Хүнийг үхэлд хүргэх орчин үеийн нийтлэг 3

өвчинХорт хавдарЗүрх судасны өвчинБодисын солилцооны алдагдлын өвчнүүд

2

Үхлийн шалтгааныг харьцуулсан 10 үзүүлэлт

Бохирдлын буюу ядуурлаас үүдэлтэй

1950-1980

Эдийн засгийн өөрчлөлтүүд

-Хоол хүнс

-Эмнэлэг,

эрүүл ахуйд

гарсан дэвшил

Ужиг өвчлөл (Баялгийн өвчлөл)

1950-1980 1997 2008

Ходоод, гэдэсний өвчин

1 Хорт хавдар Хорт Хавдар

Уушигны өвчин /сүрьеэ/

2 Тархи судасны өвчин Зүрх судасны өвчин

3 Гэнэтийн осол Тархи судасны өвчин

Бөөрний өвчин 4 Зурх судасны өвчин Чихрийн шижин

5 Чихрийн шижин Гэнэтийн осол

Гэнэтийн осол 6 Элэгний архаг үрэвсэл Уушигны өвчин

Хорт хавдар 7 Бөөрний өвчин Амьсгалын замын архаг өвчин

Амиа хорлох 8 Уушгины өвчин Элэгний архаг өвчнүүд

9 Цусны даралт ихсэх өвчин Амиа хорлох

10 Уушигны архаг өвчин. Бөөрний өвчнүүд

3

Орчин үедХорт хавдар нь дундаж насныханд хамгийн

их тохиолдож байна. Дөрвөн үхлийн нэг нь хорт хавдраас

шалтгаалдаг.

4

Хорт хавдар үүсэх үйл явц: 1. Өдөөх үе:

- Хорт хавдрыг өдөөгч хүчин зүйл нь генийг гэмтээж , ердийн бус эсийг бий болгодог.

2. Хорт хавдарын урьтал үе: - Хорт хавдарын урьтал үеийн хүчин зүйл үргэлжлэн нөлөөлснөөр хорт хавдрын өмнөх үеийн эс болдог байна. - Бие махбодын хорт хавдрын эсрэг хүчин зүйлс хорт хавдрын өмнөх үеийн эсийн өөрчлөлтийг зогсоох буюу сааруулдаг байна.- Иймд бие махбодод хорт хавдрын эсрэг хүчин зүйлсийн нөлөө хорт хавдрын өмнөх үеийн эсийн өсөлтийн үйл явц харилцан явагдана.

3. Хорт хавдар үүсэх хөгжлийн үе:- Хорт хавдрын урьтал үеийн хүчин зүйлс үргэлжлэн нөлөөлснөөр

жинхэнэ хорт хавдрын эс үүсэн хөгжих үйл явц явагдана. - Эсрэг хүчин зүйлс хорт хавдрын эсийн хөгжлийг зогсоохоор

тэмцдэг.

Шийдвэрлэх үе нь 2 болон 3-р үе шатууд юм.Ө.х. Хорт хавдрын урьтал үе болон хорт хавдрын эс үүсэн

хөгжих үеийн үйл явцыг зогсоох явдал.

5

Хорт хавдрын өдөөх хүчин зүйлс гэж юу вэ?

Төрөлхийн буюу удамшлын генууд: - Хөхний хорт хавдрын ген: /BRCA-1 BRCA-2/, Бөөрний хорт хавдрын ген: /VHL-ген/

Удамшлын бус буюу амьдралын явцад үүсч бий болсон (acquired) ген:- Хоол хүнс болон бие махбодид хортой нөлөөлөх зуршлууд, - Хүрээлэн буй орчин, сэтгэл зүйн тогтворгүй байдал /стресс/

