AĞUSTOS 2015

PERSPEKTİFD

ijital G

ele

cek

Ço

k H

ızlı Ge

lece

k! 

Dijital Devrim Henüz Yeni Başlıyor! 3Her şey İnternete bağlanacak! 4Nesnelerin İnterneti 6Robotlar 9Sürücüsüz Araçlar 10Her Şey Akıllı Hale Gelecek! 12Bulut Bilişim ve Ötesi 13Büyük Veri ve Ötesi 15Yapay Zeka 18Aracılar Ortadan Kalkacak 20Bedeller Ortadan Kalkacak 22GelecekHane Önerileri 24İnsan Odaklı Tasarım 25Yetenek Çekim Merkezi 26Yaratıcılık İklimi 28

İçindekiler 2

Dijital devrim henüz yeni başlamıştır!

Hep tersi söylenir: Dünya dijitalleşiyor. Yeryüzünün her alanı, canlı ve cansız her şey, dijitalleşmektedir. Bu anlamda bir nevi ‘dijital’ dünyayı sarmaktadır, dünyalaşmaktadır. Bu akımın dışında kimse, hiç bir şey kalmayacaktır. Kalmaya çalışan veya kaldığını zanneden, oyun dışı kalacaktır, zira oyun dijital dünyada cereyan edecektir.

Dijitalleşme sadece teknolojiyle alakalı bir değişim değildir. Etkileri muazzamdır. Dijital olan sonsuza kadar hızlıca, kolayca, neredeyse maliyetsiz çoklanabilmektedir. Dijital olan çok süratlidir, neredeyse anındadır. Dijitalleşen çok çok şey maliyetsiz hale gelmektedir. Dolayısıyla kullanıcısına ücretsiz verilebilir, verilmektedir.

Tabii ki fiziksel şeylere ihtiyacımız ilelebet devam edecektir. Beslenme, barında, ulaşım gibi temel ihtiyaçlarımız fiziksel eşyalar ile karşılanacaktır. Ama o fiziksel eşyaların değerinden ve konforundan fazlasını üstünü saran dijital katmandan bekleyeceğiz. Fiziksel eşyadan daha fazla değer dijital kabiliyetlere ödeyeceğiz, kullanacağız, tüketeceğiz, paylaşacağız.

Dijitalleşme iş modelleri baştan aşağı değiştirecektir. E-ticaret perakendeciliği etkilemektedir, daha film yeni başlamıştır. İnternet şubesi bankacılığı ciddi şekilde etkilemektedir, daha serüven yeni başlamıştır. Sosyal ağlar, mobil uygulamalar, yapay zeka hayatımıza çok hızlı giriş yaptı, ama hemen bağrımıza bastık. Pek yakında o alışkanlıklarımız olmadan yaşayamaz hale geleceğiz.

İnternet ve mobil cihazlar aracıları ortadan kaldırmaktadır. Önce emlakçılar, sonra taksi durakları, sonra otel zincirleri, sonra müzik şirketleri, sonra meyve / sebze hallerini, derken kim bilir daha neler neler… Tüketici doğrudan üretici ile buluşmaktadır. Katma değer arada kaybolmayacak, aracıların katma değersiz yer almaları devri kapanacaktır.

Başdöndüren hızda değişen dünyaya hazır olun. Bu rapor trendleri tanımanıza, hazırlık yapmanıza ve aksiyon almanıza yardımcı olacaktır. Daha fazla detaya ihtiyaç duyarsanız, bu konuları yüz yüze tartışmak isterseniz, sizleri memnuniyetle ziyaret ederiz, deneyimlerimizi paylaşmak isteriz.

DİJİTAL DÜNYALAŞIYOR!

4

Mart 2015 itibariyle Moore Yasası 50. yılını doldurdu. 50 yıldır yaklaşık 18 ayda bir bilişim kapasitesi iki katına çıkıyor. 50 yılda, bir milyar kattan daha fazla performans artışı görüldü. Bugün cebimizde taşıdığımız akıllı telefon, bundan 50 yıl evvel uzay programında kullanılan en ileri teknolojiden daha ileri. Demek ki bugünkü en gelişmiş bilişim sistemi bundan 50 sene sonra – ki muhtemelen değişim daha hızlı cereyan edecek – küçülecek ve cebimize girecek. İnternet o kadar yaygınlaştı ki, bir ortamda internetin bulunmaması yadırganır hale geldi. Son 10 yıldaki kablosuz yaygınlaşma ve bant genişliğindeki artış, önümüzdeki yıllarda artarak devam edecek. Bu sadece evlerde, ofislerde ve kafelerde değil, aynı zamanda sokaklarda, parklarda, hastanelerde, okullarda, fabrikalarda, depolarda ve benzeri ortamlarda da geçerli olacak.

Kameralar çok ucuzladı, çok küçüldü. GPS sistemleri çok ucuzladı, çok küçüldü. Her türlü sensör mevcut. Isı ölçer, titreşim ölçer, nem ölçer, ışık ölçer ve daha

niceleri…Bunlara enerji verecek piller ucuzladı, ömürleri uzadı ve ebatları küçüldü. Aynı zamanda mekanik hareketler sağlayacak motorların ve kontrol ünitelerin ebatları küçüldü, özellikleri arttı, fiyatları ucuzladı ve çeşitleri çoğaldı.

Donanımsal gelişmelerle birlikte yazılım alanı da hızlıca gelişmekte. İnternete erişildiği an, bulut tabanlı her türlü yazılım servisi erişilebilir hale geliyor. Pek çok yazılım aynı zamanda çevrim içi ve çevrim dışı çalışabilmekte. Pek çok yazılım gömülü olarak küçük mikroçipler üzerinde çalışabilmekte. Pek çok yazılım akıllı hale gelmekte, kendiliğinden ayarlanmakta ve yazılım bileşenleri aralarında iletişim kurabilmekte.

Tüm bu gelişmeler fiziki dünyanın dijital dünya ile karışmasına, yakınsamasına neden olmakta. Yani görülen her şey, canlı ve cansız, hareketli ve hare-ketsiz her şey internete bağlanacak. Hayvanlar, makineler, araçlar, insanlar, yollar, binalar, sayaçlar, kapılar, mobilyalar, ışıklar ve daha sayamayacağımız kadar çok eşya.

Raporumuzda akıllı ve internete bağlı eşyaları üç kategoride inceliyoruz:

1. Nesnelerin İnterneti: Üzerine mikroçip iliştirilmeye değer her şey internete bağlanacak.

2. Sürücüsüz Araçlar: Havada, karada, suda, ticari veya bireysel araçların tümü internete bağlanacak ve insansız gidebilir hale gelecek.

3. Robotlar: Sayıları ve özellikleri süratle artacak, uygulama ve kullanım alanları genişleye-cek, insanlık zamanla varlıklarına alışacak.

Her şey İnternete bağlanacak!

5

2020 yılında 50 milyardan fazla internete bağlı cihaz olacak. Bu konuda çok farklı araştırmalar yapılmış bulunuyor. Mevcut artış rakamlarına bakılacak olursa, 2020 yılında 50 milyardan daha fazla internete bağlı nesnenin olması muhtemeldir.

Hangi sektör olursa olsun, canlı veya cansız pek çok nesne internete bağlanacak. İnternete bağlanınca, her şey - her şeyle haberleşebilir hale gelecek. Bu, yepyeni iş modelleri, yeni kontrol mekanizmaları, yeni süreçler doğuracak. İnovasyon, işte o zaman yepyeni haller alacak.

Diğer yandan, internete bağlı her nesne data üretecek. İşin bu kısmı son derece kritik. Bu veriler kendi başına ekonomik değer arz edecek. Örneğin bugün telekom operatörleri izin veren müşterilerin lokasyon verilerini perakendecilere satmaktalar. Yarın daha pek çok başka veri, pek çok kişi ve kurum tarafından değerlendirilecek.

Özel hayatımızda kullandığımız elektronik olan veya olmayan pek çok eşya (nesne) zaman içinde internete bağlanacak. ‘Consumerization’ yani teknolojinin ‘tüketi-cileştirilmesi’ akımı, tüketicinin kullandığı teknolojilerinin ve servislerinin çok hızlı geliştiğini ifade etmektedir. Buna göre haneler çok kısa sürede akıllı haneler haline gelecek, tüketiciler de internetten azami şekilde yararlanan kişiler haline gelecek.

Bir yandan haneler ve tüketiciler nesnelerin internetine bağlanırken, diğer yandan ve daha önemlisi fabrikalar, araçlar, yollar, hastaneler, okullar, kamu daireleri, ofis binaları, enerji santralleri ve tüm şebeke ve akla gelecek her türlü ortam zaman içinde nesnelerin internetine bağlanacak.

NESN

ELERİN

İN

TERN

ETİ

6

Nesnelerin internetinin yaygınlaşma hızı eksponansiyeldir. Gordon Moore o meşhur makalesini Mart 1965’te yayınlamıştı. 50 yıldır geçerliliğini korumakta. Bu gidişle 50 yıl artan hızda ve şiddette geçerliliğini korumaya devam edecek.

Ekponansiyel artış son derece büyük ve hızlı demektir. 10 yılda bin kat, 20 yılda milyon kat, 30 yılda milyar kat, 40 yılda trilyon kat, 50 yılda katrilyon kat demektir. Nesnelerin internetinin eksponansiyel yaygınlaşması demek, yeryüzünde gördüğümüz, değeri belli bir rakamın üzerinde (100 TL üzeri gibi) olan her şeyin internete bağlanacağı anlamına geliyor.

