اخالق اطالعاتمبانی و مفاهیم اخالق اطالعات از دیدگاه فلوریدی

من نمی دانم که چرا می گویند: اسب حیوان نجیبی است، کبوتر

زیباست.و چرا در قفس هیچ کسی کرکس نیست.

گل شبدر چه کم از اللة قرمز دارد.چشم ها را باید شست جور دیگر باید دید.

اخالق و اطالعات

( انشعابی از فلسفه Moral Philosophy( یا فلسفه اخالق )Ethicsاخالق شناسی )•اس;ت ک;ه ب;ه بررس;ی مفاهی;م و نظریه های معطوف ب;ه درس;ت/نادرس;ت، و خیر/شّر

در نسبت با خود و در ارتباط با رفتار انسان می پردازد.

حوزه مطالعات اخالق را می توان به; سه; شاخه; تقسیم کرد: •( Metaethicsفرااخالق )•(Normative Ethicsاخالق هنجاری )•(Applied Ethicsاخالق کاربردی )•

می شود. فرااخالق: • پرداخته اخالق;ی گرایشات و گزاره ه;ا داوری ه;ا، مفاهی;م، ماهی;ت ب;ه اینج;ا، در پرس;ش های مه;م فرااخالق عبارتن;د از: منظور از درس;ت ی;ا نادرس;ت اخالق;ی چیس;ت؟ گزاره های اخالقی چ;ه نوع گزاره های;ی هس;تند؟ آی;ا داوری های اخالق;ی از گس;تره ای جهان شمول ب;رخوردارن;د ی;ا گستره ای

نسبی؟

در اینج;ا، ب;ه شناس;ايي و ت;بيين اس;اسي ترين معيارهاي درس;تي و نادرس;تي ي;ا خوبي و اخالق هنجاری:•بدي در احکام اخالق;ي پرداخت;ه می شود. ب;ه عبارت;ی دیگ;ر، اخالق هنجاری بر معیارهای;ی متمرک;ز اس;ت که بایس;تی برای تحق;ق رفتاری اخالق;ی مالک قرار گیرد. نظریه های اخالقِ; هنجاری متعددی وجود دارن;د که

( و Deontology(، وظیفه گرایی )Virtue Ethicsفضیلت )برخی از معروف ت;رین آنها عبارتند از: اخالق (Consequentialismپیامدگرایی )

کاربردی:• بحث برانگیزی اخالق و خاص اخالق;ی موضوعات تحلی;ل و تجزی;ه ب;ه روی;کرد ای;ن تح;ت هم چون س;قط جنی;ن، حقوق حیوانات، مرگِ; آس;ان و مس;ائلی دیگ;ر پرداخت;ه می شود. اخالق کاربردی به زی;ست، تجارت، اخالق محی;ط اخالق پزشک;ی، اخالق قبی;ل: از تقس;یم می شود، متعددی زیرگروه های

اخالق ورزش و مواردی دیگر.

مروری بر تطوّر تاریخی اخالق اطالعات

1940-1950

سایبرنتیک و یادداشت های اولیه دربارة پیامدهای اخالقی فناوری های خودکار؛ تمرک;ز بر مس;ائل اخالق;ی ناش;ی از توس;عة ابزارهای الکترومکانیکی و ماشین های خودکار

توسط نوربرت وینر 1960-1980

احیای مجدد مس;ائل اخالق;ی ناش;ی از رش;د و گس;ترش فناوری رایانش;ی پ;س از ی;ک دهه غفلت؛

تمرکز بر مسائل اخالق حرفه ای برای متخصصان و کارورزان مرتبط با فناوری رایانشی 1980-1990

با مرتب;ط س;پس و رایانه ه;ا ب;ا مرتب;ط اخالق;ی موضوعات بر تمرک;ز و رایان;ه اخالق فناوری های شبکه؛

تمرک;ز بر مس;ائلی اخالق;ی هم چون مس;ؤولیت پذیری حرفه ای، محرمانگ;ی و ناشناختگی، مالکیت مع;نوی نرم افزارها، حریم اطالعاتی، امنیت سامانه های شبکه ای

1990-2000

بسط و گسترش می یابد؛ گسترده تری، اخالق فناوری اطالعات در ساحت اخالقی تمرک;ز بر مس;ائل اخالق;ی ناش;ی از رش;د و گ;س;ترش اینترنت و فضای مجازی و ارتباطات

جهانی2000-2010

اخالق اطالعات به عنوان رشتة مطالعاتی مستقلی رشد و توسعه می یابد؛ فناوری های گسترش و رش;د از ناش;ی اخالق;ی مس;ائل یکپارچه س;ازی و بازخوان;ی

رایانشی، اطالع;اتی و ارتباطی

اخالق اطالعات به مثابه مسئله هجدهم فلسفة اطالعات

بحث درباره »یکتایی مسائل اخالقی« مطرح در استفاده از فناوری های •رایانشی و اطالعاتی:

ضرورتاً هی;چ مس;ئلة اخالق;ی جدی;د و خاص;ی پدیدار نشده اس;ت؛ بنابراین، نظریه های رویکرد اول( اخالقی کالسیک و متعارف کفایت می کند.