6

Хорт хавдрын урьтал үеийн хүчин зүйлс гэж юу

вэ ？Судалгаанаас үзэхэд хорт хавдрын урьтал

үеийн хүчин зүйлс гэдэгт: амьтны уураг болон амьтны өөх тос

(Үүнд: мах, загас, өндөг, сүү)Сөрөг сэтгэл хөдлөл /стресс/Хэт таргалалт Хөдөлгөөний хомсдол

J Natl Cancer Inst 1987;78:365–9. Lancet Oncol, 2002. 3(9): p. 565-74 Diet, Nutrition, and the Prevention of Chronic Disease: 2002, WHO Int J Cancer, 2001. 91: p. 421-430 Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2006. 15(12): p. 2398-407

7

Хорт хавдрын эсрэг хүчин зүйлс гэж юу вэ?

1. Ургамлын уураг (тариа, шош, хүнсний ногоо, самар, үр…..)2. Хүнсний ширхэглэг бүтээгдэхүүн буюу

файбер: ( тариа, шош буурцаг, хүнсний ногоо, жимс….)3. Анти-оксидант буюу үл исэлдүүлэгч - V– Вит-C ，Ｅ， бусад төрлийн витамин4. Зохимжтой нарны гэрэл （ амьд витамин D ）5. Биеийн идэвхтэй хөдөлгөөн6. Хэт таргалахгүй байх World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global

Perspective. Washington DC: AICR, 2007

8

Веган хоол хорт хавдрын өдөөх хүчин зүйлийн эрсдлийг

бууруулна Зайлсхийх боломжгүй хүчин зүйлс: Амьтны гаралтай эмийн бэлдмэлүүд (гормон), дам тамхинд

хордох, Радиацын хор, машины хорт утаа, Бодисын солилцооны үр дүнд үүссэн чөлөөт радикалууд буюу

хорт бодисууд - Махан бүтээгдэхүүний пестицидны нөлөө хүн амын 55%-д нөлөөлдөг. - Жимс хүнсний ногооны пестицидны нөлөө хүн амын 10%-д нөлөөлдөг.

Хүнс болон хорт хавдрын өдөөгч хүчин зүйлсийн харилцан хамаарал: - 2006 онд 1700 хүнд хийсэн судалгаагаар цусанд диоксин хэмээх хорт бодис мах иддэг хүмүүсийг бодвол хүнсний ногоогоор хооллогсдод бага байгааг тогтоожээ.

Env Intern 2006 32:650-55 9

Хорт хавдрын урьтал үе ба хөгжлийн үе:

Хорт хавдрын урьтал эс үүсч хөгжихийн эсрэг бие махбодод хорт хавдрын эсийн хөгжлийг зогсоож, сааруулах үйл явц явагддаг:

Веган хоол хүнс хорт хавдрын эсрэг сайн нөлөө үзүүлдэг.

10

Хорт хавдарын судалгаа нэг л дүгнэлтэд хүрч байна:

Ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэдэг хүмүүст хорт хавдар тусах магадлал махан хүнс хэрэглэгчдээс хавьгүй бага байдаг.

11

1983 оны Хятадын судалгаа нь

2005 онд хэвлэгдсэн бөгөөд 10 гаруй хэл дээр орчуулагджээ. Уг судалгааны дүгнэлтэнд:

“Хүн төрөлхтөнд амьтны гаралтай уураг хамгийн хортой бөгөөд... хүнс тэжээлд амьтны уураг өчүүхэн төдийг нэмэхэд л өвчин тусах эрсдэл огцом өсдөг гэдгийг ирэх арван жилд зайлшгүй олж сонсох болно" гэжээ

12

Хорт хавдрын урьтал үеийн хүчин зүйлс нь хорт хавдрын өдөөгч хүчин зүйлсээс илүү аюултай:

13

Амьтны гаралтай уураг болон өвчлөлийн түвшний харьцуулалт:

Шар буурцагны уургийн агуулах хэмжээ

Махны уургийн агуулах хэмжээ

өвчлөл

Хорт хавдрын урьтал үеийн хүчин зүйлс болох амьтны уураг нь хорт хавдрын эсийн

хөгжилд гол үүрэг гүйцэтгэдэг .