Mikroçipler o kadar küçük bir hale gelecek ki, canlı veya cansız nesnelerin dokusuna dahil olacak. Herhalde 15 – 20 sene sonra ‘nesnelerin interneti’ gibi bir kavram kullanılmayacak, her şeyin internete bağlı olması sıradanlaşacak, işin ve eşyanın standardı haline gelecek. İyi mi kötü mü? Bizler buna şekil vereceğiz!

Spor, özellikle futbol sadece bir spor olmanın çok ötesine geçti. İcra edenler için bir yaşam biçimi ve profesyoneller için bir meslek, izleyenler için bir hayat amacı ve önemli bir hobi, uğraş alanı, takım sahipleri ve yöneticiler için ise tam manasıyla bir iş. Özellikle profesyonel futbol etrafında dev bir ekonomi dönmekte. Bu kadar paranın döndüğü bir ortamda, işleri tesadüfe bırakmak ne akıllıca olur, ne de ekonomik olur.

Sentio Sports iki önemli teknoloji geliştirdi. Birisi futbol sahasının kameralarla izlenmesi ve sahada cereyan eden aktivitenin raporlanması, analiz edilmesini yazılım aklı aracılığı ile yapmak. Diğeri ise sporculara bir cihaz giydirmek ve o cihaz üzerinden veri toplamak, sporcunun fizyolojisini ve performansını ölçmek, raporlamak ve analiz etmek. Bu ve buna benzer teknolojiler sporu dijitalleştirecektir. Rekabet hem sahada hem de teknolojiyle ve eldeki verilerle olacak.

Sentio Sports: sentiosports.com

GelecekHane 2014 Dijital 2.0 Konferansı: https://www.youtube.com/watch?v=ji53uKTzk4k

NESN

ELERİN

İNTER

NETİ

Sentio Sports Sporcunun İnterneti ve Sporun Dijitalleşmesi

Daha neler olacak?

2014 futbol dünya kupasında Almanya’nın şampiyon olması sportif yetkinlikleri sayesinde oldu. Ama teknoloji son derece kritik bir rol oynamıştı. SAP şirketinin HANA isimli gerçek zamanlı analitik araçlarını kullanarak takımın yönetim ekibi analitik kararlar vermiş ve rekabette büyük üstünlük kazanmıştı. http://www.telegraph.co.uk/technology/news/10959864/Germa-nys-World-Cup-tactics-shaped-by-data.html

7

Sizin ürünlerinize çip takılabilir mi? Takılırsa, neleri takip etmek istersiniz? Nasıl ve nerede ve ne kadar kullanıldığını bilseniz, neler yaparsınız? Acaba bu veriler sizin dışınızda kimlerin işine yarayabilir? Hangi sensörlerle hangi veriler toplanabilir? Acaba ürüne ne tür bir otomasyon kabiliyeti kazandır-mak faydalı olabilir?

Ürününüz internete bağlanabilirse, ne tür servisler verilebilir? Bu durumda ürün ne kadar olmalı, servislerin bedeli ne olmalı? Acaba servislerden gelir elde etmek mümkün olabilir mi? Müşterinin veya tüketicinin hayatına ne katabilirsiniz? Acaba şu an o ihtiyacını nasıl karşılamaktadır? Yoksa o servisi veren başka birileri var mı? Hiç araştırdınız mı?

Buna benzer daha onlarca soru sorulabilir. Bu sorulara cevap vererek, nesnelerin interneti akımına hazırlık yapılabilir ve trend fırsata ve inovasyona çevrilebilir.

NESN

ELERİN

İNTER

NETİ

Peki! Ne yapmalı?

Yeni özellikler genelde önce çok özel alanlarda, çok yüksek fiyatlı alanlarda, çok kritik operasyonlarda kendini gösterir. Bridgestone araç teker şirketinde de bu böyle oldu. Dev iş makinelerinde kullanılan çok büyük tekerler var, 3 – 4 metre çapında. Bu tekerler altın veya elmas madenlerinde kullanılan dev kamyonlarda ve iş makinelerinde kullanılıyor. Bu tekerlerin hava basıncı, nerede bulunduğu, ortam ısısı ve benzeri verileri toplanmakta ve merkeze iletilmekte. Bu sayede önleyici tedbirler almak üzere, algoritmalar çalıştırılıyor. Zira bir iş makinesinin devre dışı kalması çok maliyetli.

Bugün sadece dev tekerlerde uygulanan bu teknoloji, pek yakında teknolojinin ucuzlaması, küçülmesi ve talebin artmasıyla, tüm tekerlerde kullanılacaktır. Bu arada biriken veriler hem ar&ge süreçlerinde, hem müşteri hizmeti süreçlerinde, hem de her türlü optimizasyon çalışmasında kullanılacaktır. Belki bu verilerin ticari alıcısı dahi çıkabilir, verinin kendisi teker kadar değerli hale gelebilir.

Bridgestone bridgestone.com/products/speciality_tires/off_the_road/products/btag.html

GelecekHane 2014 Dijital 2.0 Konferansı:https://youtu.be/CwQbh6HdBwc?t=11m40s (11:40)

BriSA – Bridgestone: Teker hiç akıllı olur mu? Evet! Çok da iyi olur.

8

Trafikte ciddi vakit harcanıyor. İster toplu taşıma ile, ister özel araçlar ile olsun, hayatımızın büyük bir bölümü yollarda geçiyor. Toplu taşımada veya özel ulaşımda şoförler verimsiz bir faaliyet yürütmekte, büyük zaman kaybına uğramaktalar.

Son yıllarda pek çok sürüş asistanı devreye alındı. ABS, EPS, park sensörleri, kameralar, yağmur sensörü, aydınlatma sensörü, park etme asistanı ve benzerleri. Sonrasında biraz daha gelişmiş asistanlar devreye girdi. Sürücü uyuklama tespiti ve ikaz alarmı, mesafe ölçer ve ikazı, şerit takibi ve ikazı gibi… Şimdi yavaş ama emin adımlarla sürücüsüz, otonom araçlara doğru ilerlenebilir. Nitekim öncelikle Google, sonra bilindik diğer büyük otomotiv üreticileri sürücüsüz araç geliştirmeye başladılar. Önce prototip, sonra gerçek halleri geliştirildi ve başarıyla gerçek yollarda seyrettiler.

Öncelikle kontrollü ortamlarda, sonra nakliye filoları, sonra veri toplayan araçlar (mesela harita uygulamaları için), sonra kargo ve kurye araçları, sonra toplu taşıma (belki önce raylı, sonra raysız sistemlerde) insan kontrolü olmadan seyahat eden araçlar yaygınlaşacaktır. Zaman içinde buna toplum alışacak, normalleşecek. Sonrasında şahsi araçlar da yavaş yavaş insansız araca dönecek.

Ocak 2015’de Las Vegas’ta düzenlenen CES fuarında Mercedes otomobil üreticisi 2025 yılı vizyon araçları F015’i tanıttılar. Kişisel mahremiyet ve konfor ortamı

sağlayan bu araç, iş yerinizin veya evinizin doğal uzantısı gibi konumlandırılıyor. Seyahat etmek, işi veya aile ortamını terk etmek demek değildir. Bu araçta ön ve arka koltuklar birbirine bakmakta; aracı isterse insan sürebiliyor, isterse araç otonom ilerleyebiliyor.

Benzer gelişmeler hava sahasında yaşanacak. İlk e-ticaret şirketi Amazon, ABD’de dron ile sevkiyat yapabileceğini duyurdu. Ardından Domino’s Pizza, DHL kargo şirketi ve benzeri organizasyonlar takip etti. İlk yardım, acil ilaç sevkiyatı, felaket kurtarma gibi farklı senaryolar tespit edildi ve bugünlerde denenmekteler. Özellikle film endüstrisinde havadan çekim için dronlar hızlıca yaygınlaşacak gibi görünüyor.

SÜR

ÜC

ÜSÜ

ZA

RA

ÇLA

R

12

Sürücüsüz araçlar başarıyla yaygınlaşırsa, mevzuat uygun şekilde gelişirse, toplum buna alışırsa, trafikte, otoparklarda, AVM’lerde, fabrika tesislerinde ve havalimanı gibi büyük ve kamusal alanlarda otonom hareket eden araçların sayısı artacaktır. Çöp toplayan araçlar, yeri temizleyen robot-araçlar, kısa mesafeli insan veya yük nakliyesi yapan araçlar çok mantıklı uygulama alanları olacaktır.

Aynı şekilde dronlar yaygınlaşacak. Mevzuat müsaade ederse, teknik özellikleri gelişirse, toplum alışırsa, dronlar uçan kuryeler olacaktır. Ambulans servisleri, felaket kurtarma, gözetleme ve veri toplama gibi pek çok ilginç uygulamanın yaygınlaşması beklenebilir. Özetle, havada, karada ve suda otonom araçların sayısı, çeşidi ve uygulama alanları artacaktır.

Şirketinizde araç kullanımı var mı? Acaba araç otonom olsa, nasıl olur? Şirketinizin değer zincirinde nakliye işleri nasıl yapılmakta mıdır? Acaba dron kullanımı için bir alan olabilir mi? Bu alandaki ilk denemeleri hangi konuda, nasıl yapabilirsiniz?

