Standart

ÁÎËÎÂÑÐÎË, ÑÎ¨Ë, ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍÛ ßÀÌ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ßÀÌ

Ýíýõ¿¿ ñòàíäàðòûã áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíäèéíñàëáàðûí õàìòàðñàí áàã áîëîâñðóóëæ, òóðøèëòàäçîðèóëæ Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûíèâýýí òýòãýëãýýð õýâëýâ.

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ

ÑÒÀÍÄÀÐÒ

Óëààíáààòàð õîò

2003 îí

ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÑÀÍ ÁÀÃ

Àõëàã÷: Ä.Àëòàíöýöýã, ìàãèñòð Áîëîâñðîëûí õ¿ðýýëýí

Ãèø¿¿ä: Ýìíýëãèéí òóñëàìæèéã óäèðäàõ ãàçðûí Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ àëáàíû áàã

Áîëîâñðîëûí õ¿ðýýëýí, ÓÁÈÑ, ÌÓÈÑ-èéí áàã

ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÁÀÃ

Åðºíõèé ðåäàêòîð:

Àõëàã÷: Ö.Ëóâñàíäîðæ, äîêòîð (Ph) Òºñëèéí ã¿éöýòãýã÷ áàãèéí óäèðäàã÷

Ãèø¿¿ä: ×.Ëõàãâàæàâ, äîêòîð (Ph), ïðîô Ñóóðü áîëîâñðîëûí ò¿âøíèé ñòàíäàðòûí áàãèéí àõëàã÷

Í.Íýðã¿é, äîêòîð (Ph) Òºñëèéí çàõèàëàã÷ áàãèéí óäèðäàã÷

×.Íÿìãýðýë, ìàãèñòð Òºñëèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà

Ðåäàêòîð:

Ä.Àëòàíöýöýã, ìàãèñòð Áîëîâñðîëûí õ¿ðýýëýí

Ã.Öýöýãäàðü, Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàì

Î.Áàÿð, ìàãèñòð Í¯Á-ûí ÕÀÑ, ª¯Í¯ÝÌ òºñºë

Ýêñïåðò:

Ñ.Äóëàìñ¿ðýí, äîêòîð (Ph) Ýìíýëãèéí òóñëàìæèéã óäèðäàõ ãàçàð

Í.Íýðã¿é, äîêòîð (Ph) Áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû ÿàì

Óëààíáààòàð õîòûí çàðèì ÅÁÑ-èéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãø íàðààð ýêñïåðòèç õèéëãýæ ñàíàëûã íü òóñãàñàíáîëíî.

ÃÀÐ×ÈÃ

Õóóäàñíû

äóãààð

I. ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÓÄÈÐÒÃÀË 4-12

II. ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ̄ ÇÝË ÁÀÐÈÌÒËÀË 13-15

III. ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÃÓÓËÃÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ 16-31

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûí àãóóëãûí ñòàíäàðò 16-20

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí àãóóëãûí ñòàíäàðò 21-26

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí àãóóëãûí ñòàíäàðò 27-31

IV. ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ̄ ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÑÒÀÍÄÀÐÒ 32-36

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûí ¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò 32-33

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí ¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò 34-35

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí ¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò 36

V. ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÐÃÀÇ¯ÉÍ ÕªÃÆËÈÉÍ ̄ ÍÄÝÑ 37-38

Ýíýõ¿¿ ñòàíäàðòûã åðºíõèé áîëîâñðîëûíñóðãóóëèéí áàãø, ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷,ñóðàëöàã÷, ýöýã ýõ, ñóäëàà÷, àðãà ç¿é÷, óäèðäàõàæèëòàí, ñóðàõ áè÷èã çîõèîã÷, õýâëýí íèéòëýã÷,õýðýãëýã÷ íàðò çîðèóëàâ.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðò íüóäèðòãàë, ¿çýë áàðèìòëàë, àãóóëãûí ñòàíäàðò,¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò, àðãàç¿éí õºãæëèéí ¿íäýñãýñýí á¿òýöòýé áàéíà.

Óäèðòãàë õýñýãò ñòàíäàðòûí õàìðàõ õ¿ðýý, á¿òýö,äèçàéí, ñòàíäàðòûã õýðýãëýõ çààâàð, ñòàíäàðòûí¿íäñýí íýð òîìú¸î çýðãèéã îðóóëñàí áîëíî.

¯çýë áàðèìòëàë íü ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûíõýðýãöýý, çîðèëãî, ñòàíäàðòûí çîðèëãî, äèäàêòèêçàð÷ìààñ á¿ðäýíý.

Àãóóëãûí ñòàíäàðò íü ýð¿¿ë ìýíäèéíáîëîâñðîëûí òºâøíèé çîðèëòûã èëýðõèéëýõ öîãö÷àäàìæ, ò¿¿íèéã òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãëýñýíàãóóëãûí àé, ñóðàëöàõóéí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãàà,àãóóëãà õîîðîíäûí çàëãàìæ õîëáîîíû êîäîîñá¿ðäýíý.

Àãóóëãûí ñòàíäàðòàä ýð¿¿ë ìýíäèéíáîëîâñðîëîîð ñóðàëöàã÷äàä òºëºâøèõ öîãö÷àäàìæèéã ýçýìø¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí òîäîðõîé÷àäâàðóóäààð òîäîðõîéëîãäîõ ìýäëýãèéíòîãòîëöîî íü áîëîâñðîëûí òóõàéí òºâøíèéñóðàëöàõóéí ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîã,áîëîâñðîëûí àãóóëãûí áóñàä õýñã¿¿äòýéõîëáîãäîõ õàðèëöàí õàìààðëûã òóñãàñàí àéõýëáýðýýð èëýðõèéëýãäýíý.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà, ñóóðü, á¿ðýí äóíä áîëîâñðî-ëûí àãóóëãûí ñòàíäàðò òóñ á¿ð íü: Ýð¿¿ë áèå Ýð¿¿ë õàðèëöàà Ýð¿¿ë îð÷èí ãýñýí ¿íäñýí 3 àéãààñ òîãòîíî.

¯íýëãýýíèé ñòàíäàðò íü ýð¿¿ë ìýíäèéíáîëîâñðîëîîð ñóðàëöàã÷èéí ýçýìøñýí áàéõ öîãö÷àäàìæóóäûí òºëºâøëèéã ¿íýëýõ òàíèíìýäýõ¿éí òóõàé òºâøíèé øàëãóóð, æèøèãäààëãàâðûí õóâèëáàðààñ á¿ðäýíý.

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÓÄÈÐÒÃÀË

ÕÀÌÐÀÕ Õ¯ÐÝÝ

ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ Á¯ÒÝÖ

Óäèðòãàë

¯çýë áàðèìòëàë

Àãóóëãûí ñòàíäàðò

¯íýëãýýíèé ñòàíäàðò

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí àãóóëãûí àé òóñá¿ðýýð ýçýìøèõ öîãö ÷àäàìæèéí òºëºâøëèéãòàíèí ìýäýõ¿éí òºâøíèé øàëãóóðààðòîäîðõîéëîí ¿íýëíý.

Àãóóëãûí àé á¿ðýýð ýçýìøèõ ìýäëýã, ÷àäâàð,õàíäëàãûã òóñãàéëàí áîëîâñðóóëñàí æèøèãäààëãàâðûí ã¿éöýòãýëýýð ¿íýëíý.

Ýíý õýñýãò ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí åðºíõèéáîëîí òóñãàé äèäàêòèêèéí çàð÷ìóóäûãòîäîðõîéëñîí.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûíá¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã á¿ðèéí àãóóëãûã òóñëàõ áà¿íäñýí áàãàíààð ÿëãàñàí.

¯íäñýí áàãàíàä öºì àãóóëãûã, òóñëàõ áàãàíàäò¿¿íèé ãîë ñàíààã èëýðõèéëýõ òóëãóóð äîõèîãòîâ÷ áè÷èãëýë, á¿ä¿¿â÷, êîäîîð òîìú¸îëæ¿ç¿¿ëñýí.

Ñòàíäàðòûí óäèðòãàë, ¿çýë áàðèìòëàë,¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò, àðãàç¿éí õºãæëèéí ¿íäýñãýñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä íü ¿íäñýíäýý òºñººòýéäèçàéíòàé.

Àãóóëãûí ñòàíäàðò íü áóñäààñàà ºâºðìºöäèçàéíòàé áºãººä äàðààõ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãòýé:

1. Òóõàéí òºâøíèé áîëîâñðîëûí íýð2. Àãóóëãûí àé3. Òóõàéí òºâøíèé çîðèëò áóþó öîãö ÷àäàìæ4. Ìýäëýã5. ×àäâàð6. Àãóóëãûí çàëãàìæ õîëáîîíû êîä7. Ñóðàëöàõóéí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãàà

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûí õýëèéãòàéëàõûí òóëä äàðààõ ¿éë àæèëëàãààãã¿éöýòãýâýë çîõèíî:

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûíåðºíõèé á¿òýö, äèçàéí, çîðèëãî, çîðèëò,àãóóëãàòàé òàíèëöàõ

Ñòàíäàðòûí íýð òîìú¸îíû àãóóëãûãñòàíäàðòûí ¿çýë áàðèìòëàëûí äàãóóîéëãîõ, õýðýãëýõ

Òýìäýãëýãýý á¿ä¿¿â÷, òóëãóóð äîõèî, êîäûíòàéëëûã ìýäýõ

Àðãàç¿éí õºãæëèéí ¿íäýñ

ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÄÈÇÀÉÍ

¯íäñýí áà òóñëàõ áàãàíà

ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÃ ÕÝÐÝÃËÝÕ ÇªÂËªÌÆ

Ñòàíäàðòûí õýëèéã òàéëàõ

Ñòàíäàðòûí çîðèóëàëòûã óõààðàõûí òóëä äàðààõ÷èãëýëýýð õýðýãëýíý:

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõíèéãìèéí áîëîí ñóðàëöàã÷èéí ýðýëòõýðýãöýýã òîäîðõîéëñîí áàðèìò áè÷èã

Äýýðõ ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõ ýð¿¿ë ìýíäèéíáîëîâñðîëûí çîðèëãî çîðèëòûãòîäîðõîéëñîí ëàâëàõ áè÷èã

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí çîðèëãîçîðèëòîä õ¿ðýõèéí òóëä àãóóëãûíòîãòîëöîîã îíîâ÷òîé áîëîâñðóóëñàí ¿íäñýí÷èãëýë

Àðãàç¿éã îíîâ÷òîé áîëîâñðóóëàõ óäèðäàìæ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí îð÷èí,ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿íä òàâèãäàõøààðäëàãà

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûãõýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ äèäàêòèê ¿éëàæèëëàãààã ã¿éöýòãýâýë çîõèíî.