انواع جدیدی از مس;ائل عام اخالق;ی متعارف اس;ت ک;ه پی;چ و تاب;ی تازه یافت;ه است؛ رویکرد دوم( بنابراین، نظریه های اخالقی کالسیک و متعارف بایستی با تأملی بیشتر به این مسائل بپردازند.

برخوردار از مس;ائل اخالق;ی جدی;د و یکتای;ی اس;ت ک;ه در ص;ورت عدم پیدای;ش این رویکرد سPوم( )ی;ا نظریه های( اخالقی نیازمن;د نظری;ه بنابرای;ن فناوری ه;ا چنی;ن مس;ائلی فرص;ت ظهور نمی یافتن;د؛

جدیدی هستیم.)از دیدگاه فلوریدی، موضوع یکتاییِ; مس;ائل مرتب;ط ب;ا اخالق رایان;ه، ب;ا ماهی;ت و توجی;ه اخالق رایانه

سروکار دارد(.

ثر از تحوالت جامعة أمتنوین اخالقی های بینشاطالعاتی

و آگاه;ی از ای;ن ک;ه مس;ائل اخالق;ی ناش;ی از به کارگیری فناوری های اطالعاتی و 90ده;ة •ارتباطی، به سادگی، مسائلی قدیمی در پوشش هایی نو نیستند.

فناوری های رایانش;ی، اطالعات;ی و ارتباط;ی، در حال تغییر نحوة فعالی;ت انسانها در جهان •هستند و زیرساخت های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار م;ی دهند.

»اطالعات« و پردازش آ;ن، محور ای;ن تحوالت اس;اسی اس;ت؛ آن چنان ک;ه ابعاد اخالقِی •اطالعات، جامعه و محیط را با قدرت بی سابقه ای تحت تأثیر قرار می دهد.

فقدان نظری;ة اخالق;ی یکپارچ;ه و ت;ا حدّی فقدان فرااخالق;ی مبتن;ی بر اص;ول اطالعاتی، •از کاربس;ت پذیری فراگی;ر آموزه کاربردی نس;بت ب;ه اشیاء و فرآیندهای ِهای اخالق; مان;ع

. شده استاطالعاتی

اخالقی یکپارچهحرکت به سوی نظریة تعابی;ر مختل;ف از اخالق اطالعات در رشته های علم;ی متعدد: اخالق رایانه، اخالق •

تجارت، اخالق پزشکی، علوم رایانه، فلسفة اطالعات، معرفت شناسی اجتماعی، و کتابداری و اطالع رسانی و مواردی دیگر.

نوظهور بودن اخالق اطالعات و نگاه;ی تقلیل گرایان;ه ب;ه آ;ن ب;ا عناوی;ن اخالق;ی عملی •یا اخالق کاربردی.

راه حل هایی • ن;ه ص;رفاً و اس;تراتژیک تحلیل های;ی نیازمن;د اخالق اطالعات در حوزة مثابه )ب;ه پایی;ن ب;ه باال از مس;ائلی چنی;ن تحلی;ل و تجزی;ه روندِ هس;تیم؛ تاکتیک;ی

( و ن;ه از پایی;ن ب;ه باال ب;ا راه حل های;ی اس;تعالجی و موقت;ی )به ْاخالقکالنرویکردی (.ُخردْاخالقمثابه رویکردی

برخی اطالعات در چارچوب نگاه;ی یکپارچ;ه ب;ه اخالق اطالعات، ی;ک عام;ل می توان;د •اطالعات )اطالعات دیگری را تولی;د کند( ت;ا اطالعات ب;ه مثاب;ه منب;ع )را ب;ه کار گیرد

محص;ول مثاب;ه و ب;ه قرار ( خود اطالعاتِی محی;ط تأثی;ر تح;ت کار ای;ن انجام در (.اطالعات به مثابه هدف )می گیرد

اطالعات به مثابه منبع

وقت;ی ی;ک عام;ل، اطالعات;ی را به دس;ت آورده و از آ;ن برخوردار می شود ب;ه مثاب;ه ی;ک منب;ع در نظر • شود، فرآیندی که اغلب با تأمالتی اخالقی همراه است. گرفته می

دریاف;ت و برخورداری از اطالعات همیش;ه منت;ج ب;ه انجام رفتاری اخالق;ی نمی شود، بلک;ه گاهی •اوقات برخالف این موضوع است.