Bunun için ne tür yetkinliklere ihtiyacınız var? Küçük bir dron alarak, yetkinlik kazanabilir, denemelere başlayabilirsiniz. Zaman içinde mutlaka kullanılabilir bir alan tespit edeceksiniz. Bu konuda uzmanlığı olan kişi ve kurumlarla iş birliği yapılabilir, üniversitelerle birlikte araştırma yapılabilir.

Denemeleri kamu oyu ile paylaşmakta fayda var. Bir yandan iletişim değeri taşımakta, diğer yandan ise bu konuda fikri olan, yetkinliği olan kişilerin dikkatini çeker, çözümlerini getirmelerine, paylaşmalarına vesile olur.

Peki! Ne yapmalı?

SÜR

ÜC

ÜSÜ

Z AR

AÇ

LAR

Daha neler olacak?

13

Robot denildiğinde, akıllara ‘Terminatör’, ‘I Robot’ ve benzeri filmler gelir. Robot illa insana benzer yapılar olmak zorunda değildir. Elektronik ve mekanik ekipmanlardan oluşan, pro-gramlı veya kendiliğinden bir takım işlemleri otomatik olarak yapan cihazlara, robot denir.

Bugünlerde robotlar sanayide ve hizmet sektöründe çok farklı şekillerle çok hızlı yaygınlaşmaktalar. Ağır yük taşıyan veya ağır bir işlem yapan sanayi tipi robot kolları oldukça vasıflı bir hale gelmiş durumda. Son derece hızlı ve büyük oranda hatasız işlem yapmaktalar.

Diğer yandan hareketli servis robotları hızlıca gelişmekte. Evlerde elektrikli süpürge işi gören, bahçelerde çim biçme makinesi görevi gören cihazlar giderek olgunlaşmakta ve yaygınlaşmakta. Fiyatları ucuzladığı ve teknolojileri geliştiği için, yaygın kullanım alanı bulmaktalar.

Oyuncak robotların ve eğitim amaçlı robot teknolojilerinin yaygınlaşması ise bam başka bir etkisi olmakta. Böylece çocuklar ve gençler çok erken robotlarla tanışmaktalar. Bu tanışma korkuları ve endişeleri azaltıyor. Daha önemlisi, robotik dünya için gerekli ilgi ve vasıfların gelişmesine,katkıda bulunuyor.

İnternet ve açık kaynak (yazılım ve donanım için) gelişmesi ve yaygınlaşması ise, robotların çok hızlı gelişmesini körükle-mekte. Hazır donanım ekipmanları, hazır yazılım bileşenleri, bunların eğitim materyalleri, kurslar, yarışmalar, ödüller, bu

ekosistemin hızlanmasına ve gelişmesine yardımcı olmaktadır.

Tüm bunlardan dolayı, robotlar önümüzdeki 10 – 20 yıl içinde, bundan önceki 40 – 50 yılda geliştiğinden çok daha fazla gelişecektir.

Evlerde, iş yerlerinde, mağazalarda, fabrikalarda, parklarda, okullarda, hastanelerde ve daha farklı pek çok alanda çeşitli robotlarla karşılaşmamız kaçınılmaz. Bunun için hazırlıklar yapmak gerekiyor.

RO

BO

TLAR

9

Robotların sayısı, çeşidi ve vasıflarının artışı eksponansiyel olacak. Bu durumda yeryüzündeki çalışan ve hizmet veren robot sayısı çok hızlı artacak. Yaşam ve çalışma ortamlarında robotlarla karşılaşmak normal olacak. Bazı meslekler insanlar için tarihe karışacak. Bazı alanlarda robotlar üstünlük elde edecek.

Şüphesiz ki bunun işsizlik, rekabet, sosyal adalet ve benzeri toplumsal dengeler üzerinde etkileri olacak. Zaman içinde bunlar tartışılacak, çözümler bulunacak ve uygulanacak. Artan rekabet, devam eden verimlilik arayışı ve inovasyon sonucu robotların yaygınlaşması kaçınılmaz.

İnsanlar robotların bazı özelliklerinden istifade etmeye başlayacaklar. Robotlar bazı durumlarda insanlardan üstün olabilir. Daha güçlü, daha hızlı, daha kusursuz hareketler gibi. İnsanla robot karışımı (cyborg) yapılar görebiliriz. Servis elemanları, üretim personeli, elbette askeri alanda, ama henüz düşünemediğimiz ilginç başka bazı alanlar da olabilir. ETH Zürih Üniversitesi bu durumu anlatmak için ilginç bir spor müsabakası icat etmiş: Cybathlon. (http://cybathlon.ch/)

Mobil yaşam ve çalışma alışkanlıkları modern profesyonellerin aynı gün içinde birden fazla mekanda olmalarını gerektiriyor. Bazen genel müdürlük ofisinde, bazen fabrikada, bazen bölge ofislerinde, bazen ise bayide veya müşteride. Sürekli seyahat etmek hem maliyetli, hem zaman kaybı, hem de yorucu.

Bu duruma bir çözüm opsiyonu, uzaktan görüşmeler yapmak. Görüntülü telefon buna çok önemli bir açılım getirmiş durumda. Ama Inrobotek şirketinin Türkiye’de distribütörlüğünü yaptığı Double isimli görüntülü görüşme robotu son derece sempatik bir çözüm. GelecekHane’nin Kasım 2014’te yaptığı Ticaret 2.0 etkinliğinde Inrobotek sahnede Double robotunu göstermiştir. Bu robot sayesinde sadece görüntülü görüşme değil, aynı zamanda mekanda uzaktan kumanda ile gezinebilir, görüntünüzün yüksekliğini ayarlayabilir hale geliyorsunuz.

Fiyatı gayet uygun olan bu cihaz, robotların hayatımızın farklı alanlarına ne kadar hızlıca ve kolayca giriş yapabileceklerinin çok iyi bir örneği.

Double Robotik: www.doublerobotics.com

Inrobotek: inrobotek.com.tr

RO

BO

TLAR

Inrobotek Ofis Robotları

Daha neler olacak?

10

Peki! Ne yapmalı?Evinize, ofisinize veya iş yerinize bir robot alın. Onunla vakit geçirin. Nasıl kullanabileceğinizi düşünün, araştırın, ekipler kurun, deneyin. Personel elimine edilmesinden çekinmeyin. Personelinizi daha vasıflı ve insan özellikleri gerektiren işlere doğru kaydırınız. Zira zaman içinde zaten tüm otomasyon işleri robotlar veya yazılım robotları (algoritmalar) tarafından yapılacak.

Robot uzmanları ile iş birliği yapın. Gündemi takip edin. Ortak ve açık inovasyon yapılabilir bir ortam oluşturun. İster

11

RO

BO

TLAR

11

ofiste, ister evde, ister üretim ortamında, ister farklı ortamlarda, robotların yapabileceği, daha iyi veya daha hızlı veya daha ucuza veya daha emniyetli bir şekilde yapabileceği işler vardır. Bunları dışarıdan bakan bir gözle birlikte tespit edebilirsiniz.

Çocuklarınızı robotlarla tanıştırın, tepkilerini gözlemleyin. Olumlu yaklaşan durumlarda, bu yönde yetkinliklerinin gelişmesi teşvik edilebilir. Nitekim robotik alanı yakın gelecekte iyi bir istihdam alanı olacağı kesindir. Bu alandaki en yaygın ve başarılı organizasyon FIRST organizasyonudur. Dünya çapında robot yarışmaları düzenlemektedir. (http://www.usfirst.org/)

Her Şey Akıllı Hale Gelecek!

BU

LUT B

İLİŞİMV

E ÖTESİ

Gordon Moore Mart 1965 yılında o meşhur makalesini kaleme almış. Aradan 50 yıl geçti, halen geçerliliğini korumakta. Her iki yılda çipin üzerinde sığdırılabilecek transistör sayısı iki katına çıkar. Çoğu zaman bu iki yıl 18 aya düştü, bazen daha da hızlandı. Bu eksponansiyel bir artış demektir. 1965 yılındaki ilk çip ile bugün nesnelerin internetinde kullanılacak toplu iğne başı kadar olan çip arasında milyarlarca kat fark var. Önümüzdeki 50 yıl boyunca bu artış devam edecek.

Eksponansiyel artış yalnızca çiplerin ve bilişim sek-törünün hızlı gelişimini sağlamadı. Bilişim ile birlikte tüm dünyanın katlanarak büyümesine ve gelişmesine katkıda bulundu. Bilişim teknolojinin bu denli hızlı gelişmesi, iletişim şebekesinin tümüyle dijitalleşmesine ve sonrasında internetin yaygınlaşmasını sağladı. Bu gelişmeler toplumun, ekonominin ve hayatın hızlanması-na, gelişmesine ön ayak oldu.

Bilişimin buharlaşması, yani bulut bilişime dönüşmesi sayesinde, tüm sektörler, tüm bilimler, hayatın tüm alanları eksponansiyel şekilde gelişecek. Herhangi bir eşya veya canlı internete erişir hale getirildiği an, istenildiği kadar akıllı hale getirilebilir. Bulut bilişimi ve onun sağladığı servislere erişim sağlandığı an, kapılar sonuna kadar açık.

Mobil cihazların yaygınlaşması, üzerindeki uygulamaların çeşitlenmesi, bulut bilişimi ile en küçük ve en hesaplı

cihaz dahi sonsuz hesaplama kapasitesine erişmekte. Böylece en küçük cihaz dahi, her türlü işi yapabilir hale geldi. Bant genişliğinin artması, bulut bilişimi kapasitesi-nin genişlemesi, maliyetlerin sürekli düşmesi bu trendi körüklemekte, hızlandırmakta.

