnze missie voor 2020 hebben wij als volgt geformuleerd: In 2020 zijn wij dé onderscheidende bouwonderneming voor onze klanten, mensen en omgeving.

KlantenFocus op de klant staat centraal in onze cultuur en bedrijfsvoering. Wij willen echt weten wat onze klanten drijft en hun huisvestingsvraag zo goed mogelijk invullen. Wij willen de verwachtingen van onze klanten overtreffen. Dit uit zich in een NPS van ≥+ 35 en een gemiddelde klanttevredenheid van ≥8,0.

MensenWij willen de meest gewaardeerde werkgever in de bouw zijn, die het beste uit de talenten van mensen haalt. Dit uit zich in een doelstelling van ≥ 8,0 voor medewerkersbevlogenheid en ≥ 8,5 voor medewerkersbetrokkenheid.

StakeholdersWij willen bovengemiddelde rendementen / resultaten realiseren. Dit stelt ons in staat om te blijven investeren in de ontwikkeling van onze organisatie.

OmgevingWij nemen onze verantwoordelijkheid voor onze omgeving. Dit uit zich in een gediversificeerd personeelsbestand; actieve inzet op vermindering van CO2 uitstoot en productie van (bouw)afval; en een actieve betrokkenheid bij maatschappelijke initiatieven op divers gebied: onderwijs, minder bedeelden, “Heembouw doet dagen”, bestuur & management, mentoring & coaching, advies, ondersteuning start ups, middelen beschikbaar stellen, etc.

Kortom, ambitieuze doelstellingen die bijdragen aan het realiseren van onze missie in 2020 dé onderscheidende bouwonderneming te zijn.

Strategische keuzesOm onze missie te realiseren hebben we een aantal strategische specifieke keuzes gemaakt. Deze zijn gebaseerd op drie pijlers: Strategische partners, Innovatie en Mensen:

Strategische partnersWe hebben een goed netwerk van strategische partners dat ons in staat stelt projecten voor onze klanten financierbaar te maken. Daarnaast realiseren wij ruim 70% van onze omzet met onze leveranciers. Zij hebben veel invloed op zowel ontwerp en realisatie van onze projecten. Voor de financierbaarheid van onze projecten gaan wij allianties aan met beleggers/ financiers en corporaties. Daarin willen wij de mogelijkheden voor onze klanten op dit gebied verder vergroten. Voor wat betreft onze leveranciers op het gebied van ontwerp & realisatie streven wij ernaar voor strategische productgroepen langdurig samen te werken met vaste partners. Strategische producten zijn producten met een hoog toeleveringsrisico en een grote invloed op het resultaat. Vaak producten die van een beperkt

aantal partners wordt betrokken en die een groot deel van de uiteindelijke kostprijs bepalen. De strategische partners leveren een continue bijdrage aan de realisatie van onze gezamenlijke doelstellingen en helpen ons met innovaties en pilots, om een kwalitatief nog beter product aan onze klanten te leveren, tegen lagere kosten.

InnovatieInnovaties zijn essentieel voor de continuïteit van onze onderneming. Alleen door ons te blijven ontwikkelen en nieuwe mogelijkheden te vinden om onze klanten nog beter van dienst te zijn, kunnen we ons handhaven in de top van de bouwbranche. Innoveren is een onderdeel van ons dagelijks werk; door open te staan voor nieuwe ontwikkelingen komen we tot manieren om onze klanten te verrassen en slimmer te werken. We onderscheiden drie typen van innovatie: productinnovatie, informatie technologie en sociale innovatie. Voor productinnovaties werken we samen met onze strategische partners. Ons eigen architectenbureau

Habeon Architecten vervult hierin eveneens een belangrijke rol. Wij volgen hierin de ontwikkelingen op de voet en zijn op basis van marktbehoefte initiërend. Op het gebied van informatie technologie gaat het om goede ontsluiting van beschikbare data en informatie, en deze bereikbaar èn bruikbaar te maken en mede in te zetten voor verdere optimalisatie van ons proces. Sociale innovatie gaat over interactie tussen mensen. Dit zorgt voor meer effectiviteit in onderlinge samenwerking en verhoogt de medewerkersbetrokkenheid.

MensenOnze mensen maken het verschil. Door blijvend te investeren in de ontwikkeling van onze mensen en het vergroten van kennis, kunnen we ons als organisatie continu verbeteren. Dit stelt ons in staat het beste uit onze mensen te halen en daarmee de beste prestaties voor onze klanten te leveren. Het maakt ons een aantrekkelijke werkgever, waar mensen zich kunnen blijven ontwikkelen en graag willen (blijven) werken.

StrategieStrategie

15Heembouw 201614 Heembouw 2016

Page 9: Heembouw jaarverslag 2016

Renovatiesenioren-woningenVlaardingen

16 17Heembouw 2016 Heembouw 2016

Een fijn project,

met een heel mooi

resultaat en tevreden

bewoners

Wonen Wonen

Heembouw 2016Heembouw 201616 17

Page 10: Heembouw jaarverslag 2016

18 19Heembouw 2016 Heembouw 2016

“Maak van gedateerde woningen, gebouwd in de jaren ’60, weer moderne, goed verhuurbare en goed geïsoleerde woningen, die weer 25 jaar lang mee kunnen,” zo beschrijft Karen van de Water de opgave waar Heembouw mee aan de slag ging. Fred Verlaan: “Samenwerking had een basis plan van eisen en een basis installatieplan, en vijf aannemers, waaronder Heembouw, gevraagd invulling te geven aan dit PvE, vanuit hun eigen visie. Het ging om het beste plan, binnen bepaalde randvoorwaarden.” Hans: “De woningen met gemiddeld energielabel G moesten naar tenminste label A, de collectieve CV moest vervangen worden door individuele, en er was een taakstellend budget. Daarnaast was bewonerstevredenheid een belangrijke prestatie eis.”

Fijn project, met mooi resultaat

en tevreden bewoners

In Vlaardingen, de wijk Holy Zuid, renoveerde Heembouw voor corporatie Samenwerking afgelopen jaar 223 woningen, verdeeld over vier flats. Samen met de beide uitvoerders van het project, Ton Bakker en Roy Vliegenthart en projectleider Fred Verlaan, spraken we met manager Woondiensten Karen van de Water en toezichthouder Hans Lokers van Samenwerking na over een goed verlopen project.

Wonen

Het plan van Heembouw sloot goed aan bij onze

visie en wensen en werd met enthousiasme

gepresenteerd

Goed doordacht plan, met alles rekening gehouden

Het plan dat Heembouw met Habeon Architecten en haar co-makers maakten, werd vervolgens in een bijzondere setting gepresenteerd. Fred: “Elke aannemer presenteerde zijn plan waar de andere aannemers bij waren; heel vernieuwend, open en transparant. Je leert van elkaar, en je wordt geprikkeld om het nog beter te doen. Erg leuk om mee te maken.” De plannen werden beoordeeld door een 13-koppige jury. Karen: “Daarin zaten de bewonerscommissie, de projectleider van samenwerking, de opzichters, financiën, en ik als manager Woondiensten. Elk van ons had een formulier om de score per onderdeel op aan te geven. En Heembouw kwam daarbij unaniem als beste naar voren. Wat aansprak in het plan is dat het goed doordacht was, met alles rekening was gehouden. Het sloot goed aan bij onze visie en onze wensen en het plan werd met enthousiasme gepresenteerd.”

Groot onderhoud223 woningen Holy Zuid

Wonen

V.l.n.r. Roy Vliegenthart, Hans Lokers, Karen van de Water, Ton Bakker en Fred Verlaan18 Heembouw 2016

Page 11: Heembouw jaarverslag 2016

20 21Heembouw 2016 Heembouw 2016

In november 2015 startte Roy met de voorbereidingen. “Ik heb de proefstrang van vier woningen gedaan, die hebben we geëvalueerd en daarna ben ik begonnen met de uitvoering, hierin tijdelijk ondersteund door collega uitvoerder Quirien van Berkel. Bij de 5e strang woningen, kwam Ton erbij.” Dat was wat later dan gepland, vertelt Fred. “Ton was de beoogde uitvoerder hier, hij zat langer dan gepland vast op een ander project, maar Roy heeft dat hier goed opgevangen.” Hans: “De planning is gewoon gehaald, buiten duurde het iets langer dan gepland, binnen iets sneller.” De renovatie is in bewoonde situatie uitgevoerd, met een doorlooptijd per woningen van 11 werkdagen. Roy: “Uit de pull planning volgde 10 dagen, maar daar hebben we in overleg een dag meer van gemaakt. Dat geeft meer lucht, ook voor de bewoners en het komt de kwaliteit van de oplevering ten goede.” Ton: “Het zijn seniorenwoningen, je hebt met ouderen te maken, en het wordt anders onoverzichtelijk, lopen er teveel mensen rond.” Fred: “Een belangrijk leermoment om stil te staan bij de vraag: ‘wat is belangrijk?’ Is het een kwestie van ‘sneller, sneller, sneller’ of is het beter wat rustiger aan te doen en de werkzaamheden gelijkmatiger (in een flow) uit te voeren. Samenwerking heeft liever het laatste, en dat heeft ook onze voorkeur.” Karen: “Afspraak is afspraak. Iedereen begrijpt het wanneer je zegt dat de werkzaamheden bijvoorbeeld 14 dagen duren, als je het dan ook maar in die 14 dagen doet; er komt gemor wanneer je 10 dagen belooft en het worden er 14.”

Huiskamerkeet voor bewonersOp het project had Heembouw een zogenaamde ‘huiskamerkeet’ in gericht. Een herkenbaar, centraal informatiepunt midden tussen de te renoveren flats, huiselijk ingericht, waar de bewoners even de drukte van de werkzaamheden in hun huis konden ontvluchten, en waar ook de bewonersbegeleider te vinden was, waar ze voor alle vragen terecht konden. Roy: “De huiskamer is veel gebruikt, vooral door de bewoners van de drie galerijflats. Bij de torenflat met inpandige galerij, zag je dat de bewoners makkelijker even naar hun overburen gingen om even rust te zoeken of het toilet te gebruiken.”

Roy en Ton kijken met plezier terug op het project. “Een geweldig project, met leuk contact met de bewoners, opdrachtgever en een goede samenwerking met de vaklieden; iedereen had wat voor elkaar over, het liep soepel en goed.” Karen: “Dat hoor je ook terug van de bewoners, noemen de mensen van de bouw nette jongens, zijn beleefd en ruimen hun troep op.” Deze tevredenheid uit zich in het rapportcijfer dat de bewoners na het project gaven: gemiddeld 7,9.

Samenwerking en Heembouw werkten op dit project voor de eerste keer samen. Gevraagd hoe dit is bevallen, zegt Hans: “Heel goed; we hebben goed samengewerkt, elkaar goed aangevoeld en aangevuld.” Fred: “We waren in week 45 klaar met de woningen, de buitenwerkzaamheden duurde tot week 49 en we hebben de keten tot week 50 laten staan. In die vier weken hebben we met elkaar de nazorg opgepakt en bewaakt; dat is prima verlopen.” Hans: “Elke woning hebben we samen opgeleverd, dat is prettig, het zijn ook onze huurders. De communicatie naar de bewoners toe was duidelijk, eenduidig. Dat is prima verlopen.”

Planning waargemaaktKaren: “Al met al een fijn project, met een heel mooi resultaat. De woningen zijn makkelijker verhuurbaar, en met een eerste vorstperiode achter de rug merken de bewoners dat de woningen beter geïsoleerd zijn, ze zijn de warme buizen door hun huis kwijt, dat is fijn. En wat ik heel bijzonder vind: de planning is gehaald. Daar had ik een zwaar hoofd in, we waren twee jaar bezig met plannen en Heembouw zei: ‘we zijn voor de kerst helemaal klaar’, daar geloofde ik niets van. Maar jullie hebben het waargemaakt.”

Gemiddeld

rapportcijfer

bewoners: 7,9

WonenWonen

De huiskamerkeet, waar de bewoners even de drukte van

de werkzaamheden in hun huis konden ontvluchten

Renovatie 223 woningen verdeeld over 4 flats; 3 galerijflats van 4 woonlagen met 3 commerciële ruimten, 1 torenflat met inpandig trappenhuis van 14 woonlagen. Labelsprong van gemiddeld label G naar label A+ voor de galerijflats en A voor de torenflat.

Heembouw 2016 21

Page 12: Heembouw jaarverslag 2016

22 23Heembouw 2016 Heembouw 2016

Woonwijk De Oevers volop in bewegingPlaats: Roelofarendsveen Opdrachtgever: VOF Centrumplan Architect: KK Architekten / Mulleners + Mulleners

De Oevers, de nieuwe woonwijk in het centrum van Roelofarendsveen, krijgt steeds meer gestalte. Afgelopen jaar werden appartementengebouw de Brigantijn en de ernaast gelegen Barkentijn opgeleverd. De Brigantijn en Barkentijn bestaan elk uit 18 appartementen. Verder startte in 2016 de bouw van appartementencomplex de Klipper. Begin 2017 zijn de 12 appartementen van De Klipper opgeleverd. Alle drie de appartementengebouwen waren al voor de start bouw voor 100% verkocht. De Oevers is echt een plek waar mensen graag willen wonen. De kopers zijn verrast over de vele keuzemogelijkheden waarmee ze hun eigen droomhuis kunnen realiseren.

Bewoners geven een 8,8 na groot onderhoud HOPZ Leiden Plaats: Leiden Opdrachtgever: Woningcorporatie de Sleutels

Groot onderhoud 77 woningen, inclusief energiebesparende maatregelen. Woningen zijn verduurzaamd van label E/F naar label A. Uitgevoerde werkzaamheden: asbestsanering, herstel begane grond en verdiepingsvloer, vervanging kozijnen door kunststof kozijnen met HR++-beglazing. Verbetering en isolatie metselwerkgevels en daken. Circa 75% van de woningen hebben een nieuwe badkamer, keuken en/of toilet gekregen. De werkzaamheden zijn in bewoonde situatie uitgevoerd. De bewoners zijn erg tevreden met het eindresultaat en gaven een 8,8 als gemiddeld rapportcijfer.

Wonen boven de Hoven Delft: Na toren twee, straks ook toren driePlaats: Delft Opdrachtgever: Van der Vorm Vastgoed Architect: Habeon Architecten

Boven de Hoven Passage in Delft is afgelopen jaar een tweede woontoren van 88 huurappartementen gerealiseerd. Net als bij toren een, die in 2015 werd opgeleverd, waren ook van toren twee alle appartementen al ruim voor de oplevering verhuurd. In vervolg op deze succesvolle ontwikkelingen, hebben Van der Vorm vastgoed en heembouw in december 2016 de overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling en realisatie van een derde woontoren, die uit 100 huurappartementen gaat bestaan.

Seniorenwoningen Vlaardingen gerenoveerd en verduurzaamdPlaats: Vlaardingen Opdrachtgever: Woningcorporatie Samenwerking Architect: Habeon Architecten

Renovatie 223 seniorenwoningen Dillenburgsingel en Stadhouderslaan Holy Zuid Vlaardingen, verdeeld over 3 laagbouw- en 1 hoogbouwflat. In de woningen zijn badkamer en toilet samengevoegd, en is deze ruimte beter toegankelijk gemaakt. Elke woning heeft een individuele VC installatie gekregen. De schil is energetisch verbeterd , de (kop) gevels zijn geïsoleerd en de woningen zijn voorzien van nieuwe beglazing. Alle duurzaamheidsmaatregelen samen zorgen voor een labelsprong van gemiddeld label G naar A en A+.

nieuwe woonwijk 300 woningen uitbreiding winkelgebied

Wonen Wonen

Wonen op niveau in De PresidentPlaats: Den Haag Opdrachtgever: Conradstaete I Architect: Klunder Architecten

Nieuwbouw van appartementencomplex De President:133 vrije sector huur- en 24 koopappartementen. De President wordt gerealiseerd op de plek van twee leegstaande kantoren, in het nieuwe Haagsche Kwartier, op de hoek van de Conradkade en de President Kennedylaan. Onder het gebouw komt een tweelaagse parkeergarage. Op de kopgevel van een van de kantoren die voor de nieuwbouw gesloopt is, bevond zich een kunstwerk. Dit zal na realisatie worden teruggeplaatst. Het kunstwerk is geheel in 3D ingemeten, zodat het kunstwerk, mochten er in de tussentijd beschadigingen optreden, toch in zijn oorspronkelijke staat terug kan keren.

Plan De Oevers is een project van Heembouw Wonen Ontwikkeling en Hoorne Vastgoed. Uiteindelijk worden hier circa 300 woningen gerealiseerd en wordt het bestaande winkelgebied in het centrum van Roelofarendsveen uitgebreid. Binnen deze uitbreiding zal de Vomar supermarkt een vestiging openen van 1.600 m2 bvo.

Duurzaam

Page 13: Heembouw jaarverslag 2016

24 25Heembouw 2016 Heembouw 2016

Zeilstra beheer, Mahler Vastgoed en Heembouw Wonen ontwikkelden in samenwerking met MN dit hoogwaardige appartementencomplex met in totaal 157 appartementen, waarvan 133 vrije sector huur- en 24 koopappartementen. Heembouw realiseert De President op de plek waar eerder twee leeg staande verouderde kantoorpanden stonden, waarvan de sloop inmiddels in volle gang is. Een mooi en complex project, waar pensioenuitvoerder en vermogensbeheerder MN de 133 huurappartementen afneemt en daarmee de financiële basis legde voor dit project. MN werkt hier in opdracht van de toekomstige eigenaar van de woningen, Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek.

Binnenstedelijke transformatie maakt

van kantorenlocatie een aantrekkelijke

woonomgeving

Het Verhulstplein in Den Haag was tot voor kort een kantorenlocatie in verval, waarmee de leefbaarheid in dit gebied ook drastisch achteruit liep. Samen met de gemeente Den Haag is gewerkt aan één van de grootste binnen- stedelijke transformaties naar een nieuwe plek met ongeveer 600 woningen. Een aantrekkelijke woonomgeving waar mensen binnenkort weer graag zijn, door onder andere de ontwikkeling en realisatie van De President.

Wonen

De President resultaat succesvolle samenwerkingHoofd Nederlands onroerend goed George van Hooijdonk en acquisiteur onroerend goed Wynand Verhoef zijn namens MN bij De President betrokken. Met commercieel directeur Guido Voermans en hoofd commercie Wout Grote van Heembouw Wonen spraken we over de samenwerking met MN Services. George van Hooijdonk: “De President is het resultaat van een succesvolle samenwerking. We hebben de business case die hier lag pragmatisch en transparant aangepakt. We halen hier twee verouderde kantoren van de markt, en brengen er een mooi wooncomplex voor terug van internationale allure.”

Appartementencomplex De President

Wonen

V.l.n.r. Wout Grote, Guido Voermans, Wynand Verhoef en George van Hooijdink24 Heembouw 2016

Page 14: Heembouw jaarverslag 2016

26 27Heembouw 2016 Heembouw 2016

Eerder al werkten MN en Heembouw samen bij de ontwikkeling en realisatie van 53 vrije sector huur- en 7 koopwoningen in Diemen. Wynand Verhoef: “Daar waren twee leegstaande scholen, die de gemeente snel van de balans wilde. Dat betekende snel schakelen, en binnen 3 weken was er overeenstemming op hoofdlijnen voor de ontwikkeling en realisatie van de huur- en koopwoningen.” “De pragmatische manier van werken spreekt ons enorm aan,’ vertelt George. “Dat waarderen we ook in Heembouw, we weten wat we aan jullie hebben.” Omgekeerd is dat ook het geval, zegt Guido Voermans. “Bij grote beleggers gaat het soms wel wat traag en stroperig, maar de werkwijze van MN is anders.” De rendementen op onroerend goed zijn beter dan die op spaarrekeningen of staatsobligaties, en investeren in vastgoed is ook nog eens goed voor de Nederlandse economie. Heembouw is onze preferred supplier voor projecten in de regio groot randstad en in het zuiden werken we samen met een andere ontwikkelende aannemer.”

