April 2012

KLM OPEN

Liander en Energietransitie

Deze ochtend

1.Energietransitie:

noodzaak, uitdagingen & oplossingen

2.De oplossing voor KLM Open

3.Kijkje achter de schermen

4.Lunch

Energietransitie

De overgang naar een energievoorziening

die duurzaam, betrouwbaar

en voor iedereen betaalbaar is.

Liander en Energietransitie?

Verbonden met de regio Wettelijke taak Verankerd in onze missie

Lange termijn investeringen Duurzaamheid

Uitdagingen van Liander

Elektriciteit

• Nieuwe bronnen elektriciteit:

(bio)WKK, zon, wind

• Balanceren van energievraag & aanbod

• Elektrisch vervoer

Gas

• Optimale inzet aardgas

• Biogas en groen gas

DATA & ICT!

• Balanceren, managen, monitoren, plannen, GIS

Gebiedsontwikkeling

• Uitruil gas, warmte, elektriciteit?

• Smart Cities

• Landelijk gebied: energiecentrale van de

toekomst?

Nieuwe netwerken

Versie 17 juni 2011: STATUS: CONCEPT/VERTROUWELIJK

EV

Biogas

Versie 17 juni 2011: STATUS: CONCEPT/VERTROUWELIJK

Versie 17 juni 2011: STATUS: CONCEPT/VERTROUWELIJK

11

Data - teruglevering in beeld

Wind

WKK

ZON PV

Gebiedsontwikkeling:

Stedendriehoek energieneutraal?

0 10 km 5

Biomassa: 9566 ha Zon: 5412 ha Wind: 8600 ha/ 344 st

Gebiedsontwikkeling:

voorbeeld van ruimtelijke impact

Biomassa: 9566 ha Zon: 5412 ha Wind: 8600 ha/ 344 st

Welke energie-uitdagingen ziet u?

• In uw bedrijfsvoering?

• In de keten waar u in zit?

• Bij uw klanten?

Wat kunnen we voor u betekenen?

• Doen wij de goeie dingen?

• Verwacht u iets meer of anders van ons?

• Hoe kunnen we samenwerken?

• Wat mag het kosten?

Materieel en immaterieel?

Reserve slides

17

Publieke rol: samenwerkingen

• Samenwerkingen (e.g. Amsterdam Smart City,

Smart Energy Collective)

• Oprichter van E-Laad.nl; infrastructuur voor

openbare oplaadpunten voor elektrisch transport

• Samenwerking met TNM (The New Motion) voor

oplaadpunten

• Bronsbergen (autonoom energie netwerk

gebaseerd op zonne-energie)

• Participatie in Plugwise (huisautomatisering,

energie management)

• Participatie in Locamation (SASensoren)

Voorbeelden van oplossingen (1)

• Diensten die al redelijk standaard zijn:

• aansluiten WKK’s,

• Windparken

• zonnecellen

• Innovatieve grid-gerelateerde ontwikkelingen:

• I-net

• slimme meter

• power matcher

• IHS

• Groengasinvoeding

• Warmtedistributie

• Energieopslag (all store)

Voorbeelden van oplossingen (2)

• Slimme openbare verlichting

• Laadsystemen voor elektrisch vervoer

• Data, energiemanagment en apps:

• Energie in Beeld

• E-atlas

• Kantoor in Kaart

• Mijn Liander

• Slimme meter Portal: Texel, Energiekrijgers, EDMS

• Open data

• Pilots & Ontwikkelprojecten:

• Blok voor Blok

• Salderingspilots

• Proeftuinen slimme netten,

• Benutten van onze onafhankelijke, publieke rol

Publieke rol: lokale initiatieven

Texel energieneutraal in 2020

Texel wil in 2020 zelfvoorzienend zijn

op het gebied van energie en

water. Hiervoor werkt het eiland

enerzijds aan energiebesparing en

anderzijds aan het opwekken van

duurzame energie. Liander helpt de

gemeente Texel hierbij met advies

over besparing en met de monitoring

van energieverbruik.

Amsterdam Nieuw-West

Met dit elektriciteitsnet kunnen in

Nieuw-West duurzame innovaties

verder worden ontwikkeld en

toegepast om te bepalen hoe, nu en

in de toekomst, energie kan worden

bespaard. Amsterdam Smart City

heeft diverse bedrijven bij elkaar

gebracht die in de wijk verschillende

technologieën, producten en diensten

gaan onderzoeken.

Smart Power City Apeldoorn

(SPCA) is een grootschalige

praktijkproef met nieuwe

energietechniek. In dit geval gaat het

om de plaatsing van 173 HRe-ketels.

Deze kunnen naast warmte, ook

elektriciteit produceren én

terugleveren aan het net.