15

BU

LUT B

İLİŞİM V

E ÖTESİ

2013 yılında Borsa İstanbul, ABD’li NASDAQ ile stratejik bir anlaşma yaptı. NASDAQ Borsa İstanbul’a küçük oranda ortak oldu. Ama çok daha önemlisi teknolojik altyapısı konusunda bir anlaşma yapıldı. NASDAQ sistemi İstanbul’a kuruluyor.

Bu altyapı ile çok daha fazla menkul değerler işlemleri yapılabilecek, harici partiler borsa sistemine çok daha hızlı ve kapsamlı entegre olacak. Borsa veri merkezi kapasitesi ciddi oranda büyütülmekte. Bu veri merkezi yanında, harici partiler için dedike bir veri merkezi daha tahsis edilecek.

Algoritmik işlemler için, yenilikçi finansal servisler için, her türlü alım satım işlemi için, bilişim altyapısı kullanılacak. GelecekHane’nin 2014 yılındaki Finans 2.0 etkinliğinde Borsa İstanbul’un Teknolojiden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı bu gelişmeleri paylaştı.

Borsa İstanbul Menkul Piyasaların Bilişim Altyapısı

Moore yasası devam edecek. Muhtemelen artan hızla devam edecek. 10 yılda bin kat, 20 yılda milyon kat, 30 yılda milyar kat performans ve kapasite artışı görülmesi son derece muhtemel. Mevcut bilişim mimarisi dışında, önümüzdeki yıllarda kuantum bilişim, nöro bilişim, organik bilişim ve benzeri yenilikçi ve deneysel açılımlar görülecek.

Mobil cihazlar, giyilebilir cihazlar, nesnelerin interneti ve beraberinde gelen çipler, sensörler, akıllı şehirler, akıllı araçlar, akıllı mağazalar, akıllı okullar, akıllı enerji şebekesi ve daha niceleri geliştikçe, yaygınlaştıkça, bilişim kapasitesi gereksinimleri daha da artacaktır. Bunlar büyük oranda bulut bilişim yöntemiyle giderilecektir.

Daha neler olacak?

16

Kurumunuzda çalışan sistemlerin bulutlaştırılması için bir inceleme başlatınız. Mevzuatın uygun olduğu, iş modelinin uygun olduğu, teknik mimarinin uygun olduğu tüm sistemleri zaman içinde bulut bilişime devredin.

Yalnızca merkezi sistemlerin bulutlaştırılması değil, onlara mobil cihazlar aracılığıyla erişilir hale gelmesi tüm ofis ve çalışma düzeninizi değiştirecektir. Zira çalışanlar masalarındaki bilgisayara bağlı kalmayacak, dilediği yerden, uygun olan tüm cihazlardan sistemlere erişebilir hale gelecek. Bulut bilişim, organizasyonunuzu özgürleştirecektir.

17

Peki! Ne yapmalı? BU

LUT B

İLİŞİM V

E ÖTESİ

Sistemlerinizin sürekli güncellenmesi, sürekli yenilenmesi ve mobil cihazlarda alışık olduğumuz mobil uygulamalara (app) dönüşmesini düşününüz, sağlayınız. Çalışan ihtiyaç duyduğu uygulamaları kurumunuzun ‘app’ ortamından kendisi indirsin, kursun ve çalıştırsın. Sistemler arka planda bulutta dursun, veriler merkezde biriksin.

Aynı zamanda kurumunuzun uygulamalarına harici uygulamaların entegre olabilmesi için bir ara yüz (interface) geliştiriniz. Bu ara yüz (API) sayesinde 3. Partiler tamamlayıcı ve genişletici yazılımlar geliştirebilir, sisteminize özellikler katabilirler. Özellikle kurumsal ilişkilerde (B2B) bunun çok büyük yararları olacaktır.

Ayrıca ve belki en önemlisi, sonsuz bilişim kapasiteniz olsa, neleri hesaplamak isterdiniz? Müşterilerinizi her an takip etmek, profillemek, anlamak, tahmin etmek mi? Tedarik zincirinde optimizasyon yapmak mı? Kurumunuzun risklerini değerlendirmek, sahtekarlıkları tespit etmek, gelirleri güvence altına almak mı? Zira bulut bilişimi size aslında sonsuz bilişim kapasitesi sunabilir. Eğer çözmek istediğiniz problem buna değerse, bir gelir – gider hesabıdır.

17

BÜ

YÜ

K V

ERİ

VE Ö

TESİSon yılların en çok anılan teknoloji trendlerinden birisidir. Büyük Veri – Big Data. Peki gerçekten bu kadar önemli mi? EVET!! Büyük Veri – yani big data – aslında açık kaynak teknik bir implementasyon yaklaşımı olarak başladı. Büyük miktarda verilerin, bilgisayar tarafından özel bir donanım ve özel bir yazılım ile çok hızlı işlenebilir, analiz edilebilir hale gelmesini sağladı. Özellikle internet şirketlerinin web sayfasına gelen müşteriye bir katma değer sunabilmek için milli saniyeler mertebesinde hareket etmeleri gerekiyor. Bunun için büyük veri teknik çözümler çok önemli bir hale geldi ve her geçen gün gelişmeye devam etmekte.

Büyük veri uygulamalarının büyük başarısı sonrasında, bu trend aslında verinin önemini, ne kadar çok veri kullanılabilirse, o kadar derin analiz yapılabilir, o kadar faydalı sonuçlar alınabilir gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Büyük veri trendi bundan dolayı gözleri ve dimağları açmıştır, bundan dolayı çok anılmaktadır.

Dünyada üretilen veri miktarı eksponansiyel bir şekilde artmakta. Artış hızı, veri çeşitliliği, veri derinliği ve verinin sürati sürekli artmaya ve karmaşıklaşmaya devam edecek-tir. Mevcut yakalama ve yönetim yaklaşımları yeterli kalmayacaktır. Bu konuda güçlü yetkinlikler geliştiren kurumlar, geliştiremeyenlerle aralarındaki farkı sürekli açacaklardır.

GelecekHane kurucusu Halil Aksu geçtiğimiz yıllarda bu konuyla ilgili iki kitap yayınladı. Halil Aksu kitaplarında,

Bilginin Gücünü metaforik hikayelerle betimliyor, okuyucuyu bir yolculuğa çıkarıyor. Yolculuk en basit veri işleme gerçeklerinden başlayıp, bilginin Nirvana’sına kadar uzanıyor.

Bu kitaplarda pek çok farklı sektörden gerçek uygulamalara örnekler veriliyor. Perakendecilik, sigortacılık, bankacılık, üretim, lojistik, e-ticaret, telekom sektörü gibi oldukça farklı ama bir o kadar da rekabetçi olan alanlarda, veri işleme üzerine yapılan projelerle ne tür rekabetçi avantajlar elde edildiği aktarılmakta.

Günümüzde veri, kendi başına bir varlık haline geldi. Telekom operatörleri, kabul eden müşterilerinin lokasyon verilerini parayla satmakta. Diğer sektörler için bu çok değerli bir bilgi. Bazı merkezi kayıt kuruluşları, özellikle finansal hizmetler sektörlerinde, konsolide verileri satmakta. Müşteri kredibili-tesi, toplam borç bakiyeleri, toplam kredi limitleri ve benzeri veriler çok önemli. Bu konuya aklını yoranlar, gelecekte normal ürün ve servislerinin dışında, ayrıca veri / bilgi varlıklarından ve bunlarla ilgili faaliyetlerinden ciddi gelir elde edeceklerdir.

18

Bugüne dek veriler genelde sistemleri kullanan insanlar tarafından üretildi. Ekranlara müşteri verileri girildi. Fabrikalarda üretim verileri kaydedildi. Depolarda sevkiyat, kamyon verileri üretildi. Bu faaliyetler artmaya devam edecektir. Sistemler her alana yayılacaktır. Sistemler giderek küçüldüğü için, performansları arttığı için, depolama kapasiteleri arttığı için, veri üretiminin önünde herhangi bir sınır bulunmuyor. Ama artık verileri sadece insanlar değil, sistemlerin kendileri de üretmekte. Nesnelerin interneti ile bu katlanarak artacaktır. Ayrıca müşteriler kendi verilerini üretmeye başladı. Sosyal paylaşım ağlarında müşteriler her türlü bilgilerini ve görüşlerini ser-bestçe ifade etmekteler.

Dünyada olan biten neredeyse her şey kayıt altına alınmakta. Şimdi önemli olan bunları analiz etmek, anlamlandırmak, bu anlamdan değer elde etmektir. Bunun için matematiksel modeller, analitik yöntemler ve bunları hesaplayacak bilişim gücüne gereksinim var. Biyoteknoloji bilgi tabanlı bir bilim ve teknoloji alanı, bilgi ve bilişim tabanlı yeni bir sektör. Aynı şekilde, malzeme bilimleri ve nanoteknoloji bilgi ve bilişim tabanlı yeni sektörler arasında yer alıyor. Enerjinin geleceği, ister yenilikçi üretim yaklaşımları olsun, ister dağıtımı olsun, ister tüketimi ve tüketilenin tasarrufu olsun, tümüyle bilgi ve bilişim tabanlı olacaktır.