Àãóóëãûí àé á¿ðèéí õóâüä ìýäýõ¿éí, õèéæã¿éöýòãýõèéí, îðøèõóéí, íèéãýìøèõ¿éíìýäëýãèéí ÿìàð á¿òöýýð ñóðàëöàõóéí ÿìàð¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíä òóëãóóðëàí äàðààõöîãö ÷àäàìæóóäûã òºëºâø¿¿ëýõýýðáîëîâñðóóëñíûã îéëãîõ

Øèíæëýõ óõààí áîëîí õýðýãëýýíèé ÿìàðìýäëýã ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûíàãóóëãûí 3 àéä áàãòàæ áàéãààã õàðüöóóëàíñóäëàõ

Äýýðõ öîãö ÷àäàìæóóäûã òàíèí ìýäýõ¿éíòºâøíèé ÿìàð øàëãóóð, ÿìàð àðãààð¿íýëýõèéã ñîíãîæ õýðýãëýõ

Áàãà, ñóóðü, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûíòºâøíèé ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûíìýäëýãèéí á¿òýö, àãóóëãà, ñóðàëöàõóéí¿íäñýí ¿éë àæèëëàãàà, òàíèí ìýäýõ¿éíòºâøíèé øàëãóóð, æèøèã äààëãàâàð,àðãàç¿éã õàðüöóóëàí æèøèæ ÿëãààòàé,òºñººòýé òàëûã òîäîðõîéëæ, òîâ÷èëñîíò¿ëõ¿¿ð¿¿äèéã àøèãëàí áîñîî õºíäëºíõîëáîîã èëð¿¿ëæ òîãòîîõ

Çîðèóëàëòûã óõààðàõ

Äèäàêòèê àëõàìóóäûã ã¿éöýòãýõ

Áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòàä àãóóëãûí çàëãàìæõîëáîîã íàðèéâ÷ëàí ãàðãàæ ºãºõ, òàíèí ìýäýõ¿éíòºâøíèé øàëãóóðààð òºëºâøëèéã ¿íýëýõçîðèëãîîð êîäûã õýðýãëýñýí áîëíî.

Àãóóëãûí ñòàíäàðòàä õýðýãëýñýí êîäûã äàðààõáàéäëààð îéëãîíî:Òóõàéëáàë: 2ÝÌ1\1à ãýñýí êîä íü ýð¿¿ë ìýíäèéíñóóðü áîëîâñðîëûí íýãä¿ãýýð àéí íýãä¿ãýýðìýäëýãèéí “à” ÷àäâàð ãýñýí óòãûã èëýðõèéëíý.

2 ñóóðü áîëîâñðîë ÝÌÝð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë 1 àãóóëãûí íýãä¿ãýýð àé \1 òóõàéí àéí íýãä¿ãýýð îíöëîã à òóõàéí ìýäëýãèéí õ¿ðýýíä ýçýìøñýíáàéõ ÷àäâàð

Áîëîâñðîëûí òóõàéí òºâøíèé çîðèëò áîëîõ öîãö÷àäàìæèéí êîäûã äàðààõ áàéäëààð òàéëàíóíøèíà.Òóõàéëáàë, 2ÝÌ1:Ê1 ãýñýí êîä íü ýð¿¿ë ìýíäèéíñóóðü áîëîâñðîëûí íýãä¿ãýýð àéí õ¿ðýýíäñóðàëöàã÷äàä òºëºâøèõ íýãä¿ãýýð öîãö ÷àäàìæãýñýí óòãûã èëýðõèéëíý.

2 ñóóðü áîëîâñðîë ÝÌÝð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë 1: àãóóëãûí íýãä¿ãýýð àé Ê öîãö ÷àäàìæ 1 òóõàéí àéí íýãä¿ãýýð (ìýäýõ¿éí) öîãö÷àäàìæ

¯íýëãýýíèé ñòàíäàðòàä õýðýãëýñýí êîäûã äàðààõáàéäëààð îéëãîíî.Òóõàéëáàë, 2ÝÌ1:Ê1\1 ãýñýí êîä íü ýð¿¿ëìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí íýãä¿ãýýð àéíõ¿ðýýíä ñóðàëöàã÷äàä òºëºâøèõ íýãä¿ãýýð öîãö÷àäàìæèéã èëð¿¿ëýõ íýãä¿ãýýð øàëãóóð ãýñýíóòãûã èëýðõèéëíý.

2 ñóóðü áîëîâñðîë ÝÌÝð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë 1: àãóóëãûí íýãä¿ãýýð àé Ê öîãö ÷àäàìæ 1 òóõàéí àéí íýãä¿ãýýð (ìýäýõ¿éí) öîãö÷àäàìæ \1 íýãä¿ãýýð öîãö ÷àäàìæèéã èëð¿¿ëýõíýãä¿ãýýð øàëãóóð

Àãóóëãà õîîðîíäûí çàëãàìæ õîëáîîã äàðààõáàéäëààð êîäëîí èëýðõèéëñýí.

ÊÎÄÛÍ ÒÀÉËÀË

2ÝÌ1\1à

2ÝÌ1:Ê1

2ÝÌ1:Ê1\1

Òóõàéëáàë, 1ÝÌ1\2á,â ® 2ÁÈÎ2\1ã ãýñýí êîäíü Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûí íýãä¿ãýýðàéí õî¸ðäóãààð ìýäëýãèéí “á, â” ÷àäâàðóóä íüáèîëîãèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí õî¸ðäóãààð àéííýãä¿ãýýð ìýäëýãèéí “ã” ÷àäâàðòàé çàëãàìæõîëáîîòîé ãýäãèéã õàðóóëñàí òýìäýãëýãýý þì.

1. Ñòàíäàðòûí ¿íäñýí íýð òîìú¸î:

Áîëîâñðîëûí ñòàíäàðò - Íèéãìèéí õºãæëèéíçàõèàëãà õóâü õ¿íèé ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõ,áîëîâñðîëûí ¿éë àæèëëàãààíû ÷àíàðûí òºâøèíãòîãòîîõûí òóëä òóõàéí òºâøíèé, òóõàéíøàòëàëûí áîëîâñðîëûí àãóóëãà, àðãàç¿éí ¿íäýñ,îð÷èí íºõöºë, ¿íýëãýýíèé íààä çàõûí øààðäëàãûãòîäîðõîéëñîí íîðìàòèâ áàðèìò áè÷èã.

Êèððèêþëèì - Áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòàäíèéö¿¿ëýí íèéãýì, ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñýýñ èðãýäýäýçýìø¿¿ëýõýýð ñîíãîñîí òîäîðõîé çîðèëãî,àãóóëãà, àðãàç¿é, õýðýãëýãäýõ¿¿í, ¿íýëãýý á¿õèé¿éë àæèëëàãààíû òîãòîëöîîã èëýðõèéëñýíóäèðäàìæ áè÷èã

Öîãö ÷àäàìæ - Õ¿íèé ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàð,òóðøëàãà, òºëºâøñºí õàíäëàãà, çàí ¿éëèéí öîãöèëýðõèéëýë - õ¿íèé õºãæëèéí ÷àíñàà

Àãóóëãûí ñòàíäàðò - Òóõàéí òºâøíèéáîëîâñðîëûí õ¿ðýýíä ñóðàëöàã÷äûí ýçýìøèõíààä çàõûí ìýäëýã, ÷àäâàð, òýäýíä òºëºâøèõ öîãö÷àäàìæèéã õýìæýýñæ¿¿ëñýí çîðèëòûãòîäîðõîéëñîí íîðìàòèâ áàðèìò áè÷èã

Àãóóëãûí àé - Áîëîâñðîëûí àãóóëãûíººð÷ëºëòººñ ¿ë õàìààðàí, á¿òýö íü ñîíãîñîíçàð÷ìûí õóâüä èíâàðèàíò, äîòîîä ¿íäñýíõîëáîîãîîð òîäîðõîéëîãäîõ á¿ðýëäýõ¿¿íèéõóâüä ã¿éöýä, õýðýãëýýíèé õóâüä åðºíõèéëºëèéíòºâøèí ºíäºðòýé áàéõ àãóóëãûí òîãòîëöîî

Ìýäëýã - Òàíèí ìýäýõ ¿éë àæèëëàãààíû ä¿íä õóâüõ¿íèé ýçýìøèõ ¿éëèéí áàðèìæààã òîäîðõîéëîõòóõàéí ñóäëàãäàõóóí áîëîí óð óõààíû íýãäëèéíòîãòîëöîî

×àäâàð - Àñóóäëàà øèéäâýðëýõýä ìýäëýãýýõýðýãëýõ äàäëàãà òóðøëàãûí ¿ç¿¿ëýëò

1ÝÌ1\2á,â g 2ÁÈÎ2\1ã

ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÍÝÐ ÒÎÌÚ¨Î

Áîëîâñðîëûí ñòàíäàðò

Êèððèêþëèì

Öîãö ÷àäàìæ

Àãóóëãûí ñòàíäàðò

Àãóóëãûí àé

Ìýäëýã

×àäâàð

¯íýëãýýíèé ñòàíäàðò - Òóõàéí áîëîâñðîëîîðñóðàëöàã÷äûí ýçýìøèõ ìýäëýã, ÷àäâàð, öîãö÷àäàìæèéí òºëºâøèõ ÿâö áîëîí òîäîðõîé ¿åøàòíû ¿ð ä¿íã õýìæýýñæ¿¿ëýí îíîøèëæêèððèêþëèìûí ÷àíàðûã ¿íýëýõ íîðìàòèâ áàðèìòáè÷èã

Òàíèí ìýäýõ¿éí òºâøíèé øàëãóóð - Àãóóëãûíàé òóñ á¿ðýýð ñóðàëöàã÷äàä òºëºâøèõ öîãö÷àäàìæ, òîäîðõîé ìýäëýã, ÷àäâàðûã òàíèíìýäýõ¿éí òºâøèí á¿ðò õàðãàëçóóëàíòîäîðõîéëñîí æèøèã

Áîëîâñðîëûí òºâøèí - Ñóðàëöàã÷äûí òàíèíìýäýõ¿éí òºâøèíã¿¿äýä õàðãàëçàõ áîëîâñðîëûí¿å÷ëýë

Áîëîâñðîëûí øàòëàë - Áîëîâñðîëûí çîõèîíáàéãóóëàëòûí òºâøèíã¿¿äýä õàðãàëçàõ ¿å÷ëýë

Ñóðãàëò - Ìýäëýã, ÷àäâàð, òºëºâøëèéí ººð÷ëºëòáîëîõ ñóðàëöàõóéã õýðýãæ¿¿ëäýã çîõèîíáàéãóóëàëòûí òîãòîëöîî

Ñóðàëöàõóé - Òîäîðõîé ìýäëýã, ÷àäâàð, öîãö÷àäàìæ ýçýìøèõèéí òóëä á¿òýýë÷ ¿éëàæèëëàãààãààðàà ººðòºº øèíý ìýäëýã á¿òýýõñóðàëöàã÷èéí òàíèí ìýäýõ ºâºðìºö ¿éëàæèëëàãàà

Ñóðãàõóé - Ñóðàëöàã÷èéí ñóðàëöàõ ¿éëàæèëëàãààã äèäàêòèê íºõöëººð äýìæèõ áàãøèéí¿éë àæèëëàãàà

2. Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ¿íäñýííýð òîìú¸î:

Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã îéëãîëòîä çºâõºí áèåáÿëäàðûí õóâüä òºäèéã¿é ñýòãýë ñàíàà, íèéãìèéíõóâüä ýð¿¿ë ñàðóóë áàéõûã õýëíý.

Ñýòãýöèéí ýð¿¿ë ìýíä- Èäýâõòýé àìüäðàõàäõýðýãöýýòýé íèéãìèéí, ñýòãýëèéí õºäºëãººíèéáîëîí îþóí ñàíààíû ñàéí ñàéõàí áàéäëûã õàíãàõçîðèëãîä õ¿ðýõ àðãà çàì þì.