( و فق;ر و ِغنای اطالعات;ی، یا اعتمادپذیری Digital Divideمس;ئلة شکاف دیجیتال;ی )( 1مثال •منابع اطالعاتی.

در اخالق پزشکی دریافت رضایت آگاهانه، نیازمند اطالعات کامل و قابل درک است. ( 2مثال •در اخالق قضای;ی، گاه;ی اوقات »حجابِ; جه;ل« عام;ل مهم;ی در ص;دور رأ;ی عادالنه (3مثال •

است.

اطالعات به مثابه محصول

را ب;ه دق;ت تشری;ح، دس;تکاری، مدیری;ت و در نهای;ت به دس;ت آورده وقت;ی ی;ک عام;ل، اطالعاتِ; به•اشتراک می گذارد، چنین عمل تولید اطالعاتی می تواند پیامدهایی اخالقی به دنبال داشته باشد.

در اخالق حرفه ای متخص;صان علوم و فنون اطالعات;ی، مس;ؤولیت پذیری و پاسخگویی ( 1مثال •در فعالیت ها و خدمات حرفه ای مرتبط.

در اخالق تجارت، شرکت های تجاری ب;ه هنگام تهی;ة ترازنامه های;ی بی نقص برای عموم ( 2مثال •و برای تعیین رتبه بندی، به عنوان عامل های اخالقی رفتار می کنند.

عنوان ( 3مثال • به اص;یل پژوهش;ی آثار تالی;ف و تدوی;ن برای محققان پژوه;ش، اخالق در عامل های اخالقی شناخته می شوند.

اطالعات به مثابه هدفوقت;ی ک;ه ارزیابی ها و کنش های اخالقی عامل، محی;ط اطالعات;ی را تح;ت تأثیر قرار •

می دهد؛ این مفهوم از اطالعات نیز می تواند مورد تحلیل اخالقی قرار بگیرد.

در اخالق رایان;ه، نفوذ کردن، فیلت;ر کردن، خرابکاری، ی;ا نگهداری آرشیو ( 1مثال •مثابه هدف ب;ه اطالعات تلق;ی بر مبتن;ی ک;ه اخالق;ی هس;تند همگ;ی موضوعات;ی

است. در اخالق محی;ط زیس;ت، نحوة تعام;ل افراد در حف;ظ شکوفایی و حیات ( 2مثال •

محیط زیست از مالحظاتی اخالقی برخوردار است.در اخالق فضای مجازی،; احترام گذاشت;ن ی;ا نق;ض کردن عام;ل اخالقی ( 3مثال •

در حفظ حریم خصوصی یا محرمانگی افراد و کاربران در فضای مجازی.

اخالق اطالعات مبتنی بر هر یک از رویکردهای سه گانه به طور مجزا(RPT)مدل; خارجی

PRTاخالق اطالعات مبتنی بر مدل داخلی

در ص;ورتی ک;ه تعریفمان از اطالعات و چرخ;ة آ;ن فراگی;ر نباش;د، نظری;ة اخالقی مفروض •ب;ا یک;ی از این نمی توان;د بس;یاری از مس;ائل اخالق;ی مرتب;ط ب;ا مفهوم اطالعات را ص;رفاً

تعابیر )پیکان های اطالعاتی( پوشش دهد. از این رو، به رهیافت فراگیرتری نسبت به اخالق اطالعات نیازمندیم تا •

( این سه »پیکان اطالعاتی« گرد هم آیند؛1تخریب 2 و اس;تفاده ذخیره س;ازی، حف;ظ، توزی;ع، بس;ط، ایجاد، )شام;ل اطالعات ک;ل چرخ;ة )

محتمل( بررسی شود؛ و ( و چالش ها، کنش ها و A( به لحاظ اطالعاتی تمامی هستومندهای درگیر )شامل عامل اخالقی 3

محیط ای;ن از بخش;ی عنوان ب;ه بلک;ه مجزا، ص;ورت ب;ه ن;ه آنه;ا رفتار طری;ق از تعامالتشان که خود متعلق به سیستم های اطالعاتی هستند تجزیه و تحلیل شود.سپهر اطالعاتاطالعاتی یا

PRTاخالق اطالعات مبتنی بر مدل داخلی

سه مفهوم اساسی در اخالق اطالعات فلوریدی

شناخ;ت ماهی;ت اخالق اطالعات ب;ه لحاظ هس;تی شناختی )و ن;ه معرفت شناخت;ی(، تفس;یر ما •از قلمرو اخالق اطالعات را اصالح می کند.