Özetle, mevcut sektörlerin evrimi ve yeni sektörler dijital zemin üzerinden yükselecek. Rekabet sermaye gücü ile değil, bilginin gücü ile yürüyecek. En geniş kadrolar, en çok MBA dereceli yöneticisi olanlar değil, en kaliteli verisi olan ve veri bilimcileri ile bunlardan değer üretenler kazanacak.

GelecekHane’nin 2014 yılındaki Dijital 2.0 etkinliğinde Tanı şirketinin Genel Müdürü Engin Oytaç çok önemli bir konuşma yaptı. Yıllardan beri tüm Koç Grubu ve anlaşmalı diğer kurumların müşteri verilerini ve alışveriş verilerini toplamaktalar. Bu veriler sürekli bir şekilde analiz edilmekte. Analitik mod-eller ve yöntemler sürekli geliştirilmekte ve derinleştirilmekte.

Müşteriler hakkında gerçek alış veriş bilgileri, sanal ortamdaki gezinme ve alış veriş verileri ve müşterilerin sosyal medya, kendi istekleriyle paylaştıkları diğer veriler harmanlanmakta. Bu verilerle ciddi profilleme ve segmentasyon yapılmakta, davranış analizleri yapılmakta. Müşterilere daha iyi hizmet vermek için, müşterilere özel anlamlı kampanyalar yapmak için, lokasyon verileri üzerinden anında faydalı önerile-rde bulunabilmek için, büyük veri çözümleri kullanılmakta.

Veri miktarı arttıkça, bilişim kapasitesi arttıkça, algoritmalar geliştikçe, deney-imler arttıkça, veri bilimcilerinin sayısı arttıkça, müşterilere sağlanan katma değer de artacaktır.

BÜ

YÜ

K V

ERİ V

E ÖTESİ

TANI (PARO) Müşterinin Dijitalleşmesi

Daha nelerolacak?

19

BÜ

YÜ

K V

ERİ V

E ÖTESİ

İki kritik bileşen var. Birincisi veri kalitesi. İkincisi ise veri bilimcisi kalitesi. Nicelik de önemli, ama nitelik farkı yapandır. Kaliteli veri, doğru sorularla karşılaştığında, veri bilimcisi veya analist doğru cevabı bulabilir. Veriler temiz değil, tamam değil, kaliteli değilse, doğru soruyu dahi sorsanız, yanlış cevaplar alırsınız. Veri bilimciniz kaliteli değilse, doğru soruyu sorabilseniz dahi, cevabı nasıl bulacağınızı çözemezsiniz.

Herhangi bir kısıt yokmuşçasına, cevabını aradığınız soruları sormalısınız. Bu sorulara cevap vermek için ihtiyacınız olan tüm verileri düşünmelisiniz. Elinizde olmayanları nasıl edineceğinizin çözüm yollarını bulmalısınız. Tüm verileri hızlıca, kolayca, maliyetsiz nasıl analiz edeceğinizi, hesaplama modelinizin ne olması gerektiğini çözmelisiniz.

Doğru soruları sorabilmek için, başka sektörlerden ve alışık olmadığınız disiplinlerden yararlanmalısınız. Kendi sektörünüzün dışında, benzer bir soruya çok farklı cevaplar verilmiş olabilir. Belki sizin de işinize yarayabilir. Ayrıca doğru soruları sormak için belki etnografya, antropoloji, sosyoloji, davranış bilimlerine ihtiyacınız olabilir. Daha farklı bilim dalları da olabilir. Mühendis, işletmeci, teknik uzman, sosyal uzman ve tasarımcı aynı masada oturmalı, farklı bakış açıları ve yaklaşımlar harmanlanmalı. Emin olunuz ki, farklı sorular duyacaksınız, farklı cevaplar vereceksiniz.

Bir başka önemli konu, verinin görsel hale getirilmesi, dokunulabilir hale getirilmesi, konuşur hale getirilmesidir. Mobil cihazların yaygınlaşması, tüm ekranların dokunulabilir hale gelmesini sağladı. Verilerin renkli, ani-masyonlu, dokunulabilir olarak sunulması, son derece etkili bir çözüm. Sonrasında veriler ve onların gösterimi, etkileşimli, öngörülü ve otonom kararlar alabilen hale gelecektir. (detaylar ‘Yapay Zeka’ bölümünde)

Peki! Ne yapmalı?

Geçtiğimiz yıllarda Migros BT birimi her mağaza müdürünün kullanımı için bir tablet dağıttı. Üzerine bir mağaza müdürü uygulaması yüklendi. Mağazanın vaziyeti, stoğu, rafları, hedefleri ve başka neler varsa, bu uygulamanın içinde.

Böylece mağaza müdürü ister mağazada olsun, ister olmasın, mağazanın vaziyetini an be an görebilir, takip edebilir ve yönetebilir hale gelmiş oldu. E-posta, diğer uygulamalar ve internet ekranı ile mağaza müdürü bir tablet ile her türlü görevini yerine getirebilir duruma geldi.

Migros Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Bartın GelecekHane’nin Kasım 2014’te yaptığı Ticaret 2.0 etkinliğinde bu gelişmeleri paylaştı.

Migros’un bu sayede hedef takip, performans artış ve çalışan / yönetici mem-nuniyeti konusunda elde ettiği faydaları aktardı.

Migros Her müdüre bir tablet

20

YA

PA

Y ZEK

ANormal koşullarda bilgisayar programları, programlandığı şekilde ve yalnızca o şekilde çalışırlar. Programcılar olası tüm durumlar düşünmek, her biri için arzu edilen davranışları ve komutları teker teker tanımlamak zorundadır.

Yapay zeka böyle değildir. Sinir ağları yöntemi ile, makine öğrenimi yöntemi ile, derin öğrenim yöntemi ile, program öğrebilir hale getirilmektedir. Kullanıldıkça, yani öğrendikçe, yapay zeka oluşmaktadır. Böylece her durum teker teker programlanmak zorunda değildir. Bilgisayar kendisi öğrenir hale gelmekte, böylece farklı durumlarda nasıl davranması gerektiğini kendi kendine çözebilir hale gelmektedir.

Yapay zeka oldukça eski bir disiplin olmakla birlikte, son yıllardaki bilişim gücü ve veri miktarı ile karşılaşınca, güncel ve çok güçlü hale gelmiştir. Bugünlerde büyük teknoloji şirketleri ve internet devleri bu alana çok yatırım yapınca, bir anda herkesin dikkatini çekmiştir.

IBM şirketi Watson isimli bir yapay zeka yazılımı geliştirmiştir. Bir TV yarışma programında önceki şampiyonlara karşı kazanınca, çok popüler oldu. Aynı yazılım bugünlerde bazı hastanelerde doktorlara tedavi önerilerinde bulunması için kullanılmakta. Kullanım alanları önümüzdeki yıllarda çok hızlı genişleyecektir.

Başka güzel bir uygulama örneği ise akıllı cep telefonlarındaki kişisel asistanlar. Apple Siri, Microsoft Cortana, Google Now ve Amazon Echo’nun içindeki akıl, yapay zekadır. Bugünlerde

çok sınırlı sayıda işlem yapabiliyorlar. Ancak eksponansiyel artış ile önümüzdeki yıllarda bu kişisel asistanlar gerçek insan asistanlarının yapabildiği pek çok işi yapabileceklerdir.

2014 ve 2015 yıllarında yapay zekanın insanlığı tehdit edici bir unsur olup olamayacağı konusu ünlü şahsiyetler tarafın-dan tartışıldı. Müspet düşünenler kadar, menfi düşünenler de bulunuyor. Menfi düşünenler, yapay zeka çalışmalarına etik değerler kazandırılması ve insanlığa hizmet etmesinin güvence altına alınması gerektiği savunuyorlar.

21

Üstün bir zekanız olsaydı, hangi problemi çözmek isterdiniz? Kurumunuzdaki en kritik soru hangisi? Sonsuz bilişim kapasiteniz olsa, sonsuz yapay zekanız olsa, hangi alanda kullanmak istersiniz? Bunu tespit ettikten sonra, yavaş ama emin adımlarla bu kapasiteler zaman içinde kurulabilir. Problemi çözdükçe, oluşan katma değer bu çalışmaları fonlayacaktır.

Robot ile yapay zeka kombinasyonu ve beyin bilimi ile yapay zeka kombinasyonu şirketinizde, organizasyonunuzda hangi alanlarda uygulanabilir? Böyle bir kabiliyetiniz olsa, hangi işi kolaylaştırmak, makineye yaptırmak, hızlandırmak, akıllandırmak isterdiniz?

Kendi sektörünüzde bu alandaki çalışmaları takip edin. Rekabet sermaye gücü ve bilek gücü ile değil, akıl ve zeka gücüyle yapıla-cak. İster gerçek insanların zekası, ister yapay zeka. İnsan aklının yetmediği ve maliyetinin ekonomik olmadığı alanlarda, yapay zeka devreye girecektir. Bunu kullanabilen ile kullanamayanlar arasındaki rekabet gücü eksponansiyel olarak açılacaktır.

Peki! Ne yapmalı? YA

PA

Y ZEK

AGelişen yetkinlikler, öğrenilen kullanım alanları, artan veri miktarı, artan ve ucuzlayan bilişim kapasitesi, yapay zeka uygulamalarının süratle gelişmesine ve yaygınlaşmasına sebep olacaktır. İyisi ve kötüsü ile medyada sürekli yapay zekadan bahsedilmesiyle konu iyice popüler hale gelecektir.

