Gjenet dhe ADN-ja

Hyrje

• Me perjashtim te rasteve kur keni kopjentuaj identike binjake, organizmi juajeshte ndertaur sipas nje grupi unikinstruksionesh biologjike, pra, kodit tuajgjenetik. Keto instruksione ose gjenejane te pranishme ne te gjitha qelizatdhe percillen nga prindi te pinjojte.

Cfare eshte ADN-ja

• Gjenet jane te perbera nga nje substance e quajtur acid deoksirbonukleik ose ADN. ADN-ja eshte nje molekule shume e gjate e mbeshtjelle me se miri te kromozonet ne berthamen e cdo qelize. ADN-ja eshte e perbere nga dy zingjire telidhur ne mes nga molekulat te quajtura bazate cilat ciftohen gjithmone ne te njetenmenyre. Rendi I bazave shkruan kodingjenetik.

Semundjet gjenetike

• Semundejt gjenetike disa prej gjenevepermbajne gabime te cilat shpien ne keqfuksionimin e tyre. Keto gjene mund teshkaktojne semundje, siq eshte cistis fibrosis dhe anemia. Pjesa me e madhe e semundjevegjenetike jane recesive (ne largim e siper), p.sh: gjeni per syte e kalter. Kjo d.m.th se semundja zhvillohet vetem atehere kur femijatrashegon nje kopje me gabime nga te dyprinderit.

Dritherat MGJ

• Dritherat MGJ gjenet mund te trasferohen ne bimesi per te krijuar transgjenin ose dritherate modifikuar gjenetikisht (MGJ). Teknologjia e MGJ-es eshte perdorur per te prodhuar oriz tepasuruar me vitamina, miser I embel dhe lakraqe prodhojne insekticidet e tyre, si dhe bimesoje qe mbijetojne, kur trajtohet me herbicide qe mbysin cfardolloje bime tjeter.

Fazat kohore te mjeksise

• Libri I Carls Darvinit “Preardhja e specieve” nenvizonrendesine e tipareve te trashiguara ne procesin e evulucionit (1859).

Eksperimetet e kryera nga Gregor Mendel me bimen e bizeles provuan ekzistencen e gjeneve (1860).

• Fridrif Misher nxori ADN-ne nga qelizat. Ai e quajti ate nuklein (1869).

Xhejms Uston dhe Frensis Krik zbuluan strukturen e ADN-se dhe treguan se si e kopjon ajo vetevetn.

• Marshall Nirenbergu deshifroi kodin gjenetikte fshehur ne rendin e bazave (1961).

Frederik Sanger nis sekuencimin e ADN-se (1970).

Per here te pare mjeket perdoren terapine e gjeneve per te kuruar nje vajze katervjeqareqe vuante nga crregullimi I imunitetit (1990).

Lindi I pari gjitar I kolonuar ne menyreeksperimnetlae delja dolli (1996)

Publikohet sekuencat e plota te gjeonimitnjerzor (2003).