کالن اخالق تعریف کرد؛ ، می توان اخالق اطالعات را ب;ه مثابه نظریه ایPRTبر اساس مدل•نظریه ای اخالقی که کل حوزة واقعیت را مورد توجه قرار دهد.

نظریة اخالق اطالعات فلوریدی مبتنی بر سه مفهوم بنیادی است:( Information Ontologyهستی شناسی اطالعات )•(Agent/Patient Pairزوج عامل/معلول )•( Infosphereسپهر اطالعات )•

هستی شناسی اطالعات

تلق;ی می شود ک;ه )دست کم( • ب;ه منزل;ة مبنایی تری;ن هس;تومندی ای;ن نظری;ه، »اطالعات« در دارای حداقلی ترین و اِشتراکی ترین ارزش اخالقی است.

تص;ور کنی;د کُ;ل جهان را از چشم اندازی شیمیای;ی می نگرید. ه;ر هس;تومند و فرآیندی ب;ا توصیف • درصد آب دارد. 75 تا 45شیمیایی معیّنی توصیف می شود. مثالً، بدن یک انسان بین

از چشم انداز هس;تی شناسانة اطالعات;ی ب;ه ای;ن موضوع بنگری;د: همان انس;ان ب;ه مثابه خوشه ای •از داده ها توصیف می شود, یعنی به مثابه یک هستومند اطالعاتی.

ی;ا )ص;حیح تر آ;ن ک;ه( انتخاب ص;ریحی از یک • ب;ه هس;تومندها از نگریس;تن نحوه ای ای;ن ص;رفاً ( است. Abstract Levelسطح اِنتزاع )

زوج عامل/معلوله;ر هس;تومند اطالعات;ی ی;ا اثرات;ی را بر محی;ط خود ایجاد کرده )ب;ه مثاب;ه عام;ل( یا •

پذیرای تغییراتی است )به مثابه معلول(. •( حیات از برخورداری ب;;ه نیازی اطالعات;;ی هس;;تومند آگاهی Lifeی;;ک ،)

(Consciousness( یا حتی تجّسدیافتگی )Embodiment .ندارد )در ی;ک س;طح مفروض;ی از اِنتزاع، هس;تومند اطالعات;ی )ی;ا ب;ه عنوان عام;ل ی;ا به •

عنوان معلول( می تواند: انسان، حیوان یا گیاه باشد، •و • نقاشی از دارد؛ وجود آنچPه هPر بلکPه

کتاب گرفته تا یک ستاره یا سنگ، خواهد • وجود یPا اسPت ممکPن آنچPه هPر

داشت؛ هم چون نسل های آتی،

نیست؛ • اکنون و بوده کPPه آنچPPه هPPر اجدادمان یا تمدنی قدیمی،

یا • غیرملموس آرمانPی، چیزی حتPی یPا اندیشة محض،

از • را آن بتوان کPه چیزی آPن هPر و چشم اندازی اطالعاتی توصیف کرد.

سپهر اطالعات

ابداع کرده Biosphere)اس;ت ک;ه فلوریدی آ;ن را بر اس;اس »س;پهر زیستی« )اص;طالحی •است.

( بر کّل یک محیط اطالعاتی دالل;ت میکند که متشکّل از تمامی Infosphereسپهر اطالعات )•معلول های و عامل ه;ا )شام;ل اطالعات;ی تعامالت، هس;تومندهای خصوصیات، اطالعات;ی(،

فرآیندها و روابط متقابل آنها است. س;پهر اطالعات، قاب;ل مقایس;ه )ام;ا متفاوت!( ب;ا فضای س;ایبری )ب;ه عنوان تنه;ا یک;ی از نواحی •

نیز را آنالوگ و آفالی;ن اطالعات;ی فضاهای س;پهر، ای;ن ک;ه چرا اس;ت، اطالعات( س;پهر دربرمی گیرد.