Bilişim kapasitesinin eksponansiyel artmasıyla, yapay zeka kabiliyetleri de eksponansiyel gelişecektir. Sağlık, enerji, akıllı şehir, eğitim, savunma, perakendecilik, bankacılık, sigortacılık ve daha pek çok alanda yapay zekanın aklı mevcut ve yeni sistemleri daha akıllı hale getirecektir.

Robotlarla yapay zekanın kombinasyonu en ilginç ve en büyük potansiyel vaat eden, aynı zamanda en ürkütücü olan senaryoları barındırmaktadır. Eğer robotlar çok gelişirse, kendilerini programlayabilir ve her şeyi öğrenir hale gelirse, çok güçlü ve çok akıllı hale gelebilirler. Bu hal insanlığın akıbetini tehdit edebilir. Asimov kuralları bunu önlemek için bilinen bir yöntemdir. Ama dikkatli olmakta yarar vardır.

Tüm bunların yanı sıra beyin bilimi çok hızlı gelişmekte. Beyin bilimindeki araştırmalar tümüyle bilişim tabanlı ilerliyor. Bundan dolayı beyin ile bilgisayar arasında bağ kurmak çok önemli bir araştırma alanı. Bu araştır-maların gelişmesiyle, beyin ile bilgisayar arasında bir ara yüz gelişecektir. Şu an için beyinden bilgisayar yönünde veriler akmaya başlamış durumda. İleride diğer yönde veriler akabilir mi? Yani dijital veriler beyne yüklenebilir mi? Beyinde bazı düşünceler silinebilir mi? Bazı yetkinlikleri dijital olarak yüklenebilir hale gelir miyiz? Bir romanı hap haline getirebilir, bu romanın hapını yutup, kitabı okumuş gibi olabilir miyiz? Araştırmacılar bu soruların üzerinde çalışmaktalar. 10, 20, 30, 40, 50 yıl sonrası için farklı öngörüler bulunmakta.

Daha neler olacak?

22

AR

ACILA

R O

RTA

DA

NK

ALK

ACA

KInternet pek çok sınırı ve kısıdı ortadan kaldırmaktadır. İnternet açılan bir dükkan haftanın her günü 24 saat boyunca açıktır. Aynı şekilde internetteki bir dükkan veya servis dünyanın her yerinden erişilebilirdir.

İnternet aynı zamanda değer zincirinde aracıları ortadan kaldırmaktadır. Doğrudan üretici, ürün veya hizmetini tüketiciye sunabilir. Elbette ölçek ekonomisi ve pazarlama kabiliyeti etkilidir, ama çok küçük bütçeler ve akıllıca yaklaşımlarla, çok küçük ölçekli bir girişimci dahi, büyüklere kafa tutabilmektedir.

Dünyada bunun en iyi örneklerinden biri UBER’dir. Araç

ile yolcuyu bir mobil uygulama üzerinden buluşturmak kadar basit bir iş modeli. Siyah limuzin, taksi, özel araç ve daha farklı kategorileri var. Ama temelinde hizmeti veren ile hizmeti alan arasında doğrudan bir ilişki kurul-maktadır. İlişkiyi kuran küçük bir komisyon alması da makul bir katma değerdir.

Meşhur global bir örnek daha: AirBnB. Konaklama imkanı olan ile konaklama ihtiyacı olanları bir web sitesi ve bir mobil uygulama aracılığıyla buluşturmaktadır. Hotel ve profesyonel konaklama ekosistemini ciddi bir şekilde tehdit etmektedir.

Türkiye’de Aracıları Ortadan Kaldıran ÖrneklerTürkiye’de de benzer fenomenler bulunmaktadır. Sahibinden.com emlakçıları gereksiz hale getirmektedir. Yemeksepeti.com acıkan insanlar ile yemek satanları buluşturmaktadır. Bunun için kredi kartı bilgisi dahi gerekmemektedir, ödeme kapıda. Yakın zamanda tazedirekt.com meyve ve sebze üreticileri ile tüketicileri buluşturmaktadır.

23

Demek ki bu önemli bir trend ve henüz daha yeni başlamaktadır. Acaba sizin iş modeliniz ne durumda? Değer zincirini uçtan uca incelemesiniz. Aracılar kimler? Sağladıkları katma değer var mı? Sizin iş modeliniz ne? Sizin kattığınız değer nedir? Sizin yaptıklarınız dijital hale getirilebilir mi? Robot, nesnelerin interneti, büyük veri, algoritmalar sizin yaptıklarınızı yapabilir mi? Cevap evetse, o robotları, algoritmaları siz geliştirseniz, iyi edersiniz.

Özetle aracı olmayın, katma değersiz kalmayın, aradan çıkarılabilir durumdan kurtulun. Tüketici ve üretici ile doğrudan güçlü bağlar kurun. Olabildiğince süreçleri kolaylaştırın, yalınlaştırın. Bunun için dijital teknolojiler son derece yararlı olacaktır. Amacınız dijital olmak değil, amacınız tüketiciye, müşterinize değer katmak olmalıdır.

Peki! Ne yapmalı?

AR

AC

ILAR

OR

TAD

AN

KA

LKA

CA

KDaha pek çok örnek sayılabilir. Pek yakında hava yolu şirketi hayranı değil, Expedia.com hayranı veya Tripadvisor.com üyesi oluşabilir. Zira seyahati keyifli kılan, hesaplı kılan, mümkün kılan otel zinciri veya hava yolu şirketi değil, adı anılan seyahat portalleridir.

Emlakçılar, galericiler, çöpçatanlar, komisyoncular, katma değer ilave etmeyen alsatçılar ve benzeri her türlü aracı, zaman içinde internet, mobil uygulamalar, data servisleri ve benzeri dijital geleceğin imkanları ile ortadan kaldırılacaklar.

Sigorta acenteleri, banka şubeleri, otomotiv bayileri, beyaz eşya mağazaları internetin veya mobil uygulamanın sağlayamadığı bir değer ortaya koymazlarsa, pek yakında elimine olmak zorunda kalacaklardır.

Bu arada insan beşeri bir varlıktır. Her türlü işlemini sadece internet üzerinden yapmayacaktır. Mutlaka sokağa çıkacak, iş yerine gidecek, kahve içecek, mağazalara uğrayacak, sosyalleşecektir. Ama temel ihtiyaçlarını karşılamak için, araştırmalarını, fiyat karşılaştırmalarını, çevresindekilerin yorumlarını almak için öncelikle dijital kanallara başvuracaktır.

Dolayısıyla gelecek sadece sanal alemlerde kafamızda gözlüklerle gezindiğimiz ve yalnız başımıza kaldığımız bir dünya olmayacaktır. Gelecek daha çok, sanal dünyanın, dijital kanalların ve fiziki mekan, insan ve eşyaların bir arada deneyimlendiği, insan odaklı tasarımın ön planda olduğu ve bütünleşik deneyimin zenginleştiği bir dünya olacaktır. Ama sadece komisyon alan, süreci zorlaştıran, bir değer katmayan aracılara gelecekte pek yer olmayacak.

Daha neler olacak?

24

BED

ELLER O

RTA

DA

NK

ALK

ACA

KTeknolojinin gelişmesi ve ucuzlamasıyla ve ürün ve servislerin dijitalleşmesiyle, maliyetler sürekli düşmektedir. Tümüyle dijital olan bir ürün veya servisin marjinal maliyeti ihmal edilebilir, bedelsiz varsayılabilir. Jeremy Rifkin bu konuda ve bu başlığı olan bir kitap yayınlamıştır. 21. yüzyılda pek çok sektörde ve hatta kamusal alanda paradigmanın köklü bir şekilde değişeceğini savunmaktadır. Rekabet hizmet kalitesi ve insan odaklı tasarım üzerinden yürüyecektir.

Buna benzer fikirleri daha önce Chris Anderson da ortaya koymuştu. ‘Uzun Kuyruk’ (Long Tail) ve ‘Bedelsiz’ (Free) isimli kitaplarında dijital ürünlerin ve dijital dağıtım kanalların işin kurallarını kökten değiştirdiğini vurgulamıştı. Amazon gelirinin %60’ını uzun kuyruk kapsamında elde etmektedir.

Bedelsiz iş modelleri farklı bir şekilde aslında o kadar da yeni değil. Tıraş bıçağının ücretsiz verilmesi, sonraki bıçakların parayla satılması bilinen bir modeldir. Telekom operatörleri belli bir süre sadakatini vaat eden müşterilere cep tele-fonunu bedelsiz tahsis etmiştir, halen edenler bulunmak-tadır.

Bugünlerde mobil uygulamalarda çok sık rastlanan bir yak-laşımdır. Uygulamanın temel özellikleri ücretsizdir ve ömür boyu ücretsiz kullanılabilir. Ama bazı ileri özellikler uygulama içinden satın alınması gerekmektedir. Uygulama başarılı hale gelirse, tüketicide alışkanlık haline gelirse, tek tıklama ile satın alma yapabildiği için, hızlıca iyi gelirler elde etmek son derece olasıdır. Reklam gelirleri ve üyelik modeli diğer iş modelleri arasındadır.

25

Müzik büyük oranda dijitalleşti, yakında tümüyle dijital olarak üretilecek, tüketilecek. Spotify bundan dolayı müzik servisini ücretsiz verebilmektedir. Premium servisi isteyen ücretini ödemektedir. Ücretli üye oranı %20’nin üzerindedir. Başka müzik servisleri de pek yakında bu yolu izleyecektir. Müzik hem mobil cihazlarda, hem evde, hem ofiste, hem araçta aynı üyelik ile dinlenecektir.