De huurappartementen in De President zijn weliswaar vrije sector huur, maar zijn voor Haagse begrippen alleszins betaalbaar. Guido: “De appartementen op deze locatie zorgen voor doorstroming op de Haagse markt.” Wout Grote: “Daarnaast verdwijnen er twee oude kantoren, die al 10 jaar leegstonden. Met Zeilstra Beheer, een van de andere partners waarmee we in dit traject samenwerken, hebben we uitgebreid gesproken met de gemeente en die heeft ons gefaciliteerd om dit traject te versnellen. Want op zich is het bijzonder snel gegaan hier: de eerste gesprekken waren in 2014 en we hebben het voor elkaar gekregen om in twee jaar tijd een kantorenlocatie naar een mooi woongebied te transformeren. Dat MN snel is aangehaakt als afnemer van de 133 huurwoningen was een belangrijke zet in de rug om verder door te pakken.” Wynand: “Het was voor ons prettig zo vroeg in het proces mee te doen, dat gaf ons de kans mee te denken, niet alleen over de woningen maar ook over de omgeving, om daar weer een fris en nieuw elan aan te geven.”

WonenWonen

Kleinschalig woningbouwproject De Marlot in DelftPlaats: Delft Opdrachtgever: Heembouw Wonen Ontwikkeling Architect: Habeon Architecten

Nieuwbouw van 58 woningen aan de Buitenwatersloot in Delft. Dit wordt een kleinschalige autoluwe woonwijk in de buurt van het centrum. Hier komen 40 huurwoningen en 18 koopwoningen. Heembouw is in maart gestart met de realisatie.

Verduurzaming Hof van Eden WassenaarPlaats: Wassenaar Opdrachtgever: Woningbouwvereniging St. Willibrordus

Renovatie en verduurzaming van 90 woningen: 81 eengezins- en 9 seniorenwoningen. De verouderde woningen uit de jaren ’60 kregen gevel-, dak- en kruipruimte isolatie, HR ++-glas, mechanische ventilatie en zonnepanelen. Hierdoor is een labelsprong van gemiddeld energielabel E of D naar A+ gemaakt. Verder zijn de woningen voorzien van nieuwe goten en dakpannen, nieuw voegwerk en hang- en sluitwerk. De bewoners zijn vroegtijdig bij de plannen betrokken en konden via enquêtes hun mening geven over beperkte of uitgebreide aanpassingen. 77% stemde in met deze grondige renovatie, die in bewoonde situatie zijn uitgevoerd.

De samenwerking tussen MN en Heembouw zal ook na De President verder gaan. Wynand: “We zijn samen op zoek naar de juiste locaties, leegstaande of leegkomende objecten.” Wout: “Plekken waarvan we helemaal vanaf het begin het geloof hebben dat we er iets van kunnen maken, dat kost tijd, speurwerk, creatief zijn, en samen als bouwer en belegger stap voor stap te komen tot wat we allebei willen: een plek creëren waar mensen willen wonen.”

De pragmatische

manier van werken

van Heembouw

spreekt enorm aan

Appartementen De President zorgen voor doorstroming

Page 15: Heembouw jaarverslag 2016

28 29Heembouw 2016 Heembouw 2016

Kengetallen

2016 2015 2014 2013 2012

Omzet (x € 1 miljoen)

Som der bedrijfsopbrengsten 157,8 117,9 105,7 107,2 114,8

Resultaat (x € 1000)

Resultaat voor belasting 6.595 2.153 542 -1.695 1.065

Resultaat na belasting 4.920 1.611 396 -1.295 797

Resultaat in percentage van de omzet

Resultaat voor belasting 4,1% 1,8% 0,5% -1,5% 0,9%

Balansverhoudingen

Current ratio 1,5 1,5 1,6 1,4 1,6

Solvabiliteit 40,2% 40,0% 41,9% 38,8% 40,8%

Rendement eigen vermogen (na belastingen) 25,1% 9,7% 2,5% -8,1% 4,8%

Personeel

Aantal personeelsleden per 31/12 233 221 215 223 251

Aantal personeelsleden in FTE’s per 31/12 221 209 205 212 238

Ziekteverzuim 3,3% 2,5% 3,1% 3,0% 3,7%

Personeelsverloop 9,8% 9,9% 5,6% 11,8% 5,8%

Productiviteit (x € 1000)

Omzet per gem. aantal FTE 733 569 507 476 475

Page 16: Heembouw jaarverslag 2016

30 31Heembouw 2016 Heembouw 2016

Bestuur van de organisatie Raad van Commissarissen

R. (Ruud) van Berkel (1942)Nederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 1998, na beëindiging van zijn loopbaan als directeur Heembouw Holding (1973-1998).Belangrijkste nevenfuncties:Directeur Heembouw Beheer BV; Directeur Habejo Holding BV en dochterondernemingen; Directeur Hestaro BV.

Drs. J.G. (Jaap) Blokhuis (1958)Nederlandse nationaliteit

CEO/Chairman bij Multi Corporation.Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2013.

V.l.n.r. Ruud van Berkel, Marlon Huysmans, Gerrit Witzel en Jaap Blokhuis

Ir. G.A. (Gerrit) Witzel (1951), voorzitterNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2015.Belangrijkste nevenfuncties:Voorzitter Raad van Toezicht St. Anna Zorggroep Geldrop; Voorzitter Raad van Commissarissen G. Wijma & Zn NV Kampen; Bestuurslid Robert F.W. Bruinsma stichting; Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Heijmans NV.

Ir. M.A.P. (Marlon) Huysmans (1976)Nederlandse nationaliteit

Bestuurder SoBuildings BV, Management Consultant Marlon Huysmans BV.Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2015.Belangrijkste nevenfuncties:Lid Raad van Commissarissen WonenBreburg; Lid Raad van Toezicht Woonwenz; Lid Raad van Advies Deerns Nederland.

Ing. P.J. (Peter) Lammertink (1954), voorzitterDirectievoorzitter Heembouw HoldingNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de holding directie in 1993. Werkzaam bij Heembouw Groep sinds 1984. Heeft het algemeen beleid, marketing, sales, projectmanagement, projectontwikkeling en Habeon Architecten als specifieke aandachtspunten.

Belangrijkste nevenfunctie:Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro.

V.l.n.r. Peter Lammertink en Roland van Oostrom

Personalia

R.P.M. (Roland) van Oostrom RC (1972)Financieel directeur Heembouw HoldingNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de holding directie in 2013. Werkzaam bij Heembouw Groep sinds 2009. Heeft finance & control, Human Resources, legal, Lean en ICT als specifieke aandachtspunten.

Belangrijkste nevenfunctie: Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro.

Personalia

Page 17: Heembouw jaarverslag 2016

32 33Heembouw 2016 Heembouw 2016

Bericht RvC

Hierbij bieden wij u het jaarverslag 2016 van Heembouw Holding B.V. aan. De jaarrekening is opgesteld door de Directie, gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP en door hen voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. De Raad van Commissarissen (RvC) adviseert de aandeelhouders de jaarrekening vast te stellen conform de huidige opstelling en adviseert tevens het dividendvoorstel over te nemen. Daarnaast adviseren wij de AvA om decharge te verlenen aan de Directie voor het gevoerde beleid en aan de RvC voor het gehouden toezicht gedurende het boekjaar 2016.

Verslag over 2016

De opgaande lijn, die bij Heembouw in 2015 reeds zichtbaar was, is in 2016 versneld doorgezet. In een duidelijk verbeterd economisch klimaat werd door Heembouw in 2016 een sterke groei gerealiseerd, een uitstekend resultaat behaald, en een goede uitgangspositie voor 2017 gecreëerd.

In 2016 kwam de RvC zeven keer bijeen. Met ingang van het tweede kwartaal heeft de heer Witzel volgens afspraak het voorzitterschap van de raad overgenomen van de heer Blokhuis.

Twee vergaderingen werden gehouden op een project locatie, waarbij de raad uitgebreid werd voorgelicht over alle aspecten van het project. Dit was het appartementencomplex de Hoven in Delft, en de (hoogwaardige) productielocatie met kantoorruimte van Applied Medical in Amersfoort. Beide projecten zijn vervolgopdrachten en tonen aan dat bouwen met het voorop stellen van het belang van de klant tot wederzijdse tevredenheid leidt.

De raad heeft een aparte vergadering gewijd aan de strategie, samengebracht in het strategisch plan van Heembouw. Daarmee is een helder kader voor de komende jaren vastgelegd. De raad heeft veel aandacht besteed aan de sterke groei van de onderneming en de kansen en risico’s, die daarmee verbonden zijn. Hier is met name het punt van de

kwantitatieve en kwalitatieve groei van de bemensing, in combinatie met de unieke cultuur - en het behoud hiervan - belicht. Voorts is gekeken naar verdere versterking van de innovatiekracht, welke reeds bij de onderneming aanwezig is. Daartoe is onder meer een bezoek gebracht aan een 3D-printing proefopstelling in Amsterdam. De raad volgt de onderneming ook nauwlettend op haar ontwikkeling op internet, social media en tools als BIM. Zij stelt vast dat deze aspecten de juiste aandacht hebben, en dat Heembouw hiermee een toonaangevende rol speelt in de branche. De raad ondersteunt en stimuleert behoud en uitbouw van deze positie.

De onderneming beschikt over een solide financiële basis en tezamen met de orderportefeuille, over een goede uitgangspositie voor de komende jaren. Dit is het werk van alle medewerkers, onder leiding van een competente directie. De raad spreekt hier naar allen haar diepe respect en dank voor uit en wenst u succes met de uitrol van het strategisch plan in 2017.

Roelofarendsveen, 9 maart 2017

Ruud van BerkelJaap BlokhuisMarlon HuysmansGerrit Witzel (voorzitter)

Preadvies aan de Algemene vergadering

van Aandeelhouders (AvA)

Bericht van de Raad van Commissarissen over 2016

Page 18: Heembouw jaarverslag 2016

34 35Heembouw 2016 Heembouw 2016

Deze bijzondere interesse in Heembouw is logisch. In 1973 nam Ruud het bedrijf over van zijn vader, die de voorloper van Heembouw in 1939 oprichtte. In die periode tot nu groeide Heembouw van kleine dorpsaannemer naar een positie in de top 30 van de Cobouw 50: de ranglijst van de 50 grootste bouwondernemingen van Nederland. “Voor ik in 1973 Heembouw van mijn vader over nam, werkte ik bij een grote organisatie, waar ik de nodige commerciële kennis en ervaring had opgedaan. Heembouw bestond in die tijd uit 12 vaklieden en een bedrijfsleider; ik ben gestart bij Heembouw met het voornemen te groeien. Met als belangrijkste reden dat groei van de organisatie ervoor zorgt dat je mensen kunnen groeien, en je ze carrièrekansen kan geven. De mogelijkheden voor groei zag ik vooral in de bedrijfsruimten markt; dat was mijn specialisme, net als 1-op-1 trajecten. Die groei ging trouwens aanvankelijk niet zo snel; ik heb ervaren dat het lastiger is van een omzet van Fl 1 miljoen naar 10 miljoen te komen, dan van 10 naar 25 miljoen. Als kleinere aannemer kom je niet direct in aanmerking voor de grote projecten, dat is hard werken. Maar we zijn er goed in geslaagd.”

We hebben hier een goede club mensen waar ik geweldig trots op ben

Ruud is trots op Heembouw. “We hebben hier een goede club mensen waar ik geweldig trots op ben, goed gemotiveerd. Dat is ook een van de redenen waarom Heembouw een familiebedrijf blijft. Ik heb altijd veel affiniteit gehad met de mensen; ik heb mij er altijd voor verantwoordelijk gevoeld om ze niet in het diepe te gooien maar te zorgen voor het welzijn van de mensen en het behoud van de cultuur van Heembouw.” Ook als Ruud iets overkomt, blijft Heembouw een familiebedrijf. Ruud: “Daar is een stichtingsstructuur voor opgezet, waardoor de toekomst van Heembouw zeker is gesteld en het bedrijf op dezelfde wijze door kan gaan.”

Op de vraag wat hem heeft doen besluiten nu terug te treden als commissaris, zegt Ruud: “Vroeger was 72 de leeftijdsgrens voor commissarissen. Geen gekke leeftijdsgrens; boven de 72 neemt de kans op fysieke mankementen toe en loop je het risico dat je minder voeling krijgt met de markt, met wat er speelt en de trends die er zijn. Nu ik 74 ben, is dat een mooi moment om als commissaris van de Heembouw Groep te stoppen. En daarbij heb ik veel vertrouwen in de zittende Raad van Commissarissen en de directie.”

In 1998 trad Ruud van Berkel toe tot de Raad van Commissarissen van Heembouw, nadat hij eerder 25 jaar directeur van het bedrijf was geweest. Dit jaar neemt Ruud afscheid als commissaris, maar geen afscheid van Heembouw. “Ik zal altijd betrokken blijven. Als directeur Heembouw Beheer en via de notulen van de RvC, en daarnaast blijf ik dit bedrijf natuurlijk met meer dan gewone belangstelling volgen.”

Onderscheidende bouwer met bovengemiddelde resultatenRuud heeft Heembouw heel wat jaren van nabij meegemaakt, eerst als directeur, later als commissaris. Gevraagd naar de kracht van het bedrijf, noemt hij drie dingen: “Een van oudsher sterke commerciële organisatie. Ik was ook altijd sterk op commercie gericht, ging altijd erop uit om toegevoegde waarde te verkopen. Ten tweede de mensgerichte cultuur. De mensen bij Heembouw zijn veranderingsbereid, willen nadenken over andere methodieken, willen de dingen anders aanvliegen. En op de derde plaats is er altijd een degelijk financieel beleid gevoerd, gericht op de lange termijn en niet op korte termijn gewin. Deze drie eigenschappen zijn nooit echt veranderd, en we moeten ervoor zorgen dat we dit handhaven. Dan blijf je de onderscheidende bouwer met boven gemiddelde resultaten waarvoor de lange termijn het meest belangrijk is.”

Ru

ud

van B

erkel

Interview Interview

Heembouw blijft

een familiebedrijf

Groei van de organisatie zorgt ervoor

dat je mensen kunnen groeien en je

ze carrièrekansen kan geven

Heembouw 201634

Page 19: Heembouw jaarverslag 2016

WarehouseStaay FoodGroup

36 37Heembouw 2016 Heembouw 2016

Heembouw en Habeon

Architecten hebben hier

een kwalitatief goed

product geleverd, een

pand dat voldoet aan

al onze eisen.

Bedrijfsruimten Bedrijfsruimten

Heembouw 2016Heembouw 201636 37

Page 20: Heembouw jaarverslag 2016

38 39Heembouw 2016 Heembouw 2016

Rien Panneman is een man met passie voor zijn vak en branche. “De groente- en fruitbranche is uitermate boeiend, door de wisselende seizoenen, en het wisselend klimaat. Staay Food Group is een expansief bedrijf, dat continu in beweging is. Het is belangrijk om lokale en internationale ontwikkelingen op de voet te volgen, je moet je steeds aanpassen. Zoiets als de boycot van Nederlandse producten door Rusland bijvoorbeeld, of de uitbraak van het ebola virus, of problemen met de voedselveiligheid, het heeft direct gevolgen voor de bedrijfsvoering. Dat betekent snel schakelen en dat kunnen we ook. Staay is een familiebedrijf, met korte lijnen, wat het mogelijk maakt snel besluiten te nemen. Dat is ook een must voor deze branche,” aldus Rien Panneman.

City farming heeft ook toekomst in NederlandWe hebben het gesprek met Rien in zijn kantoor in het nieuwe bedrijfspand dat Heembouw met Habeon Architecten vorig jaar in Papendrecht realiseerde. Eind april 2016 startte de bouw van een nieuwe productiesite voor Staay-dochter Fresh Care Convenience in Dronten. Hier worden maaltijdsalades en zakjes gesneden groenten

geproduceerd. In deze site komt ook een city farming gedeelte, waar sla in een stabiele fabrieksomgeving wordt geteeld. Waarom? Rien Panneman: “Het antwoord is heel simpel. Hier in Nederland kan je een half jaar sla oogsten en een half jaar niet. Dan moeten we de sla uit Italië of Spanje halen. Door sla in een fabriek te telen, kan je het hele jaar rond oogsten, is de sla verser en heb je bovendien minder water nodig, geen gewasbestrijdingsmiddelen, en zitten er geen beestjes of andere dingen in de sla die er niet in horen.”

Algemeen directeur

Staay Food Group

Rien Panneman

Staay Food Group is een van de klanten waar Heembouw meer dan een keer voor gebouwd heeft. In 2015 het nieuwe hoofdkantoor in Papendrecht opgeleverd en in 2016 startte de bouw van de nieuwe productiesite voor Fresh Care Convenience, dat onderdeel is van de Staay Food Group. Benieuwd naar wat onze klanten drijft, gingen we in gesprek met Rien Panneman, algemeen directeur Staay Food Group.

“Bo

uw

en is

men

senw

erk”

BedrijfsruimtenBedrijfsruimten

Heembouw 201638

Page 21: Heembouw jaarverslag 2016

40 41Heembouw 2016 Heembouw 2016

Onze medewerkers zijn hier van 6 uur

’s ochtends tot 6 uur ’s avonds. Dan is het

belangrijk dat mensen het naar hun zin

hebben, in een aantrekkelijke omgeving

werken, met een tevreden gevoel hier

naar binnen stappen.

City farming lijkt vooral interessant voor die landen in het buitenland, die hun groenten voor een groot deel importeren en waar de landbouw minder ontwikkeld is. Toch ziet Rien ook in Nederland een toekomst voor city farming. “Niet voor commodities, daar is het te duur voor, maar voor salades met veel toegevoegde waarde is het zeker interessant. Klanten gaan steeds meer voor duurzaam, en willen producten zonder residuen of gewasbestrijdingsmiddelen.”

Aantrekkelijke werkomgeving belangrijk

Het project voor Fresh Care Convenience is na het hoofdkantoor van Staay Food Group in Papendrecht, de tweede keer dat samengewerkt wordt met Heembouw en Habeon Architecten. Rien: “Voor we dit pand in Papendrecht lieten bouwen, kenden we Heembouw al, omdat we eerder offertes hadden opgevraagd voor verbouwingen. Ik vind de continuïteit van een bouwbedrijf belangrijk. Heembouw is een solide bedrijf, ook financieel. Kwalitatief goed, niet alleen qua productie, maar ook wat betreft structuur en toekomstgerichtheid. De keuze voor Habeon Architecten kwam daar automatisch bij; wij hebben geen tijd om te bouwen, hebben bewust gekozen voor één partij die ons ontzorgt. Dat het architectenbureau onderdeel is van het bouwbedrijf

Bedrijfsruimten Bedrijfsruimten

Europees distributiecentrum Briggs & Stratton Plaats: Nijmegen Opdrachtgever: LCN Capital Partners Gebruiker: Briggs & Stratton Architect: InTex Architecten

In Wijchen realiseerde Heembouw het nieuwe Europees Distributiecentrum voor Briggs & Stratton. Briggs & Stratton is de grootste producent wereldwijd van luchtgekoelde viertakt benzine-motoren. Dit Amerikaanse bedrijf ontwerpt, produceert en vermarkt deze motoren als halffabricaat en als eindproduct onder eigen merk of onder private label. InTex Architecten maakte het ontwerp van het nieuwe EDC, dat bestaat uit 9.500 m2 bedrijfshal, een verdiepingsvloer van 3.500 m2 en een kantoor van 850 m2.