Õ¿íèé áèåèéí ýðõòýí òîãòîëöîî ãýäýã íü èæèë¿¿ðýã á¿õèé ýðõòí¿¿äèéí íýãäëèéã õýëíý.

¯íýëãýýíèé ñòàíäàðò

Òàíèí ìýäýõ¿éí òºâøíèéøàëãóóð

Áîëîâñðîëûí òºâøèí

Áîëîâñðîëûí øàòëàë

Ñóðãàëò

Ñóðàëöàõóé

Ñóðãàõóé áóþó áàãøëàõóé

Ýð¿¿ë ìýíä

Ñýòãýöèéí ýð¿¿ë ìýíä

Õ¿íèé áèåèéí ýðõòýíòîãòîëöîî

ªñºëòèéí äààâðûí íºëººãººð õ¿íèé áèåèéíáóë÷èí áîëîí áóñàä ýðõòýí ºñ÷ òîìðîõ, ÿñ óðãàõ¿éë ÿâö íü õ¿¿õýä íàñíààñ ýõëýýä ÿíç á¿ðèéííàñàíä õàðèëöàí àäèëã¿é õóðäàöòàé ÿâàãäàæ òîìõ¿í áîëîõ ¿éë ÿâöûã áèåèéí ºñºëò õºãæèë ãýíý.

Øèëæèëòèéí íàñ ãýæ õ¿¿õýä íàñíààñ òîì õ¿íáîëîõ çàâñðûí ¿å áºãººä ýíý ¿åä õ¿¿õäèéí áèåáîëîîä ñýòãýë ñàíààíä îëîí ººð÷ëºëò ãàðäàã ¿åþì.

Ýìýãòýé õ¿íèé ¿òðýýíýýñ òîäîðõîéìº÷ëºãòýéãýýð öóñ áîëîí ñàëèàðõàã ç¿éë ãàðàõ¿çýãäëèéã áèåíèé þì ãýæ õýëíý.

Óíòàæ áàéõ ¿åä ¿ðèéí øèíãýí àÿíäàà ÿëãàðàõ¿çýãäëèéã íîéòîí ç¿¿ä ãýíý.

Õ¿í ìàë àìüòíààñ äàìæèí ýð¿¿ë õ¿íä äàìæèíõàëääàã ºâ÷í¿¿äèéã õàëäâàðò ºâ÷èí ãýíý.

Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí ãýæ ÿìàð íýã òîäîðõîéõ¿÷èí ç¿éëä, íºëººëëèéí óëìààñ ¿¿ñ÷, óëìààðõ¿íèé áèåèéã õÿìðààæ ºâ÷ë¿¿ëäýã ºâ÷í¿¿äèéãõýëíý.

Áýëãèéí çàìûí õàëäâàðò ºâ÷èí -Õàìãààëàëòã¿é áýëãèéí õàâüòëààð äàìæèíõàëäâàðëàæ, íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýðõòíèéã ãýìòýýæºðºâñ¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áóñàä ýðõòýíä íºëººëäºãºâ÷í¿¿äèéã õýëíý.

Õ¿íèé äàðõëàë õîìñäîëûí âèðóñ (ÕÄÕÂ) íüõ¿íèé äàðõëàëûí òîãòîëöîîã óäààí õóãàöààíûòóðø ãýìòýýæ äàðõëàëûí îëäìîë õîìñäëûã¿¿ñãýäýã âèðóñûí òºðëèéí áè÷èë áèåòýí þì.

Äàðõëàëûí îëäìîë õîìñäîë (ÄÎÕ) - ÕÄÕÂ-ûí õàëäâàðòàé õ¿ì¿¿ñò äàðõëàà àëäàãäàæ, òºðºëá¿ðèéí õî¸ðäîã÷ ºâ÷èí ýõëýõ ¿åèéã ÄÎÕ ãýäýã.

Ýð¿¿ë ìýíäýý ñàõèí õàìãààëàõ, ºâ÷èí òàðõàõààññýðãèéëýõýä ÷èãëýñýí ýð¿¿ë àæ òºðºõ ¿íäýñ, àðãàáàðèë, íºõöºë çýðãèéã ýð¿¿ë àõóé, àðèóí öýâýðãýíý.

Õ¿ì¿¿ñèéí áóñàäòàé ººðèéí áîäîë, ñàíàà,

Áèåèéí ºñºëò õºãæèë

Øèëæèëòèéí íàñ

Áèåíèé þì

Íîéòîí ç¿¿ä

Õàëäâàðò ºâ÷èí

Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí

Áýëãèéí çàìààð äàìæèõõàëäâàð

Õ¿íèé äàðõëàë õîìñäîëûí âèðóñ

Äàðõëàëûí îëäìîë õîìñäîë

Ýð¿¿ë àõóé, àðèóí öýâýð

Õàðèëöàà

õàíäëàãà, ìýäðýìæ çýðãýý õóâààëöàæ áàéãààòîõèîëäîë áóþó õàìãèéí ýíãèéí óòãààðàà íýãõ¿íýýñ íºãºº õ¿íä ìýäýýëýë äàìæóóëàõûãõàðèëöàà ãýíý.

Á¿ä¿¿ëýã àâèð ãàðãàëã¿éãýýð ººðèéíõºº áîäîëñàíàà, õ¿ñýë, ìýäðýìæýý èëýðõèéëæ èëýí äàëàíã¿éõàðèëöàõûã ººðòºº èòãýëòýé õàðèëöàà ãýíý.

Øèéäâýð ãàðãàõ - Àëèâàà àñóóäëûã øèéäýæáîëîõ õýä õýäýí õóâèëáàðààñ àëü íýãèéã íüñîíãîõûã õýëíý. Ãàðãàñàí øèéäâýð íü õàìãèéí èõ¿ð ºãººæòýé, ýåðýã ¿ð äàãàâàð èõòýé áîë óõààëàãøèéäâýð áîëäîã.

Òàòãàëçàõ ÷àäâàð ãýæ ººðèéíõ íü õ¿ñýë áîäîë,ýðõýìëýõ ç¿éëýýñ ÿëãààòàé ç¿éëèéã õèéëãýõýýðøàõàæ øààðäàõ ¿åä äóðã¿é áàéãààãàà èëýðõèéëæ“¿ã¿é” ãýæ õýëýõ áóþó ¿éëäëýýðýý èëýðõèéëýõèéãõýëíý.

Çºâøèëöºë - Àëèâàà çºð÷èëòýé àñóóäëààð ñàíàëíèéëýõã¿é õ¿ì¿¿ñ óã çºð÷èë þóíààñ áîëæáàéãààã òàë òàëààñ íü òóíãààí áîäîæ, õàðèëöàíîéëãîëöîæ íýãýí øèéäýëä õ¿ðýõèéã õýëíý.

Ýðõýìëýõ ¿íýò ÷àíàðóóä - Àëèâàà íèéãýì, õàìòîëîí, ãýð á¿ë, õóâü õ¿ì¿¿ñèéí áàðèìòëàõçàð÷ìóóä, õ¿ñ¿¿øòýé øèíæ ÷àíàðóóä þì.

ªºðòºº èòãýõ èòãýë - Õ¿í ººðòºº ÿìàð ñàíàãääàãáîëîí ººðèéí òàëààðõ ýåðýã þì óó ñºðºãñýòãýãäýë íü òóõàéí õ¿íèé òàëààðõ ãàð÷ áóéçóðàãëàë þì.

Ñòðåññ - Ãàäíû ÿìàð íýã ñºðºã òààëàìæã¿éíºëººëëèéí õàðèóä ¿¿ññýí ñýòãýë ñàíààíû òààã¿éáàéäëûã õýëíý.

Èðýýä¿éãýý òºëºâëºõ ãýäýã íü ýöýñò íü õ¿ðýõýýð÷èãëýñýí òîäîðõîé çîðèëãîòîé, ò¿¿íèéãýýáèåë¿¿ëýõèéí òóëä òîäîðõîé öàã õóãàöààòàé, ¿åøàòòàé ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõèéã õýëíý.

Àþóëã¿é àìüäðàõ ãýäýã íü òîâ÷äîî àìüä ÿâíà ëãýñýí ¿ã þì. Ýíý íü õóâü õ¿íèé áîëîîä íèéãìèéíýð¿¿ë ìýíä, ñàéí ñàéõàí áàéäëûã õàäãàëàõûí òóëäáèå, ñýòãýöèéí áîëîí ìàòåðèàëëàã õîõèðîëä õ¿ð÷áîëçîøã¿é á¿õèé ë íºõöºë áàéäëûã õÿíàõ ÿâäàë þì.

ªºðòºº èòãýëòýé õàðèëöàà

Øèéäâýð ãàðãàõ

Òàòãàëçàõ ÷àäâàð

Çºâøèëöºë

Ýðõýìëýäýã ¿íýò ÷àíàðóóä

ªºðòºº èòãýõ èòãýë

Ñòðåññ

Èðýýä¿éãýý òºëºâëºõ

Àþóëã¿é àìüäðàõ

Ýðñäýë ãýæ àþóë õîð õºíººë, ãàðç õîõèðîëûãäàâàí òóóëàõ áîëîìæ áóþó áîëçîøã¿é àþóëòàéõîëáîîòîé ÿìàðâàà íýã õ¿÷èí ç¿éë, ¿éë ÿâäëûíºðíºë þì.

Áýëãèéí õàâüòëûã òýâ÷èõ - ßíç á¿ðèéíøàëòãààíû óëìààñ áýëãèéí õàâüòàëä îðîõã¿éáàéõ, áýëãèéí õàðèëöààíààñ ò¿ð, ýñâýë á¿ðìºñºíòàòãàëçàõûã õýëíý.

Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ àðãà ãýäýã íüòóõàéí õ¿í õ¿ñýýã¿é ¿åäýý æèðýìñýí áîëæ,õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõã¿éí òóëä õýðýãëýäýã õýðýãñýëþì.

Õ¿÷èðõèéëýë ãýäýã îéëãîëò íü ò¿ðýìãèé, áóðóóõàðüöàõ, àøèãëàõ ãýñýí óòãàòàé áºãººä áóñäûãººðèéí õ¿÷ ÷àäàë, äàâóó áàéäëàà àøèãëàí ýðõìýäýëäýý áàéëãàõ ãýñýí àëáàäëàãûí øèíæòýéàëèâàà ¿éëäëèéã ñàíààòàéãààð õèéõ ãýñýíîðîëäëîãî þì.