تعریف اخالق اطالعات فلوریدی

هستی محور • ِPPکالن اخالق نظریPPة یPPک اطالعات، (، Onto-cenric)اخالق ( است.Ecological( وP بوم شناختی )Patient-orientedمعلول گرا )

مقایسة اخالق اطالعات با اخالق زی;ستی:•اخالق; زیس;ت محور معموالً تحلی;ل خود را بر جایگاه اخالق;ی هس;تومندهای زیس;تی و س;یستم های; بومی بر •

اساس; ارزش های; ذاتی »زندگی« و ارزش; های ذاتاً م;نفی »رنج« بنا می کند. اخالق زیس;تی ب;ه دنبال توس;عة ی;ک اخالق معلول گرا اس;ت ک;ه در آ;ن معلول ن;ه تنه;ا موجودی انس;انی بلکه •

حت;ی ممک;ن اس;ت شکل;ی از زندگ;ی باشد. ه;ر شکل;ی از تجرب;ة زیس;تن و زندگ;ی ک;ه شایس;ته و سزاوار احترام اخالقی است.

مثابه • )ب;ه محیط;ی زندة هس;تومندهای; س;عادت و رفاه ک;ه می کن;د ادع;ا زیس;ت م;حور اخالق بنابرای;ن، معلول های اخالق;ی( بای;د ب;ه هدای;ت تص;میم های اخالق;ی عام;ل و محدود کردن رفتار اخالق;ی عام;ل کمک

کند.

( عوض کنی;د ت;ا آنچه هم ارز اخالق Existence« )هسPتی( را ب;ا »Life« )زندگPیجای »اکنون •است، روشن شود. اطالعات

زیست محوریرا جایگزی;ن هسPتی محوریاخالق اطالعات، اخالق;ی بوم شناخت;ی اس;ت ک;ه •؛ هستی و هستی وجود دارد به نام زندگیکرده و بیان می کند که در اینجا چیزی بنیادی تر از

شکوفایی تمامی هستومندها و زیست محیط پیرامونی آن ها، و ؛ آنتروپ;ی بر ه;ر نوع;ی از تخری;ب ی;ا فساد آنتروپPیوجود دارد ب;ه نام رنPجچیزی بنیادی ت;ر از •

شیئ اطالعاتی داللت می کند، یعنی هر شکلی از فقرِ هستی، از جمله نیستی یا عدم هستی.نظریPة اخالق اطالعاتPِ فلوریدی بیان می کنPد کPه هستی/اطالعات برخوردار از •

شایستگی ذاتی است. رش;د سپهر • در میزان مشارک;ت نظ;ر از را اخالق;ی عام;ل ه;ر وظیف;ة بای;د اطالعات اخالق

یک )ن;ه ص;رفاً اطالعات کُ;ل س;پهر منف;ی پیامدهای حت;ی ی;ا کن;ش، فرآین;د، ه;ر و اطالعات به عنوان نتیج;ه در و آ;ن آنتروپ;ی افزای;ش س;طح ب;ه منظور میزان را هس;تومند اطالعات;ی(

نمونه ای از شّر ارزیابی کند.

اصل برابری هستی شناختی

از آنج;ا ک;ه ه;ر هس;تومندی ب;ه عنوان تجلّی ای از هس;تِی اطالعات;ی دارای کرامت;ی اس;ت ک;ه شایستة •پذیرفت;ه می شود که اخالق اطالعات آنگاه اس;ت، در س;پهر اطالعات ه;ر عام;ل توس;ط احترام

امری بی طرف و جهان شمول است. وجودهPر شکلPی از واقعیPت )هPر نمونPه از اطالعات(، صPرفاً به خاطِر ایPن واقعیت از •

آن چنان کPه هسPت، حقPِ حداقلPی، ابتدایPی، قابل تمییزگذاری و برابری برای هستی یعنی برخوردار اسPت؛ کPه مقتضای طبیعتPش می باشPد، در مسPیری و شکوفایPی

حّقی برای ارتقا دادن و غنا بخشیدن به هستی و ذات خود. شناخ;ت آگاهان;ة اص;ل برابری هس;تی شناختی مس;تلزم داوری بی طرفانه ای از ای;ن موقعی;ت اخالقی •

. به کارگیری اصل برابری غیرانسPان محوراز چشم اندازی عین;ی اس;ت، یعن;ی امکانِ; چشم اندازی هستی شناختی وقتی حاصل می شود که کنش ها بی طرفانه، جهان شمول و مراقبتی باشد.