амьтны уураг хэрэглэхээ зогсооход хорт хавдрын урьтал үеийн хүчин зүйлс байхгүй болдог байна!

14

Ургамлын уураг ба өвчний голомтын үзүүлэлтийн харьцаа

Өвч

ни

й г

олом

тын

өсө

лт

20% уураг

Ургамлын уургийн хэмжээ (mcg/кг бүрт ноогдох жин/хугацаа)

5% уураг

Ургамлын гаралтай уургийг хичнээн ч их хэмжээгээр хэрэглэхэд энэ нь хорт хавдрын

урьтал үеийн хүчин зүйлс болдоггүй.

15

20% сүү, бяслагны уураг

20% тарианы уураг

5% сүүний уураг

Уургийн төрөл зүйл ба өвчний харьцаа

20%-ийн сүүний уураг

20%-ийн ургамлын уураг

5 %-ийн сүүний уураг

Өвч

ни ө

сөлт

ийн

үзүү

лэлт

Уургийн төрөл

Хорт хавдрын сүүлийн үе шатанд хорт хавдрын урьтал хүчин зүйлсийг

бууруулах цаг хугацаа байх ууДэлхийн элэг судлалын нэр хүндтэй сэтгүүлд гарсан 1997 оны тайланд,

Элэгний В төрлийн өвчнөөр өвчилсөн хулгануудыг 6%, 14% ба 22%-ийн амьтны гаралтай уургаар тэжээжээ.

– 8 сарын дараа: 22% уурагтай хүнсээр тэжээсэн бүлгийн өвчлөл 6%-уурагтай хүнсээр тэжээсэн бүлгээсээ 4 дахин ихэссэн байна (64% v.s. 16%)

– 6% амьтны уурагаар тэжээсэн бүлгийг 22%-ийн амьтны уургаар тэжээж эхлэхэд хорт хавдрын тохиолдол 1.73 дахин нэмэгджээ.

– харин анхны 22% амьтны уурагаар тэжээсэн бүлгийг 6%-ийн амьтны уурагаар тэжээхэд хорт хавдрын тохиолдол 99%-иар буурчээ.

– 22% амьтны уурагаар тэжээсэн бүлгийг элэгний өвчлөлийн сүүлийн үе шатны 7 сарын хугацаанд 6% амьтны уургаар тэжээж эхлэхэд хорт хавдрын тохиолдол 75%-иар буурчээ. Үүнээс үзэхэд:

Hepatology 1997;26:1351– 4.

Веган хоол хүнсэнд шилжихэд хэзээ ч оройтдоггүй

16

Амьтны гаралтай илчлэгт хоол хүнс хэр их хэрэглэнэ, төдий чинээ хөхний хорт

хавдар тусах магадлал их

17

Мах ихээр хэрэглэх нь хөхний хорт хавдраар өвчлөх магадлалыг

ихэсгэнэ 2008 онд Данийн эрдэмтэд 24697 эмэгтэйд 7

жилийн турш хийсэн судалгааны тайланг гаргажээ. Үүнд хөхний хорт хавдар махны хэрэглээ хоёрын хамаарлыг судалсан байна:

Махны хэрэглээн дотроо малын мах үүний дотор утсан хиам хөхний хорт хавдар үүсэхэд гарцаагүй нөлөөлдөг :

Малын мах: 1.15 дахин, утсан хиам: 1.23 дахинмахыг өдөрт 25гр-аар ихэсгэхэдХөхний хорт хавдраар өвдөх магадлал : 1.08

дахин– 1.08 x 1.08 x 1.08 x 1.08 ．．．．．European Journal of Cancer Prevention 2008, 17:39–47

18

Амьтны гаралтай өөх тос хөхний хорт хавдрын өвчлөлийг

ихэсгэнэ:

19

Амьтны гаралтай өөх тос/хөхний хорт хавдрын хамаамарал

Жи

л б

үри

йн

нас

бар

алты

н т

оо/1

0 00

0 хү

н т

утам

д

Амьтны гаралтай өөх тосны хүнсэнд байх хэмжээ g/D

20

Амьтны гаралтай өөх тосны хэмжээ ба хөхний хорт хавдар

Жил

бүр

ийн

нас

бара

лт /1

0000

хүн

тут

ам

Хоол хүнсэн дэх амьтны гаралтай өөх тос/өдөр бүрээр/

Ургамлын гаралтай уураг хэр их хэрэглэнэ төдий чинээ хөхний хорт

хавдраар өвчлөх магадлал бага

21

Амьтны гаралтай өөх тос хэдий их хэрэглэнэ төдий чинээ уушгины

өвчлөл ихэснэ.

22

Амьтны гаралтай кальци ихээр хэрэглэх нь өндгөвчний хорт хавдраар өвчлөх

магадлалыг өсгөнө

23

Сүү болон малын мах ихээр хэрэглэх тусам булчирхайн тунгалаг эсийн хорт хавдраар

өвчлөх эрсдэл их байна..

24

Амьтны гаралтай кальци хэр их хэрэглэнэ, төдий чинээ түрүү булчирхайн хорт хавдраар

өвчлөх магадлал их

25

Мах хэр их хэрэглэнэ төдий чинээ гэдэсний

хорт хавдар тусах магадлал их

26

Амьтны гаралтай уургийн хэрэглээний түвшин нь хорт хавдрын “үүдийг нээх” ба “үүдийг хаах”

түлхүүр болдог.

27

амьтны уураг ба өвчлөлийн түвшин

Веган хоол хүнс генийн хувирлыг өөрчлөх чадвартай

Америкийн ШУ-ы сэтгүүлийн 2008 оны 4 сарын тайлангаар:

Түрүү булчирхай хорт хавдартай 30 өвчтөнд 3 сарын хугацаанд цэвэр ургамлын гаралтай хоол хүнс+биеийн дасгал+сэтгэл зүйн эмчилгээ хийжээ. Үүний дараа

Хорт хавдрын эсийг шинжлэхэд:48 хорт хавдрын эсрэг үйлчлэх эс шинээр нээгдэж,453 хорт хавдрыг өдөөгч эсүүд устгагджээ.

28

Цэвэр ургамлын гаралтай хоол хүнс

хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх шилдэг арга

Веган хоол хүнс хорт хавдрын өдөөгч хүчин зүйлсийг бууруулна.

Хэзээ хэрэгжүүлж байгаагаас үл хамааран веган хоол хүнс хорт хавдрын үе шатан дахь хэвийн бус эсийн хөгжлийг удаашруулах эсвэл зогсоох чадвартай

Веган хоол хүнс генийн өөрчлөлтийг хийж, дархлааны системээс хорт хавдрын эсийг устгах чадвартай

29

Зүрх судасны өвчлөл Судасны ханын хатуурал буюу битүүрэл

Судасны дотор хананд холестерол бий болж бэхлэгдсэнээс түүгээр урсах цусны урсгал саарч эд , эсд хүрэх цусан хангамж мууддаг.

30

Зүрх судас - Мах бага хэрэглэдэг

үндэстнүүд барууны оронд удаан хугацаагаар суурьшиж амьдарснаас , урьд өмнө нь байгаагүй зүрх судасны өвчнөөр өвдөх нь ихэссэн аж.

Цусан дахь холестеролын түвшин 150mg/dL –аас бага үед хүмүүс зүрх судасны өвчнөөр өвддөггүй.

Холестеролын түвшин 240

mg/dL-аас их байгаа хүмүүс 210mg/dL түвшинтэй хүмүүсээс 3 дахин их зүрх судасны өвчнөөр өвддөг.