Nieuwe fase bedrijvenlocatie Harbour VillagePlaats: Rijswijk Opdrachtgever: Heembouw ontwikkeling bedrijfsruimten Architect: Habeon Architecten

Harbour Village nadert zijn voltooiing. De combinatie van de ligging aan de Rijswijkse haven en het gevarieerde straatbeeld, maakt deze bedrijvenlocatie voor ondernemend Rijswijk “the place to be”. De laatste fase is in januari 2017 in verkoop gegaan: 18 units, die nagenoeg allemaal aan het water liggen, en beschikken over een eigen buitenruimte aan de waterzijde.

Harbour Village wordt door Heembouw samen met het Industrieschap de Plaspoelpolder (IPP) en de gemeente Rijswijk ontwikkeld. Habeon Architecten maakte het ontwerp. Het complex ligt aan de Nijverheidstraat, op de Landtong, aan de Rijswijkse haven. Eerder dit jaar en vorig jaar zijn er in twee fasen in totaal 28 units opgeleverd, die allemaal zijn verkocht en in gebruik genomen. Ook de 18 units waarvan de bouw begin november 2016 is gestart, zijn allemaal verkocht.

De nieuwe productiesite omvat high-care en low-care ruimten, in totaal bijna 21.000 m2, met een verdiepingsvloer van 3.800 m2, 900 m2 installatieruimte, 1.300 m2 kantoor en 189 m2 shipping-office.

De ervaringen in Papendrecht maakten dat voor de realisatie van de productiesite in Dronten, ook voor Heembouw en Habeon Architecten is gekozen. “We hebben niet echt naar andere partijen gekeken, we hebben BOAG ingeschakeld om de open calculatie te beoordelen en mee te kijken met de engineering. We hebben veel vertrouwen in Heembouw, gebaseerd op de track record dat hier in Papendrecht opgebouwd is. Daarbij speelt de gun factor ook een rol: de èchte Heembouwer maakt waar wat je op de website leest. Het is mensenwerk, no nonsense met de poten in de modder en de mouwen opgestroopt. Zo zijn we hier bij Staay Food Group, en dat zie ik ook bij Heembouw.”

is gemakkelijk. En de samenwerking is goed bevallen. Heembouw en Habeon hebben hier een kwalitatief goed product geleverd, een pand dat voldoet aan alle eisen die we vooraf gesteld hebben. Onze medewerkers zijn hier van 6 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds. Dan is het belangrijk dat mensen het naar hun zin hebben, in een aantrekkelijke omgeving werken, met een tevreden gevoel hier naar binnen stappen.”

Entree Staay Food Group Papendrecht

Page 22: Heembouw jaarverslag 2016

42 43Heembouw 2016 Heembouw 2016

Bedrijfsruimten Bedrijfsruimten

Nieuwe productielocatie Jiffy Products International Plaats: Zwijndrecht Opdrachtgever: Jiffy Products International Architect: Habeon Architecten

Aan de Oude Maasweg in Zwijndrecht realiseerde Heembouw een nieuwe productielocatie voor Jiffy Products International, van in totaal circa 25.000 m² en 550 m² kantoor, met daaromheen een volledig bestraat terrein van circa 35.000 m². De nieuwe bedrijfshuisvesting bestaat uit drie productiehallen, een verpakkingshal en biedt ruimte aan bulkopslag. Habeon Architecten maakte het ontwerp. Jiffy is een wereldwijd opererend bedrijf met het hoofdkantoor in Noorwegen. Het produceert groeimedia en substraten voor de professionele tuinbouw. Omdat aanlevering van grondstoffen onder meer plaatsvindt via coasters, is de bestaande insteekhaven (Develhaven) tot zeehaven omgebouwd.

Drie productiehallen25.000 m2 totaal,550 m2 kantoor en 35.000 m2 bestraat terrein.

DuurzaamHoogwaardige productiesite voor Benier Nederland Plaats: Nieuwkuijk Opdrachtgever: Kaak Holding Gebruikers: Benier Nederland en Driem Architect: Habeon Architecten

Op bedrijventerrein Het Hoog 2 in Nieuwkuijk realiseert Heembouw in opdracht van Kaak Holding een nieuwe productiesite voor Benier en Driem, naar een ontwerp van Habeon Architecten. Benier en Driem zijn onderdeel van de Kaak Groep, dat onder het motto “van silo tot krat” de bakkerswereld van alle benodigde apparatuur kan voorzien.

De nieuwe huisvesting voor Benier en Driem bestaat uit een bedrijfshal met daarvoor een kantoor. Totale oppervlakte is ca.15.500 m2. Bijzonder onderdeel van de nieuwe locatie is het Kaak Groep Technology Center (KGTC), een proefbakkerij waar productielijnen voor nieuwe producten worden getest. Heembouw levert de nieuwe productiesite in april 2017 op.

Distributiecentrum Dobologic TilburgPlaats: Tilburg Opdrachtgever: DOKVAST Gebruiker: Dobotex Architect: Denc Architectenbureau

In opdracht van de Oisterwijkse ontwikkelaar en belegger DOKVAST realiseerde Heembouw een duurzaam DC op industrieterrein Kraaiven in Tilburg, dat eind april 2016 is opgeleverd aan gebruiker Dobotex International. Het DC aan de Zevenheuvelenweg omvat circa 35.000 m2 en is ontworpen door Denc Architectenbureau. Dobotex International, een 100% dochter van Puma, ontwikkelt, produceert en vermarkt sokken en bodywear voor dit sportmerk, en heeft tevens een licentie voor de vervaardiging van Tommy Hilfiger-sokken, Head-sokken en Levi’s bodywear. Het nieuwe DC bestaat uit 30.000 m2 bvo, 1.800 m2 kantoor en 3.000 m2 expeditievloer. Daarnaast is er een optie tot uitbreiding met circa 14.000 m2.

Bedrijfscomplex met nieuw hoofdkantoor HOYER Plaats: Rotterdam Botlek Opdrachtgever: HOYER Architect: Habeon Architecten

Eind september 2016 leverde Heembouw het nieuwe hoofdkantoor van HOYER op aan de Oude Maasweg in Rotterdam Botlek. Ook werd de wasstraat voor tankcontainers uitgebreid en voorzien van een vloeistofdichte ondergrond. Habeon Architecten maakte het ontwerp voor de nieuwbouw en uitbreiding. HOYER is als internationaal logistiek dienstverlener één van de wereldmarktleiders op het gebied van het internationaal vervoer van vloeibare chemicaliën, levensmiddelen, gas- en mineraal oliën. Het nieuwe hoofdkantoor omvat 4.000 m2 en werd gerealiseerd op het terrein van HOYER op de plek waar eerder een aantal leegstaande en inmiddels gesloopte kantoren stond.

Page 23: Heembouw jaarverslag 2016

44 45Heembouw 2016 Heembouw 2016

Bedrijfsruimten Bedrijfsruimten

Innovatief bedrijfspand KemiePlaats: Helmond Opdrachtgever: Kemie Architect: Habeon Architecten

In Helmond komt de nieuwe bedrijfshuisvesting voor Kemie.Heembouw en Habeon Architecten zijn verantwoordelijk voor de turnkey realisatie van het innovatieve bedrijfspand. Keukenbladenfabrikant Kemie voegt is op de voormalige Vion-locatie aan de Graandijk in Helmond drie bestaande locaties samen tot één productiesite, die bestaat uit een hal van 8.200m² en circa 1.400m² kantoor, inclusief loft. Heembouw levert de nieuwe huisvesting medio zomer 2017 op.

Nieuwe state-of-the-art bedrijfshuisvesting Jano HoldingPlaats: Noordwijkerhout Opdrachtgever: Jano Holding Architect: Habeon Architecten

Op het Bulb Trade Park in Noordwijkerhout realiseert Heembouw de nieuwe huisvesting voor de Jano Holding, bestaande uit de bedrijven Javo, Agro Techniek Holland, Javo International en Nobels machinefabriek. De bedrijven van de Jano Holding zijn nu op drie verschillende locaties in Katwijk gevestigd. Deze worden centraal gehuisvest op een kavel van 3.7 hectare aan de Herenweg in twee state-of-the-art bedrijfspanden, ontworpen door Habeon Architecten. De oplevering is in het vierde kwartaal van 2017.

Duurzaam DC Rhenus Contract Logistics Plaats: Son en Breugel Opdrachtgever: DOKVAST Gebruiker: Rhenus Contract Logistics Architect: Habeon Architecten

In Son en Breugel realiseert Heembouw in opdracht van DOKVAST een nieuw DC voor Rhenus Contract Logistics. Het DC voor deze Duitse logistiek dienstverlener wordt in twee fases gebouwd. Fase I omvat 45.000 m2 en is in februari 2017 opgeleverd; fase II bestaat uit 33.000 m2 en zal in een later stadium worden uitgevoerd.

Voor start bouw was het doel een BREEAM very good kwalificatie; deze is vlak na start bouw gewijzigd in BREEAM outstanding, de hoogste BREEAM waardering. Met een score van 81,17% is het ontwerp certificaat outstanding inmiddels behaald.

van de werkplaats, die nu prominent aan het begin van het terrein staat. Met dit in gedachten zijn we een paar jaar geleden gestart gesprekken te voeren met aannemers en architecten. Dat verliep stroef, we liepen soms vast, kwamen niet tot besluit. In die fase was Amstellius Vastgoed nog bij het project betrokken en die brak een lans voor Heembouw. ‘Pak het project op met Heembouw,’ een signaal dat we al eerder hadden gekregen uit de markt. Toen is het project opnieuw gestart en hebben we het plan in twee-en opgedeeld. Eerst het kantoor, en later de werkplaats. Het definitieve eindplan daarvoor moet nog gemaakt worden.”Toen Heembouw eenmaal bij het project betrokken werd, was de keuze voor een turnkey traject snel gemaakt. Hans: “Dat is wel zo gemakkelijk en praktisch, alles in één hand en één aanspreekpunt.”

Hans is tevreden over het uiteindelijke resultaat. “We krijgen goede reacties, ook van onze klanten en leveranciers die we hier op onze klantdagen hebben uitgenodigd; iedereen is vol lof over het project.”

In het kantoor valt het atrium op. Hans: “In het ontwerp zochten we naar verbinding, een wij-gevoel. Het atrium is het hart van het gebouw, waar twee entrees op uitkomen. Op de twee verdiepingen zijn twee afdelingen gevestigd, en op de begane grond vind je alle ondersteunende diensten.”

Architect Sander Dekker tekende voor het ontwerp: “We zitten hier midden tussen de containers, en dat hebben we terug laten komen in het ontwerp. De werknemers in het kantoor is zijn het waardevolle product die als het ware in een container zitten, en eronder zit het chassis dat het bedrijf laat rollen, de ondersteunende diensten. Deze container wordt open gesneden door raamstroken en de opgetilde entrees, die subtiel worden geaccentueerd door een lichte omlijsting.”

Het ontwerp is in de stijl van HOYER gebleven. “Niet te fancy, netjes, degelijk en in de kleuren van het bedrijf: grijs en rood.” Naast de realisatie van het nieuwe kantoor, waarvoor twee oude kantoren zijn gesloopt, heeft Heembouw ook de wasstraat uitgebreid. “Dat is prima gedaan, functioneel.”

De logistiek op het terrein is verder niet veranderd. Hans: “Dat is de volgende stap die we moeten nemen. De plek van de werkplaats op het terrein is niet optimaal; de doorstroming kan efficiënter.” Rinus Verhey: “Daarvoor hebben we

“Atrium vormt hart

van het gebouw,

dat zorgt voor

verbinding en

wij-gevoel”

Nieuw hoofdkantoor voor HOYER

een aantal scenario’s uitgewerkt. Heembouw en Habeon Architecten zullen een rol spelen in het vervolgtraject. Wij doen als Heembouw steeds meer in de maritieme sector, daar hebben we te maken met een combinatie van weg- en watervervoer, containeropslag. Dat maakt de terreinen waarop de bedrijfs activiteiten plaatsvinden bijzonder en vrij ingewikkeld, qua kabels en leidingen die overal lopen. Daar moet je je voor aanpassingen van huis - vesting of nieuwbouw goed in verdiepen, vraagt veel voorbereiding en kennis van zaken.”Hans: “HOYER groeit; we zien dat ook terug in het aantal containers. Die autonome groei kunnen we hier opvangen, door slimmer te werken, synergie te zoeken en de doorloopsnelheid te vergroten. Dat is hier mogelijk.”

In de Rotterdamse Botlek is HOYER gevestigd. Eén van de wereldmarktleiders op het gebied van het internationaal vervoer van vloeibare chemicaliën, levensmiddelen, gas- en mineraaloliën. In de periode augustus 2015-september 2016 realiseerde Heembouw hier een nieuw hoofdkantoor, naar een ontwerp van Habeon Architecten. Hans de Zeeuw, directeur Road Europe van HOYER, commercieel directeur Heembouw Rinus Verhey en architect Sander Dekker van Habeon Architecten kijken terug.

Stap naar efficiëntie“Een stap naar meer efficiëntie,” omschrijft Hans de Zeeuw de aanleiding voor de nieuwbouw. “In Spijkenisse was de business unit Deep Sea gevestigd en hier staat het kantoor van de andere business units van HOYER in Nederland. Door Deep Sea hier te huisvesten bereik je synergie en kostenbesparing. Daarnaast speelde de wens de infrastructuur op het terrein hier in de Botlek te verbeteren. Door het kantoor naar voren te verplaatsen, hoeven de werknemers en gasten niet meer over het terrein te rijden. Verder zijn er ideeën over een andere positie

Bijzonder detail in het atrium zijn de lampen in de vorm van een container, symbool voor de business van HOYER. Een ontwerp van architect Sander Dekker.

Turnkey aanpak is

makkelijk en praktisch,

alles in één hand

V.l.n.r. Rinus verhey, Hans de Zeeuw en Sander Dekker

Page 24: Heembouw jaarverslag 2016

46 47Heembouw 2016 Heembouw 2016

Volop in beweging! Dat is de juiste typering voor 2016 op HR gebied. We zijn meer dan ooit in gesprek gegaan over drijfveren en persoonlijkheid van onze mensen omdat we geloven dat juist daarop mensen het verschil maken. We hebben veel nieuwe collega’s aangenomen met een selectieproces dat focus legt op de juiste match met Heembouw. In de interne gesprekscyclus heeft het ontwikkelgesprek meer aandacht gekregen en is de vraag ‘waar kom jij je bed voor uit?’ leidend geweest. Ook zijn er weer vele teamsessies geweest die een goede samenwerking hebben bevorderd. In aansluiting op de Heembouw strategie is de HR strategie 2017 – 2020 gemaakt om met name de ambitie ‘de meest gewaardeerde werkgever in de bouw die het beste uit de talenten van mensen haalt’ te realiseren. Bevlogen en betrokken medewerkers is waar we voor gaan!

HR Strategie

People

Strategische wendbaarheidDe stip op de horizon is gezet. Onze ambitie is duidelijk: in januari 2020 zijn wij dé onderscheidende bouwonderneming voor onze mensen, klanten en omgeving. Het einddoel en de richting zijn duidelijk. De wereld is echter dynamisch en onvoorspelbaar. Wendbaarheid is een voorwaarde om onderscheidend te blijven. Om onze (strategische) doelstellingen te realiseren zijn we in 2016 op zoek gegaan naar een manier van werken die ons hierbij helpt. Ons management is getraind in de essenties van wendbaarheid (agile filosofie en scrum raamwerk). In 2017 willen we aan de hand van een aantal pilots kijken of en in hoeverre deze manier van werken bij Heembouw ons verder brengt om onze doelstellingen te realiseren en onderscheidend te blijven. Bij gebleken succes willen we dit verder implementeren in de organisatie.

Samenwerking & cultuurBinnen Heembouw is samenwerking van cruciaal belang. Dat betekent dat we veel aandacht aan teamontwikkeling geven. Dit is onder andere gedaan door teamsessies met behulp van Insights en binnen projectteams met Lifo. Ons nieuwe instrument Papi passen we ook steeds meer toe om inzicht te krijgen in de eigen drijfveren en persoonlijkheid.

Recruitment & arbeidsmarktcommunicatieIn december is onze nieuwe WerkenbijHeembouw website live gegaan. Een mooie manier, en essentieel, om Heembouw als werkgever beter te profileren. 2016 was een jaar waarin we ook veel nieuwe collega’s hebben verwelkomd. Onze leidinggevenden zijn getraind in recruitmentvaardigheden en het toepassen van een nieuw instrument (Papi) zodat we nog beter de kandidaten leren kennen in ons selectieproces. Alles om de juiste match te vinden tussen kandidaten en Heembouw.

De cultuur van Heembouw is en blijft bijzonder en is een essentiële factor in het realiseren van onze doelstellingen. Daarom besteden we hier blijvend aandacht aan. In de introductieworkshops wordt het cultuurspel dan ook gespeeld met elkaar. In veel van onze beslissingen (denk aan het kiezen van samenwerkingspartners) zijn onze kernwaarden leidend.

Bouwen aan je eigen kennis- en persoonlijke ontwikkeling Coachen zit in de haarvaten van Heembouw. Het was daarom weer nodig om meer aandacht te geven aan coaching en de vaardigheden van de coaches. In de ontwikkelgesprekken zijn afspraken gemaakt en veel van de leidinggevende hebben een workshop ‘resultaatgericht coachen’ gevolgd.

Uitvoerders hebben middels een interactieve training handvatten gekregen voor het voeren van eindejaarsgesprekken met bouwplaatsmedewerkers. Aan het eind van het jaar zijn ze daar actief mee aan de slag gegaan.

Om beter gebruik te kunnen maken van applicaties als Solibri, Ed Controls, Navision en OneNote zijn ook hier diverse workshops voor georganiseerd het afgelopen jaar. Daarnaast hebben trainingen plaatsgevonden om de juridische kennis en de kennis van het bouwbesluit op te frissen en aan te laten sluiten bij de eisen van deze tijd.

Externe partijen en klanten waarmee we samenwerken zijn steeds vaker ook internationaal georiënteerd. Een aantal commerciële mensen van Heembouw is daarom een intensieve training Engels gestart in 2016. De verwachting is dat in 2017 meer mensen training gaan krijgen in talen over de grens.

Overigens wordt er ‘on the job’ veel geleerd: medewerkers krijgen ruimte om zich te ontwikkelen in projecten door het opdoen van nieuwe kennis en ervaring. En leren van elkaar (kennisdeling) heeft zich weer verder ontwikkeld, onder andere door Heembouw Talks.

VerderOm goed te anticiperen op de korte en lange termijn, en onze mensen voldoende ontwikkeling te bieden, is het proces van Strategische Personeelsplanning doorlopen. Dat heeft inzicht gegeven in ons wensbeeld voor de komende jaren, zowel in aantallen medewerkers als ook verwachtte competenties en vaardigheden. Omdat Heembouw altijd voorop wil lopen qua ontwikkelingen in de bouw, is het van groot belang dat onze mensen continue blijven ontwikkelen en hiervoor de mogelijkheden krijgen.

Het introductieprogramma is voorzien van een update, waarbij de onderliggende principes niet zijn veranderd: je krijgt een warm bad bij binnenkomst en leert veel mensen kennen.

De bedrijfskleding was aan een vernieuwing toe. Qua comfort en uitstraling was er veel te winnen. In 2016 is een nieuwe kledinglijn gekozen, een breed projectteam heeft dit met veel succes gerealiseerd. Begin 2017 loopt iedereen in de nieuwe kleding.

Ondanks alle onduidelijkheid rondom de Wet DBA, heeft Heembouw zich in 2016 voorbereid om te voldoen aan de voorwaarden omtrent ZZP-ers.

LinkedIn

Heembouw 2016

2015: 3.488

4.340+24%LinkedIn volgers

Introductie nieuwe bedrijfskleding met fashionshow voor personeel.

Menselijk kapitaal

Page 25: Heembouw jaarverslag 2016

48 49Heembouw 2016 Heembouw 2016

People

Personeelsbezetting,

instroom en verloop

De groei van Heembouw heeft ook voor een groei in aantal medewerkers gezorgd. Eind 2016 zijn 233 medewerkers in dienst. We hebben 36 nieuwe collega’s mogen verwelkomen. In 2016 heeft ook een aantal mensen om diverse reden de organisatie verlaten.