Ýðñäýë

Áýëãèéí õàâüòëûã òýâ÷èõ

Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ àðãà

Õ¿÷èðõèéëýë

Ìýäýýëýë õàðèëöàà äàâàìãàéëñàí õ¿ì¿¿íëýãàðä÷èëñàí íèéãýìä àæèëëàæ, àìüäðàõ èðãýíá¿ðýð¿¿ë àæ òºðæ, àìüäðàõ ñîíãîëò õèéõäýýõàðèóöëàãàòàé õàíäàõ, çàõ çýýëèéí ÷ºëººòºðñºëäººíä øóäàðãààð îðîëöîõ áîäèò õýðýãöýýøààðäëàãàòàé òóëãàðäàã. Ýíýõ¿¿ õýðýãöýýøààðäëàãûã õàíãàõûí òóëä èðãýä áîëîâñðîëýçýìøèõ íü çàéëøã¿é áîëíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí õýðýãöýý íü õóâüõ¿íèé áîëîí íèéãìèéí äàðààõ ýðýëò õýðýãöýý,çàõèàëãàò øààðäëàãààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîë ýçýìøèõõ¿¿õäèéí õýðýãöýý íü èäýæ óóõ, òîãëîõ çýðýãáàë÷èð õ¿¿õäèéí õýðýãöýýíýýñ õàëüæ ñóðãóóëüäñóðàõ, îëíû äóíä îðîí, íèéãýìøèæ ýõëýõòýéõîëáîîòîé áèåý àâ÷ ÿâàõ, áè õýí áý ãýæ ººðèéãººòàíüæ ìýäýõ, øèíý íàéç íºõºäòýé áîëîõ, øèíýîð÷èíä äàñàõ, ººðèéí áèåä ãàð÷ áóé ººð÷ëºëòèéãìýäýõ õýðýãöýý äàâàìãàéëñàí áàéäàã.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîë ýçýìøèõºñâºð íàñíû õ¿¿õäèéí òàíèí ìýäýõ ñîíèðõëûíõ¿ðýý íü ºðãºæèí òýëæ, þìñ ¿çýãäëèéã æèøèæõàðüöóóëàõ, çàäëàí øèíæëýõ, íýãòãýí ä¿ãíýõ,åðºíõèéëºõ ñýòãýõ¿éí ¿éëäýë õèéõ ÷àäâàðñàéæèðäàãòàé õîëáîîòîé ººðèéãºº áîëîí áóñäûãòàíüæ ìýäýõ, áóñàäòàé ¿åðõýõ, ººðèéíõººìýäðýìæ¿¿äèéã èëýðõèéëýõ, øèëæèëòèéí íàñàíäãàðäàã ººð÷ëºëò¿¿äýä äàñàõ àëèâàà àñóóäàëäººðèéí ãýñýí áàéð ñóóðèíààñ õàíäàõ õýðýãòýéáîëäîã.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë ýçýìøèõàõëàõ íàñíû õ¿¿õäèéí õóâüä òàíèí ìýäýõ ¿éëàæèëëàãàà íü çîðèëãî ÷èãëýëòýé, áèå äààñàí,á¿òýýë÷ øèíæòýé áîëæ, àìüäðàëûí àñóóäëûã áèåäààí øèéäâýðëýõ, ººðèéíõºº àëèâàà ¿éëäëèéãíèéãìèéí àìüäðàë, áóñäûí ºìíº õ¿ëýýõ ¿¿ðýãõàðèóöëàãàòàé õîëáîí àâ÷ ¿çýõ õýðýãöýýøààðäëàãà áèé áîëäîã.

Áîëîâñðîëûã õ¿í òºðºëõòºíèé ñî¸ëûí ¿íýòç¿éë áîëîõûíõ íü õóâüä õ¿ðòýæ õóâü õ¿íèéçîõèñòîé õºãæëèéã õàíãàõ

Øèíæëýõ óõààíû õýë, ñýòãýëãýý, àðãóóäûãõýðýãëýí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ¯ÇÝË ÁÀÐÈÌÒËÀË

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍÕÝÐÝÃÖÝÝ:

Õóâü õ¿íèé õýðýãöýý

Íèéãìèéí õýðýãöýý

Îð÷íû ýð¿¿ë àõóé, òîõü òóõ, àþóëã¿é áàéäëûãõàíãàõàä ýçýìøñýí ìýäëýã ÷àäâàðàà õýðýãëýõ,õóâèéí àìüäðàëàà çîõèöóóëàõ

Ñóðàëöàõ ÿâöàä òºëºâøäºã ñýòãýõ¿éí åðºíõèéáîëîí òóñãàé áàðèëóóäûã õýðýãëýí øààðäëàãàòàéìýäýýëýë áîëîâñðóóëæ àøèãëàõ

Ýð¿¿ë íèéãýì áèé áîëãîõîä ººðèéí îðóóëàõõóâü íýìðýý òîäîðõîéëîõ, ýð¿¿ë çàí ¿éëèéãýðõýìëýõ

Íèéãìèéí àìüäðàëûí ÿâöàä áàéãàëèéíøèíæëýõ óõààí, òåõíèê òåõíîëîãèèéí õºãæèëíèéãýì, óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí ÷èãëýëýýðýçýìøñýí ìýäëýãýý àøèãëàí àñóóäàëäø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ, øèéäâýð ãàðãàõäààèäýâõòýé, óõàìñàðòàé õàðèóöëàãàòàé õàíääàãèðãýí òºëºâø¿¿ëýõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí çîðèëãî íü òóõàéíáîëîâñðîëûí õýðýãöýýã õàíãàõóéö öîãö ÷àäàìæá¿õèé èðãýí òºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûí çîðèëãî íüñóðàëöàã÷äàä õóâèéí ýð¿¿ë àõóé, àðèóí öýâýð,õîîë õ¿íñ, àìíû õºíäèéí ýð¿¿ë ìýíä, áèåèéíºñºëò õºãæèë, øèëæèëòèéí íàñíû îíöëîã, áàãàíàñíû õ¿¿õäýä ò¿ãýýìýë òîõèîëääîã îñîë ãýìòýë,çàðèì ºâ÷íèé òàëààð ýíãèéí ìýäëýã ýçýìø¿¿ëæ,òýäíèéã øèëæèëòèéí íàñàíä áèå áîëîí ñýòãýëñàíààíä ãàðàõ ººð÷ëºëòºä áýëòãýëòýé áàéõ, àõóéíæèæèã îñîë ãýìòëèéí ¿åä ººðòºº áîëîí áóñäàäàíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, çàìûí õºäºëãººíèéàþóëã¿é áàéäëûã ýðõýìëýõ, ýð¿¿ë àæ òºðºõàíõíû ÷àäâàðòàé, ýð¿¿ë ìýíäýý õàìãààëàõàäáàãààñàà àíõààðäàã õàíäëàãàòàé áîëæòºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí çîðèëãî íüñóðàëöàã÷äûã îð÷íû ýð¿¿ë ìýíä, õîîëíû èë÷ëýã,íàéðëàãà, òºðºë, äàðõëààæóóëàëò, âàêöèíæóó-ëàëòûí òàëààð îéëãîëòòîé áîëãîõ, õàëäâàðòºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ººðèéãºº áîëîííàéç íºõäºº òàíüæ ìýäýõ, ººðèéíõºº áîëîíáóñäûí ýðõýìëýäýã ¿íýò ç¿éëñèéã òîäîðõîéëîõ,õ¿íäýòãýõ, õàðèëöààíû ººðòºº èòãýëòýéõýëáýðèéã ýçýìøèõ, àëèâàà àñóóäàëä îëîí òàëààñíü àâ÷ ¿çýí çºâ øèéäâýð ãàðãàõ, ¿åðõýëíºõºðëºëèéí àñóóäàëä õàíääàã, ÿìàð íýãýí õîðòçóðøèëä àâòàõã¿é ýåëäýãýýð òàòãàëçàõ,áàéãàëèéí áîëîí õèìèéí ãàðàëòàé îñîë ãýìòýëä

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍÇÎÐÈËÃÎ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍÄÈÄÀÊÒÈÊ ÇÀÐ×ÈÌ

àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, ººðòºº áóñäàä ýð¿¿ëìýíäèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ ÷àääàã áîëãîõîäîðøèíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí çîðèëãî íüñóðàëöàã÷äûã ýð¿¿ë ìýíäèéí ºìíºõ ìýäëýãèéíõ¿ðýýãýý òýëæ, íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàéåðºíõèé îéëãîëòòîé áîëæ, õóâü õ¿í áà íèéãýìäàðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñûí ¿ç¿¿ëýõ õîðíºëººã òîîöîæ, òýäãýýðèéã õýðýãëýõ ìóóçóðøëààñ òàòãàëçàõ, áýëãèéí õàðèëöààíûñî¸ëòîé, àþóëã¿é áýëãèéí õàðèëöààã ýðõýìëýäýã,ººðèéãºº áîëîí áóñäûã ÁÇÕª/ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-ûíõàëäâàðààñ ñýðãèéëýõ, èðýýä¿éãýý òºëºâëºõ, ãýðá¿ëèéí àñóóäàëä õàðèóöëàãàòàé õàíäàõ ÷àäâàðòàéèðãýí áîëãîí òºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûí çîðèëãîíü áîëîâñðîëûí òºâøèí á¿ðèéí êèððèêþëèìûãòºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, õÿíàõ ¿éë àæèëëàãààíû÷àíàðûã ¿íýëæ, ò¿¿íèéã õºãæ¿¿ëýõýä îðøèíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí êèððèêþëèìõºãæëèéí ñòðàòåãèä, åðºíõèé áà ìýðãýæëèéíäèäàêòèêèéí çàð÷ìûã áàðèìòàëíà:

Á¿õýëëýã, èíòåãðàö÷èëàãäñàí, ñóðàëöàã÷äûíñîíèðõîë õýðýãöýýíä íèéöñýí, íàñ õºãæëèéíòºâøèíä íü òîõèðñîí, óÿí õàòàí, õýðýãæèõáîëîìæòîé áàéõ

Ñóðàõ ¿éë ÿâö íü ñóðàëöàã÷äûí ñîíèðõîëõýðýãöýý, õóâèéí òóðøëàãàä òóëãóóðëàñàí, õèéæá¿òýýõ ¿éë àæèëëàãààãààðàà õºãæèõºä÷èãëýãäñýí, àñóóäëûã øèéäâýðëýõ àðãà áàðèë,õàìòðàí àæèëëàõ ñî¸ëä ñóðàëöàõ ÷àäâàðûãá¿ðä¿¿ëñýí áàéõ

Ñóðàëöàã÷äûí ýð¿¿ë àæ òºðºõ òºëºâøèëäãàð÷ áóé àõèöûã äýìæèõ, òýäíèéã õºãæ¿¿ëýõçîðèëãî ÷èãëýëòýé, èë òîä, áîäèòîé, øóäàðãà,îëîí àðãà õýëáýðèéã õîñëóóëñàí, ººðèéí áîëîîäõàìòûí ¿íýëãýýíèé øèíæòýé áàéõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí àãóóëãûíñòàíäàðòûã õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöëèéã õàíãàñàí,õ¿¿õýä ñóð÷, õºãæèõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñýí,õ¿ðòýýìæòýé, ýð¿¿ë àõóé, ãîî ç¿é, îñîë àþóëã¿éíøààðäëàãûã áèåë¿¿ëñýí áàéõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍÑÒÀÍÄÀÐÒÛÍ ÇÎÐÈËÃÎ

1ÝÌ1: ÝÐ¯¯Ë ÁÈÅ

Ìýäëýã 1:Áèåèéí ºñºëò, õºãæèë

Ýíý ìýäëýãèéí õ¿ðýýíä ñóðàëöàã÷èä äàðààõ ÷àäâàðýçýìøñýí áàéõ àãóóëãûã ñóäàëíà:

à. Õ¿íèé áèåèéí ýðõòí¿¿äèéã øèíæëýõ óõààíûíýðøëýýð íýðëýõ, ¿íäñýí ¿¿ðãèéã òàéëáàðëàõ,