Basılı medya, gazete ve kitaplar büyük oranda dijitalleşti, yakında tümüyle dijital olarak üretilecek, tüketilecek. Pek çok lider gazete, yayıncı, ürünlerini sadece dijital kanallardan sunmaya başladılar. E-kitap hızlıca yaygınlaştı. Yakında multi-medya içerik, artırılmış gerçeklik, sanal dünyalar, 3 boyutlu görüntüler, 360 derece görüntüler hayatımıza girecek ve kısa sürede sıradan hale gelecek. Temel içerik ücretsiz olacak, özellikli içerik için fark bedel ödenecek.

Acaba otomobil sektörü bu konuda nasıl gelişecek? Otomobil bedelsiz hale gelebilir mi? Premium servisler neler olacak? Otonom

gitme modu, kullandığın kadar öde şeklinde ücretlendirilebilir mi? Verilerinizi paylaşın, bilgi ve eğlence servisleri ücretsiz olsun, gibi bir model olabilir mi?

Temel enerji kaynağı (ev veya iş yeri için) bedelsiz hale gelebilir mi? Premium servisler neler olacak? Temiz enerji, enerji tasarrufu sağlayan akıllı servisler, çözümler. Enerji tüketim verilerinizi paylaşın, şu saatler arasın-daki enerji tüketimi ücretsiz olsun. Olabilir mi?

Marjinal hizmet veya üretim maliyetlerinin çok düştüğü, hatta ortadan kalktığı alanlarda, bu ürün ve hizmetler tüketiciye bedelsiz sağlanacak. Olası genel giderler farklı iş mod-elleri ile karşılanacak. Uzun kuyruk, Premium servisler, sponsorlu ve reklamlı içerik / servisler, bilginin mahsuplaştırılması, gibi farklı imkanlar olacaktır.

En önemli ürününüz hangisi? Gelirinizin büyük kısmını veya karınızın büyük kısmını elde ettiğiniz ürün hangisi? Bunu bedelsiz verebilir misiniz? Eğer maliyetlerini sıfıra yaklaştırabilirseniz, bedelsiz verebilirsiniz. Maliyetler nasıl ortadan kalkabilir? Aracıları aradan çıkarabilirsiniz. Ürün veya hizmetinizi azami dijitalleştirebilirsiniz. Farklı üretim veya servis modelleri geliştirebilirsiniz. Verilerinizin ekonomik değerinden faydalanabilirsiniz.

Diyelim ki bedelsiz moda geçtiniz? Bu durumda gelir nasıl elde edebilirsiniz? Premium servisleriniz ne olabilir? Müşterinizi üye yapabilir, her gün, her hafta, her ay ilave bir şeyler talep etmesini sağlayabilir misiniz? Ne tür tamamlayıcı servisler olabilir? Ne tür kaliteyi artırıcı deneyimler olabilir?

İnternet devlerini takip ediniz. Ana servisi ücretsiz olan yeni girişimleri, yaygın / popüler mobil uygulamaları takip ediniz. Şirketinize rakip yeni bir şirket kurmaya kalkışsanız, onu nasıl yenmeye çalışırdınız? Maliyetleri nasıl düşürebilirsiniz? Kaliteyi nasıl özgünleştirebilirsiniz? Ürün ve hizmetlerinizi nasıl farklılaştırabilirsiniz? Doğru soruları sormak, doğru cevapları bulmaya giden en etkin yoldur.

Peki! Ne yapmalı? BED

ELLER O

RTA

DA

N K

ALK

AC

AK

Daha neler olacak?

26

GELECEK

HA

NE

ÖN

ERİLER

İ

GelecekHaneÖnerileriDijital gelecek. Hem de çok hızlı gelecek. Hazırlıklı olmak lazım. Bir yandan mevcut operasyon, bir yandan yenilikleri takip etmek, bir yandan da bunlara adapte olmak gerek. Kolay değil! Ama başarılı ile başarısız şirketler, gidici ile kalıcı şirketler arasındaki fark burada kendini gösterecek.

Yaratıcı olmak gerektiği aşikar. Ama nasıl? Özellikle dijital geleceğe hazırlanmak için, çok esnek ve çok süratli olmak gerekiyor.

Önemli bir yanılgı şudur: Odak teknoloji değil. Odak insan ve onun gereksinimleri olmak zorundadır. Gelişen ve değişen teknolojiler yalnızca bir araçtır. Hedefe giden bir yoldur, yordamdır. Ama aslolan insanın ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçlara en konforlu, en erişilebilir, en hesaplı, en kolay çözümü sunan, önemli bir avantaj elde edecektir.

Peki! Bu nasıl yapılabilir? Bizim üç önerimiz var:

28

1. İnsan odaklı tasarım yapmalısınız. Aslolan budur. 2. Yetenek çekim merkezi haline gelmelisiniz. Başarının sırrı, doğru kişilerle çalışmak. 3. Yaratıcılığı teşvik eden bir çalışma iklimi oluşturmalısınız.

Yoksa her kıvılcım söner. Şimdi bunlara yakından bakalım.

İnsan Odaklı Tasarım

Rahat bir sandalye neden rahattır? Çünkü insan anatomisine uygun tasarlanmıştır, insana konfor veren malzemeler ile üretilmiştir. Bazı eserler insana neden güzel görünür? Çünkü altın oranlara uyulmuştur, başka bazı estetik kriterlere uyulmuş-tur. Zira bunlar insana doğal güzellik, uyum ve denge hisleri verir.

Demek ki konfor, estetik, kullanışlılık tasarlanabilir ve

elde edilebilir unsurlardır. Ama öncelikle bunun farkında

olmak gerek, bunu önemsemek gerek, buna azmetmek

gerek, ondan sonra elde etmenin yolları aranmalı,

bulunmalıdır.

Çoğu zaman gelecekten bahsedildiğinde, özellikle dijital gelecekten bahsedildiğinde, teknik cihazlar, ekranlar, son moda teknolojiler akla gelmekte. Yeni bir servis, güzel bir internet sitesi, çok kullanışlı bir mobil uygulama yapılmak istendiğinde, hemen teknoloji uzmanları devreye girer. Onların uzmanlığı ön plana çıkar. Çözüm onlarla aranır.

Elbette teknolojik gereksinimler gereklidir. Ama

amaç ve odak o olmamalıdır. Başarılı bir uygulama geliştirmek bir ekip işidir. Programcı kadar tasarımcı, analist kadar sosyolog, reklamcı kadar antropolog gereklidir, faydalıdır. Farklı bakış açıları görüntüyü zenginleştirecektir, ufku açacaktır.

En güzel ve en kullanışlı teknoloji görünmeyen, ortadan kaybolan, var olduğu fark edilmeyen tekno-lojidir. Cep telefonlarında dokunmatik ekranı neden sevdik? Çünkü insanın dokunma hissine cevap verdi. Kendimize daha yakın hissettik. Tek tuşlu kullanım şeklini neden benimsedik? Çünkü tuş takımını ortada kaldırdı. Bir anda 7’den 70’e herkes mobil cihazları kullanabilir hale geldi.

Dijital gelecekte başarılı olmak için, hayatı, işleri, süreçleri, akışları kolaylaştıran, sorunsuz hale getiren, akışkan hale getiren, eğlenceli hale getiren servisler, ara yüzler, teknolojiler bulmak zorundayız. Ancak bunlar benimsenecek. Diğerleri hızlıca ve acımasızca terk edilecek.

Mobil cihazlar dünyası, internet arama motorları, sosyal ağlar dünyası, oyunlar ve daha nice örnek verilebilir. Ara yüz, tasarım, kullanım kolaylığı, hatta ürünün ambalajı o kadar önemli hale geldi ki, Bu konularda dikkatli olmayan, insan odaklı olmayan,

hızlıca rekabet dışı kalmaktadır.

Teknolojinin kendisi arka plana çekilmeli, deneyim ön plana çıkmalıdır. Bu deneyim de insan odaklı olmalıdır, insana hitap etmelidir, insanın ruhunu okşamalıdır. İster alış veriş, ister üretim, ister bir form doldurmak, ister para çekmek, isterse ne olursa olsun, kolay olmalı, akıllıca olmalı, insanca olmalıdır. Özetle hayatı güzelleştirmeli, kolaylaştır-malıdır.

29

Yetenek Çekim MerkeziHer şeyin başı yetkin insan kaynağıdır. Doğru yetenekler bir araya gelirse, kümülatif bir değer ortaya çıkar. İyi bir orkestra için, her enstrümanda güçlü bir sanatçı olmalıdır. İyi bir organizasyonda her disiplinde çok güçlü kişiler bulunmalıdır.

Bu tür kişilerin iş seçim kriterleri çok değişti. Güçlü markalar, dolgun ücretler, yoğun kariyer imkanları, lüks ofisler yerine, yeni gençler daha çok serbest çalışma ortamları, şeffaf ve adil yönetim yaklaşım-ları, demokratik ve etik değerleri güçlü yöneticileri ve kurumları tercih etmekteler.

Çalışanı teşvik eden, motive eden, güçlü hale getiren, üretken ve yaratıcı hale getiren bir ortam sağlamak gerek. Çalışan motivasyonunda özellikle yeni nesil için, parasal unsurlar son derece yararsızdır. Belli bir geçim seviyesi sağlandıktan sonra, fazla para çalışanı ancak paralı askere dönüştürür.