Heembouw streeft naar een divers personeels-bestand in de brede zin. Ten aanzien van de verhouding man/ vrouw is het percentage gelijk gebleven met voorgaand jaar: 51 (22%) vrouwen en 182 (78%) mannen zijn in dienst. De leden van het bestuur zijn beide mannelijke leden. De Raad van Commissarissen bestaat uit vier leden: drie mannelijke leden en een vrouwelijk lid. Onderstaande tabel geeft de personeelsbezetting en verlooppercentages weer van de verschillende organisatieonderdelen en de totaaltelling voor de Heembouw Groep.

De aard van de branche waarin wij werken, brengt met zich mee dat er meer mannen dan vrouwen actief zijn. Voor alle functies en vacatures geldt dat deze open staan voor kandidaten van beide geslachten.

Aantallen Klan

tgro

epen

Hab

eon

Arch

itect

en

Hee

mbo

uw H

oldi

ng

Hee

mbo

uw G

roep

BouwplaatsmedewerkersBezetting per 01-01-2016 42 0 42Bezetting per 31-12-2016 40 0 40UTA-uitvoerderBezetting per 01-01-2016 29 0 29Bezetting per 31-12-2016 29 0 29UTA-kantoormedewerkers / Habeon ArchitectenBezetting per 01-01-2016 111 45 156Bezetting per 31-12-2016 116 48 164Totaal: Bezetting per 01-01-2016 182 45 227Bezetting per 31-12-2016 185 48 233Personeelsverloop in fte % 9,3% 11,9% 9,8%

Alle medewerkers van Heembouw vallen onder de CAO voor de Bouwnijverheid;

de medewerkers van Habeon Architecten onder de architecten CAO.

Personeelsbezetting

Aantal medewerkers

2015: 221

233medewerkers 2016

182 51

Menselijk kapitaal

Verzuim

Hieronder zijn de verzuimpercentages aangegeven van de verschillende organisatieonderdelen en voor de Heembouw Groep.

Het verzuimpercentage is in 2016 voor de Heembouw Groep uitgekomen op 3,3%. Dit is een toename van 0,8% ten opzichte van 2015. Dit percentage ligt onder het branchegemiddelde (2015: 4,5% bron EIB) en onder onze doelstelling van 3,5%. De stijging heeft vooral plaatsgevonden bij UTA personeel en heeft met name te maken met een toename in langdurig verzuimers en een lichte stijging in verzuimfrequentie.

Klan

tgro

epen

Hab

eon

Arch

itect

enH

eem

bouw

Hol

ding

Hee

mbo

uw G

roep

2014 Bouw 7,9% 7,9% UTA/Habeon Architecten 1,5% 2,6% 1,7% Totaal 2014 3,3% 2,6% 3,1%

2015 Bouw 6,4% 6,4% UTA/Habeon Architecten 1,2% 1,1% 1,1% Totaal 2015 2,7% 1,1% 2,5%

2016 Bouw 6,5% 6,5% UTA/Habeon Architecten 3,0% 1,6% 2,6% Totaal 2016 3,7% 1,6% 3,3%

Verzuimhistorie

Heembouw Groep

2012: 3,7% | 2013: 3,0%

2014: 3,1% | 2015: 2,5%

3,3%verzuim 2016

Kort: 0 tot 6 dagen

Middel: 6 tot 31 dagen

Lang: 31 dagen of langer

Totaal verzuim

Verzuimhistorie Heembouw

0,7 0,5 0,6

1,9

3,0

2,3

3,1

1,5

2,5

0,4 0,3 0,40,9

20120,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

2013 2014 2015 2016

2,1

3,7

0,7 0,7

2,3

3,3

0,3

In dienst 2016

Heembouw Groep

Heembouw Bedrijfsruimten

Heembouw Kantoren

Heembouw Wonen

Habeon Architecten

Staf

Page 26: Heembouw jaarverslag 2016

50 51Heembouw 2016 Heembouw 2016

“Goede mensen zijn altijd schaars,” vertelt Nienke. “Dat is generiek, over de gehele linie het geval, en op een specifiek aantal functies is het aanbod erg klein. Daarnaast leggen wij als Heembouw de lat hoog en zoeken we echt naar mensen die een match hebben met onze cultuur. We zoeken niet zomaar iedereen, we zoeken mensen die begrijpen hoe Heembouw werkt en zich daarin vinden. Wij zitten dicht op de klant, zijn er volledig op gericht om de klant te begrijpen, te weten wat hij zoekt, wat belangrijk is in zijn huisvesting. We zoeken mensen die nieuwsgierig zijn naar wat onze klanten drijft, die origineel zijn en de drive hebben om altijd op zoek te zijn naar manieren om nog meer toegevoegde waarde te kunnen leveren.”

#Typisch HeembouwBjörn Bouwmeester: “De werken bij website is één van de manieren om te vertellen wat ons onderscheidend maakt. Een aparte website geeft ruimte om meer van onze cultuur te laten zien, op een meer onderscheidende manier dan mogelijk is op onze corporate website, die meer zakelijk is. De werken bij website heeft een originele look en feel die beter past bij hetgeen we over willen brengen. Dat we anders zijn dan andere bouwbedrijven, en het bij ons draait om de mensen. Dat laten we zien door de ogen van onze collega’s via de hashtag: #TypischHeembouw.”

“Waar kom jij je bed voor uit,

dat blijft de centrale vraag”

De bouw maakt een enorme groei door, dat is goed nieuws. Het brengt ook een uitdaging op het gebied van recruitment met zich mee. HR-manager Nienke Schilstra: “Het is nu nog lastiger om goede mensen aan te trekken. Er is een beperkt aanbod èn een grote vraag. Alle bouwondernemingen zijn tegelijkertijd op zoek naar nieuw personeel, en dat betekent dat je als werkgever goed duidelijk moet maken aan de buitenwereld wat jou onderscheidend maakt, zodat de mensen die op zoek zijn naar een baan voor jou kiezen.” Hiervoor heeft Heembouw het afgelopen jaar een aparte website voor de werving van personeel gelanceerd: werkenbijheembouw.nl. On-line marketing en communicatiespecialist Björn Bouwmeester is met Nienke de drijvende kracht achter de ontwikkeling van deze site.

Met deze hashtag wordt een koppeling gemaakt met de activiteiten van Heembouw collega’s op social media. Björn: “Onze collega’s gebruiken deze hashtag om via twitter en instagram nieuwe potentiële collega’s een kijkje in de keuken te geven.” Nienke: “Typisch Heembouw zegt als uitdrukking al iets; gaat over iets dat anders is. Het gaat ook over verbinding, dit zijn wij, dit is onze identiteit. Een belangrijk gegeven: als mensen een goede match hebben met de bedrijfscultuur, dan zorgt dat voor een hoge medewerkersbetrokkenheid en -bevlogenheid. Betrokkenheid wil zeggen: “I love my company”, ik wil mij graag inzetten voor deze organisatie. Bevlogenheid is het “I love my job” effect; ik heb een supergave baan, waar ik energie van krijg. Een gouden combinatie, waarvan bewezen is dat het zorgt voor geluk en effectiviteit.”

Nieuwe “werken bij website”is typisch Heembouw

Menselijk kapitaal People

Medewerkersbevlogenheid

en -betrokkenheid zorgen

voor geluk en effectiviteit

50 Heembouw 2016

Page 27: Heembouw jaarverslag 2016

52 53Heembouw 2016 Heembouw 2016

Op zoek naar match met persoonlijkheidDe website werkenbijHeembouw is sinds begin december 2016 in de lucht. De reacties zijn enthousiast en positief. Björn: “De site wordt als hip en uitgesproken ervaren. Men vindt het passen bij Heembouw; net even anders dan anders. In de bouw zie je nog niet veel van dit

soort wervingssites. Het design is gewaagder, meer van deze tijd en niet zo braaf. Waarbij het natuurlijk belangrijk is dat de vacatures goed te vinden zijn, met aansprekende teksten. Daar besteden we ook veel aandacht aan.”

Uiteindelijk draait het om het vinden van de juiste mensen. Nienke: “Als kandidaat en vacature overeenkomen, krijgt de sollicitant een uitnodiging om online een persoonlijkheidsvragenlijst in te vullen. Dit doen we voor het eerste gesprek

Menselijk kapitaal People

plaatsvindt, om al in een zo vroeg mogelijk in gesprek te komen over de drijfveren van iemand en zijn of haar persoonlijkheid. Kennis en ervaring is vaak relevant, maar het is onze visie dat iemands persoonlijkheid echt het verschil maakt.”

Hoe belangrijk het ook is om goede mensen aan te trekken, minstens zo belangrijk is het mensen te behouden en op de juiste plek in te zetten. Nienke: “Als mensen bij ons binnen zijn, moeten ze een plek hebben waar ze hun passie kwijt kunnen. De ontwikkeling van onze mensen staat voorop: waar wil je naar toe, hoe ben je van waarde voor Heembouw. En dat geldt voor alle collega’s, of ze nu nieuw bij ons binnen komen of hier al jaren werken. Daarom blijft het belangrijk om continu in gesprek te blijven over de passie van onze mensen. Waar kom jij je bed voor uit, en hoe geeft Heembouw daar invulling aan, dat blijft de centrale vraag.”

On-line marketing en communicatiespecialist Björn Bouwmeester ontwikkelden samen met

HR-manager Nienke Schilstra de “Werken bij Heembouw” website. #TypischHeembouw

Als mensen bij ons binnen zijn,

moeten ze een plek hebben waar

ze hun passie kwijt kunnen

Werknemer Functie Jubileum Klantgroep/organisatieonderdeel

Ton Rood Timmerman II 25 BedrijfsruimtenAlex Bouwmeester Timmerman I 12,5 BedrijfsruimtenRichard Hubert Uitvoerder 12,5 KantorenCarl Warmerdam Architect 12,5 Habeon ArchitectenJelmer Adema Sr. Modelleur 12,5 Habeon ArchitectenThijs Kooloos Financieel administratief medewerker 12,5 StafAad de Prie Timmerman I 40 WonenRick van der Post Timmerman I 25 WonenJeffrey Koek Uitvoerder 12,5 BedrijfsruimtenRemy van Zanten Unitmanager 12,5 WonenTaeke Veenstra Plancoördinator A 25 BedrijfsruimtenMarco Zwaanswijk Uitvoerder 12,5 Kantoren

Jubilea

De uitgebreide viering van jubilea binnen Heembouw heeft dit jaar ook weer een aantal keer plaatsgevonden. De jubilarissen zijn volop in het zonnetje gezet.

Werknemer Pensioendatum Functie Klantgroep

Splinter, J.M. 30-9-2016 Timmerman I BedrijfsruimtenRietbroek, J.P.A. 11-12-2016 Projectleider Wonen

Pensioen

Twee medewerkers zijn in 2016 met pensioen gegaan na hun jarenlange betrokkenheid en inzet.

Page 28: Heembouw jaarverslag 2016

54 55Heembouw 2016 Heembouw 2016

Bedrijfsruimten PeopleMenselijk kapitaal

Stagiaires

Het aanbieden van stagemogelijkheden blijft belangrijk bij Heembouw. In 2016 hebben we 21 stagiaires een leerervaring aangeboden. Een manier om nieuwe kennis op te doen, jonge mensen een omgeving te bieden waar ze ‘hun vak’ kunnen leren en alvast kennis te maken met een mogelijk toekomstige collega; winwin voor stagiaires en Heembouw.

21

2016

21

2012

21

2013

11

2014

17

2015

Investeren in opleiding

Ontwikkeling blijft belangrijk bij Heembouw. Naast het ‘on the job’ leren besteden we aandacht aan trainingen en cursussen. In onderstaande grafiek staat het gemiddeld aantal opleidingsdagen per medewerker.

Opleidingsdagen

Doelstelling Bouw

Doelstelling UTA/UTA-U

Bouw UTAUTA-U

Gemiddelde opleidingsdagen per medewerker Heembouw Groep

1,52,0 1,8

0,7

1,5 1,61,3

2,3

1,31,3

2012

1

2

3

4

5

6

2013 2014 2015 2016

1,2

2,1

1,2

2,4

3,1

Ongevallen

Het aantal ongevallen in 2016 bedraagt 28. Een stijging ten opzichte van 2015. Het is ons doel dit weer terug te schroeven door verschillende initiatieven op gebied van veiligheid te nemen en de bewustwording te verhogen. Zo wordt er gewerkt aan een filmpje, dat aan alle werknemers wordt getoond voor ze de bouwplaats van een project voor de eerste keer betreden, met daaraan gekoppeld een aantal vragen omtrent veiligheid en gedrag. Iedereen op de bouwplaats moet zich bewust zijn van het feit dat veiligheid een zaak van ons allemaal is, en we met elkaar verantwoordelijk zijn voor elkaar veiligheid. Het gebruik van de observatie app, waarmee gevaarlijke situaties worden vastgelegd, draagt ook aan dit bewustzijn bij en richt de aandacht op preventie van dit soort situaties.

Aantal ongevallen

Aantal verzuimgevallen t.g.v. ongeval

Ongevallen Heembouw Groep

1

5 5

1 1

19

23

27

21

28

20120

5

10

15

20

25

30

2013 2014 2015 2016

Social Media

Heembouw

2015: 6.259

7.052+13%

Twitter volgers 2016

Page 29: Heembouw jaarverslag 2016

56 57Heembouw 2016 Heembouw 2016

Duurzaamheid

Planet

Afvalscheiding op de bouw blijft 41 %

Bouw- en sloopafval bestaat vooral uit puin, steen, hout, metalen, kunststoffen, papier en karton. Veel daarvan is geschikt voor hergebruik. Daarvoor moeten de afvalstromen zoveel mogelijk worden gescheiden. Sinds 2010 wordt het bouw- en sloopafval op de Heembouw bouwplaatsen zoveel mogelijk gescheiden. In 2016 lag het percentage afval dat onze bouwplaatsen gescheiden verlaat, net als in 2015, op 41%.

Oude bedrijfskleding gerecycled tot zitbankje

In 2016 is een breed projectteam uit de organisatie bezig geweest met de selectie een nieuwe kledinglijn en nieuwe partner voor onze bedrijfskleding. De nieuwe kledinglijn is begin 2017 geleverd en met een heuse modeshow door de eigen collega’s gepresenteerd. De nieuwe kleding is comfortabel, heeft een professionele uitstraling en voldoet aan de nieuwste eisen op het gebied van zichtbaarheid. De oude bedrijfskleding is ingezameld en wordt gerecycled en verwerkt tot zitbanken die in een van onze woningbouwprojecten zullen worden geplaatst.

CO2 uitstoot met bijna 19% gedaald

Wij nemen onze verantwoordelijkheid voor onze omgeving. Dit uit zich onder andere in een actieve inzet op de vermindering van CO2-uitstoot. In 2012 formuleerden wij onze doelstelling voor CO2-reductie: “In 2022 produceren we 25% minder CO2-uitstoot per miljoen omzet (na inflatiecorrectie) dan in 2012”. In 2012 was de CO2-uitstoot per miljoen omzet 10,53 ton. In 2015 hadden wij ons doel van 25% reductie al bijna gerealiseerd met 8,03 ton CO2-uitstoot per miljoen omzet. Dit heeft ons geïnspireerd tot deze nieuwe ambitie: “In 2022 produceren we 50% minder CO2-uitstoot per miljoen omzet (na inflatiecorrectie) dan in 2012”.

In 2016 was onze CO2-uitstoot 1.045,48 ton. Bij een omzet van € 160,62 miljoen, inclusief deelnemingen, betekent dit een uitstoot van 6,51 ton per miljoen omzet. Dit is een forse daling ten opzichte van de 8,03 ton van vorig jaar, met 18,9%.

Gebruik duurzaam hout boven de 80%

Sinds 2013 is Heembouw ISO14001 gecertificeerd. ISO 14001 is een internationaal geaccepteerde norm voor goed milieumanagement. Toen we gecertificeerd werden, hebben we het volgende doel gesteld aan het toepassen van duurzaam hout in onze bouwprojecten: tenminste 80% van ons hout kopen we duurzaam in. We monitoren dit aan de hand van onze totale jaarinkoop van hout- en plaatmateriaal bij onze grootste leveranciers hiervoor. In 2016 is dit doel behaald en hebben we met de totale Heembouw Groep 96% van de ruim 625 m3 aan hout- en plaatmateriaal duurzaam ingekocht bij onze leveranciers. Voor houten kozijnen, deuren, keukens en prefab houten elementen was er weliswaar wel aandacht voor duurzaam inkopen hiervan, maar is niet alles compleet geregistreerd.

Voor 2017 is het doel aangescherpt en gaan we voor al het toegepaste hout in de bouwprojecten voor minimaal 85% duurzaam ingekocht hout.

Ook BREEAM Outstanding voor DC Rhenus Contract Logistics (New Logic VI)

BREEAM is de internationaal erkende kwalificatie voor duurzaamheid van vastgoed en gebieden. Een pand met een BREEAM-kwalificatie is beter verhuurbaar, heeft een hogere restwaarde heeft en draagt bij aan een positief imago. Om onze klanten op het gebied van duurzaamheid goed te kunnen adviseren en te ondersteunen bij het doorlopen van BREAAM-trajecten, hebben Heembouw en Habeon Architecten een aantal BREEAM-experts binnen de gelederen. De afgelopen jaren hebben Heembouw en Habeon Architecten verschillende BREEAM-trajecten doorlopen. Dit heeft onder andere geleid tot de toekenning van BREEAM-outstanding certificaten voor ontwerp en oplevering van de DC’s New Logic I en II in Tilburg. Outstanding is de hoogste BREEAM kwalificatie. Voor het nieuwe DC voor Rhenus Contract Logistics (zie pagina 40) is al outstanding toegekend voor het ontwerp, en moet de Dutch Green Building Council de oplevering nog beoordelen.

Hoofdkantoor Roelofarendsveen maakt labelsprong

Het hoofdkantoor in Roelofarendsveen wordt verbouwd en gerenoveerd (zie pagina 64-67) en gereed gemaakt voor de implementatie van een nieuw huisvestingsconcept, dat niet alleen flexibel en innovatief is, maar ook comfortabel en duurzaam. Daarvoor wordt de schil sterk verbeterd en de klimaatinstallatie vernieuwd. Verder worden klimaatplafonds toegepast. Tenminste 50% van de huidige materialen zal worden hergebruikt. Andere duurzaamheidmaatregelen die toegepast worden zijn de vervanging van de verlichting door LED en het aanbrengen van een WKO-installatie, waarmee het hernieuwde pand een sprong maakt naar energielabel A en comfortklasse A.

Duurzaamheid

D&B rating 1 voor Heembouw

In 2016 ontving Heembouw van Dun & Bradstreet wederom een D&B rating 1, de hoogst haalbare waardering. Dun & Bradstreet onderzoekt en bewaakt de financiële gezondheid van bedrijven in binnen- en buitenland en werkt met een rating die van 1 tot en met 4 loopt. Met een D&B rating 1 behoort Heembouw tot de meest kredietwaardige bedrijven in Nederland.

Deze rating 1 is een mooie erkenning van ons duurzame financiële beleid, om naast aandacht voor risicobeheer en onze liquiditeitspositie, onze (financiële) positie in de markt verder te versterken. De D&B rating wordt al jarenlang erkend als de toonaangevende voorspellende indicator om bedrijfsrisico’s te analyseren, gebaseerd op uitgebreide up-to-date informatie.

Page 30: Heembouw jaarverslag 2016

AppliedMedical

De kwaliteit van werken is in

alle ruimtes goed, of je in het

magazijn werkt, in de fabriek

of op kantoor. Heembouw

is er goed in geslaagd het

welzijn van alle medewerkers

overal te waarborgen.