Үүнээс үзэхэд цусан дахь холестерол их байх тусам зүрх судасны өвчнөөр өвдөх магадлал өндөр байдаг.

Factors of risk in the development of coronary heart disease-- six year follow-up experience; the Framingham Study. Ann.Intern.Med. 1961;55:33-50.

31

Веган хоол хүнс ба зүрх судасны өвчин Клевеландын Клиникийн профессор Доктор Калдвел Б. Эсселстин бол: - АНУ-ын топ 10 мэс засалчдын нэг - 1989-1990 АНУ-ын Хорт хавдрын эсрэг

нийгэмлэгийн дэд тэргүүн - Клевеландын Клиникийн хөхний хорт

хавдраас сэргийлэх төвийн захирал, - 1990-91 Ерөнхий мэс заслын

нийгэмлэгийн захирал - 1991: Зүрх судасны өвчнийг анагаах

/семинар/ сургалтын тэргүүн - 1994-95 АНУ-ын шилдэг эмч.

http://www.heartattackproof.com/

32

Зүрх судасны өвчнийг ургамлын гаралтай хүнсээр эдгээсэн

гайхамшигтай баримт1983 ондЗүрх судасны өвчтэй 24 өвчтөнөөс ургамлын гаралтай хоол

үргэлжлүүлэн хэрэглэж чадаагүй 6 өвчтөн 7 жилийн дараа нас баржээ!

Үлдсэн 18 өвчтөнөөс: - 11 нь өвчлөлөө 100% бууруулсан байна. - 7 хүний өвчлөлийн цар хэмжээ 75%-иар буурчээ.Үүнээс 1 өвчтөн жилийн дараа зүрхний хэм алдалтаас нас

баржээ. Гэвч задлан шинжилгээгээр уг өвчтний зүрх судасны өвчлөл сайжирсан байсан .

Үлдсэн 17 өвчтөн одоог хүртэл /2003 оны байдлаар/ эрүүл аж төрж байгаагаас гадна тэдэнд ижил төрлийн өвчин дахин үүсээгүй байна.

Esselstyn CB Jr. 1999 August 1; 84:339-341

33

энэ бол венийн судас

Зураг 3– Зүүн ховдлын венийн судас 10%

60 сар ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэжээ /баруун талд/

34

Зураг-4 баруун ховдлын артерийн судас /зүүн талд/ 30%

60 сар ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэжээ /баруун талд/

Esselstyn CB Jr: Preventive Cardiology 2001;4: 171-177

А- ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэхээс өмнөх үеийн зүрхний баруун ховдлын венийн судас 30% нарийсчээ.

В-60 сар буюу 5 жил ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэсний дараа венийн судасны нарийсалт /бөглөрөлт/ багассан

Бусад судалгаа ч мөн адил зүрх судасны гаралтай өвчнийг ургамлын гаралтай хоол

хүнсээр эдгээж болохыг баталж байна.

1996 онд Британийн эрүүл мэндийн сэтгүүлд 11,000 хүнд 17 жилийн турш хоол хүнснийх нь талаар судалгаа хийсэн тайланг гаргажээ:

- Ургамлын хүнс хэрэглэгчид зүрхний өвчлөлөөр нас барах тохиолдол мах идэгсдээс бага байдаг байна.

1999 оны Америкийн хүнс тэжээлийн сэтгүүлд 76172 хүнд хийсэн судалгааг тавьжээ:

- Цэвэр ургамлын гаралтай хүнс зүрхний өвчлөлийн нас баралтыг 24%-иар бууруулж чаджээ.

35

BMJ 1996;313:775-779 (28 September)Am J Clin Nutr 1999;70(suppl):516S–24S.

Зүрхний өвчнөөс урьдчилан сэргийлж

болно!Гол шалтгаан нь “Холестерол”

Холестеролыг бууруулах хамгийн шилдэг арга бол ургамлын гаралтай хоол хүнс!