á. Ñ¿¿í ø¿ä, áàéíãûí ø¿äíèé òàëààð îéëãîëòòîéáîëîõ

â. Áèå áÿëäðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (ºíäºð, æèí,öýýæíèé òîéðîã, õóðä, õ¿÷, óÿí õàòàí áàéäàë ãýõìýò) -èéã íýðëýõ

ã. Õ¿ì¿¿ñèéí áèåèéí ãàëáèð, áèå áÿëäðûí¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ÿëãààòàé áàéäàã (õýâèéí, áºãòºð,ãýäãýð, òàðãàí, òóðàíõàé, ºíäºð , íàì ãýõ ìýò)-èéã îéëãîõ

ä. Áýëãèéí àíõäàã÷ øèíæ òýìäýã, õ¿éñ, õ¿éñèéíÿëãààã òàéëáàðëàõ

å. Øèëæèëòèéí íàñíû ¿åä îõèä, õºâã¿¿äèéí áèåìàõáîäèä ãàðàõ ººð÷ëºëòèéã íýðëýõ, òàéëáàðëàõ(áýëãèéí õî¸ðäîã÷ øèíæ òýìäýã, áèåíèé þì,íîéòîí ç¿¿ä)

¸. Õýâèéí ºñºëò õºãæèëòºä íºëººëºõ ýåðýã, ñºðºãõ¿÷èí ç¿éëñèéã íýðëýõ, (õîîëëîëò, õºäºëãººí,÷èéðýãæèëò ã.ì) ºâ÷èí ýìãýã òóñàõ, ãýìòýëáýðòýë àâàõ çýðãýýñ ñýðãèéëýõ

æ. Òàìõè áîëîí çàðèì ýìèéí áîäèñûí áèåä¿ç¿¿ëýõ õîð õîëáîãäëûã ìýäýõ, òýäãýýðýýñáîëãîîìæëîõ àðãà áàðèëä ñóðàëöàõ

Ìýäëýã 2 Õîîëëîëò


à. Õ¿íèé áèåèéí ºñºëò õºãæèëä õîîëíû ã¿éöýòãýõ¿¿ðýã, à÷ õîëáîãäëûí òàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ,çºâ õîîëëîõ

á. Òºðºë á¿ðèéí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í (ñ¿¿,öàãààí èäýý, æèìñ, õ¿íñíèé íîãîî)-íû à÷õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõ, òýäãýýðèéã “Ãýðçºâëºìæ”-èéí äàãóó çîõèñòîé ñîíãîæ õýðýãëýõ

â. Ò¿¿õèé óñ óóõã¿é áàéõ, óñûã áóöàëãàæ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÀÃÀ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÃÓÓËÃÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë áèå» àéí çîðèëòíü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõ öîãö÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

1ÝÌ1:Ê1 Õ¿íèé áèå, ýðõòí¿¿äèéí¿íäñýí ¿¿ðýã, òýäãýýðò íºëººëºõ õ¿÷èíç¿éëñèéí òàëààð àíõàí øàòíûìýäëýãòýé áîëæ, õ¿íèé áèåèéí ºñºëòõºãæëèéã îéëãîõ

1ÝÌ1:Ê2 Çºâ, çîõèñòîé õîîëëîõ,èäýâõòýé äàñãàë õºäºëãººí õèéõ, õóâèéíàðèóí öýâýð ñàõèõ çýðãýýð ýð¿¿ë ìýíäýýäýìæèõ, õºãæ¿¿ëýõ ýíãèéí äàäàëõýâøèëòýé áîëîõ

1ÝÌ1:Ê3 Ýð¿¿ë áàéõàä øààðäëàãàòàéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîíõýðýãëýõ

1ÝÌ1:Ê4 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíäèéãõ¿íäýòãýõ, äýìæèõ

1ÁØ1/2å

õýðýãëýõ, õèéæ¿¿ëñýí óíäààã õýðýãëýõýýñòàòãàëçàõ, æèìñ, íîãîîíû öýâýð ø¿¿ñèéã èë¿¿ñîíãîæ õýðýãëýõ

ã. Äàâñ, ÷èõýð, ººõ òîñûã çîõèñòîéãîîðõýðýãëýäýã áàéõ, èîä àãóóëñàí äàâñ, áóñàäá¿òýýãäýõ¿¿íèéã òàíüæ ñîíãîõ

ä. ªäðèéí õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõûí à÷õîëáîãäëûã îéëãîõ, õýâøèë áîëãîõ

å. Ñàâ, áàãëàà áîîäîëã¿é èë çàäãàé, øîøãîã¿é,õóãàöàà õýòýðñýí, áóðóó õàäãàëñàí õ¿íñíèéá¿òýýãäýõ¿¿íèéã õóäàëäàí àâ÷ õýðýãëýäýãã¿éáàéõ

¸. Õîîëëîëòòîé õîëáîîòîé ýð¿¿ë ìýíäýä ñºðºãíºëººòýé çóðøëûã íýðëýõ, òýäãýýðýýñ çàéëñõèéõ

Ìýäëýã 3 Õºäºëãººí áà ÷èéðýãæèëò


à. Áèåèéí õýëáýð ãàëáèðòàà àíõààðàë òàâèõ,õºãæ¿¿ëýõ, ãàëáèðàà õàäãàëàõ, çºâ ñóóæ ñóðàõ

á. Íàð, óñ, àãààðààð áèåý ÷èéðýãæ¿¿ëýõ àðãàóõààíä ñóðàëöàõ

â. Õºäºëãººíèé õîìñäëûí õîð óðøãèéãòàéëáàðëàõ, õºäºëãººíèé õîìñäîëä îðîõã¿é áàéõ,õºäºëãººíò òîãëîîìûí òºðë¿¿äýýñ ñîíãîæòîãëîäîã áàéõ

ã. Çºâ àìüñãàëæ ñóðàõ

Ìýäëýã 4:Õóâèéí àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóé


à. Ø¿ä öîîðîõ øàëòãààí, ø¿äýý õàìãààëàõûí à÷õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõ, ø¿ä ºâ÷ëºõººñóðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãûã ýçýìøèõ, ºâ÷èëñºíòîõèîëäîëä õýíä õàíäàõàà ìýäýýã áàéõ

á. Îî, ñîéçîî çºâ ñîíãîæ, õýðýãëýäýã áîëîõ,ø¿äýý çºâ óãààæ çàíøèõ

â. Ãàðàà óãààõûí à÷ õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõ, çºâóãààæ ñóðàõ, õýâøèë áîëãîõ

ã. Óñàíä îðîõûí à÷ õîëáîãäëûã îéëãîõ, àðüñàààð÷ëàõ àðãàä ñóðàëöàõ

ä. ¯ñ, õóìñàà àð÷ëàõ õàìãààëàõ àðãûã ýçýìøèõ,

1ÝÌ1-1ÁÒ/1â

õèðã¿é öýâýð áàéëãàæ õýâøèõ

å.Àì õàìàð õîîëîéãîî òîãòìîë çàéëæ öýâýðáàéëãàæ õýâøèõ

¸. Í¿äýý àð÷èëæ, õàðààãàà õàìãààëàõ àðãàäñóðàëöàõ

æ. Ãàäíà áýëýã ýðõòíýý óãààæ çàíøèõ, áèå çàññàíûäàðàà çºâ àð÷èæ ñóðàõ õýâøèë áîëãîõ

ç. ªäðèéí äýãëýì ñàõèõûí à÷ òóñûã îéëãîõ,õýðýãæ¿¿ëæ õýâøèõ

è. Îéìñ, õºëèéí îðîîëòîî òîãòìîë óãààæ,öýâýðõýí áàéëãàæ õýâøèõ

é. Àë÷óóð (í¿¿ð ãàð, áèå, õºë, õàìàð ãýõ ìýò) çºâõýðýãëýõ àðãàä ñóðàëöàõ, õýðýãëýæ õýâøèõ

1ÝÌ2: ÝÐ¯¯Ë ÕÀÐÈËÖÀÀ

Ìýäëýã 1:Õóâü õ¿íèé õàðèëöàà (äîòîîä)


à. ªäºð òóòìûí õàðèëöààíû ñî¸ëä ñóðàëöàõ(ìýíäëýõ, òàëàðõàë èëýðõèéëýõ, óó÷ëàë ãóéõ,áóñäûã õ¿íäýòãýõ ãýõ ìýò)

á. Ýð¿¿ë áà ýð¿¿ë áóñ õàðèëöààíû øèíæ ÷àíàðûãòîäîðõîéëîõ

â. ªºðèéãºº òàíèõ, ººðèéí äàâóó, ñóë òàëûãòîäîðõîéëîõ

ã. Ñýòãýëèéí õºäºëãººíºº çºâ èëýðõèéëýõ,æîëîîäîæ ñóðàõ

ä. Õóâèéí îðîí çàéãàà á¿ðä¿¿ëýõ, ò¿¿íèéãõàìãààëàõ àðãàä ñóðàëöàõ

å. Áóñäûí áîëîí ººðèéí ýåðýã ñºðºã ñýòãýëõºäëºëèéã ÿëãàõ, à÷ õîëáîãäîë, õîð óðøãèéãòàéëáàðëàõ

¸. Áèåèéí ãàäíà òºðõ, ñîãîã ººð÷ëºëòèéã îéëãîæ,ººðòºº áîëîí áóñäàä ýåðýãýýð õàíäàõ

æ. Áóñäûí çàí ¿éë, õàðèó ¿éëäëèéí ñàéí, ìóóòàëûã ÿëãàõ, ñîíãîëò õèéõ

Ìýäëýã 2:Õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöàà(ãàäààä)

Ýíý ìýäëýãèéí õ¿ðýýíä ñóðàëöàã÷èä äàðààõ ÷àäâàð

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë õàðèëöàà» àéíçîðèëò íü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõöîãö ÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

1ÝÌ2:Ê1 Ýð¿¿ë ìýíäòýéõîëáîîòîé õàðèëöààíû òàëààðõèàíõàí øàòíû ìýäëýãòýé áîëîõ

1ÝÌ2:Ê2 ªºðèéãºº òàíèí ìýäýõ,ñýòãýë õºäëºë, áîäîë ñàíààãààçîõèñòîé èëýðõèéëýõ, áóñàäòàéõàðèëöàõ ýíãèéí äàäàë õýâøëèéãýçýìøèõ

1ÝÌ2:Ê3 Ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýéíºõöºë áàéäëûã ¿íýëýõ, ò¿¿íýýññýðãèéëýõ, ýðñäëèéã áóóðóóëàõàðãàä ñóðàëöàõ

1ÝÌ2:Ê4 Õàðèëöààíä ººðèéíáîëîí áóñäûí ýð¿¿ë ìýíä, îðîíçàéã õ¿íäýòãýõ, õàäãàëàõ

ýçýìøñýí áàéõ àãóóëãûã ñóäàëíà:

à. Ãýð á¿ë, àíãè õàìò îëîí äîòðîî ººðèéíõºº îðîíçàéã ìýäðýõ, õàðèóöàõ

á. Ãýð á¿ëèéíõýí, áàãø, íàéç íºõºä, áóñàäõ¿ì¿¿ñèéã õ¿íäýòãýæ, òýäýíòýé ººðòºº èòãýëòýéáàéäëààð õàðèëöàõ