ارزش افزودة اخالق اطالعات نسبت به اخالق زیستی اخالق زیس;تی تنه;ا حیات و زنده بودن بودن را محور دعاوی اخالق;ی بر می شمرد و جهان را در کلیّت خود •

مورد توجه قرار نمی دهد. اخالق زیس;تی هم چنان در مقاب;ل آنچ;ه بی جان، مرده، ناملموس ی;ا مّجرد اس;ت، جبهه گیری می کند؛ مثالً در •

اخالق زمین، در مقابل گسترش فناوری ها و مصنوعات فناورانه جبهه گیری می شود.بنیادی اس;ت ک;ه نظری;ة اخالق اطالعات بر آ;ن غلب;ه می یاب;د و برخوردار از شرطی • ای;ن دقیقاً همان حص;ر

آی;د؛ یعن;ی مؤلفه مشترک در میان تمامی ای حداقل;ی اس;ت ک;ه می توان;د محور مالحظات اخالق;ی ب;ه شمار . وضعیت اطالعاتی هستومندهاهستومندها به نام

ه;ر شکل;ی از »وجود« در ه;ر ص;ورت، بدن;ة منس;جمی از »اطالعات« اس;ت؛ از ای;ن رو، وقتی بیان می شود •اطالعات، )اطالع محوراخالق Infocentric معادل اس;ت، نظریه ای ( عنوان به نظری;ه ای;ن تفس;یر

است. هستی محوراخالق اطالعات، اخالق محیط زیست را به اصطالحات سپهر اطالعات و اشیاء

اطالعاتی از چشم اندازی هستی محور ترجمه می کند، چرا که زمینی که در آن سکنی گزیده ایم صرفاً این کرة خاکی نیست!

اصول مبنایی اخالق اطالعات فلوریدی

می شود و بایدها و نبایدهای دردی;ا رنPججایگزی;ن آنتروپPیدر اخالق اطالعات، •معطوف به عامل اخالقی با استفاده از چهار قانون اخالقی پایه تأمین می شود:

( در سپهر اطالعات، آنتروپی نباید ایجاد شود )قانون صفر(؛0( در سپهر اطالعات از آنتروپی باید اجتناب شود؛1( در سپهر اطالعات، آنتروپی باید حذف شود؛ و2( شکوفایی هسPتومندهای اطالعاتی در کُل سپهر اطالعات باید از 3

طریق حفظ، پرورش، و غنی سازی ویژگی هایشان ترویج شود.

اصول مبنایی اخالق اطالعات فلوریدی

ای;ن قوانی;ن، معیاری برای اخالق;ی زیس;تِن عامل;ی مس;ئول و مراقبت کننده از س;پهر اطالعات به شمار • رود. می

ای;ن قوانی;ن، ب;ه ترتی;ب اهمی;ت آن ه;ا از باال ب;ه پایی;ن فهرس;ت شده ان;د؛ نق;ض قانون شمارة صفر )قانون •رفتاری اس;ت ک;ه ی;ک عام;ل اطالعات;ی می توان;د انجام ده;د و مس;تحق بیشترین تری;ن ص;فر( غیراخالقی سرزنش; است.

بهترین کنش; اخالقی، کنشی است که در تحقق تمامی این چهار قانون به طور همزمان موفق باشد.•پاسخ • باش;م؟« مراق;ب بای;د م;ن چرا »علی االص;ول، ک;ه اخالق;ی پرس;ش ای;ن ب;ه اطالعات اخالق

نمی دهد، بلکه به این پرسش; که »علی االصول، از چه چیزی باید مراقبت کرد؟« پاسخ می دهد.

مسؤولیِت انسان آفرینشگر در سپهر اطالعات

)م;ا • جهانْ آفری;ن هم چون »بوم آفرینشگرانه« Demiurgeانس;انها مس;ؤولیت هایی از )(Ecopoietic .نسبت به کّل سپهر اطالعات برخورداریم )دِمی اورگ و در زبان یونان;ی دِمی اورگوس، اص;طالحی اس;ت ک;ه افالطون آ;ن را برای داللت •

بر خدای صانع و جهان آفرین به کار می برد.مخاطبان اخالق اطالعات، ص;رفاً »کاربران« ای;ن جهان نیس;ت، بلک;ه هم چنی;ن تولیدکنندگانی •

است که در برابر آفرینش خود و سعادت آن »به نحوی خداگونه« مسؤول هستند. ب;ه زیس;ت محیطمان داللت • آگاهان;ة اخالق;ی نس;بت تأمالت ب;ه اص;طالح »بوم آفرینشگری«

می کند.