36

Бодисын солилцооны хямрал1. Хэвлийн таргалалт: (бэлхүүс: эр 90cm/35.5 ≧

inch 、 эм 80cm/31.5 in.≧

2. Цусны даралтын өсөлт: （ SBP ）≧ 130mmHg/ (агшилтын буюу дээд даралт), （ DBP ）≧ 85mmHg (сулралтын буюу доод даралт)

3. Цусан дахь сахрын хэмжээ ：（ FG ）≧ 100m g/dl4. Липо уургийн хэт нягтрал （ HDL-C ）： эр< 40

mg/dl 、 эм< 50m g/dl

5. Триглицерид （ TG ）≧ 150mg/dl

According to 2007 Jan diagnosis principle by Health Dep. Of Taiwan: anay three of the above will diagnosized as metaolism syndrome.

37

Ямар хамаарал байна вэ?10 нас баралтын 5 нь бодисын солилцооны

хямралтай холбоотой: тархи судасны өвчин, зүрхний өвчин, сахрын өвчин, бөөрний өвчин, цусны даралт ихсэх.

Америкийн эрүүл мэндийн үндэсний товчооны судалгаагаар хүн амын 15% бодисын солилцооны алдагдалтай болжээ. (Үүнд: хэт таргалалт, хөдөлгөөний хомсдол, буруу хооллолт болон хорт зуршлууд)

38

Хэвлий орчмоороо таргалах ба ургамлын гаралтай хоолны хамаарал

Махан хоолтнууд цагаан хоолтнуудыг бодвол таргалах магадлал ес дахин их байдаг байна.

1996 оны сэтгүүлд 21000 хүнд 17 жилийн турш судалгаа хийжээ:

– Биеийн жингийн индекс: мах иддэг хүмүүс ＞ загас иддэг ＞ өндөг ба сүү ＞ веган хүнстэн

Амьтны гаралтай хүнс болох өөх тосыг шингээхэд илүү их эрчим хүч шаардагддаг

BMJ 1996;313:816-817 (28 September)39

Цусны даралт ихсэх өвчин ба ургамлын гаралтай хоолны дэглэм

Европт хамгийн өргөн хүрээтэй хоол хүнсний судалгаа 2002 онд хийгджээ.

Судалгаагаар: 11 004 Британийн иргэдийг хэрэглэдэг хоол хүнсний

төрлөөр нь ангилсан бөгөөд цусны даралт ба хоолны төрлийн хамаарлаар нь судалжээ:

High blood pressure prevailing rate: meat & fish takers ＞fish takers ＞ egg & milk takers ＞ pure vegans

Public Health Nutrition: 2002,5(5), 645–654

40

БУСАД СУДАЛГААГААР: 2001 онд Чехийн эрдэмтэд цагаан хоол ба цусны даралтын хамаарлын

судалгааг хийжээ: - судалгаанд сайн дураараа оролцсон 106 өвчтөнүүдийг өндөггүй

хоол+дасгал+хэвийн амьдралын үйл явц гэсэн эмчилгээг 10 хоног хийсний дараа тэдний холестерол, цусны даралтад мэдэгдэхүйц эерэг үр дагавар гарчээ.

Sb Lek. 2001;102(4):519-25.

Та ч мөн биеэ сайжруулаарай! 2006 онд Нигерийн эрдэмтэд чихрийн шижин+цусны даралт ба цагаан

хоол гэсэн судалгааны тайланг хэвлүүлжээ: - чихрийн шижин болон цусны өндөр даралттай 20 өвчтөнийг 8 долоо

хоногийн турш их хэмжээний ургамлын гаралтай хүнсээр хоолложээ. -8 долоо хоногийн дараа тэдний цусан дахь холестерол, триглицерид

зэрэг үзүүлэлтүүдэд ихээхэн эерэг өөрчлөлтүүд гарчээ. Lipids in Health and Disease 2006, 5:14

Ургамлын гаралтай хүнсийг үргэжлүүлэн хэрэглэх нь чухал!