â. Ñàéí íàéçàä áàéõ øèíæ ÷àíàðûã òîî÷èõ

ã. Íàéç íºõºäòýé áîëîõ, ¿åðõýë, íºõºðëºëèéíàñóóäàëä õàðèóöëàãàòàé õàíääàã áàéõ

ä. Íàéçûíõàà ñàéí òàëûã äýìæèõ, ñóë òàëûã íüçàñàõ àðãà çàìûã òàéëáàðëàõ, òóðøèõ

å. Íàéç íºõºääºº òóñëàõ, òýäíýýñ òóñëàìæ àâàõ,áóñäàä èòãýõ, áóñäûí èòãýëèéã õ¿ëýýõ

¸. Áóñäàä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõäàà òóõàéí íºõöºëáàéäëààñ òºðñºí ñýòãýãäýëýý ýåðýãýýð (áîëîâñîíñî¸ëòîéãîîð) èëýðõèéëæ ñóðàõ

æ. Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ýñðýã õ¿÷èðõèéëëèéíòàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ, ò¿¿íýýñ çàéëñõèéõàðãûã ýçýìøèõ

ç. Êèíî ¿çâýð, íîì õýâëýëä ãàðäàã, õ¿÷ õýðýãëýñýíò¿ðýìãèé ¿éëäë¿¿äèéí áóðóó çºâèéã ÿëãàäàãáîëîõ, äóóðèàõã¿é áàéõ

1ÝÌ3: ÝÐ¯¯Ë ÎÐ×ÈÍ

Ìýäëýã 1:Ãýð àõóéí îð÷èí


à. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çîõèñòîé õàäãàëàõýð¿¿ë àõóéí íààä çàõûí øààðäëàãûã íýðëýõ,ñîíãîõ

á. Ãýð îðîíäîî ýð¿¿ë, öýâýð îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ,æîîì, áÿñàà, ÿëàà, øóìóóëààñ õàìãààëàõ àõóéíàðãàä ñóðàëöàõ

â. Ãýð îðíîî àãààðæóóëàõûí à÷ õîëáîãäëûãòàéëáàðëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ

ã. Ãýðèéí òýæýýìýë àìüòíààñ äàìæèí õàëäâàðëàõºâ÷íèé òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëàõ, òýäíèéãàð÷ëàõ àðãàä ñóðàëöàõ

Ìýäëýã 2:Ñóðãóóëèéí áîëîí ãàäààä îð÷èí


Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãà áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë îð÷èí» àéí çîðèëòíü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõ öîãö÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

1ÝÌ3:Ê1 Ãýð á¿ë, àíãè, õàìò îëîíáîëîí ìýäýýëëèéí îð÷íû õóâüõ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ íºëººãìýäýõ

1ÝÌ3:Ê2 Ãýð, ñóðãóóëü õàìòîëíîîñ ººðòºº õýðýãöýýòýé, ýð¿¿ëìýíäèéí ¿íýí áîäèò ìýäýýëëèéãîëæ àâàõ

1ÝÌ3:Ê3 Îð÷íû íºõöºë áàéäàëä¿íýëãýý ºãºõ, îðøèí áàéãààîð÷èíäîî òààòàé íºõöºëèéãá¿ðä¿¿ëýõýä õóâü íýìðýý îðóóëàõ

1ÝÌ3:Ê4 Àìüäàð÷ áóé îð÷íûýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäëûãøèéäâýðëýõýä èäýâõòýé îðîëöîõ

1ÝÌ2/1¸-2ÁÈÎ1/Ì1â1ÝÌ2/1æ-2ÁÈÎ1/Ì1ë


à. Àæëûí áàéðàà ººðòºº òîõèðîìæòîéãîîð çàñäàãáàéõ (ãýðëèéí òóñãàë çºâ áàéõàä àíõààðàõ)

á. Óíäíû óñûã õàéðëàõ, õàìãààëàõ àðãà ýçýìøèõ

â. Öýâýð îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõýä õóâü õ¿í á¿ðèéíîðîëöîî õýðýãòýéã îéëãîõ, ¿¿íä îðîëöäîã áàéõ

ã. Òàìõè òàòàæ áóé îð÷èí òîéðíûõîî õ¿ì¿¿ñòøààðäëàãà òàâüäàã áîëîõ

ä. Õ¿íèé áèåä õ¿ðýýëýí áóé îð÷íîîñ ¿ç¿¿ëýõíºëººëëèéã ìýäýõ

å. Ø¿ëñ, öýðýý ãýð îðîí, àíãè òàíõèì, ãóäàìæòàëáàéä èë çàäãàé õàÿäàãã¿é áàéõ

¸. Áèå çàñàõ ãàçàð, áîõèðûí öîîíîãûã çºâöýâýðõýí àøèãëàæ ñóðàõ

Ìýäëýã 3:Àþóëã¿é àìüäðàë


à. Çàìûí õºäºëãººíä àþóëã¿é îðîëöîõ àðãûãýçýìøèõ, «Íîãîîí ãýðýë - öàãààí øóãàì» ä¿ðìèéãáàðèìòàëæ ñóðàõ

á. Öàã àãààð, áàÿð ¸ñëîë, àæèë, àìðàëòûí íºõöºëäòîõèðóóëàí õóâöñàà çºâ ñîíãîæ, ºìñºõ, àð÷ëàõ

â. Ãýð àõóéí öàõèëãààí õýðýãñýë, õóòãà, ìýñçýðãýýñ ¿¿ñ÷ áîëîõ ãýìòýë, òýäãýýðýýñ çàéëñõèéõöóñ òîãòîîõ àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëäýã áàéõ

ã. Ñàíàìñàð áîëãîîìæã¿é ¿éëäëýýñ ãýìòýæáýðòýæ áîëîõ òîõèîëäëûã íýðëýõ (óõñàí í¿õ,áàðüæ áóé áàðèëãà ... ) òýäãýýðýýñ áîëãîîìæëîõ

ä. Ãýìòýæ áýðòñýí òîõèîëäîëä õýíä õàíäàõààìýääýã áîëîõ (103 äóóäàõ, òîì õ¿íä õýëýõ ã.ì)

å. Õºëäºëò, õàéðàëò, ò¿ëýãäýëò, íàðàíä öîõèóëñàí¿åä àâàõ àíõíû àðãà õýìæýý àâ÷ ÷àääàã áîëîõ

¸. Ýìèéí ç¿éëèéã äóð ìýäýí õýðýãëýäýãã¿é áàéõ,çºâõºí ýì÷èéí çààâðààð õýðýãëýæ ñóðàõ

æ. Õîã õàÿãäëûã öóãëóóëæ, òºðºëæ¿¿ëæçàéëóóëàõ

ç. Ìàë àìüòíû ç¿ãýýñ ó÷ðóóëæ áîëîõ îñîëãýìòëýýñ ººðèéãºº õàìãààëàõ, ãýìòýë ó÷èðñàíòîõèîëîëä àðãà õýìæýý àâàõ

1ÝÌ3/3ã-1ÒÅÕ2/2á1ÝÌ3/2á-1ÒÅÕ3/2á1ÝÌ3/1á-1ÁØ1/1â1ÝÌ3/2á-1ÁØ1/2å1ÝÌ3/1à-1ÃÇ1/1â1ÝÌ3/2à-1ÃÇ1/1ã


Ìýäëýã 1:Áèåèéí ºñºëò õºãæèë


à. Õ¿íèé áèåèéí ýðõòýí òîãòîëöîî (òóëãóóðõºäºëãººíèé, ìýäðýëèéí, õîîë áîëîâñðóóëàõ,àìüñãàëûí çàìûí, ç¿ðõ ñóäàñ áîëîí öóñíûýðãýëòèéí, øýýñ ÿëãàðóóëàõ)-íû á¿òýö, ¿éëàæèëëàãààã òàéëáàðëàõ

á. Äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí á¿òýö, ¿éëàæèëëàãààíû òóõàé îéëãîëòòîé áîëîõ

â. Íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýðõòýí òîãòîëöîîíû á¿òýö¿éë àæèëëàãààã áèåèéí ºñºëò õºãæèëòýé õîëáîíòàéëáàðëàõ

ã. ¯ð òîãòîëò, æèðýìñëýëò áîëîí òºðºëòèéí ¿éëÿâöûã íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýðõòýí òîãòîëöîîíû ¿éëàæèëëàãààòàé õîëáîí òàéëáàðëàõ

ä. Õ¿éñèéí ÿëãàà, æåíäåðèéí õàðèëöààíä òýãøîðîëöîõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãûã òàéëáàðëàõ

å. Áýëãèéí ÷èã õàíäëàãà íü ººðèéíõººñ íü ººðõ¿ì¿¿ñèéí òàëààð áóðóó, çºâ îéëãîëòóóäûã ÿëãàõ(òýäýíä õàíäàõ õàíäëàãûí òàëààð ýðãýö¿¿ëæáîääîã áîëîõ)

¸. Àðõè, õàð òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñûí áèåìàõáîäèä ¿ç¿¿ëýõ õîð õºíººëèéí òàëààðòàéëáàðëàõ

æ. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òàéëáàðëàõ, áóðóóõýðýãëýã÷äýä òóñëàõ

ç. Õàëäâàðò ºâ÷èí, ò¿¿íèé òºðºë, ºâ÷ëºõøàëòãààí, ñýðãèéëýõ àðãà çàìûã òàéëáàðëàõ

è. Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí, ò¿¿íèé òºðºë, ºâ÷ëºõøàëòãààí, ñýðãèéëýõ àðãà çàìûã òàéëáàðëàõ

é. Ø¿äýý ýð¿¿ë áàéëãàõ íü áóñàä ýðõòýíä õýðõýííºëººëäãèéã òàéëáàðëàõ

Ìýäëýã 2:Õîîëëîëò


à. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàäãàëàëò, õàìãààëàë-òûí ãîðèì, ò¿¿íä òàâèõ øààðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëýõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÑÓÓÐÜ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÃÓÓËÃÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë áèå» àéí çîðèëòíü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõ öîãö÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

2ÝÌ1:Ê1 Õ¿íèé áèåèéí ýðõòîãòîëöîîíû á¿òýö ¿éë àæèëëàãààãõ¿íèé áèåèéí ºñºëò õºãæèëòýé õîëáîíòàéëáàðëàõ, ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èíç¿éëñèéí òàëààð ìýäëýã ººðòºº á¿òýýõ

2ÝÌ1:Ê2 Çºâ, çîõèñòîé õîîëëîõ,èäýâõòýé äàñãàë õºäºëãººí õèéõ, õóâèéíàðèóí öýâýð ñàõèõ çýðãýýð ýð¿¿ë ìýíäýýõàìãààëàõ, õºãæ¿¿ëýõ äàäàë õýâøèëòýéáîëîõ

2ÝÌ1:Ê3 Ýð¿¿ë áàéõàä øààðäëàãàòàéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîíõýðýãëýõ, ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýé çàí¿éëèéã õèéäýãã¿é áàéõ

2ÝÌ1:Ê4 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ¿éë àæèëëàãààíä èäýâõòýé îðîëöîõ

á. Ýð¿¿ë õ¿íñ, òýäãýýðèéí á¿òýö íàéðëàãûí òóõàéòàéëáàðëàõ, òàíüæ ñîíãîõ, øîøãûã óíøèõ(¿éëäâýðëýñýí óëñ, ãàçàð, õóãàöààã õàðàõ)