58 59Heembouw 2016 Heembouw 2016

Kantoren Kantoren

59Heembouw 2016Heembouw 201658

Page 31: Heembouw jaarverslag 2016

60 61Heembouw 2016 Heembouw 2016

Applied Medical is een wereldwijd opererende ontwikkelaar en producent van medische instrumenten. 30 jaar geleden in Amerika gestart, en inmiddels alweer 10 jaar in Europa actief. Uitbreiding van de verkoop activiteiten in Europa en spreiding van de productie is de reden waarom nu al weer opnieuw gebouwd wordt. Algemeen directeur Applied Medical Europe Rob van der Meer: “De organisatie en verkoop groeien zeer snel; daarom komt een deel van de productie nu ook naar Amersfoort. De nieuwe locatie wordt een combinatie van productie en kantoor. Uiteindelijk komt zo’n 300 man in de fabriek te werken, en 300 op kantoor.”

Applied Medical is een bedrijf met een missie: betaalbare en hoge kwaliteit gezondheidszorg. Rob: “We zijn niet primair gericht op winst maken, natuurlijk moeten we resultaat halen om als bedrijf te blijven bestaan, maar we vinden het belangrijker om onze producten voor patiënt en chirurg steeds beter en goedkoper te maken.” Projectmanager huisvesting Maarten Sederel: “In de fabriek is veel ruimte voor ontwikkeling van nieuwe producten. Doordat we in huis zelf bezig zijn met onze producten, kunnen we snel reageren op vragen uit de markt en producten aanpassen. Van ontwikkeling tot productie en verkoop: we doen het allemaal zelf. Dat maakt dat we snel kunnen handelen en steeds bezig zijn met verbeteren.”

Bouwen aan een ambitieus project,

waarbij elke dag een feestje is

In Amersfoort staat het fraaie Europese hoofdkantoor van Applied Medical, dat Heembouw en Habeon Architecten in 2012 turnkey realiseerden. Op een kleine 400 meter afstand wordt druk gebouwd aan een nieuw pand voor Applied Medical, ook weer door Habeon Architecten ontworpen en door Heembouw gerealiseerd. Over het hoe en waarom van deze nieuwbouw, spraken we met Rob van der Meer en Maarten Sederel van Applied Medical, Durk van Loon van Heembouw en de architect van beide gebouwen - Carl Warmerdam - van Habeon Architecten.

Kantoren

De collega’s in de VS vinden de kwaliteit van de

bouw geweldig; dit wordt de nieuwe standaard

Carl Warmerdam is de architect van beide gebouwen in Amersfoort en ziet met genoegen hoe mooi het kantoor dat inmiddels toch al weer 4 jaar in gebruik is, eruit ziet. “Ik word heel vrolijk als ik in “mijn” gebouw kom en zie hoe netjes alles erbij staat.” Maarten: “Het is een prettige werkomgeving, dat oproept om er goed mee om te gaan. Zo ervaren onze medewerkers het ook, het bevalt uitstekend.” Maarten en Rob kijken uit naar de nieuwe fabriek. “Het wordt een plezier voor het oog, heel strak, schoon, met robots voor automatische assemblage, dat wordt helemaal state-of-the-art.”

Nieuwbouw AppliedMedical Amersfoort

Kantoren

V.l.n.r. Durk van Loon, Maarten Sederel, Carl Warmerdam en Rob van der Meer

60 Heembouw 2016 Heembouw 2016 61

Page 32: Heembouw jaarverslag 2016

62 63Heembouw 2016 Heembouw 2016

Welzijn medewerkers wordt in ontwerp pand overal gewaarborgd

Dat Heembouw en Habeon Architecten hier ook weer een rol in zouden spelen, lag van tevoren niet vast. Rob: “We hebben meerdere partijen gevraagd een ontwerp te maken en gekeken naar het totaalpakket, inclusief leveranciers. Voor ons zijn de cleanroom en de molding ruimte essentiële onderdelen van het gebouw, die moeten 100% correct worden ontworpen en uitgevoerd, en dat vraagt expertise. Heembouw had dat allemaal goed ingevuld, en onze eerdere ervaring met elkaar was goed. Heembouw liet in de aanbieding duidelijk zien dat het onze internationale organisatie begrijpt, weet waar we voor staan en hoe het er hier uit moest komen te zien.” Het begrijpen van de organisatie

komt tot uiting in het ontwerp van Carl. “Belangrijk daarin is het town square: een plek waar mensen elkaar informeel ontmoeten, dat het hart vormt van het gebouw waar je alles overziet, waar je elkaar tegenkomt en ervaart dat je bij elkaar hoort.” Rob: “We zijn een transparante organisatie en dat komt tot uiting in dit transparante gebouw. Iedereen wordt hier met evenveel respect behandeld, de kwaliteit van werken is in alle ruimtes even goed, of je nu in het magazijn werkt, in de fabriek of op kantoor. Heembouw is er goed in geslaagd om het welzijn van alle medewerkers overal te waarborgen.” Commercieel directeur Heembouw kantoren Durk van Loon: “Er is geen sprake van uitbundige

Kantoren Kantoren

luxe, maar alles ademt wel hoogwaardige kwaliteit. Dat zit ook in de ruimte, er is hier volop ruimte elkaar te ontmoeten, vrij te ademen; daar heb je geen goud en messing voor nodig.” Het nieuwe gebouw wordt nadrukkelijk geen kopie. Carl: “Het is een broertje of zusje. Ieder gebouw is anders. Het gebouw waar we nu zitten heeft een ronding, en reageert op de rotonde waar het aan ligt. Het andere gebouw ligt aan een kruising met een fietspad, dat geeft een andere hoek. We hebben wel dezelfde materialisatie gebruikt en eenzelfde raamverdeling, maar het wordt toch echt een ander gebouw.” Mèt town square, dat wel. Rob: “Dat is onderdeel van onze bedrijfsfilosofie en komt in de meeste gebouwen van Applied terug.”

Heembouw is altijd bereid mee te denkenDe nieuwbouw vordert gestaag. Rob en Maarten zijn tevreden over de samenwerking met Heembouw en Habeon Architecten. “Heembouw gaat flexibel om met nieuwe ideeën, die wij als dynamische organisatie nu eenmaal hebben, en denkt mee met nieuwe inzichten die ontstaan. We hebben echt wel discussies onderling, maar daar komen we altijd goed uit. Heembouw is geen strakke, rigide organisatie, dat is goed voor het bouwproces. Jullie zijn altijd bereid om mee te

denken. Dat was ook al zo bij de realisatie van ons bestaande pand; een goede samenwerking om samen tot een goed resultaat te komen.” Maarten: “Dit geldt overigens ook voor jullie leveranciers. Je ziet dat jullie het proces goed onder controle hebben. Er lopen hier veel mensen op de bouwplaats, en dat wordt goed gecoördineerd.” De vorderingen van de bouw kunnen op veel belangstelling van de collega’s in Amerika rekenen. “De kwaliteit van de bouw vinden ze geweldig; dit wordt de nieuwe standaard voor heel Applied. In Amerika werken ze ook met BIM maar dat doen niet alle partijen; boven de plafonds bijvoorbeeld is het daar niet zo extreem strak als hier.

Hier vinden we het haast jammer om de plafonds dicht te gooien, zo netjes is het daarboven allemaal afgewerkt.” Durk: “BIM is hier duidelijk van toegevoegde waarde, met name voor het productiedeel. Het gebouw is zo complex, met alle installaties, dan kan je niet zonder BIM.” Maarten: “Bovendien helpt het 3D-model om de tekeningen, die niet iedereen goed kan lezen, te “vertalen”. In de VS zijn ze onder de indruk dat dit pand echt binnen de afgesproken tijd opgeleverd wordt; dat hebben ze bij lang niet alle 16 panden die ze daar hebben laten bouwen meegemaakt.” Rob: “We werken met een leuk team samen, bouwen aan een mooi project. Elke dag is weer een feestje.”

Het nieuwe gebouw

wordt nadrukkelijk

geen kopie

Tijdcapsule bij slaan eerste paalHet slaan van de eerste paal was een hele happening. Durk: “We hadden bedacht een tijdcapsule te maken en deze in te graven. Iedereen die erbij was, waaronder de medewerkers van Applied, hebben we gevraagd een droom of wens voor Applied op te schrijven en in de capsule te doen.” Rob: “Een leuk, origineel idee. Met onze CEO Said Hilal hebben we met zijn allen de capsule ingegraven. Een ludiek moment.”

Page 33: Heembouw jaarverslag 2016

64 65Heembouw 2016 Heembouw 2016

8.700 m² kantooreen cleanroom, productieruimte en magazijn27.000 m² totale vloeroppervlak

Biotechnology

CleanroomKantoren Kantoren

Uitbreiding kantoor Applikon Plaats: Delft Opdrachtgever: Applikon Biotechnology Architect: cepezed

Uitbreiding van bestaande kantoor Applikon Biotechnology. Deze wereldleider op het gebied van ontwikkeling en productie van geavanceerde bioreactorsystemen, groeit aanzienlijk. Het huidige kantoor dat in 2013 door Heembouw is opgeleverd, voldoet niet meer aan de actuele ruimtebehoefte van Applikon Biotechnology. Daarom heeft Heembouw de opdracht gekregen om het gebouwoppervlak te verdubbelen, waarbij zowel het kantoor als de bedrijfshal worden uitgebreid. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met strategische partners Roodenburg Installaties en Pruisken Elektrotechniek.

Erasmus MC RotterdamPlaats: Rotterdam Opdrachtgever: Erasmus MC E&W installaties: Kropman Installatietechniek

Realisatie van geconditioneerde ruimte voor PPS: Pill Pick System. Een geautomatiseerd geneesmiddelen distributiesysteem, met medicatieveiligheid, kwaliteit en efficiency als belangrijkste uitgangspunten. In nauwe samenwerking met Kropman Installatietechniek voor zowel de E- als W-installaties.

Kantoor Samsung Electronic Benelux uitgebreidPlaats: Schiphol Opdrachtgever: Schiphol Real Estate Gebruiker: Samsung Electronic Benelux Architect: Quist Wintermans Architekten

Casco uitbreiding van het bestaande multi-tenant kantoorpand Avioport met 1.200 m2 voor eindgebruiker Samsung. Dit betreft een tweelaagse uitbreiding van het kantoor, boven een parkeergarage ten behoeve van een boardroom, vergaderzalen en een deel van het bedrijfsrestaurant. In opdracht van gebouw eigenaar Schiphol Real Estate realiseerde Heembouw eerder de aanpassing van de entree van dit pand.

Kantoor ICTU verbouwd naar concept “Het nieuwe werken”Plaats: Den Haag Opdrachtgever: ICTU Ontwerp nieuwe werkplekken: CBRE Advies en begeleiding: TFM

Verbouwing van kantoor van 3.500 m2. De stichting ICTU (ICT Uitvoeringsorganisatie) houdt zich bezig met de automatisering in overheidsdiensten en is verantwoordelijk voor projecten als DigID en burgerservicenummer. Hun kantoor van 3.500 m2 is verbouwd naar het concept van “Het nieuwe werken”. Tot volle tevredenheid van de opdrachtgever die Heembouw het rapportcijfer “9” gaf.

WTC SchipholPlaats: Schiphol Opdrachtgever: WTC Schiphol

Upgrade complex WTC Schiphol. De kantoren in het World Trade Center op Schiphol (WTC Schiphol) zijn continu in beweging. In dit 65.000m² grote complex, bestaande uit 8 kantoortorens, zijn vele ambitieuze, internationale georiënteerde bedrijven gevestigd. Heembouw is sinds 2014 bezig om, in samenwerking met WTC Schiphol, het complex gefaseerd te upgraden. Op basis van een showfloor waarin de “look&feel” is bepaald, voert Heembouw per verdieping de door de huurders gevraagde werkzaamheden uit. De grootste uitdaging ligt erin om de werkzaamheden uit te voeren terwijl de business van de huurders doorgaat.

Applied Medical EuropePlaats: Amersfoort Opdrachtgever: Applied Medical Europe Architect: Habeon Architecten

Nieuwe productielocatie met kantoor. Op bedrijven - terrein De Wieken in Amersfoort realiseert Heembouw een locatie met kantoor voor Applied Medical Europe vlakbij het huidige hoofdkantoor van Applied Medical, dat door Heembouw in 2012 werd ontworpen en gerealiseerd. De nieuwe vestiging van Applied Medical bestaat uit 8.700 m² kantoor, een ruime “state-of-the-art” cleanroom, een productieruimte en magazijn, in totaal 27.000 m² vloeroppervlak. Applied Medical neemt haar nieuwe locatie in mei 2017 in gebruik. Applied Medical Europe is bij de totstandkoming van dit project geadviseerd door DTZ Zadelhoff Property Transformers en Innax Gebouw en Omgeving.

Fotografie: Visker Interieurbouw

Page 34: Heembouw jaarverslag 2016

66 67Heembouw 2016 Heembouw 2016

Pand Roelofarendsveen verbouwd tot innovatieve, flexibele en duurzame werkomgeving

Roland van Oostrom over de aanleiding tot deze verbouwing: “Heembouw maakt een behoorlijke groei door. Dat is niet iets dat ineens uit de lucht komt vallen, we hebben er hard aan gewerkt om zover te komen, maar dat stelt je wel voor de vraag: ‘Wat doen we met ons hoofdkantoor in Roelofarendsveen? Het aantal medewerkers neemt fors toe, hoe ga je je gebouw gebruiken en hoe zorg je ervoor dat de ruimte die er is, efficiënter wordt gebruikt, zodat we met meer collega’s nog fijner in hetzelfde pand kunnen werken?’ Daarbij komt, dat ons pand in twee delen is gebouwd, en het oudste deel is alweer 20 jaar oud. We zijn hier toe aan een eigentijdse look & feel, en willen een aantrekkelijke, comfortabele en duurzame werkomgeving creëren voor onze medewerkers, in lijn met onze eigen visie, ‘een plek waar mensen willen zijn’.” De keuze voor een turnkey traject met de collega’s uit Rotterdam en ons eigen architectenbureau Habeon, is een logische, aldus Roland. “Het is goed om zelf als opdrachtgever te ervaren wat wij onze klanten bieden. We laten ons volledig meenemen in het traject om samen te komen tot het creëren van een innovatieve en flexibele werkomgeving.”

“Dit wordt een plek waar

mensen willen zijn”

Het pand in Roelofarendsveen ondergaat een grote metamorfose. De collega’s van Heembouw Kantoren zijn in maart gestart met een grootscheepse verbouwing en modernisering van het pand, en creëren een innovatieve werkomgeving, waarmee Heembouw weer jaren vooruit kan. Flexibel, eigentijds, ruimte gevend aan een optimale workflow voor de projecten. Een mooi project, en ook bijzonder. Want opdrachtgever Roland van Oostrom, financieel directeur Heembouw, is collega van opdrachtnemer Durk van Loon, commercieel directeur Heembouw Kantoren. En dat geldt ook voor architect Martijn Glas en planontwikkelaar Koen de Bruin. Een leuke uitdaging, die de mannen graag aan gaan.

We creëren hier een aantrekkelijke en duurzame

werkomgeving voor onze medewerkers, in lijn met

onze visie, ‘een plek waar mensen willen zijn’

Optimale workflow vertrekpuntHeembouw Kantoren heeft veel ervaring met renovatie van bestaande, verouderde gebouwen, die technisch nog in goede staat zijn. Durk van Loon: “Daarbij gaat het erom dat het gebouw het ideale werkproces ondersteunt, in plaats van dat een gebouw dicteert hoe er gewerkt moet worden. Dat is hier ook het uitgangspunt. We hebben goed onderzocht wat er met dit gebouw mogelijk is, binnen de huidige contouren. Met de aanpassingen die we doorvoeren, is het gebouw klaar voor de toekomst en kan het weer 20 jaar mee. Dat raakt veel verschillende facetten. Het creëren van de optimale workflow voor de projecten is een belangrijk doel, maar ook een comfortabel pand met een duurzaam karakter (energielabel A). Om een hoogwaardig comfort te behalen (klasse A) staan we hier voor een behoorlijke uitdaging: we willen dit namelijk combineren met een hoge mate van flexibiliteit. Doordat de workflow leidend is, wat betekent dat projectteams in omvang snel moeten kunnen op- en afschalen, komen in het grootste deel van het gebouw geen vaste kamers, maar wordt er gewerkt in “projectvlekken”. Dat heeft invloed op het klimaatconcept. We gaan de schil sterk verbeteren en de klimaatinstallatie vernieuwen, waarmee we in zones klimatiseren in plaats van aparte kamers.”

Kantoren Kantoren

V.l.n.r. Koen de Bruin, Roland van Oostrom, Durk van Loon en Martijn GlasHeembouw 201666

Page 35: Heembouw jaarverslag 2016

68 69Heembouw 2016 Heembouw 2016

Renovatie meetstation Dunea “Watergolf”Plaats: Scheveningen Opdrachtgever: Dunea Duin & Water Architect: Zenber interieur|architectuur

Renovatie meetstation Watergolf in het duingebied van Scheveningen. Het betrof een interne renovatie, waarbij de binnenwanden en het schilder- en stucwerk zijn aangepakt. Het project is onderdeel van de herstructurering van de vastgoedportefeuille van Dunea. Met deze renovatie is de samenwerking tussen Heembouw, Zenber en Dunea, die begon met de transformatie van het Dunea kantoor in Zoetermeer in 2012, voortgezet.

Transformatie unieke kerk Berlage Plaats: Den Haag Opdrachtgever: particulier Architect: Architectenbureau Zeeuwse Jongens

Transformatie van de enige kerk van de hand van architect H.P. Berlage tot kantoor met ondergrondse parkeervoorziening. Heembouw zal de transformatie in verschillende fasen realiseren. Architectenbureau Zeeuwse Jongens is verantwoordelijk voor het ontwerp van de transformatie. Constructiebureau de Prouw is de betrokken constructeur; Treedelft installatieadvies is als adviseur installaties op het project actief en ir. Ben Kuipers landschapsarchitect is als adviseur tuinontwerp bij het project betrokken.

Nieuwe kantoorruimte DENSO Europe in i-toren WTC Amsterdam Plaats: Amsterdam Opdrachtgever: DENSO Europe Architect: INBO

Aanpassing kantoorruimte voor DENSO Europe. Voor dit bedrijf, het Europese hoofdkantoor van een van ’s werelds grootste toeleveranciers van automotive systemen en componenten, heeft Heembouw samen met bedrijfsmakelaar Solved. een geschikte kantoorruimte voor DENSO Europe in Amsterdam gezocht en gevonden op de 4e verdieping van de I-toren in WTC Amsterdam. Heembouw gaat de verdieping naar een ontwerp van INBO verbouwen en voorzien van een inbouw/afbouwpakket. DENSO Europe heeft hiermee een toekomstbestendig kantoor van waaruit ze haar nationale en internationale activiteiten kan uitvoeren.

fotografie: Zenber interieur|architectuur

Roland: “We weten uit de praktijk dat de meest ideale projectvlek uit 6 tot 8 personen bestaat, maar er moeten ook 5 mensen lekker kunnen werken, of 9. Architect Martijn Glas: “De ruimte moet kunnen “ademen”; inkrimpen en uitbuiken. Dat moeten de kantoorinrichting en de klimaatinstallatie kunnen opvangen.”

Planontwikkelaar Koen de Bruin vertelt hoe: “We gaan hier werken met klimaatplafonds. Hiermee ervaren gebruikers warmte en koude op een natuurlijke manier door middel van straling. Dat gebeurt ook geleidelijk, over een grote oppervlakte. Via het klimaatplafond wordt ook verse lucht ingebracht. Het vlakke oppervlak van het plafond zorgt ervoor dat de lucht gelijkmatig daalt. De bestaande schil van dit pand is 20 jaar geleden ontworpen op verwarmen met radiatoren. Daar stappen we van af. We verbeteren de schil en gaan over op een duurzame installatie, met een laag temperatuurniveau.”