41

Ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэхээ зогсоох нь муу үр

дагавартай! Ургамал хүнс ба цусны даралтын талаархи Британийн эрүүл мэндийн

сэтгүүлд 1986:

Br. Med. J. 1986; 293: 1468–71

42

Чихрийн шижин ба ургамлын гаралтай хоол хүнс Вашингтоны Их Сургуулийн 2006 оны судалгааны тайлангаар: - II хэлбэрийн чихрийн шижинтэй 99 өвчтний нэг хэсгийг

цэвэр ургамлын гаралтай хоолны дэглэмээр, нөгөө хэсгийг чихрийн шижинтэй хүмүүст өгөхөөр стандарчилсан АНУ-ын Чихрийн Шижний Нийгэмлэгийн тогтоосон хоолны дэглэмээр 22 долоо хоногийн турш эмчилжээ.

- Энэ хоёр бүлгийн өвчтөнүүдийн цусан дахь сахарын түвшин, цусны өөх тосны хэмжээ, биеийн жин, шээсний уураг алдалт гэсэн үзүүлэлтүүд сайжирсан байна. Гэхдээ эхний бүлгийн үзүүлэлт хоёр дахиасаа илүү үр дүнтэй байсан байна.

43

Сахрын % уураг % Жин кг-р шээсэн дэх уургийн алдагдал

Веган хүнс 1.23 21.2 6.5 = 0.013

ЧШНТ хүнс 0.38 10.7 3.1 10.1 мг/24 цагт

P = 0.01 = 0.02 < 0.001 =0.013

Холестерол хаанаас бий болдог вэ?

Ханасан тос– амьтны тос (мах, өндөгний шар, далайн амьтад) ба амьтны уураг(сүү, өндөгний цагаан, мах, загас) нь холестерол агуулдаг.

Ургамлын гаралтай хоол хүнсэнд бараг байхгүй.

44

Ургамлын гаралтай хүнс ба цусны липид

Олон зуун судалгаагаар цусан дахь өөх тосны үзүүлэлтийг веган хоол хүнс сайжруулдгийг баталжээ.2008 онд хийгдсэн сүүлийн үеийн судалгаанд:

- 56 өвчтөнд 3 жилийн турш илчлэг ихтэй, ханасан тос багатай, нүүрс ус багатай, их хэмжээний жимс хүнсний ногоотой хоол өгчээ.

Үр дүнд нь тэдний бодисын солилцооны бүх хямрал зогсож эрүүл мэнд нь эрс сайжирчээ.

45

89224 хүний хоол хүнснийх нь хэв маягт хийсэн статистикийн

дүн шинжилгээ

46

Am J Clin Nutr 2009;89(suppl):1607S–12S.

Бодисын солилцооны хямрал

Хэт таргалалт, цусны даралт ихсэх, цусан дахь сахарын хэмжээ ихсэх, липид.

Зөв шийдэл: Ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэх

47

Үе мөчний өвчтэй хүмүүст ургамлын гаралтай хүнс

зохимжтой юу?47000 хүнд 12 жилийн турш хоолны дэглэмийн

эмчилгээ хийсэн тухай судалгааны тайланг 2004 онд Нью Ингланд медикал журнал-д хэвлэжээ:

- Мах болон далайн хүнс ихээр хэрэглэдэг хүмүүст тулай өвчлөлийн түвшин маш өндөр,

- Ургамлын гаралтай хүнс тулай өвчтэй ямар ч хамааралгүйг тогтоожээ.

-Тиймээс тулай өвчтнүүд шош, мөөг, исгэгч, аспарагустай хүнс хэрэглэж болно.