Asıl anlam, yetenek ve özgürlük gibi unsurlarla motive etmek doğru olur. Bu üç motivasyon unsuru Daniel Pink’in Drive kitabından alınmadır.

HACK-ING. Bir bankanın böyle bir başlık atacağını hiç düşünür müydünüz? Bir bankanın kendiliğinden böyle bir etkinlik yapacağı akla gelir miydi? 2014 sonbaharında ING Türkiye, bir yazılım hackathonu düzenledi. 100’ün üzerinde katılımcı geldi. 2 gün süren büyük bir eğlence oldu.

Bir yandan bankacılık uygulamaları geliştirildi. Diğer yandan iş görüşmeleri yapıldı. 48 saat içinde birkaç yetenekli kişi işe alındı, birkaç uygulama geliştirildi ve bazı yenilikçi fikirler / taslaklar üretilmiş oldu. Bunun için bir hafta sonu harcamaya değmez mi?

ING Bank Türkiye: Hackathon – Geliştirme ve Yetenek Tespit Ortamı

HCL, Hintli bir sistem entegratörü şirketidir. Kurucusu ve CEO’su Vineet Nayar’dır. ‘Employees First’ – yani ‘Önce Çalışanlar’ isimli bir kitapta, kendi şirketinde uyguladığı politikaları aktarıyor. HCL, organizasyonu tersine çevirmiş. Amir memurdan değil, memur amirden hesap sorabili-yor. Çalışan memnun olmadığı sürece şikayet kapanmaz ve her 24 saat içinde bir üst makama eskale olur. Gerçekten farklı bir uygulama. Buna benzer çok farklı örneklerle bezenmiş bu kitap. Çalışanları nasıl seçtiklerini, nasıl şirkette tuttuklarını ve nasıl motive ettiklerini aktarıyor. Zira mutlu çalışan, müşterileri de mutlu edecektir, işini de iyi yapacaktır.

Önce Çalışan!

30

Yetenek Çekim Merkezi

Dijital bir gelecek için, multi-disipliner ekiplere ihtiyaç vardır. Sadece programcı veya internet uzmanları değil. Özellikle tasarımcı, sosyolog, etnografya, antropoloji gibi disiplinlerden uzmanlara da gerek vardır. Tasarımcıda sadece grafik tasarım veya kullanıcı ara yüzü tasarımı değil; daha çok etkileşim tasarımı, hatta tam manasıyla deneyim tasarımı yeteneği gereklidir.

Yetenekli, üretken ve yaratıcı insanları düz ilanlarla bulamazsınız. Aradığınız kişilerin nerelere ‘takıldığını’ tespit etmelisiniz, siz de oralara ‘takılmalısınız’. Bu kişilerin dikkatini celbedecek aktivitelerde bulunmalısınız.

Yetenekli kişileri çekmek çok önemli. Bu kişilerin yeteneklerini ortaya koymalarını sağlamak da bir o kadar önemli. Zira yetenekli kişilerin arkadaşları da yeteneklidir. Birlikte çalışmak isteyecekleri kişiler de yeteneklidir. Bir konudaki yetenek yoğunluğu artarsa, orası bir yetenek çekim merkezi haline gelir. Buna azmetmek, bunu sağlamak lazım.

İleri yetenekli kişiler genelde sıradan insanlar değildir. Bu kişileri elde tutmak ayrı bir uzmanlık ve çaba gerek-tirir. Sıradan motivasyon yaklaşımları ile değil, samimi bir ortam ile, adil ve şeffaf yönetim yaklaşımları ile bu

sağlanmalıdır.

Mesai saatleri, sabit çalışma masası, katı kurallar, sert yöneticiler günümüze çok uygun tarzlar değil. İnsana ve özellikle genç, yaratıcı ve üretken insana uygun değildir. Herkesin metabolizması farklıdır. Sabah erken aktif olan insanlar vardır, akşam geç saate kadar çalışanları vardır. Bir kafede konsantre olamayacaklar vardır, tam tersi farklı ve hareketli manzaralar gördükçe dimağı açılacak kişiler vardır. Çalışma ortamı bu gereksinimleri karşılamak zorundadır.

Yetenek çekim merkezi olmak için, yapılanların samimi 31

olması gerekmektedir. Sadece sertifika alarak, bazı içi boş yarışmalardan dereceler almış olmak, yeterli değildir. Tam tersi, inandırıcı değildir. Zira içeride ne olup bittiğini çalışanlar sosyal ağlarda zaten şeffaf hale getirmektedir.

Üsttekilere ilaveten, çekim merkezi olmak için ilginç projeler, ilginç etkinlikler yapılmalıdır. Bunlar duyurulmalıdır, üniversitelerde, yaratıcı ortamlarda, seminer ve konferanslarda anlatılmalıdır. Zira ülkenin ve dünyanın yeteneklerini kendinize çeke-bilmek için, rakiplerinizle sürekli yarış halindesiniz. İyi olan, galip gelir.

Yaratıcılık İklimi Bir kurumda bir inceleme yaptık:

• İyi bir şey yaparsam, sorumluluk üzerimde kalır,

başıma iş almış olurum.

• Bir şey denersem, başarısız olursam, sicilime işlenir,

kariyerim zora girer.

• Yeni bir şey ortaya çıkarırsam, güzel olursa, amirim

bana kızar, rakip olarak görür.

• Durduk yerde icat çıkarırsam, çalışma arkadaşlarım

rahatsız olur, başlarına iş açarım.

• Faydalı bir şey yaparsam, sivrilirim, arkadaşım

kalmaz, beni kıskanırlar.

Tanıdık geldi mi? Ülkemizde pek çok ortamda bu fenomenlerinin aynısını veya benzerlerini görmek mümkün. Böyle bir ortamda yetenekli bir insan çalışmak ister mi? Böyle bir ortamda herhangi bir insan inisiyatif almak, inovasyon yapmak ister mi? Kesinlikle HAYIR!

Demek ki bu olguların ortaya çıkmayacağı bir ortam, bir iklim tesis etmek gerekiyor. Tam aksi, yaratıcılığı, üretkenliği, inisiyatif almayı, icat çıkar-mayı, değişiklik yapmayı teşvik eden bir ortam, bir

iklim oluşturmak şarttır. Bilimsel çalışmaların en önemli şartı deney yapmaktır. Deney tezinizi doğrulamak için yaptığınız, izlediğiniz, ölçtüğünüz bir denemedir. Genelde ilk denemelerden olumlu sonuç alınmaz. Her deneyde bir şeyler azar azar değiştirilir ki, farklı bir sonuç alınsın, hedefe yaklaşılsın.

Kurumlar bu kültürü büyük oranda unuttular veya ihmal etmekteler. Hata yapmanın ayıplandığı, aşağılandığı bir ortamda, deney yapmak, sonucundan emin olmadığınız bir deneme yapmak, büyük bir risktir. Bu riski çoğu kişi almak istemez. Ama almak zorundayız. Denemeden, yanılmadan, iyileştirmeden, değiştirmeden, güzelleştirmeden, bozmadan, onar-madan sonuca varmak mümkün değildir.

Dijital (internet / mobil) dünyaya bakıldığında, en büyük veya en eski şirketlerin henüz 10 – 15 yıl kadar eski olduğu görülmektedir. Ama bu şirketlerin piyasa değeri 100 yılı aşkın dev enerji veya dev üretim şirketlerini geçmiş durumdadır. Girişimcilik, girişimcil-er, girişim sermayesi ve deneme kültürü bu sektöre inanılmaz bir ivme ve yaratıcılık kazandırmıştır.

Silikon vadisi başta olmak üzere, ABD’de, AB’de ve dünyanın pek çok merkezinde girişimcilik ekosistem-leri oluşmuştur. Bu ekosistemler bir ‘inovasyon

motoru’ gibi çalışmaktadır. Doğal seleksiyon ile başarılı ve başarısız girişimler ayıklanmaktadır. Başarılı ve başarısız kişiler ayıklanmaktadır.

Başarılı girişimler ve girişimciler mıknatıs gibi, diğer başarılı kişileri çekmektedir. Diğer yandan başarılı olmayan girişimler ve girişimciler, deneyim kazan-makta ve çoğu zaman bir sonraki denemesinin daha başarılı olma ihtimali artmaktadır. Bu şekilde girişimcilik ekosistemi bir bütün olarak gelişmekte ve iyileşmektedir.

Girişimcilik şirket içinde de yaşatılabilir, teşvik edilebilir. Bugünlerde buna kurum içi girişimcilik denmektedir (Intrapreneurship). Kurum içinde yeni fikri olan, bunu denemek isteyen kişi veya gruplara, belli bir değerlendirme ve belli bir kural seti çerçevesinde, bunu deneme hakkı verilmelidir. Eğer denemezlerse, sonucunun ne olacağını kimse bilemez. Ayrıca bunu illa yapmak isteyen kişi veya grup, kurumdan ayrılabilir, rakibe gidebilir veya serbest bir girişime başlayabilir.

Bu serbest girişim ile iş birliği yapmak da bir olasılıktır. Hatta bazı durumlarda bu kişilerin kurumun dışına çıkması avantaj dahi olabilir. Ama durum ve koşullar ne olursa olsun, yaratıcılık engellenmemelidir, desteklenmelidir.

32

www.gelecekhane.com

E info@gelecekhane.comT +90 212 245 01 97

Bereketzade Mahallesi Yüksek Kaldırım Caddesi No: 26 Keçeci İş Hanı Kat 2 Daire 21 34420 Karaköy – Galata