Verduurzamen en hergebruik van tenminste 50% van de huidige materialen“Verder willen we tenminste 50% van de huidige materialen hergebruiken, ook ‘lastige’ producten zoals systeemwanden. Die zijn bedacht op hergebruik, maar dat gebeurt in de praktijk nauwelijks; dat gaan we hier wel doen.” Verdere duurzaamheidmaatregelen die toegepast worden zijn de vervanging van de verlichting door LED en het aanbrengen van een WKO-installatie. Hiermee zet het hernieuwde pand de stap naar energielabel A en comfortklasse A. Koen: “Om in kaart te brengen waar nu de slechte en goede plekken zitten qua klimaat, hebben we iets nieuws toegepast: de sensoren van Qwiksense. Hiermee hebben we temperatuur, luchtvochtigheid en CO2 over een langere tijd kunnen meten, waarmee we goed in kaart hebben kunnen brengen waar de pijnpunten zitten. Ook voor wat betreft de akoestiek hebben we metingen verricht, zodat we het goede kunnen behouden en de aandachtspunten oplossen.”

Kantoren Kantoren

Martijn Glas is samen met collega Anneke van Tienen als architect verantwoordelijk voor het ontwerp van de nieuwe werkomgeving. “We vinden het heel leuk om voor onze eigen collega’s te ontwerpen. Iedereen heeft natuurlijk een mening en wil die graag vertellen, en als je het niet goed doet, moet je het nog 20 jaar horen, maar dat is een mooie uitdaging. We zijn ons er zeer van bewust dat dit hier goed moet gaan; dat geldt natuurlijk altijd en overal, maar er ligt hier wel extra druk op om voor iedereen een fantastische werkomgeving te maken. We weten hoe we willen werken, alleen staat het gebouw dat nu soms in de weg, en dat gaan we oplossen. Het wordt functioneel beter, en ook qua look & feel.” Ook Koen kent de druk die het bouwen voor collega’s meebrengt. “Iedereen geeft zijn mening, maar heeft er ook echt verstand van. En sommige ideeën zijn gewoon goed, daar doen we ook iets mee.” Durk: “Op de begane vloer komt een multi-functioneel werkcafé, waar iedereen kan aanlanden om te werken, dat wordt echt een modern visitekaartje.” Martijn: “En er komt een vergadercentrum beneden, met ruimtes waarin het mogelijk is om met elkaar, met leveranciers erbij, een dagje te werken. Dus niet alleen vergaderen, maar ook hier een multi-functionele invulling. Ideaal voor bijvoorbeeld clashcontrol sessies in BIM.”

Werkplek die past bij de soort activiteit“De nieuwe werkomgeving gaat zorgen voor meer dynamiek. Bezoekers, klanten en leveranciers gaan meer zien van ons proces, worden er ook meer een onderdeel van,” aldus Roland. “Ik kijk uit naar het eindresultaat. We hebben het afgelopen jaar al veel voorwerk gedaan. Zo hebben we gewerkt aan optimalisering van de workflow en met de uitbreiding van ons wifi netwerk ervoor gezorgd dat iedereen overal kan werken. Er is een digitaliseringsslag gemaakt en in een proeftuin is getest welk meubilair het meest geschikt is om zittend of staand te werken. We zijn goed voorbereid om straks activiteit gerelateerd te werken. In de projectvlek als je samen moet werken, op een concentratieplek als je werk rust vereist, of als je even meer contact met andere collega’s wilt, in het werkcafé.” Martijn: “Dit is geen bezuiniging op werkplekken; sterker nog, we hebben straks 150 werkplekken voor 130 mensen. Het gaat erom dat we mensen bewust stimuleren om op een plek te gaan werken, die past bij de activiteiten die je gaat doen. En het werkcafé en terras bij de entree, zorgen ervoor dat elke gast direct de ‘reuring’ instapt. Wie hier ook binnen loopt moet zich thuis voelen. Een mix van een prettige werkomgeving, gezellig, met een eigen Heembouw sfeer. Niet ‘über hip’, maar passend bij onze identiteit en cultuur.”

We vinden het heel

leuk om voor onze eigen

collega’s te ontwerpen

Page 36: Heembouw jaarverslag 2016

70 71Heembouw 2016 Heembouw 2016

ProfitMaatschappij

De BIM Minor (10 weken) bestaat uit twee delen: een bedrijfsopdracht die in een groepje van vierstudenten moest worden ingevuld en een opdracht voor de Haagse Hogeschool zelf. Yvonne Hoogenboom: “Vanuit Habeon Architecten hadden we de volgende bedrijfsopdracht geformuleerd: “Op welke manier wordt het primaire- en informatieproces veranderd wanneer Habeon Architecten wil overgaan tot het gebruik van Digital Reality”.

De studenten Nick Wesseling, Allard Hillebrand, Jasper van Remundt en Rudolf de Sonnaville vormden het groepje dat met deze opdracht aan de gang is gegaan. Elk vanuit een andere achtergrond, want de jongens volgen allemaal een andere studie. En waar Jasper als student climate change management vanuit een eerdere stage al met BIM gewerkt had, was dit voor student werktuigbouwkunde Rudolf helemaal nieuw.

Als lerende organisatie, continu op zoek naar mogelijkheden te verbeteren, vinden we het belangrijk onze kennis en ervaring te delen. Dit zorgt voor ontwikkeling, van onszelf en onze omgeving. Daarnaast is het belangrijk om voeling te houden met onze basis en te ervaren wat er gebeurt op de hedendaagse bouw- en architectuuropleidingen. Yvonne Hoogenboom, teamleider Wonen van Habeon Architecten en BIM specialist, was afgelopen jaar als bedrijfsbegeleider actief bij de BIM Minor opleiding van de Haagse Hogeschool. Daar gaf ze bovendien voor de gehele groep BIM Minor studenten een presentatie over Habeon Architecten en de manier waarop binnen Heembouw en Habeon met BIM gewerkt wordt.

Geleerd hoe BIM helpt informatie te managenNa afronding van de BIM Minor is BIM voor alle vier min of meer bekend terrein geworden. “We hebben BIM leren doorgronden, geleerd hoe BIM helpt om informatie te managen.” In het kader van de bedrijfsopdracht hebben de studenten onderzocht hoe virutal reality en digital reality in het ontwerpproces kan worden toegepast. Dit heeft een criteria tabel opgeleverd, op basis waarvan vastgesteld kan worden welk alternatief het best toepasbaar is voor Habeon Architecten.

Maatschappij Profit

Je ziet dat Habeon

heel ver is met BIMBIM Minorgeeft studenten inzicht in BIM

V.l.n.r. Allard Hillebrand, Jasper van Remundt, Nick Wesseling, Yvonne Hoogenboom en Rudolf de Sonnaville

71Heembouw 2016Heembouw 201670

Page 37: Heembouw jaarverslag 2016

72 73Heembouw 2016 Heembouw 2016

Vanaf 2020 krijgen de scholieren op alle basisscholen in Nederland les in techniek, om tegemoet te komen aan de groeiende behoefte aan technisch geschoold personeel. Veel scholen zijn hier al mee begonnen. Via een initiatief van Bouwend Nederland om basisscholen door bouwbedrijven te adopteren, hebben we afgelopen jaar op bassischool de Roelevaer in Roelofarendsveen invulling gegeven aan de lessen techniek voor groep 6, 7 en 8.

Invulling techniekles basisschool met“Maand van de bouw”

We noemden het: “de Maand van de Bouw” en hebben vier weken lang elke woensdag een activiteit georganiseerd die te maken had met de bouw. Uitvoerder Roy Vliegenthart ging de eerste week langs bij de groepen om te vertellen over zijn werkzaamheden binnen Heembouw. Met een presentatie waarin de nodige vragen verwerkt waren, onder andere over de gebouwen die Heembouw in de gemeente Kaag en Braassem heeft gerealiseerd, werd het een interactief uurtje. De week erna brachten we met de scholieren een bezoek aan ons project De Oevers. Daar werden ze in groepjes over de bouwplaats rondgeleid en zagen ze verschillende fases van de bouw. Bij uitvoerder Bob Jonkheer kon er een stukje gemetseld worden.

In de derde week kwamen Yvonne Hoogenboom en Carl Warmerdam van Habeon Architecten naar de Roelevaer om te vertellen over hun werkzaamheden. Vervolgens gingen de leerlingen zelf aan de slag met het tekenen van hun eigen droomhuis. Met de meegebrachte VR-brillen konden de kinderen een ontwerp in virtual reality beleven.

De laatste dag van de Maand van de Bouw stond ons kantoor in Roelofarendsveen centraal. Hier maakten ze kennis met de werkzaamheden van de verschillende klantgroepen en kregen ze een demonstratie van de 3D-printer. Bij Habeon Architecten zagen ze architect Carl Warmerdam aan het werk in revit, zodat ze echt een goed beeld kregen wat er die week daarvoor allemaal uitgelegd was in de klas.

We sloten de maand van de bouw af met een vragenlijst over hetgeen de leerlingen in de maand van de bouw hadden geleerd. Voor de leerling met de meeste juiste antwoorden was er een bouwhelm met naam. En als je dan vraagt wat ze het leukste vonden, dan won toch de 3D printer het, met een goede tweede plek het bezoek aan De Oevers.

Plek voor stagiaires en afstudeerdersBij Heembouw en Habeon Architecten vinden we het belangrijk om stagiaires en afstudeerders een plek te bieden. De begeleiding van deze BIM Minor en de interessante combinatie van een aannemer en architectenbureau onder één dak, hebben ervoor gezorgd dat we twee afstudeerders kunnen begroeten. Een daarvan is al aan de slag met de vraagstelling: “Hoe kunnen we de nuttige data uit onze bouwwerken halen, zodanig dat we in de toekomst nog betere, slimmere en duurzamere gebouwen kunnen realiseren?” De andere student komt in september en gaat zich bezighouden met de vraag: “Wat is nu onze werkelijke CO2 footprint van de gebouwen die wij bouwen en hoe kunnen we deze print verkleinen?” Interessante vraagstukken die ons allen bezig houden.

Daarnaast zorgt de bedrijfsopdracht ervoor dat de studenten een kijkje in de keuken krijgen bij “hun” bedrijf. Nick Wesseling: “Dit is een mooie manier om kennis te maken met de architectenwereld. Door de samenwerking met de aannemer merk je dat Habeon verder gaat in de uitvoering dan wat je normaal ziet; echt uniek, en je ziet dat Habeon heel ver is met BIM.” Allard: “Ik vond de samenwerking met andere partijen bijzonder, dat zie je nog niet veel.” Rudolf: “Voor mij was de bouw op zich nieuw en ik heb hier ervaren dat die niet zo statisch is als ik tevoren dacht.” Jasper: “Informatiemanagement wordt steeds belangrijker, dat geldt overal, niet alleen op de bouw. BIM geeft inzicht hoe je informatie kunt combineren.” Nick: “Informatie moet kennis zijn, niet iets dat je over de schutting gooit. BIM maakt dat mogelijk.”

Yvonne heeft veel

tijd en aandacht in de

begeleiding gestopt

Yvonne: “Het is boeiend om te zien hoe de studenten in een periode van 10 weken heel veel inzicht hebben gekregen in BIM en wat dit allemaal inhoudt. Ze hebben ervaren dat BIM zeker verder gaat dan alleen maar een mooi bouwkundig 3D model.” Daar heeft de enthousiaste inzet van Yvonne

als bedrijfsbegeleider zeker aan bijgedragen, net als de open sfeer bij Heembouw en Habeon Architecten. “Het was leuk bij Heembouw en Habeon rond te lopen, iedereen was vriendelijk, open, informeel. En Yvonne heeft veel tijd en aandacht in de begeleiding van ons gestopt, daar zijn we erg blij mee.”

ProfitMaatschappijMaatschappij Profit

BIM gaat verder dan alleen een mooi bouwkundig 3D model

Page 38: Heembouw jaarverslag 2016

74 75Heembouw 2016 Heembouw 2016

De Gemeenschappelijke Ondernemingsraad in 2016

Medezeggenschap Heembouw

Klantgroep BedrijfsruimtenJan van der Geest (OR)Arthur Straathof (OR)Koos Spitters (OR)Martin van Straten (OC)Rolf Verdel (OC)

Klantgroep KantorenJeffry Jacobs (OR)Peter de Stigter (OR)Koen de Bruin (OC)Johan ter Horst (OC)Anneke Verbakel (OC)

De leden van de Gemeenschappelijke Ondernemingsraad, v.l.n.r: Peter de Stigter, René Lem, Jeffry Jacobs, Koos Spitters, Jordy de Jong, Ilse de Jong en Arthur Straathof. De GOR-leden Quirien van Berkel en Jan van der Geest ontbreken op de foto.

Klantgroep WonenIlse de Jong (OR)René Lem (OR, secretaris)Quirien van Berkel (OC)Victor Nieboer (OC)Erik van Doorn (OC)Rick van der Post (OC)

Habeon ArchitectenJordy de Jong (OR, voorzitter)Richard Günthardt (OC)Sander Dekker (OC) OR = OndernemingsraadOC = Onderdeelscommissie

* OR-leden maken automatisch deel uit van de OC

Samenstelling ondernemingsraad 2014-2017:

Ook in 2016 is naast de reguliere GOR-overleggen, de gehele ondernemingsraad (GOR en OC’s) weer tweemaal bij elkaar gekomen. Bij deze besprekingen zijn verscheidende zaken besproken aangaande de gehele groep. Hieronder waren onder andere “Werkdruk en Grenzen: Time Out”, de vakantieregeling en onze bedrijfskleding. Tijdens een van deze bijeenkomsten waren ook Peter Lammertink en Nienke Schilstra aanwezig om een aantal zaken te presenteren en nader toe te lichten.

Uiteraard hebben wij in 2016 onze traditionele quiz tijdens de presentatie van de jaarcijfers weer gehouden. Ditmaal werd deze quiz zelfs op koninklijk niveau gegeven, namelijk in de Koninklijke Schouwburg te Den Haag.

2016 was een mooi jaar met

diverse ontwikkelingen, waarbij de

ondernemingsraad nauw betrokken was.

In 2016 heeft de GOR viermaal overlegd met Peter Lammertink als bestuurder van de onderneming. Bij het overleg medio maart is het financiële jaarverslag besproken. Hierbij is door Roland van Oostrom en Peter een aantal zaken nader toegelicht. Tevens hebben we door het jaar heen onder andere de volgende zaken besproken: aangepaste vakantieregeling per 2017, verduurzaming leasewagenpark en vernieuwing van bedrijfskleding. Daarnaast zijn er verschillende zaken aangaande veiligheid op de bouwplaats besproken en kwam onze bedrijfscultuur uitgebreid aan bod.

Als quiz-deelnemers ditmaal allemaal collega’s die voor het eerst bij de presentatie waren en niet geheel toevallig waren alle vragen weer gerelateerd aan het jaarverslag.

Als GOR kijken wij ook vooruit naar 2017, het jaar waarin de huidige zittingstermijn van deze ondernemingsraad eindigt en er nieuwe verkiezingen staan gepland. Daar over later meer.

Nu kijken we eerst uit naar een nieuw, hopelijk prachtig jaar met alle mooie zaken die daar bij horen!

Namens de GOR,Jordy de Jong, voorzitterRene Lem, secretaris

Page 39: Heembouw jaarverslag 2016

76 77Heembouw 2016 Heembouw 2016

20 jaar

Hab

eon

Arch

itecten

“We deden al veel turnkey projecten, samen met een externe architect,” vertelt Peter over het ontstaan van Habeon. “Dat ging nog wel eens ten koste van de kwaliteit van het product. Dit bracht ons op het idee een eigen architect in dienst te nemen, in eerste instantie vooral voor het maken van een ontwerp op het Astron bouwsysteem. De hallen die volgens dit bouwsysteem bouwden, waren met name functioneel en konden wel een ontwerp gebruiken. Dat ging goed, er kwam een tekenaar bij en een nieuwe architecte, en in 1996 hebben we Habeon Architecten als aparte BV opgericht. Inmiddels een volwassen bureau met 25 collega’s.”

Creatieve geesten Habeon goed voor de aannemerToegevoegde waarde leveren aan de klant, en snel en slagvaardig handelen. Met als uitgangspunt dat voor een goed product alle kennis vanaf het begin aanwezig moet zijn. Dit was voor Peter het primaire doel om met het eigen architectenbureau te starten. “Met als mooie bijvangst de goede invloed van de creatieve geesten bij Habeon op de aannemerscultuur. Habeon deed en doet de dingen anders, en het is goed dat de collega’s bij Heembouw direct ervaren dat er meer is dan denken vanuit techniek alleen.”

“Een eigen architectenbureau oprichten

is een van onze beste strategische

beslissingen”

Afgelopen jaar vierden Heembouw en Habeon Architecten dat Heembouw’s architectenbureau 20 jaar bestaat. Een mooie mijlpaal om nog even bij stil te staan. Dit doen we met algemeen directeur Peter Lammertink, die in de jaren ’90 aan de wieg van de club stond en Carel van Till, teamleider Werken bij Habeon Architecten.

Carel van Till is sinds vorig jaar teamleider Werken bij Habeon, maar heeft al een verleden bij Heembouw. “19 jaar geleden werkte ik als commercieel projectleider bij Heembouw al nauw met Habeon samen. Daar heb ik het plezier ervaren om samen met een architect die de klantvraag vorm geeft, een totaalaanbieding te maken. Dat was toen al leuk en dat is het nog steeds.”

Brede dialoog maakt product en ontwerp beterVoor Heembouw en Habeon zijn de voordelen van de samenwerking evident. Carel: “De dialoog wordt breed gevoerd en dat maakt het product en het ontwerp beter en compleet. Het gaat natuurlijk over budget, maar ook over functionaliteit, processen, uitstraling en vormgeving. Iedereen kijkt vanuit zijn eigen rol naar wat we gaan maken, vanuit verschillende invalshoeken en dat leidt tot een beter resultaat voor de klant. De dialoog stimuleert de creativiteit, we zijn het niet altijd eens maar de strijd die je soms voert zorgt voor het beste ontwerp. Zonder wrijving geen glans.”

Interview Interview

We bouwen

alle gebouwen

eerst virtueel

Heembouw 201676

Page 40: Heembouw jaarverslag 2016

78 79Heembouw 2016 Heembouw 2016

Daarbij speelt BIM een belangrijke rol. “Het PvE van de klant en de informatie van de strategische partners worden in een zo vroeg mogelijk stadium samengebracht in het 3D-model. Als je alle info bij elkaar hebt, en een goed prototype bouwt, kan je de beste keuzes maken. Het stelt ons ook in staat om de klant steeds beter mee te nemen in hetgeen hij uiteindelijk krijgt; het model groeit steeds verder en de klant ziet meteen in virtual reality hoe het aansluit bij zijn wensen. De uitwerking in BIM zorgt verder voor een soepel en gecontroleerd bouwproces, ook als er wijzigingen zijn door veranderende inzichten. Een goed prototype maakt dat je wijzigingen gemakkelijker verwerkt.”

Carel: “Het voordeel zit in ketensamenwerking. Wij krijgen met steeds complexere en snellere opgaven te maken. Dan moet je vanaf het begin samenwerken met je leveranciers; alle informatie direct vanaf de start van een traject verzamelen en daaruit keuzes maken. Daarin zit de kracht van het ontwerp en bouwen in één hand. Elk gebouw wordt tegenwoordig eerst volledig virtueel gebouwd. Het is ons plezier om het programma van eisen van een klant nog verder te verbeteren en de klant daarmee te verrassen. Zoals bij het bedrijfspand dat we voor Nobels machinefabriek in design&build gaan realiseren. Daar kwamen we met oplossingen voor inpassing van hun productieproces waar ze zelf niet aan gedacht hadden. Mooi om de kennis en ervaring die we samen met Heembouw en de strategische partners hebben, op deze manier in te zetten. Dat geldt ook voor het project

Interview

Wonen boven de Hoven. Inmiddels gaan we hier na eerst twee woontorens turnkey te hebben gerealiseerd, met toren drie starten. Dit project is een goed voorbeeld van hoe we door goede samenwerking technisch hele slimme oplossingen hebben bedacht en waar we in co creatie met de toekomstige huurders tot een zeer aansprekend ontwerp zijn gekomen.”