Choi et al. N Engl J Med. 2004;350(11);1093-1103

48

Ясны сийрэгжилт-СүүСүүг ихээр хэрэглэхэд ясны сийрэгжилт эрт

эхэлж, нас ахих тусам ноцтой болдог ажээ.

49

Улс орнуудад ясны сийрэгжилт ба кальцийн хамаарлын үзүүлэлт

100

000

хүн

тут

амд

тохи

олдо

х яс

ны

си

йр

эгж

ил

т

Сүүний уургийн хэмжээ литр/хүн бүр/жил тутам

Сүүний уургийн хэмжээ литр/хүн бүр/жил тутам

Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэснээр ясны сийрэгжилтээс

сэргийлэх нь Америкийн Клиникийн хоол хүнс тэжээлийн сэтгүүлд:

- Махан болон ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэдэг 30 гаруй хүний дунд харьцуулсан судалгаа хийжээ.

- ургамлын хоол хүнс хэрэглэдэг хүмүүсийн ясны нягтрал хамгийн сайн байсан бөгөөд нас ахих тутам мах хэрэглэдэг хүмүүсээс эрс ялгарч байжээ.

Шалтгаан: Ургамлаар хооллогсдын цус нь шүлт ихтэй. Мөн изофлавойд ихээр хүртдэг ажээ.

Am. J. Clinical Nutrition, Jun 1972; 25: 555 - 558.50

Харшлын гаралтай өвчлөл

Астма /Харшлын гаралтай уушигны цагаан мөгөөрсөн хоолойн багтраа өвчин/

Ринит /харшлын гаралтай хамрын салст бүрхэвчийн үрэвсэл/

Атопын экзем /арьсны шүүдэст үрэвсэл/

Ургамлын гаралтай хүнс хамгийн зөв шийдэл

51

Шинэ эриний эрүүл сонголт

Цэвэр ургамлын гаралтай хоол хүнс

Шинэ эриний сонголт

52

Хүүхэд багачуул ургамлын гаралтай хүнс хэрэглэхэд яах вэ? -Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэдэг хүүхдүүд маш бага

хэмжээний холестерол ба ханасан тос авдаг бөгөөд жимс, хүнсний ногооноос ихээхэн хүнсний файбер /ширхэглэг бүтээгдэхүүн/ хүртдэг.

- Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэдэг хүүхэд ердийн хүүхэдтэй яг ижил түвшинд өсч бойжино.

- Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэдэг охидууд том болсныхоо дараа хөхний хорт хавдраар өвчлөхгүй бөгөөд хэт таргалалт үүсдэггүй.

- ОУ-ын IQ-ын нийгэмлэг: Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэдэг хүүхдийн IQ ердийн хүүхдээс 5-аар их.

- Ургамлын гаралтай хоол хүнс хэрэглэдэг тамирчид илүү их тэсвэр тэвчээртэй.

Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets 2003 J Am Diet Assoc. 2003;103:748-765

53

Жирэмсэн хөхүүл эхчүүд энэ хүнсийг хэрэглэж болох уу?

100% ургамлын гаралтай хоол хүнс хөхүүл болон жирэмсэн эхчүүд , бүх насны хүмүүст тохиромжтой.

Ургамал хоолтой хөхүүл эхийн хүүхэд ердийн хүүхэдтэй ижил жинтэй байдаг.

Ургамал хоолтой эхийн сүү жирийн эхийн сүүтэй ижил тэжээллэг.

Жирэмсэн ба хөхүүл эхчүүдийн анхаарах зүйлс: -- B12 витаминыг хангалттай хэрэглэх, -- Хангалттай нарны гэрлийг хүртэж, D витаминыг бий болгох -- цус багадалтаас сэргийлэн төмрийг хангалттай хэрэглэх -- фолийн хүчилтэй хүнс хангалттай хэрэглэх

Ургамлын гаралтай хоол хүнс эрүүл эхийн шаардлагыг бүрэн хангана.

Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets 2003 J Am Diet Assoc. 2003;103:748-765

54