Stedendriehoek: Als netbeheerder

in deze regio, heeft Liander samen

met het bedrijfsleven en de lokale

overheid de intentie uitgesproken om

deze ambitie te helpen realiseren

vanuit het initiatief Stedendriehoek

Onderneemt Energieneutraal

(SOEN).

Nijmegen: Nijmegenaren kunnen

zonnepanelen kopen die op het dak

van een gemeentelijk pand liggen.

De energie die de zonnepanelen op

de gemeentelijke daken opwekken,

wordt afgetrokken van de

energierekening van de eigen woning

van de deelnemer. Dit is een

gezamenlijk pilotproject met de

gemeente Nijmegen en Zonnepark

Nederland.

Stiens

Het zwembad “It Gryn” in Stiens

wordt verwarmd door de vrij

gekomen thermische energie van de

biogas WKK . Liander heeft dit mede

mogelijk gemaakt door plaatsing van

een compactstation die de inname

van de overtollige energie.

3. Smart Grid proeftuinen (1/6) Alliander is op verschillende locaties in Nederland betrokken bij Smart Grid proeftuinen

Concept - ter discussie

Texel Energie

Heerhugowaard

SEC

Houthaven

NEXT

Deventer A1

SPCA Fase 3

Fuelcell

Achterhoek

21

Nieuwe concepten worden getest in zogenaamde pilots en proeftuinen om zo gezamenlijk ervaringen op te doen met de energievoorziening van de toekomst*

1

2 3 De proeftuinen zijn verspreid over het land met een relatieve concentratie in Gelderland

Lochem

Energie

7 van de 10 proeftuinen hebben subsidie/financiering

Subsidies/financiering Proeftuinen**

Participatie

vorm

Proeftuinen

Intelligente Netten

(IPIN)

Texel Energie

Deventer A1

Lochem

Zeewolde INZET

Heerhugowaard

SEC

Faciliterend

Faciliterend

Faciliterend

Mede

initiatiefnemer

Overig: o.a.

NEXT Buildings (EU)

Houthaven NEXT

Venlo

Mede

initiatiefnemer

Faciliterend

Geen subsidie Fuelcell Achterhoek

SPCA Fase 3

Science Park

Amsterdam

Faciliterend

Initiatiefnemer

Faciliterend

Fase 4

Ontwikkelingsfase Testfase Implementatie

ontwerp bouw idee

Fase 1a Fase 1b Fase 1c

Test en evalueer

technieken en

concepten

(en koppelen)

Fase 2 Fase 3

Implementatie

Evaluatie

/ toetsen

KPIs

Evaluatie

* Looptijden proeftuinen opgenomen in Bijlage 5

* *Status Venlo onduidelijk, afhankelijk van feedback van Anja na overleg met Koen

Science Park

Amsterdam

Zeewolde

INZET Venlo

Inzicht geven in energieverbruik

We realiseren energiebesparing met de klant door ervoor te zorgen

dat zij beter inzicht hebben in en kennis van hun energieverbruik en

besparingsmogelijkheden, bijvoorbeeld:

• Meetdiensten:

Voor uw grootverbruikaansluiting ontwerpen, leveren, plaatsen,

beheren en onderhouden wij meetinrichtingen op het overdrachtspunt

van uw aansluiting voor de levering van elektriciteit en gas. Met

Dataservice Online kunt u via internet op een persoonlijke beveiligde

webpagina direct en op een overzichtelijke manier uw

verbruiksgegevens inzien

• Energie in beeld:

Inzicht per wijk van het totale en gemiddelde elektriciteits- en

gasverbruik zien, uitgesplitst naar verschillende sectoren, zoals

huishoudens en bedrijven

• Kantoor in kaart:

Biedt gedetailleerd inzicht in het energieverbruik van uw kantoor en

geeft advies over de maatregelen die u kunt nemen om uw

energiedoelstellingen te behalen.

Marketingstrategie E-tanken

Imago

• Energietransitie faciliteren

• E-tanken vormt onderdeel van integrale propositie voor doelgroepen

Mark

t en a

anbod

• Uitbreiding rol innovator investeerder naar integrale aanbieder

• Versterken focus op doelgroepen b-t-b-c

Serv

ice

• Inrichten klantproces E-tanken

• Inrichten samen-hangend kanalen-beleid

Innovatie

• Zoekt samen-werking

• Brengt innovatie-talent in (kennis delen)

Marketingplan

Com

mu

nic

atie

E-rijden! Zorg over E-tanken?

Liander wil oplossing bedenken!

• Generiek: oppakken in integraal energietransitie – aanbod

• Specifiek: richten op

b-t-b-c

doelgroepen