UpplýsingaþjónustaLandsbókasafns Íslands - Háskólabókasafns fyrir fræðimenn Háskóla Íslands

Samstarfssamningur um akademísk málefni

Erindi 16. október 2016 – Þekkingarmiðlun - Oddi 204 Háskóla Íslands

CC BY 4.0 2016 Sigurbjörg Jóhannesdóttir og Hulda Sigurdís Þráinsdóttir

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/

Opinn aðgangur (e. Libre OA) er notað fyrir efni sem er aðgengilegt á Internetinu án gjaldtöku fyrir lesendur og er með opið afnotaleyfi (e. open licence) og því laust við mikið af þeim leyfishömlum sem felast í hefðbundum höfundarétti.

Ókeypis aðgangur (e. Gratis OA) er notað fyrir efni sem er ókeypis og með hefðbundinn höfundarétt (e. copyright).

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.Suber, Peter. (2012). Open Access. Cambridge, Mass: MIT Press

Gullna útgáfuleiðin (e.Gold OA / OA publishing) stendur fyrir útgáfu vísindagreina í rafrænum útgáfum vísindatímarita sem eru gefnar út í OA eða ókeypis aðgangi.

OA útgáfa í tímaritum (e.open access publishing) er oftast kölluð gullna útgáfuleiðin (e. Gold OA), þ.e. fræðigrein er gefin út frá upphafi í OA í rafrænni útgáfu tímarita

Græna birtingarleiðin (e. Green OA / open repository) stendur fyrir að höfundar birta útgefnar vísindagreinar sínar á Internetinu í OA eða ókeypis aðgangi.

Opin varðveislusöfn (e. open repository / open archiving) er einnig oft kölluð græna birtingarleiðin (e. Green OA).

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.

OA á Íslandi. (2013). Hvað er opinn aðgangur? Suber. (2012). Open Access.

Hindranir fræðimanna varðandi birtingar greina í OA• Mikill kostnaður við að birta greinar í OA• Umbunarkerfi háskólans• Góð tímarit leyfa ekki OA• Gæði opinna tímarita eru slæm• Það vantar opin tímarit á ákveðnum fræðasviðum• Ekki meðvituð um að birta í OA• Þekkingarleysi á OA• Erfitt að átta sig á reglum útgefenda um OA• Menningin varðandi útgáfu vísindagreina• Vísindasamfélagið notar lokuð tímarit

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.Suber, P. (2013b). Open access: six myths to put to rest. The Guardian.

⅓ af útgefnum ritrýndum vísindagreinum, eftir íslenska höfunda,

er birtur í opnum aðgangi / ókeypis aðgangi.

Sólveig Þorsteinsdóttir. (2014). OA to research articles published in Iceland in 2013. ScieCom Info, 10(1).

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.

Allar útgefnar greinar fræðimanna HR árið 2013, gætu verið í ókeypis eða opnum aðgangi á Internetinu

(Niðurstöður greiningar á 58 vísindagreinum þar sem 22 höfundar svöruðu hvað mikið birtu í OA árið 2013)

Hvernig fáum við fræðimenn sem starfa í íslenskum háskólum til að nýta þá möguleika sem þeir hafa varðandi birtingar í opnum aðgangi / ókeypis aðgangi?

Hvernig (upplýsinga)þjónustu?Hvað er það sem fræðimenn þarfnast?

Fræðimenn þarfnast fræðslu og stuðnings um OA

Flestar OA stefnur eru styðjandi en veikar (Picasso og Phelan, 2014)

Til viðbótar þarf öfluga framkvæmdaáætlun og stuðning við fræðimennNámskeiðÖrfræðsluUpplýsingagjöfMarkþjálfunarsamtöl

Picasso, V. og Phelan, L. P. (2014). The evolution of open access to research and data in Australian higher education. RUSC. Universities and Knowledge Society Journal, 11(3), 122. doi:10.7238/rusc.v11i3.2076

Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2015). OA að rannsóknum: tækifæri og áskoranir fyrir háskólasamfélagið á Íslandi.

Æskilegast væri að vísindaþjónusta og upplýsingasöfn háskólanna sameinuðust um að búa til stuðnings- og fræðslunet sem styddi starfsfólk háskólanna við að birta niðurstöður rannsókna og rannsóknargögn í OA

Hlutverk hvers?

Að upplýsa, fræða, styðja

Vísinda- og nýsköpunarsvið Háskóla Íslands

Meginmarkmið:

Að styðja við rannsóknir, nýsköpun, hagnýtingu, erlent samstarf og annað vísindastarf í Háskóla Íslands og efla þannig rannsóknir við skólann.