Peter: “De oprichting van een eigen architectenbureau is een van de belangrijkste goede strategische beslissingen die we gemaakt hebben. Ik ben trots op het verschil dat we in de markt maken. New Logic III bijvoorbeeld, dat we voor DOK VAST gaan realiseren, dat heeft alles in zich om het icoon van Tilburg te worden. En dat vind ik niet alleen, dit is een uitspraak van Welstand van de gemeente Tilburg. Mooi toch?“

New Logic III heeft alles

in zich om hét icoon van

Tilburg te worden

Carel van Till Peter Lammertink

Ontwerp New Logic III

Ontwerpen en bouwen core businessPeter: “Ontwerpen en bouwen zijn core business, dat hoort onlosmakelijk bij elkaar. Er is geen branche die het anders doet. Protectionisme in de bouwketen, lees, iedereen verdedigt zijn eigen eilandje, is funest voor innovatie. Wij krijgen steeds meer complexe opgaven; die zijn alleen op te lossen door naast elkaar te werken en alle gebouwen ook virtueel te bouwen. Samenwerking is hiervoor de sleutel.”

Interview

Page 41: Heembouw jaarverslag 2016

Jaarrekening

80 81Heembouw 2016 Heembouw 2016

Page 42: Heembouw jaarverslag 2016

82 83Heembouw 2016 Heembouw 2016

Activa 31-12-2016 31-12-2015

Immateriële vaste activaSoftware 1 456.868 347.052

456.868 347.052

Materiële vaste activa 2

Aanpassingen bedrijfsgebouwen 563.473 710.236Machines en transportmiddelen 19.543 25.370Gereedschappen en inventaris 641.131 444.396

1.224.147 1.180.002

Financiële vaste activa Deelnemingen 3 2.711.150 2.035.158

2.711.150 2.035.158

VoorradenGrond 1.775.269 5.344.710Gereed product 4 1.876.198 2.515.198Onderhanden werk 5 9.556.840 2.925.510Grond- en hulpstoffen 6 16.194 26.751

13.224.501 10.812.169

Vorderingen en vooruitbetaalde kosten Debiteuren 17.043.651 16.702.012Gelieerde maatschappijen 7 3.595.668 6.051.070Belastingen en premies sociale verzekeringen 8 - 455Pensioenen 165.114 -Overige vorderingen en overlopende activa 9 262.322 252.420

21.066.755 23.005.957

Liquide middelen 15.569.672 6.144.523

54.253.093 43.524.861

Passiva 31-12-2016 31-12-2015

Eigen vermogenAandelenkapitaal 441.000 441.000Agioreserve 4.779.670 4.779.670Wettelijke reserve 2.708.123 2.017.158Algemene reserve 8.977.016 8.539.683Resultaat lopend boekjaar 4.920.062 1.611.298

21.825.871 17.388.809

Voorzieningen 10 240.731 101.506

Schulden op korte termijnOnderhanden projecten 11 7.151.277 7.045.461Crediteuren 16.713.491 12.918.128Gelieerde maatschappijen 9.665 960Belastingen en premies sociale verzekeringen 12 6.367.343 4.659.707Overige schulden en overlopende passiva 13 1.944.715 1.410.290

32.186.491 26.034.546

54.253.093 43.524.861

Geconsolideerde balans per 31 december 2016 (voor resultaatbestemming)Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (bedragen in €)

Page 43: Heembouw jaarverslag 2016

84 85Heembouw 2016 Heembouw 2016

2016 2015 Netto omzet 151.194.697 121.001.377Wijziging in voorraad onderhanden werk en onderhanden projecten 6.525.514 -/- 3.158.936Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf 113.589 20.320

Som der bedrijfsopbrengsten 14 157.833.800 117.862.761

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten 129.673.024 97.249.301Lonen en salarissen 15 13.887.751 12.038.494Sociale lasten (incl. pensioenlasten) 3.390.317 3.253.530Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa 619.597 527.635Overige bedrijfskosten 16 4.999.242 4.048.270

Som der bedrijfslasten 152.569.931 117.117.230

Bedrijfsresultaat 5.263.869 745.531

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 17 195.094 351.036Rentelasten en soortgelijke lasten 18 -/- 5.817 -/- 54.728

189.277 296.308

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting 5.453.146 1.041.839Belasting resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 19 1.572.838 540.702Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 1.039.754 1.110.161

Resultaat na belastingen 4.920.062 1.611.298

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2016Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (bedragen in €)

Geconsolideerd kasstroomoverzicht(Bedragen in €)

2016 2015

Netto-liquiditeiten per 1 januari 6.144.523 4.072.179

Kasstroom uit operationele activiteiten

Bedrijfsresultaat 5.263.869 745.531

Aanpassingen voor:

Afschrijvingen 1, 2 619.597 527.635Mutaties van voorzieningen 10 8.120 -/- 61.073Mutatie (niet) gerealiseerde waardeveranderingen -/- 36.976 -/- 151.381 590.741 315.181Veranderingen in werkkapitaal:

Mutatie handelsvorderingen -/- 341.639 -/- 4.160.092Mutatie overlopende activa 7, 9 2.145.203 232.266Mutatie voorraden en onderhanden projecten 4, 5, 6, 11 -/- 2.306.516 3.306.519Mutatie handelsschulden 3.795.363 -/- 733.779Mutatie schuld belastingen en sociale premies 8, 12 1.864.083 1.181.997Mutatie overlopende passiva 13 543.131 158.237

5.699.625 -/- 14.852

Kasstroom uit bedrijfsoperaties 11.554.235 1.045.860

Ontvangen interest 9, 17 195.093 351.036Ontvangen dividend 3 495.581 -Betaalde interest 13, 18 -/- 5.817 -/- 54.728Betaalde winstbelasting 12, 19 -/- 1.728.830 -/- 365.000

-/- 1.043.973 -/- 68.692

Kasstroom uit operationele activiteiten 10.510.262 977.168

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Consolideren/verwerving niet-groepsmaatschappijen -/- 714 -Leningen aan gelieerde maatschappijen 172.159 1.424.838Investeringen in immateriële vaste activa 1 -/- 232.097 -/- 229.576Investeringen in materiële vaste activa 2 -/- 541.461 -/- 266.586

Kasstroom uit investeringsactiviteiten -/- 602.113 928.676

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Aflossen lening u/g 9 - 166.500Betaald dividend aan aandeelhouders -/- 483.000 -

Kasstroom uit financieringsactiviteiten -/- 483.000 166.500

Netto kasstroom 9.425.149 2.072.344

Netto-liquiditeiten per 31 december 15.569.672 6.144.523

Page 44: Heembouw jaarverslag 2016

86 87Heembouw 2016 Heembouw 2016

De enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn opgemaakt volgens de voorschriften van Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de nominale waarde. De jaarrekening is opgemaakt op 9 maart 2017.

Naam van de vennootschap Zetel Kapitaalbelang

Heembouw Roelofarendsveen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Rotterdam B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Amersfoort B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Wonen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Breda B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Ontwikkeling Wonen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Ontwikkeling Bedrijfsruimten B.V. Roelofarendsveen 100%Habeon Architecten B.V. Roelofarendsveen 100%Heegro 3 B.V. Roelofarendsveen 100%West-End B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Deelnemingen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Centrumplan B.V. Roelofarendsveen 100%Hepark B.V. Roelofarendsveen 100%Verhulstplein B.V. Roelofarendsveen 100%Beheer West-End B.V. Roelofarendsveen 66,5% (1)West-End C.V. Roelofarendsveen 65,2% (2)Tripolis Amersfoort B.V. Harderwijk 50% (3)Cityblob Zuid Oost B.V. Amsterdam 50% (3)Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F. Roelofarendsveen 50% (4)Conradstaete I B.V. Roelofarendsveen 49% (5)

(1) Heembouw Deelnemingen B.V. heeft een belang van 66,5% in genoemde B.V. en een aandeel in het resultaat van 66,5%.(2) West-End B.V. heeft een belang van 65,2% in genoemde C.V. en een aandeel in het resultaat van 65,2%.(3) Heembouw Ontwikkeling Bedrijfsruimten B.V. heeft een belang van 50% in genoemde B.V.’s en een aandeel in het resultaat van 50%.(4) Heembouw Centrumplan B.V. heeft een belang van 50% in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%. (5) Verhulstplein B.V. heeft een belang van 49% in genoemde B.V. en een aandeel in het resultaat van 50%.

In 2016 is de V.O.F. Tuinstadwijk opgeheven.

Ten behoeve van bovenstaande groepsmaatschappijen (de 100% belangen), met uitzondering van Heembouw Deelnemingen B.V., Heembouw Centrumplan B.V., Verhulstplein B.V. en Hepark B.V., zijn aansprakelijkheidsverklaringen als bedoeld in artikel 403 lid 1 sub f Boek 2 BW bij het Handelsregister van de betreffende Kamers van Koophandel gedeponeerd.

AlgemeenHeembouw Holding B.V. (zetel in Roelofarendsveen, Kamer van Koophandelnummer 28062709) vormt als hoofd van Heembouw Groep samen met haar groeps- en werkmaatschappijen Heembouw Groep. Het doel van Heembouw Groep is het ontwikkelen, ontwerpen, aannemen en uitvoeren van bouwkundige werken. Heembouw Holding B.V. is een 100% deelneming van Heembouw Beheer B.V. Tot Heembouw Groep behoren de volgende vennootschappen:

ConsolidatieIn de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen de financiële gegevens van de vennootschap en haar groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggen-schap wordt uitgeoefend. Deelnemingen in samen-werkingsverbanden waarin de aandeelhouders gezamenlijke zeggenschap hebben, worden niet proportioneel geconsolideerd. In de geconsoli-deerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd evenals de binnen Heembouw Groep gemaakte winsten. De vennootschappelijke jaarrekening is overeen-komstig artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW opgesteld.

SalderenEen actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover:• een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar

is om het actief en de post van het vreemd ver-mogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en

• het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.

Belangrijkste schattingen en beoordelingen in de jaarrekeningSchattingen en beoordelingen worden voortdurend geëvalueerd en zijn gebaseerd op in het verleden opgedane ervaring en andere factoren, waaronder verwachtingen ten aanzien van toekomstige gebeurtenissen die zich gelet op de omstandig-heden redelijkerwijs kunnen voordoen. Heembouw maakt schattingen en doet veronderstellingen ten aanzien van de toekomst. De werkelijkheid kan afwijken van de gemaakte schattingen.

Onderhanden-projectresultaatProjectopbrengsten en -kosten worden naar rato van de voortgang van de projecten verantwoord voor zover deze op een verantwoorde wijze kunnen worden vastgesteld. Verliesvoorzieningen op projecten worden genomen op het moment dat duidelijk is dat de kosten de opbrengsten van een project overstijgen. Per project wordt dit periodiek beoordeeld door de projectverantwoordelijke en het management van de betreffende werkmaat-schappij. Deze beoordeling gebeurt met name op basis van de projectadministratie en kennis en ervaring van betrokkenen. Inherent aan dit proces is dat inschattingen worden gemaakt.

VoorzieningenEen voorziening wordt gevormd indien Heembouw Groep op balansdatum een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft waarvan het waar-schijnlijk is, dat voor de afwikkeling een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balans-datum af te wikkelen. Tenzij anders vermeld, worden voor zieningen gewaardeerd tegen nominale waarde.

KasstroomoverzichtHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen.

Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winst belastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.

Grondslagen voor de consolidatie,

de waardering en de bepaling van het resultaat Waardering

AlgemeenVoor zover niet anders vermeld, worden de op de balans voorkomende posten gewaardeerd tegen de nominale waarde.

(Im)materiële vaste activaAanpassingen bedrijfsgebouwen worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs c.q. de vervaardigingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur.

De overige (im)materiële vaste activa zijn gewaar-deerd tegen oorspronkelijke aanschaffingswaarde verminderd met lineaire afschrijvingen die gebaseerd zijn op de verwachte levensduur en berekend zijn over de aanschaffingswaarde. Op investeringen die in de loop van het boekjaar zijn gedaan, wordt tijdsevenredig afgeschreven.De afschrijvingstermijn ligt voor:• software op 5 jaar• aanpassingen bedrijfsgebouwen

tussen 5 jaar en 25 jaar• machines en transportmiddelen

tussen 5 en 10 jaar• gereedschappen en inventaris op 5 jaar

Page 45: Heembouw jaarverslag 2016

88 89Heembouw 2016 Heembouw 2016

Financiële vaste activa

Deelnemingen

Deelnemingen waarin de vennootschap invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en finan ciële beleid worden tegen de vermogens-mutatiemethode gewaardeerd. Overeenkomstig deze methode worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van de vennootschap in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deel nemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen van Heembouw Groep.

In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel van de vennootschap in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover de vennootschap niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerk-stelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogens vermeerderingen en -verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen. Voor deel nemingen met een negatief eigen vermogen wordt, indien nodig en daarvoor aansprakelijkheid bestaat, een voorziening getroffen.

Voorraden

Grond

De waardering van de voorraad grond geschiedt tegen kostprijs of lagere marktwaarde.

Gereed product

De waardering van de voorraad gereed product geschiedt tegen kostprijs of lagere marktwaarde.

Onderhanden werk

Dit betreft werken voor eigen risico. De post onderhanden werk is gewaardeerd tegen bestede materiaalkosten, kosten van werk door derden en manuren.

Grond- en hulpstoffen

De waardering van de voorraden grond- en hulp-stoffen geschiedt tegen historische inkoopprijzen of lagere marktwaarde.

Onderhanden projectenDit betreft onderhanden projecten in opdracht van derden. De onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen bestede materiaalkosten, kosten van werk door derden en manuren, vermeerderd met een opslag voor algemene kosten, de ten behoeve van het ontwikkelproject betaalde rente en resultaat naar rato van de voortgang van het project.

Winst wordt genomen vanaf start bouw voor zover projecten of delen hiervan zijn verkocht en voor zover de winst met voldoende mate van zekerheid bepaalbaar is. Voor projecten die naar verwachting zullen worden afgesloten met een negatief resul-taat wordt een voorziening getroffen. Op de post onderhanden projecten zijn de gefactureerde termijnen in mindering gebracht. Vorderingen en vooruitbetaalde kostenBij de initiële verwerking van vorderingen en voor-uitbetaalde kosten worden deze opgenomen tegen reële waarde vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Alle transacties worden opgenomen op het moment waarop Heembouw Groep de bindende overeenkomst aangaat. De vorderingen worden na de initiële verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Baten en lasten worden in de winst- en verlies-rekening verwerkt zodra deze aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waarde-vermindering ondergaan, alsmede via het amortisatieproces.

Heembouw Groep beoordeelt op elke balans-datum of een vordering een bijzondere waarde-vermindering heeft ondergaan. Het verlies wordt bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking. De boekwaarde van de vorderingen wordt verlaagd met gebruikmaking van een voorziening wegens oninbaarheid.

Liquide middelenOnder liquide middelen worden verstaan kas-middelen, de tegoeden op bankrekeningen en wissels en cheques. Liquide middelen die (naar verwachting) langer dan twaalf maanden niet ter beschikking staan van Heembouw Groep, worden als financiële vaste activa gerubriceerd. De liquide middelen staan, met uitzondering van de G-rekening, vrij ter beschikking van Heembouw Groep.

Schulden op korte termijnBij de initiële opname van schulden op korte termijn worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De schulden op korte termijn worden na de initiële waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Voorzieningen

Voorziening voor jubileumuitkering

Betreft een voorziening gevormd voor uitkeringen bij jubilea. De voorziening is in 2015 (actuarieel) herrekend.

Resultaatbepaling

AlgemeenDe baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.

Som der bedrijfsopbrengstenBedrijfsopbrengsten vormen het saldo van de productie van enig jaar tegen opbrengstwaarde, inclusief aan werken in uitvoering toegerekende winsten, naar rato van de voortgang van de verrichte prestatie, en/of getroffen verliesvoor-zieningen.

KostenDe kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waar-dering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

PensioenenDe vennootschap heeft een pensioenregeling bij het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouw-nijverheid. In het geval van een tekort bij het Bedrijfstakpensioenfonds, heeft de vennootschap geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen, anders dan het voldoen van toekomstige premies. Evenmin kunnen de groepsmaat-schappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten in de fondsen. Het voorgaande is ook van toepassing op de bij de verzekerings-maatschappij ondergebrachte pensioenregeling. Op basis van boven staande karakteristieken is het uitgangspunt dat in de verslagperiode de te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds respectievelijk verzekeringsmaatschappij verschuldigde pensioen-premies. De geschatte dekkingsgraad van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid per 31 december 2016 bedraagt 110,3% (31-12-15: 108,9%).

LeasingHeembouw Groep heeft enkel contracten die kwalificeren als operationele lease en daarom worden de leasebetalingen lineair over de lease-periode ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht.

RenteopbrengstenRenteopbrengsten worden tijdsevenredig in de winst- en verliesrekening verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk.

Belastingen De verantwoorde belastingen zijn gebaseerd op het geldende tarief rekening houdend met fiscale faciliteiten en verschillen tussen de commerciële en fiscale waardering van activa en passiva. Voor 2016 is een tarief van 25,0% gehanteerd over het fiscaal resultaat 2016.

Page 46: Heembouw jaarverslag 2016

90 91Heembouw 2016 Heembouw 2016

Toelichting geconsolideerde balans(Bedragen in €)

Activazijde 31-12-2016 31-12-2015

Immateriële vaste activa (1)

Boekwaarde per 1 januari Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Software 347.052 232.097 122.281 456.868 347.052 Cumulatieve Cumulatieve aanschaffingsprijs afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Software 939.556 482.688 456.868 347.052

Materiële vaste activa (2)

Boekwaarde per 1 januari Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Aanpassingen bedrijfsgebouwen 710.236 152.656 299.419 563.473 710.236Machines en transportmiddelen 25.370 2.405 8.232 19.543 25.370Gereedschappen en inventaris 444.396 386.400 189.665 641.131 444.396

1.180.002 541.461 497.316 1.224.147 1.180.002

Cumulatieve Cumulatieve aanschaffingsprijs afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Aanpassingen bedrijfsgebouwen 2.591.721 2.028.248 563.473 710.236Machines en transportmiddelen 89.520 69.977 19.543 25.370Gereedschappen en inventaris 2.026.960 1.385.829 641.131 444.396

4.708.201 3.484.054 1.224.147 1.180.002

Financiële vaste activa

Deelnemingen (3)

Netto-vermogenswaarde per 1 januari 2.035.158 924.997Uitkering dividend -/- 495.581 -

1.539.577 924.997Toevoeging aan consolidatie 714 -

1.540.291 924.997

Resultaat deelnemingen 1.039.754 1.110.161Mutatie voorziening in verband met negatief eigen vermogen 131.105 -

Netto-vermogenswaarde per 31 december 2.711.150 2.035.158

31-12-2016 31-12-2015

Voorraden

Gereed product (4)

Betreft de aanwezige onverkochte voorraad van reeds opgeleverde projecten. 1.876.198 2.515.198

Onderhanden werk (5)

Bestede kosten minus voorziening 9.556.840 2.925.510

Grond- en hulpstoffen (6)

Betreft de per 31 december aanwezige voorraad hout, plaatmateriaal, hang- en sluitwerk, metalen platen en profielen. 16.194 26.751

Vorderingen en vooruitbetaalde kosten

Gelieerde maatschappijen (7)

Dit betreft de financiering van samenwerkingsverbanden en deze vorderingen hebben een kortlopend karakter. 3.595.668 6.051.070

Belastingen en premies sociale verzekeringen (8)

Sociale verzekeringen - 455

- 455

Overige vorderingen en overlopende activa (9)

Licenties/onderhoudscontracten software 116.294 93.149Inkoopbonussen 67.608 66.579Verzekeringen 8.643 1.906Leasebedragen 574 1.264Diverse transitorische posten 69.203 89.522

262.322 252.420

Page 47: Heembouw jaarverslag 2016

92 93Heembouw 2016 Heembouw 2016

Passivazijde 31-12-2016 31-12-2015

Eigen Vermogen

De specificatie en het verloopoverzicht van het eigen vermogen zijn opgenomen in de toelichting op de vennootschappelijke balans.