ب;ه مثاب;ه ی;ک عام;لHomo Poieticusانس;ان آفرینشگ;ر )هرچ;ه • ، قدرمندتر می شود، ( وظای;ف و مس;ؤولیت هایش ب;ه مثاب;ه عامل;ی اخالق;ی بیشت;ر می گردد ت;ا ن;ه تنها بر پرورش خص;ائص و عادات خود، بلک;ه هم چنی;ن بر س;عادت و شکوفای;ی ه;ر ی;ک از س;پهرهای تحت نفوذ و پیوسته در حال گسترش خود نیز )برای پوشش کُل سپهر اطالعات( نظارت کند.

الزم • بوم آفرینشگرانه رویکردی جهان;ی، ارزش های ب;ه فردی فضائ;ل از عزیم;ت برای اس;ت ت;ا مس;ؤولیت های م;ا را نس;بت ب;ه ای;ن زیس;ت محیط )شام;ل س;اکنان فعلی و آینده( ب;ه عنوان خلق کنندگان، س;رپرستان ی;ا ناظران روشنگ;ر آ;ن )و ن;ه ص;رفاً به عنوان کاربران

و مصرف کنندگان آن( شناسایی، تصدیق و اجرا کند.نتیج;ة نهاییِ; آفرینش;ش متمرک;ز نیس;ت، بلک;ه بر دینامیک و • بر انس;ان آفرینشگ;ر ص;رفاً

فرآیند مستمرِ آن، برای دستیابی به نتیجة مورد نظر نیز تمرکز دارد. پرس;ش • از ان ی در برابر انس;ان آفرینشگر اینس;ت ک;ه آیا می توّها و چالش های جدیک;ی

)معرفت کاربردی، فناوری( Techne )طبیع;ت، جهان( و تِخن;ه/Physisمیان فایس;یس/آشتی و سازگاری برقرار کرد؟

رخت ها را بکنیمآب در یک قدمی است

روشنی را بچشیمشب یک دهکده را وزن کنیم خواب یک آهو را

گرمی النة لک لک را ادراک کنیمروی قانون چمن پا نگذاریم.

سهراب سپهری

عامل اخالقی چیست

ی;ک • اخالق;ی، تعامل;یعام;ل انتقال;ی می تواند س;ازگارو مس;تقل ، س;یستم ک;ه اس;ت را انجام دهد. کنش های واجد شرایط اخالقی

س;یستمی انتقال;ی اس;ت ک;ه قادر ب;ه تغیی;ر خص;وصیات ارزش;ی خود باش;د و س;یر تکاملِی •هستومند ی;ک بنابرای;ن، می شود. احراز تخص;یص یافته اش ارزش های طری;ق از آ;ن می توان;د ب;ه مثاب;ه دارندة وضعیت های;ی )دارای بار ارزش;ی( در نظ;ر گرفت;ه شود که در

هر لحظه از سیر تکاملش حفظ می کند. انتقال;ی هنگام;ی • اس;ت ک;ه ای;ن س;یستم و محی;ط آ;ن )بتوانند( بر تعامل;یی;ک س;یستم

اِشتغال یا ارزش ی;ا خروج;ی ورودی مثال های شاخ;ص شام;ل بگذارند. تأثی;ر یکدیگ;ر همزمان در یک کنش توسط عامل و معلول است؛ مثالً نیروی گرانشی میان اجسام.

عامل اخالقی چیست

اس;ت ک;ه س;یستم مذکور قادر ب;ه تغیی;ر وضعیت بدون مس;تقلی;ک س;یستم انتقال;ی وقت;ی •پاس;خ مس;تقیم ب;ه کن;ش متقاب;ل باش;د، یعن;ی بتوان;د برای تغیی;ر وضعی;ت خودْ انتقال هایی

درونی انجام دهد. بنابراین یک عامل باید دست کم برخوردار از دو وضعیت باشد. اس;ت ک;ه تعامالت ای;ن س;یستم )بتوان;د( از طریق س;ازگاری;ک س;یستم انتقال;ی هنگام;ی •

آنچ;ه وضعی;ت را تغیی;ر می ده;د، قواع;د انتقال را تغیی;ر دهد. ای;ن خص;وصیت تضمی;ن می کند ک;ه عام;ل می توان;د ب;ه عنوان یادگیرندة حال;ت عملیات;ی خودش مالحظ;ه شود ب;ه نحوی که

به طور نّقادانه به تجربه اش وابسته باشد.یک کنش، واجد شرایط اخالقی است اگر بتواند موجب خیر و شّر اخالقی شود.•

گسترش کالس عامل های اخالقیمعموالً، یک هستومند عامل اخالقی شمرده می شود تنها اگر•

باشد و فردی( عاملی 1 باش;د، بدی;ن معن;ا ک;ه ی;ا انس;ان ی;ا دس;ت کم قاب;ل تقلی;ل ب;ه تجمع;ی قاب;ل شناسایی از انس;انْ بنیان( 2

موجودات انس;انی باش;د، ک;ه از نظ;ر اخالق;ی تنه;ا مراج;ع مس;ؤول در کنش شمرده شود، هم چون ارواح در ماشین قانون.