â. Õîîëëîëòòîé õîëáîîòîé ýð¿¿ë ìýíäýä ñºðºãíºëººòýé, òóõàéëáàë äàâñ, ÷èõýð, ººõ òîñûãõýòð¿¿ëýí õýðýãëýñíýýñ õ¿íèé áèåä ¿ç¿¿ëýõ õîðíºëººã òàéëáàðëàõ

ã. Õîîëëîõ ñî¸ëä ñóðàëöàõ (õóòãà ñýðýýã çºâõýðýãëýõ, çºâ ñóóõ)

ä. Óíäíû óñûã çºâ çººâºðëºõ, õàäãàëàõ, õýðýãëýõ,öýâýðëýõ àðãàä ñóðàëöàõ

å. Ýð¿¿ë ìýíä, àðèóí öýâðèéí øààðäëàãà õàíãààã¿éãàçàð, õóâü õ¿íýýñ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íõóäàëäàæ àâäàãã¿é áàéõ

Ìýäëýã 3:Õºäºëãººí áà ÷èéðýãæèëò


à. Á¿æèã, àýðîáèê, ñïîðò òîãëîîìîîð õè÷ýýëëýõçýðãýýð õºäºëãººíèé õîìñäîëä îðîõã¿é áàéõòàëààð ººðòºº áîëîí áóñäàä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

á. Áèåèéí æèí, ºíäðèéí õàðüöààíäàà õÿíàëòòàâèõ, òîãòìîë áàðèõ òàëààð àðãà õýìæýý àâäàãáàéõ

â. Íàð, óñ, àãààðààð áèåý ÷èéðýãæ¿¿ëýõèéí à÷õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõ

Ìýäëýã 4:Õóâèéí ýð¿¿ë àõóé, àðèóí öýâýð


à. Àðüñ, ¿ñ, ø¿äýý öýâýðëýõ, õàìãààëàõ, àð÷ëàõàäøààðäàãäàõ îî, ñàâàí, øàìïóíü, òîñ çýðãèéãººðòºº òîõèðóóëàí ñîíãîæ õýðýãëýõ

á. Îõèä áèåíèé þì èðñýí ¿åä ýð¿¿ë àõóéíäýãëýìèéã ñàõèõ, àðèóí öýâðèéí õýðýãñëýý çºâñîíãîæ õýðýãëýõ

â. Îõèä, õºâã¿¿ä ãàäíà áýëýã ýðõòíýý òîãòìîëóãààæ çàíøèõ

ã. Äîòóóð õóâöñàà ñîíãîõ, óãààæ öýâýðëýõ,áóñàäòàé õóâöñàà ñîëüæ ºìñºõã¿é áàéõ



2ÝÌ1/1à-2ÁÈÎ1/1â2ÝÌ2/2â-2ÃÇ2/1â2ÝÌ2/3â-2ÁÈÎ3/1ð2ÝÌ2/1á-2Áò1/à2ÝÌ2/2å-2ÁÈÎ2/1â


à. Áè ãýð á¿ë, õàìò îëíû ãèø¿¿íèé õóâüäòîäîðõîé ýðõ ¿¿ðýãòýé ãýäãýý óõàìñàðëàõ

á. ªºðèéíõºº ãàäíà òºðõºíä ñýòãýë õàíãàëóóí,ººäðºã ¿çýëòýé, ººðòºº èòãýëòýé áàéõ

â. Ñýòãýëèéí õºäºëãººíºº õÿíàõ, æîëîîäîõ

ã. Õ¿ì¿¿ñèéí ýðõýìëýäýã ¿íýò ç¿éëñ, ÷àíàð, ¿çýëáîäîë ÿëãààòàéã îéëãîõ

ä. Áóñäûã õóâèéí øèíæ ÷àíàð, áèåèéí ãàäíàòºðõººð íü ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàæ õàðüöäàãã¿éáàéõ

å. Áóñäààñ ñóðàëöàõ, ñàéíûã íü äàãàí äóóðèàõ,áóðóó ¿éëäýëä íü ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ, ìóóíºëººíä àâòàõã¿é áàéõ

¸. Øèëæèëòèéí íàñàíä îõèä õºâã¿¿äèéí áèåáîëîí ñýòãýë ñàíààíä ãàðàõ ººð÷ëºëòèéã òàéâíààðõ¿ëýýæ àâàõ, áóñäûã îéëãîõ

æ. Õàéð, øîõîîðõëûã ÿëãàæ îéëãîõ, õàéðààèëýðõèéëýõ àðãàä ñóðàëöàõ

ç. Õàðèëöàà òîãòîîõ, áýõæ¿¿ëýõ, øààðäëàãàòàéáîë õàðèëöààãàà òàñëàõ ÷àäâàð ýçýìøèõ

è. Õàðèëöààíû ººðòºº èòãýëòýé õýëáýðèéãýçýìøèõ

é. Çºâøèëöºëä õ¿ð÷ ñóðàõ

ê. Õóâü õ¿íèé ãîî ñàéõàíòàé õîëáîîòîé ìýäýýëýëáîëîí íàéç íºõºä, áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí ç¿ãýýñ èðæáóé ìýäýýëýëä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

ë. Àëèâàà àñóóäàëä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ,øèéäâýð ãàðãàõ ÷àäâàð ýçýìøèõ

ì. Ñºðºã ìýäðýìæèéã ýåðýã ìýäðýìæ áîëãîõ÷àäâàðòàé áîëîõ (ãýð á¿ë, àíãè õàìò îëíîîðîîáàõàðõàõ, áóñäûí àìæèëò á¿òýýëýýð áàõàðõàõ,áóñäûã ºðºâäºõ, õàéðëàõ ã.ì)

í. Àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýõ,õàìãààëàëòã¿é áýëãèéí õàâüòàëä îðîõîîñòàòãàëçàõ ÷àäâàðò ñóðàëöàõ

Ìýäëýã 2: Õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöàà(ãàäààä)


Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë õàðèëöàà» àéíçîðèëò íü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõöîãö ÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

2ÝÌ2:Ê1 Ýð¿¿ë õàðèëöààã áèé áîëãîõ,øèéäâýð ãàðãàõ, äàðàìò øàõàëòààñòàòãàëçàõ àëõàìóóäûí òàëààð áîëîíøèëæèëòèéí íàñòàé õîëáîîòîé çàíõàðèëöààíä ãàð÷ áîëîõ ººð÷ëºëò¿¿äèéãìýäýõ

2ÝÌ2:Ê2 ªºðèéíõºº ýðõýìëýäýãç¿éëñèéã òîäîðõîéëîõ, ººðòºº èòãýëòýéõàðèëöààíû õýëáýðèéã ýçýìøèõ,çºâøèëöºëä õ¿ðýõ, øèéäâýð ãàðãàõ,òàòãàëçàõ ÷àäâàðóóäûã ýçýìøèõ

2ÝÌ2:Ê3 Ýð¿¿ë õàðèëöààíûøèíæ¿¿äèéã ýçýìøèõ, ýð¿¿ë ìýíäýäýðñäýëòýé àñóóäàëä ø¿¿ìæëýëòýéõàíäàõ õàðèëöààíû ÷àäâàðààõýðýãæ¿¿ëýõ, øèéäâýð ãàðãàõ

2ÝÌ2:Ê4 ªºðèéí õ¿ðýýëýëä ýð¿¿ëõàðèëöààã á¿ðä¿¿ëýõ, ººðèéí áîëîíáóñäûí ýð¿¿ë ìýíä, îðîí çàéã õ¿íäýòãýõ,õàäãàëàõ


à. Ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíä òýãø îðîëöîõ,õàðèóöëàãàòàé õàíäàõ ÷àäâàðòàé áîëîõ

á. Áýëãèéí àìüäðàëòàé õîëáîîòîé àñóóäëààð÷ºëººòýé õàðèëöàæ ñóðàõ

â. Àðõè, òàìõèã¿é ãýð á¿ë, õàìò îëîí áîëîõòàëààð õàðèëöàí ÿðèëöàõ ÷àäâàðòàé áîëîõ

ã. Áóñäûí áîëîí ººðèéí ýåðýã, ñºðºã ñýòãýëèéíõºäºëãººíèéã îéëãîõ, ò¿¿íä ýåðýãýýð íºëººëºõàðãà çàìóóäûã ýçýìøèõ

ä. ¯å òýíãèéõíèé äàðàìò øàõàëòûã çàð÷èì÷øààðäëàãààñ ÿëãàõ

å. ¯å òýíãèéõíèé äàðàìò øàõàëòàä îðñîí ¿åäýý«¿ã¿é» ãýæ õýëýõèéí äàâóó òàëûã õýëýõ, ýåëäýãýýðòàòãàëçàæ ñóðàõ

¸. Õàðèëöààíû 3 õýëáýðèéã ÿëãàõ, òóñ á¿ðèéíäàâóó, ñóë òàëûã òîî÷èõ

æ. Ñòðåññ ¿¿ñãýäýã õ¿÷èí ç¿éëñèéã íýðëýõ,ò¿¿íýýñ ãàðàõ àðãóóäûã òàéëáàðëàõ

ç. Íèéãýìä ãàð÷ áóé ñºðºã àñóóäëóóäàäø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ,

è. Àðõè, òàìõè õýðýãëýäýãã¿é áàéõ øààðäëàãàòàâüæ, ººðèéíõºº ýðõèéã õàìãààëäàã áàéõ (õóóëüä¿ðìèéí ìýäëýãòýé áàéõ)

é. Õàìò õîîëëîæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñòýéãýý çºâõàðüöàõ (áàÿð ¸ñëîë, óé ãàøóóäëûí ¿åä ã.ì)


Ìýäëýã 1:Ãýð - àõóéí îð÷èí


à. Õîîëíû õîðäëîãîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõíºõöëèéã áèé áîëãîõ,õîîëûã ýð¿¿ë àþóëã¿éõàäãàëàõ, áîëîâñðóóëàõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ

á. Ãýð îðîíäîî õºäºëãººíººð õè÷ýýëëýõ îð÷èíá¿ðä¿¿ëýõ òàëààð íººö áîëîëöîîãîî àøèãëàæñóðàõ

â. Ãýð îðíû äîòîîä îð÷íû àãààðûí áîõèðäëîîññýðãèéëýõ, ãýð îðîíäîî ýð¿¿ë öýâýð, òàâ òóõòàéîð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóóðü áîëîâñðîëûíàãóóëãûí «Ýð¿¿ë îð÷èí» àéí çîðèëòíü ñóðàëöàã÷äàä äàðààõ öîãö÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

2ÝÌ3:Ê1 Àþóëã¿é áýëãèéí õàðèëöààíûà÷ õîëáîãäîë, çàðèì òºðëèéí õîðäëîãîãýìòýë, õ¿÷èðõèéëýë, øàøíû óõóóëãàñóðòàë÷èëãàà íü õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä¿ç¿¿ëýõ íºëººã ìýäýõ

2ÝÌ3:Ê2 Àãààð îð÷íîî öýâýð áàéëãàõ,õºäºëãººíèé õîìñäîëä îðîõã¿é áàéõ, ýð¿¿ëìýíäýä ýðñäýëã¿é çàí ¿éëèéã ñîíãîõ

2ÝÌ3:Ê3 Àþóëã¿é áýëãèéí õàðèëöààãýðõýìëýõ, ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýé çàí¿éëä ¿íýëãýý ºãºõ, ýðñäýëã¿é àìüäðàõ