Voorzieningen (10)

Voorziening voor jubileumuitkeringenSaldo per 1 januari 101.506 162.579Dotatie/vrijval lopend boekjaar 8.120 -/- 61.073

Saldo per 31 december 109.626 101.506

De voorziening wordt om de vijf jaar actuarieel berekend. In 2015 is dit weer gedaan. De overige jaren wordt er een indexatie toegepast waarbij ook rekening wordt gehouden met de groei van het aantal personeelsleden. In 2016 is een dotatie van 8% aan de voorziening toegevoegd.

Schulden op korte temijn

Onderhanden projecten (11)

Bestede kosten, geactiveerde marge minus voorziening -/- 102.106.344 -/- 35.140.569Gefactureerd op onderhanden projecten 109.257.621 42.186.030

7.151.277 7.045.461

In de onderhanden projecten per 31 december 2016 is geen rente geactiveerd (2015: € 0).

De positie Onderhanden projecten per 31 december 2016 bestaat uit projecten met een debetstand van € 335.313 (2015: € 525.278) en projecten met een creditstand van € 7.486.590 (2015: € 7.570.739).

Voorziening voor negatieve waarde deelnemingenSaldo per 1 januari - -Toevoegingen 131.105 -Vermogensstortingen - -

Saldo per 31 december 131.105 -

Totaal voorzieningen 240.731 101.506

31-12-2016 31-12-2015

Belastingen en premies sociale verzekeringen (12)

Omzetbelasting 5.407.994 3.861.697Loonbelasting en premieheffing 928.745 621.676Vennootschapsbelasting 20.342 176.334Sociale verzekeringen 10.262 -

6.367.343 4.659.707

Overige schulden en overlopende passiva (13)

Reservering personeelsgerelateerde kosten 1.180.610 1.025.420Reservering kosten klachten 262.800 178.802Accountants- en advieskosten 95.280 40.000Verzekeringen 85.420 64.557Rente - 6.659Diverse transitorische posten 320.605 94.852

1.944.715 1.410.290

Page 48: Heembouw jaarverslag 2016

94 95Heembouw 2016 Heembouw 2016

Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen

Risicobeheer en financiële instrumentenAlgemeenDe primaire financiële instrumenten van Heembouw Groep dienen ter financiering van de operationele activiteiten van Heembouw Groep of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Het beleid van Heembouw Groep is niet te handelen in financiële instrumenten. Heembouw Groep heeft geen valutarisico en een minimaal renterisico. De relevante risico’s betreffen het marktrisico en het kredietrisico.

MarktrisicoDe financiële prestaties van Heembouw Groep zijn mede afhankelijk van de conjuncturele omstandigheden. De afhankelijkheid van deze omstandigheden wordt beperkt door de verschillende soorten bouwsegmenten waar de vennootschap opereert zoals bedrijfsruimten, kantoren, woningcorporaties en zorginstellingen en woningen.

KredietrisicoKredietrisico is het risico van financieel verlies indien een afnemer de aangegane contractuele verplichting niet nakomt. Kredietrisico’s vloeien met name voort uit vorderingen op klanten. Heembouw Groep heeft stringente procedures opgesteld om de kredietwaardigheid van haar relaties te bepalen. Tevens heeft Heembouw Groep richtlijnen opgesteld om de omvang van het kredietrisico bij elke partij te beperken. Bovendien bewaakt Heembouw Groep voortdurend haar vorderingen en hanteert Heembouw Groep een strikte aanmaningsprocedure. Door de bovenstaande maatregelen en contractuele regelingen is het kredietrisico voor Heembouw Groep beheersbaar. Ter beheersing van dit risico wordt gebruik gemaakt van informatie van erkende instellingen die zich op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Continue bewaking van het kredietrisico vormt onderdeel van het debiteurenbeheer.

Gelieerde maatschappijenMet de gelieerde maatschappijen Heembouw Beheer B.V., Heevas B.V., Heembouw Visie B.V., Cityblob Zuid Oost B.V., Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F., Conradstaete I B.V. en V.O.F. Tuinstadwijk hebben in het boekjaar transacties plaatsgevonden. Dit bestaat uit levering diensten en levering goederen. De transacties zijn gebaseerd op cost-plus methode met uitzondering van de doorbelasting kosten. Deze worden tegen werkelijke kosten doorbelast.

31-12-2016 31-12-2015Door gelieerde maatschappijen aan Heembouw Groep:Levering diensten 949.413 994.482

Door Heembouw Groep aan gelieerde maatschappijen:Levering diensten 1.199.451 613.778Levering goederen 1.662.240 425.537

31-12-2016 31-12-2015

Verstrekte bankgaranties 10.670.832 7.689.234

Verstrekte concerngaranties 5.956.538 15.130.000

Leaseverplichtingen voor wagenpark en printersLeaseverplichting voor komend boekjaar 1.104.875 1.118.982Leaseverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 1.587.374 2.147.147

Huurverplichtingen voor huisvestingHuurverplichting voor komend boekjaar 747.927 713.763Huurverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 144.412 348.245

Licenties voor programmatuurDe verplichting tbv licenties voor komend boekjaar bedraagt 116.294 110.749

Voorwaardelijke verplichtingenGrondafnameverplichting - 694.857

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van vennootschapsbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Hepark B.V., Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Ontwikkeling Wonen B.V., Heembouw Ontwikkeling Bedrijfsruimten B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V., Heembouw Deelnemingen B.V., Heembouw Centrumplan B.V. en Habeon Architecten B.V.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van omzetbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Hepark B.V., Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Ontwikkeling Wonen B.V., Heembouw Ontwikkeling Bedrijfsruimten B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor schulden van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Ontwikkeling Wonen B.V., Heembouw Ontwikkeling Bedrijfsruimten B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V. In het kader van deze 403 verklaringen zijn deze B.V.’s vrijgesteld van het opmaken van een eigen jaarrekening.

Heembouw Centrumplan B.V. is hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F.

De kredietfaciliteit is in een gecommitteerde rekening-courant krediet met ongewijzigde limiet. Voor deze kredietfaciliteit zijn de volgende zekerheden gesteld: verpanding bedrijfsactiva en vorderingen uit aannemingsovereenkomsten.

Heembouw Groep is betrokken bij enkele procedures die worden betwist. Er wordt niet verwacht dat hier substantiële bedragen uit voortkomen.

Page 49: Heembouw jaarverslag 2016

96 97Heembouw 2016 Heembouw 2016

Som der bedrijfsopbrengsten* (14) 2016 2015

Bedrijfsruimten 86.256.000 56.604.000Kantoren 28.274.000 22.076.000Woningcorporaties en zorginstellingen 17.653.000 10.378.000Woningen 25.008.000 27.190.000Overig 643.000 1.615.000

Totaal som der bedrijfsopbrengsten 157.834.000 117.863.000

De omzet is geheel in Nederland gerealiseerd.* afgerond op duizenden euro’s

Som der bedrijfslasten

Lonen en sociale lasten (15)

Lonen en salarissen 13.887.751 12.038.494Sociale lasten 2.029.645 2.023.476Pensioenlasten 1.360.672 1.230.053

17.278.068 15.292.023

De personeelsbezetting uitgedrukt in FTE’s bedroeg gemiddeld in 2016: 215 (2015: 207)

De samenstelling was als volgt:Bouwplaatsmedewerkers, inclusief uitvoerders 69 72Kantoormedewerkers 146 135

215 207

Toelichting geconsolideerde winst- en verliesrekening(bedragen in €)

2016 2015Overige bedrijfskosten (16)

Huisvestings-/kantoorkosten* 2.136.195 1.876.886Autokosten 646.423 578.385Overige personeelskosten 1.138.193 870.648Overige kosten 1.078.431 722.351

4.999.242 4.048.270

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (17)

Debiteuren 21.614 21.057Rente op vordering op gelieerde maatschappij 148.978 304.129Belastingdienst - 2.855Overig 24.502 22.995

195.094 351.036

Rentelasten en soortgelijke lasten (18)

Bankrente -/- 5.616 -/- 54.013Overig -/- 201 -/- 715

-/- 5.817 -/- 54.728

2016 2015

Belastingdruk (19) in € in % in € in %

Nominale belastingdruk 1.551.113 24,8 527.452 24,5Effect fiscaal niet-aftrekbare kosten 21.726 0,3 13.518 0,6Overige effecten - 0,0 -/- 268 0,0

Effectieve belastingdruk 1.572.838 25,2 540.702 25,2

*in de kantoorkosten is in 2016 een bedrag van € 87.447 (2015: € 66.000) aan accountantskosten voor onderzoek van de jaarrekening opgenomen, € 20.318 (2015: € 19.413) aan kosten voor adviesdiensten op fiscaal gebied uitgevoerd door de accountantsorganisatie en € 13.650 (2015: € 5.896) aan kosten voor overige niet-controlediensten uitgevoerd door de accountantsorganisatie.

Bezoldiging Bestuurders en CommissarissenIn het verslagjaar bedragen de vergoedingen aan bestuurders in totaal € 733.119 (2015: € 615.447)en aan commissarissen in totaal € 94.783 (in 2015 € 100.812).

Gebeurtenissen na balansdatumEr hebben geen belangrijke gebeurtenissen na het einde van het boekjaar plaatsgevonden.

Page 50: Heembouw jaarverslag 2016

98 99Heembouw 2016 Heembouw 2016

Vennootschappelijke balans per 31 december 2016 (voor resultaatbestemming)Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (bedragen in €)

Activa 31-12-2016 31-12-2015

Immateriële vaste activaSoftware 407.376 347.052

407.376 347.052

Materiële vaste activaAanpassingen bedrijfsgebouwen 348.703 352.785Gereedschappen en inventaris 497.230 362.854

845.933 715.638

Financiële vaste activaDeelnemingen 1 5.090.032 2.144.609

5.090.032 2.144.609

Vorderingen en vooruitbetaalde kostenDebiteuren 378 -Groepsmaatschappijen 5.843.245 3.058.910Gelieerde maatschappijen - 10.890Belastingen en premies sociale verzekeringen 126.103 106.978Overige vorderingen en overlopende activa 219.658 328.655

6.189.384 3.505.433

Liquide middelen 10.131.778 12.352.029

22.664.503 19.064.761

Passiva 31-12-2016 31-12-2015

Eigen vermogenAandelenkapitaal 2 441.000 441.000Agioreserve 3 4.779.670 4.779.670Wettelijke reserve 4 2.708.123 2.017.158Algemene reserve 5 8.977.016 8.539.683Resultaat lopend boekjaar 4.920.062 1.611.298

21.825.871 17.388.809

VoorzieningenJubileumuitkeringen 109.626 101.506Negatieve waarde deelnemingen 6 70.941 330.438

180.567 431.944

Schulden op korte termijnOnderhanden projecten 171.996 399.155Crediteuren 85.344 191.719Groepsmaatschappijen 127.037 276.513Gelieerde maatschappijen 55.388 70.633Belastingen en premies sociale verzekeringen 32.656 176.714Overige schulden en overlopende passiva 185.644 129.274

658.065 1.244.008

22.664.503 19.064.761

Page 51: Heembouw jaarverslag 2016

100 101Heembouw 2016 Heembouw 2016

De vennootschappelijke waarderingsgrondslagen zijn gelijk aan de geconsolideerde waarderingsgrondslagen. Voor de toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. Aanvullend volgen hier nog enkele specificaties.

Activazijde 31-12-2016 31-12-2015

Financiële vaste activaDeelnemingen (1)

Netto-vermogenswaarde per 1 januari 2.144.609 2.332.558Uitkering dividend -/- 1.596.171 -/- 182.210

548.438 2.150.348

Resultaat deelnemingen 4.801.091 1.596.171Mutatie voorziening in verband met negatief eigen vermogen -/- 259.497 -/- 1.601.910

Netto-vermogenswaarde per 31 december 5.090.032 2.144.609

VoorzieningenVoorziening negatieve waarde deelnemingen (6)

Saldo per 1 januari 330.438 1.932.348Toevoegingen 70.941 330.438Vermogensstortingen -/- 330.438 -/- 1.932.348

Saldo per 31 december 70.941 330.438

De voorziening negatieve waarde deelnemingen heeft betrekking op de negatieve netto vermogenswaarde van deelnemingen voor zover de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk is voor de schulden van de betreffende deelnemingen.

De vennootschap heeft geen werknemers in dienst.

2016 2015

Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 4.801.091 1.596.171Overige baten en lasten na belastingen 118.971 15.127

Resultaat na belasting 4.920.062 1.611.298

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 2016Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (bedragen in €)

Toelichting vennootschappelijke balans(Bedragen in €)

Passivazijde 31-12-2016 31-12-2015

Eigen VermogenAandelenkapitaal (2)

Maatschappelijk kapitaal 2.000.000 2.000.000waarvan niet geplaatst -/- 1.559.000 -/- 1.559.000

Het geplaatste kapitaal bestaat uit 882 gewone aandelen à € 500. 441.000 441.000

Agioreserve (3)

Saldo per 31 december 4.779.670 4.779.670Betreft het boven de nominale waarde gestorte bedrag op het aandelenkapitaal.

Wettelijke reserve (4)

Saldo per 1 januari 2.017.158 906.997Resultaat deelnemingen 1.186.547 1.110.161Uitgekeerd dividend -/- 495.582 -

Saldo per 31 december 2.708.123 2.017.158

De wettelijke reserve heeft betrekking op de onverdeelde winst van de deelnemingen waar Heembouw geen meerderheidsbelang in heeft en daardoor niet zonder beperkingen uitkeringen van dit vermogen kan bewerkstelligen.

Algemene reserve (5)

Saldo per 1 januari 8.539.683 9.253.685Uitkering slotdividend vorig boekjaar -/- 483.000 -Mutatie wettelijke reserve ingehouden winst deelnemingen -/- 690.965 -/- 1.110.162Toevoeging winst vorig boekjaar 1.611.298 396.160

Saldo per 31 december 8.977.016 8.539.683

Resultaatbestemming Het resultaat over het boekjaar 2016 ad € 4.920.062 staat overeenkomstig de bepalingen van de statuten ter beschikking van de algemene vergadering. De directie stelt voor om het resultaat boekjaar van € 4.920.062 toe te voegen aan de algemene reserve. Tevens stelt de directie voor om een dividend uit te keren van € 2.460.000.

Page 52: Heembouw jaarverslag 2016

102 103Heembouw 2016 Heembouw 2016

Statutaire bepaling omtrent winstbestemmingArtikel 38.1 van de statuten vermeldt:De algemene vergadering is bevoegd tot bestemming van de winst die door de vaststelling van de jaarrekening is bepaald, alsmede tot vaststelling van uitkeringen uit de winst of de reserves, voor zover het eigen vermogen groter is dan de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.

Overige gegevens

Page 53: Heembouw jaarverslag 2016

104 105Heembouw 2016 Heembouw 2016

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016

Ons oordeelWij hebben de jaarrekening 2016 van Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen gecontroleerd.Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen Heembouw Holding B.V. op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

De jaarrekening bestaat uit:• de geconsolideerde en enkelvoudige

balans per 31 december 2016;• de geconsolideerde en enkelvoudige

winst-en-verliesrekening over 2016;• de toelichting met een overzicht van de

gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeelWij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie: Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening.

Wij zijn onafhankelijk van Heembouw Holding B.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountantAan: de aandeelhouders, de commissarissen en de directie van Heembouw Holding B.V.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekeningOnze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:• het identificeren en inschatten van de risico’s dat

de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

• het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit;

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:• het bestuursverslag; • de overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:• met de jaarrekening verenigbaar is

en geen materiële afwijkingen bevat;• alle informatie bevat die op grond

van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Beschrijving van verantwoordelijkheden voor de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van de directie voor de jaarrekeningDe directie is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de directie verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

• het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

• het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;

• het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen;

• het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met de directie onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Utrecht, 9 maart 2017

Ernst & Young Accountants LLPw.g. drs. W.H. Kerst RA

Page 54: Heembouw jaarverslag 2016

106 107Heembouw 2016 Heembouw 2016

Visie en strategie pagina

1.1: Visie en strategie 12-131.2: Verklaring van de Holding Directie 6-11

Profiel

2.1: Naam van de organisatie 842.2: Producten en diensten 842.3: Operationele structuur 842.4: Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie 11, 842.5: Landen van vestiging 84, 942.6: Eigendomsstructuur en rechtsvorm 842.7: Markten 6-11, 84, 942.8: Omvang van de organisatie 27, 462.9: Significante veranderingen tijdens de verslagperiode

wat betreft omvang, structuur of eigendom n.v.t.2.10: Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode

werden toegekend 54

Reikwijdte van het verslag

3.1: Verslagperiode 102-1033.2: Datum van het meest recente verslag 11, 31, 102-1033.3: Verslaggevingscyclus 102-1033.4: Contactgegevens voor verdere informatie omslag3.5: Proces inhoud verslag 102-1033.6: Afbakening van het verslag 102-1033.7: Afbakening beperkingen 80-1013.8: Basis voor verslaglegging over

samenwerkingsverbanden 84-85, 92-933.11: Beïnvloedende factoren voor de vergelijkbaarheid

tussen verslagperioden n.v.t.3.12: Management disclosure n.v.t.

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid

4.1: Bestuursstructuur 28-29, 314.2: Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam 28-294.3: Onafhankelijke leden van de Raad van Commissarissen 294.4: Mechanismen voor aandeelhouders en medewerkers om

aanbevelingen te doen aan het hoogste bestuurslichaam 31, 72-734.8: Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen,

gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met vermelding van de mate van uitvoering ervan 6-11, 54-55

4.14-4.16: Belanghebbenden 6-11

GRI-G3 index toepassingsniveau C

Economische indicatoren pagina

EC1: Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd waaronder omzet, inkomsten, operationele kosten en maatschappelijke investeringen 27, 80-101

EC3: Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie 80-101

EC7: Procedures voor lokale personeelswerving 46, 48-50

Milieu indicatoren

EN7: Initiatieven ter verlaging van het indirecte energieverbruik 54EN18: Initiatieven en realisatie emissie van broeikasgassen 54

Arbeidsomstandigheden en indicatoren

voor volwaardig werk

LA1: Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio 46

LA4: Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt 46

LA7: Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers 47, 53 LA10: Gemiddeld aantal uren dat een werknemer

per jaar besteed aan opleidingen 52LA11: Programma’s voor competentiemanagement

en levenslang leren 45, 48-50, 52

Colofon

Teksten:

Heembouw

Fotografie:

Luchtfoto Jiffy (pagina 40): Ardito FotografieFoto’s Dobologic (pagina 41): Jaap Bouwens fotografieLuchtfoto Hoyer (pagina 41): SkeyeFoto’s ICTU (pagina 63): Visker interieur bouwFoto’s Watergolf (pagina 67): Zenber interieur | architectuur

Overige fotografie:

Dimmy OlijerhoekHeembouw

Vormgeving en realisatie:

Windkracht-10.nl

Page 55: Heembouw jaarverslag 2016

108 Heembouw 2016

De Lasso-Zuid 22Postbus 302370 AA Roelofarendsveenheembouw.nl