•( ب;ا ب;ه 1مطاب;ق اخالق;ی گفتمان کردن محدود فردی(، در عامل های تحقیقات گسترش از مان;ع می شود، هم چون کنش های اخالقی جهانی و مسؤولیت پذیری های جمعی.اخالقیات توزیعی

عام;ل مذکور ب;ه معنای تضعی;ف امکان شناخت ماهی;ت انس;ان بنیاِن(، اص;رار بر ضرورت 2مطاب;ق ب;ا )•دیگ;ر تحول اص;لی در ای;ن حوزة اخالق;ی اس;ت، پیدای;ش عامل های;ی مص;نوعی ک;ه ب;ه قدر کاف;ی مطلع، هوشمند، مستقل و توانا در انجام کنش های اخالقی مرتبط و به نحوی مستقل از انسان هایی هستند که این عامل های مصنوعی را خلق می کنند و موجب »خیر مصنوعی« و »شّر مصنوعی« می شوند.

معلول اخالقی چیست

تمام;ی هستومندها، در مقام اشیائ;ی اطالعات;ی، دارای ارزش اخالقی ذات;ی هس;تند، اگر چه •ممکن است کامالً حداقلی و قابل تمییزگذاری باشد.

درجة • تاب;ع ک;ه اخالق;ی شمرده شون;د معلول های;ی مثاب;ه ب;ه می توانن;د هس;تومندها ای;ن توج;ه دقیق و موردِ قدردان، بی طرفحداقل;ی برابری از احترام اخالق;ی ب;ه مثاب;ه امری

شناخته می شود. مختل;ف( شرایط • )ب;ه طرق ت;ا تالش می کنن;د ذات;ی ارزشِ; در کاهش گرایان;ه نظریه های

حداقل;ی امکان پایین تری;ن درج;ة ممک;ن از ارزش ذات;ی را شناس;ایی کنن;د، بدون ای;ن که هس;تومندی را ذاتاً بی ارزش قلمداد کرده که در نتیج;ه مس;تحق هی;چ احترام اخالقی نباشد.

حوزة مطالعات اخالق، محققان را ب;ه حرک;ت از شرای;ط محدودت;ر ب;ه شرای;ط فراگیرتر •سوق می دهد؛ عزیمت از مواضع انسان محوری به سوی مواضِع زیست محوری.

معلول اخالقی چیستمطاب;ق ب;ا متأخرتری;ن مرحل;ه در ای;ن توس;عة دیالکتی;ک، اخالق اطالعات مدع;ی اس;ت که •

حد از بی;ش و هس;تند جانبداران;ه هم چنان زیس;ت محورانه تحلیل های و تجزی;ه حت;ی محدودشونده است.

نظ;ر می رس;د ه;ر تالش;ی برای مس;تثنی کردن هس;تومندهای غیرزنده مبتنی بر چشم انداز •خاصی است، اما این موضوع، انتخابی خودرأیانه و مستبدانه است.

ظاهراً هی;چ دلی;ل خوب;ی برای عدم قبول ی;ک س;طح انتزاع هس;تی محور ب;ه نحوی عمیق تر و •فراگیرتر وجود ندارد.

دارای • می توانند نی;ز فکری ی;ا ناملموس آرمان;ی، اشیاء بلک;ه بی جان چیزهای تنه;ا ن;ه نتیجه در و فروتن;ی( میزان ب;ه توج;ه )بدون بوده اخالق;ی ارزش از حداقل;ی درجه ای

مستحق احترام باشند.ای;ن موضوع بدی;ن معن;ا اس;ت ک;ه ماهی;ت اطالعات;ی ی;ک هس;تومند، پایین تری;ن ح;د آستانه ای •

اس;ت ک;ه ارزش ذات;ی و حداقل;ی آ;ن را تشکی;ل می ده;د ک;ه ب;ه نوب;ة خود می توان;د مستحق احترام توسط عامل مذکور باشد.