• Framtal starfa, ársmat og grunnmat• Opinn aðgangur• Nýráðningar• Sókn í erlenda samkeppnissjóði• Framgangur• Hagnýting rannsókna• Rannsóknatengdir sjóðir• Stofnun Rannsóknasetra HÍ • Samstarf opinberu háskólanna

http://www.hi.is/adalvefur/visinda_og_nyskopunarsvid

Upplýsingaþjónusta

Upplýsingaþjónusta bókasafna byggist á:• Að aðstoða gesti við að finna þær upplýsinga sem þá vantar • Að byggja upp þekkingu hjá viðskiptavinum• Að bjóða upp á kennslu um ákveðin málefni til einstaklinga og hópa

(Bunge og Bopp; Cassell og Hiremath)• Að dreifa völdum upplýsingum (Bunge og Bopp)• Að byggja upp safnkost og skipuleggja aðgang að rafrænum upplýsingum

(Cassell og Hiremath)• Að sýna getu til að sinna leiðbeiningarhlutverki (Luo)• Samstarfshæfni (Luo)

Samstarfssamningur Landsbókasafns Íslands - Háskólabókasafns [LBS] og Háskóla Íslands [HÍ].

5 gr. Akademísk málefni

https://landsbokasafn.is/uploads/samningar/Samstarfssamningur.pdf

Undirritaður 26. júní 2015 af Kristínu Ingólfsdóttur þáverandi rektor HÍ og Ingibjörgu Steinunni Sverrisdóttur landsbókaverði.

Gildir til 5 ára

„Safnið kemur upplýsingum og þjónustu á framfæri við nemendur og kennara sem víðast. Skilgreindar upplýsingaleiðir eru vefir stofnananna, samfélagsmiðlar, Uglan og póstlistar.“

Samstarfssamningur LBS og HÍ

„Stofnanirnar skulu eiga náið samstarf um útbreiðslu opins aðgangs að rannsóknarritum og efla fræðslu og kynningu um málefnið.“

„Ennfremur skulu stofnanirnar vinna að því að komið verði á fót upplýsingaþjónustu fyrir nemendur og kennara til að auðvelda þeim birtingu í opnum aðgangi.“

Áttaviti LBS um nýja stafræna varðveislusafnið Opin vísindi sem er ætlað ritrýndum vísindagreinum og efni sem birtist á vegum íslenskra háskóla

http://libguides.landsbokasafn.is/opinvisindi

Undirritun Berlínaryfirlýsingarinnar

12.september 2012 LBS

1.júlí 2016 Háskóli Íslands

Samstarfssamningur LBS og HÍ

Alþjóðlegi vísindaheimurinn hefur komist að samkomulagi um að nota

CC BY 4.0Suber, P. (2012). Open Access. Cambridge, Mass: MIT Press.

Deborah H.Charbonneau, Michael Priehs. (2014). Copyright Awareness, Partnerships, and Training Issues in Academic Libraries. Í The Journal of Academic Librarianship Vol 40(3-4), bls 228-233. DOI: 10.1016/j.acalib.2014.03.009.

Höfundalög 1972 nr. 73 29. maí• “Höfundur hefur einkarétt til að gera

eintök af verki sínu og til að birta það í upphaflegri mynd eða breyttri, í þýðingu og öðrum aðlögunum.“

• Efni á rafrænu formi sem gert er aðgengilegt fyrir hvern sem er á Internetinu telst birt opinberlega.

• Opinber birting er í höfundalögum skilgreind þannig: „Verk telst birt, þegar það er með réttri heimild flutt eða sýnt opinberlega eða eintök af því hafa verið gefin út ... .“

http://www.althingi.is/lagas/nuna/1972073.html

CC BY 3.0 Jamesomaniac (2012, 2. febrúar)Sótt á http://jamesomaniac.deviantart.com/art/Copyrights-enslavement-282840161

„Stofnanirnar skulu auka þekkingu á skráningum vísinda- og fræðimanna í gagnagrunna, s.s. Orcid, Research Gate og Google Scholar. “

„Einnig að efna til fræðslu og umræðu á þessu sviði.“

Samstarfssamningur LBS og HÍ

„Stofnanirnar skulu vinna að framgangi rannsóknagagnasafns fyrir allt landið“

Samstarfssamningur LBS og HÍ

„Safnið tekur þátt í og rekur Skemmuna sem er stafrænt varðveislusafn HÍ og annarra háskóla. Í safninu eru geymd lokaverkefni nemenda og rannsóknarit starfsmanna og sér safnið um móttöku og varðveislu stafrænna eintaka lokaritgerða HÍ.“

Samstarfssamningur LBS og HÍ

Framtíðin • Ný tækni og fjölbreyttari möguleikar á birtingu og útgáfu efnis sem fellur undir skilgreiningu höfundalaga kallar á meiri þekkingu upplýsingafræðinga á þeim efnum og jafnvel aðkomu þeirra að útgáfumálum.

• Spennandi tímar eru framundan í heimi upplýsingafræðinnar, hvort sem um er að ræða meðal starfsfólks Landsbókasafns og vísindamanna innan HÍ eða annarsstaðar í fræðaheiminum.

• Opinn aðgangur er að öllum líkindum framtíðin, en þó er þar margt sem þarf að huga að.

CC BY 2.0 SLUB Dresden (2013, 21. október). Sótt á https://www.flickr.com/photos/slubdresden/10404994606/

Umræða