2ÝÌ2/1ã-ÇÍÓ-ÍÒÌ1/2à2ÝÌ2/1ë-2ÁÈÐ1/1ì2ÝÌ2/1í/â,è-2ÁÈÐ3/1ð

ã. Ãýð á¿ëèéíõýíòýéãýý õàìòàð÷ õîîëëîõ òààòàéîð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ

ä. Ãýð á¿ëèéí íàñíû õ¿ì¿¿ñèéí íàñ áèåíèéîíöëîãò òîõèðóóëàí õîîë áýëòãýõ, õîîëëîõîä íüòóñëàõ



à. Àíãè òàíõèìûí (äîòîîä îð÷íû) àãààðûíáîõèðäëîîñ ñýðãèéëýõ

á. Àæèë ñóðãóóëü äýýðýý õºäºëãººíººð õè÷ýýëëýõîð÷èíã õàìòàð÷ á¿ðä¿¿ëýõ áàãèéã çîõèîíáàéãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõ

â. Öýâýð îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõýä õóâü õ¿íèé îðîëöîîãíýìýãä¿¿ëýõ

ã. Àãààð äóñëûí áîëîí àõóéí çàìààð äàìæèíõàëäâàðëàäàã ºâ÷íèé õàëäâàðëàõ íºõöºëèéíòàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ

ä. Óíäíû óñàà çºâ õàäãàëàõ, õýðýãëýõ, õàìãààëàõíºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ

å. Õºðñèéã õàìãààëàõ, öýâýðø¿¿ëýõ, ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ¿éë àæèëëàãààíû ýð¿¿ë ìýíäèéí à÷ õîëáîãäëûãòàéëáàðëàõ

¸. Èäýâõòýé áà èäýâõã¿é õýëáýðèéí òàìõèòàòàëòûí îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ õîð íºëººíèé òàëààðòàéëáàðëàõ, íàéç íºõäèéí õ¿ðýýíä àðõè, òàìõèíûõýðýãëýýíä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

æ. Äóó øóóãèàí, ãýðýë, òîîñæèëòûí ýð¿¿ë ìýíäýäõýðõýí íºëººëäºã òàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ



à. Áýëãèéí çàí ¿éë¿¿äèéã ýðñäýëòýé áàéäëààð íüÿëãàõ, õàìãààëàëòã¿é áýëãèéí õàâüòàëä îðîõã¿éáàéõ, áýëãèéí õàâüòëààñ òýâ÷èæ ñóðàõ, àþóëã¿éáýëãèéí õàðèëöààã ýðõýìëýõ

á. ÁÇÄÕ/ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-ûí òàëààð îéëãîëòòîéáîëîõ, ñýðãèéëýõ àðãûã ýçýìøèõ

â. Õ¿ñýýã¿éãýýð æèðýìñëýõ, ¿ð õºíä¿¿ëýõèéíñºðºã ¿ð äàãàâðààñ çàéëñõèéõ

îð÷èí íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ

2ÝÌ3:Ê4 Àìüäàð÷ áóé îð÷íû ýð¿¿ëìýíäèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä,äýìæèõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõýä èäýâõòýéîðîëöîõ

3ÝÌ3/3¸-3ÃÇ2/1ã3ÝÌ3/3æ-3ÁÈÎ1/1å

ã. Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ àðãà õýðýãñëèéãçóðàãò áîëîí áîäèò ¿ç¿¿ëýí äýýð òàíüæ, ÿëãàäàãáîëîõ

ä. Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ àðãóóäûí äàâóó, ñóëòàëóóäûã íýðëýõ, ºñâºð íàñíûõàíä òîõèðîõàðãóóäûã òàéëáàðëàõ

å. Õºõ, òºìñãºº ººðºº øàëãàõ àðãà÷ëàëûãýçýìøèõ, à÷ õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõ, õýâøèëáîëãîõ

¸. Îþóíû õºäºëìºðèéí ¿åä ãàð÷ áîëîõÿäàðãààíààñ ñýðãèéëýõ àðãûã ýçýìøèõ

æ. Àðüñíû áîëîí õàðøëûí ºâ÷í¿¿äýýñ óðüä÷èëàíñýðãèéëýõ

ç. Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, ¿å òýíãèéíõíèéç¿ãýýñ èðæ áóé õîðò çóðøèëòàé õîëáîîòîéìýäýýëýëä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ, áóðóó íºëººíäíü àâòàõã¿é áàéõ

è. Øàøíû óõóóëãà, ñóðòàë÷èëãààòàé õîëáîîòîéìýäýýëýëä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

é. Øààðäëàãàòàé ¿åä ººðòºº áîëîí áóñäàä àíõíûòóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ (õºäºëãººíã¿é äóëààí áàéëãàõ,öóñ òîãòîîõ àíõíû àðãà õýìæýý àâàõ ãýõ ìýò)

ê. Õîðäëîãûí ¿åä àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ ÷àäàõ

ë. Çàðèì òºðëèéí îñîë ãýìòëèéí (ãàçàð õºäëºõ,¿åð áóóõ, àâòûí îñîë îðîõ ãýõ ìýò) ¿åä àâàõ àðãàõýìæýýã òàéëáàðëàõ

ì. Àõóéí îñîë ãýìòëýýñ áèå ìàõáîäèä ãàð÷ áîëîõººð÷ëºëò, àâàõ àðãà õýìæýýíèé òóõàé òàéëáàðëàõ

í. Õ¿÷èðõèéëëèéí íèéòëýã øèíæèéã òîäîðõîéëæ,ò¿¿íýýñ çàéëñõèéõ áîëîí õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí¿åä àâàõ àðãà õýìæýýã òàéëáàðëàõ

î. Áîëçîîíû ¿åèéí õ¿÷èíã áèé áîëãîäîã õ¿÷èíç¿éëñèéã òîî÷èõ, ò¿¿íýýñ çàéëñõèéõ àðãà çàìûãíýðëýõ

º. Ãýðèéí íºõöºëä øàâüæ, ìýðýã÷òýé òýìöýõáîäèñûã ÿëãàæ òàíèõ, ä¿ðýì çààâðûí äàãóóàþóëã¿é õýðýãëýõ

ï. Àðõè òàìõè õýðýãëýñíýýñ ãàðàõ ýäèéí çàñãèéíõîõèðëûã òîîöîæ ñóðàõ

ð. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóëãàìäñàí àñóóäëààð õýíäõàíäàõàà ìýäýõ ( áàãø, ýì÷, ýöýã, ýõ, èòãýëòýéóòàñ ã.ì)


Ìýäëýã 1:Áèåèéí ºñºëò õºãæèë


à. Ýðõòýí òîãòîëöîîíóóäûí óÿëäàà õîëáîîãòàéëáàðëàõ

á. Àìüäðàëûí òóðøèä íàñíû ¿å÷ëýëòýéõîëáîîòîé áèå áîëîí ñýòãýë ñàíààíä ãàðàõººð÷ëºëò¿¿äèéí øàëòãààíûã òàéëáàðëàõ

â. Öóñíû äàðàëò, ñóäàñíû ëóãøèëòûí õýâèéíõýìæýýíä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñèéã òàéëáàðëàõ

ã. Áîäèñûí ñîëèëöîîíû åðºíõèé ç¿é òîãòëûãòàéëáàðëàõ

ä. Ñýòãýë õºäëºë áà äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí¿éë àæèëëàãààíû óÿëäàà õîëáîîã òàéëáàðëàõ

å. Õàìãààëàëòã¿é áýëãèéí õàâüòàëä îðîõîäõ¿ðãýäýã õ¿÷èí ç¿éëñ, ò¿¿íýýñ ãàð÷ áîëîõ ñºðºã¿ð äàãàâðûã íýðëýõ

¸. ÁÇÄÕ/ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-ûí íèéòëýã øèíæ, òýäãýý-ðýýñ ñýðãèéëýõ àðãà çàìûã òàéëáàðëàõ

æ. ¯ð õºíäºëò, ò¿¿íýýñ ãàðàõ ñºðºã ¿ð äàãàâðûãòàéëáàðëàõ

ç. Æèðýìñíèé ¿åèéí õÿíàëòàíä õàìðàãäàõûí à÷õîëáîãäëûã íýðëýõ

è. Æèðýìñíèé ¿åèéí õîîëëîëò, õóâöàñëàëòûíòàëààð îéëãîëòîé áîëîõ, øààðäëàãàòàé ¿åäçîõèöóóëæ ñóðàõ

é. Àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñíîîñ õ¿íèéáèåä ¿ç¿¿ëýõ õîð õºíººëèéã áóñäàä òàéëáàðëàõ,ò¿¿íýýñ àíãèæðàõàä òóñàëäàã áàéõ

Ìýäëýã 2:Õîîëëîëò


à. Àõóéí íºõöºëä ýð¿¿ë õ¿íñ áýëòãýõ,áîëîâñðóóëàõ àðãà áàðèëä ñóðàëöàõ

á. Õ¿íñíèé íîãîî òàðüæ óðãóóëàõ, õýðýãëýõ,áîëîâñðóóëàõ, õàäãàëàõ (äàðøëàõ, õàòààõ ã.ì)

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ Á¯ÐÝÍ ÄÓÍÄ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÃÓÓËÃÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíäáîëîâñðîëûí àãóóëãûí «Ýð¿¿ëáèå» àéí çîðèëò íü ñóðàëöàã÷äàääàðààõ öîãö ÷àäàìæèéã òºëºâ-ø¿¿ëýõýä îðøèíî:

3ÝÌ1:Ê1 Õ¿íèé áèåèéí ýðõòýíòîãòîëöîîíû óÿëäàà õîëáîîã õ¿íèéºñºëò õºãæëèéí ÿâöàä áèåä ãàðäàãººð÷ëºëò¿¿ä áîëîí õîîë õ¿íñ, õºäºë-ãººíèé õîìñäîëòîé õîëáîí îéëãîõ

3ÝÌ1:Ê2 ÁÇÄÕ/ÕÄÕÂ/ ÄÎÕ-ûíõàëäâàð, õ¿ñýýã¿é æèðýìñëýëòýýñ ºº-ðèéãºº õàìãààëàõ õîîë õ¿íñ áýëòãýõ,õàäãàëàõ àðãóóä, ãîî ñàéõíûá¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñîíãîí õýðýãëýõ÷àäâàðûã ýçýìøèõ

3ÝÌ1:Ê3 Ýð¿¿ë áàéõàä øààðäëàãàòàéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîíõýðýãëýõ

3ÝÌ1:Ê4 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíä, õîîëëîõñî¸ëûã õ¿íäýòãýõ, ¿éë÷ëýõ, äýìæèæçºâëºãºº ºãäºã áàéõ

3ÝÌ2/1à-2ÝÇ4/3â

â. Ñ¿¿, öàãààí èäýýã óëàìæëàëò àðãààð áîëîâñ-ðóóëàõ, ýð¿¿ë õàäãàëàõ àðãûã ñóäëàõ, ýçýìøèõ

ã. Èîäæóóëñàí äàâñ, ÷èõðèéí çîõèñòîéõýðýãëýýíèé òàëààð áóñäàä çºâëºãºº ºãäºã áàéõ

ä. Õîîëíû öýñèéã òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëäýã áàéõ

å. Áóñäûí õîîëëîõ óëàìæëàëò ñî¸ëûã îéëãîæõ¿íäýòãýõ

¸. Õàìò õîîëëîãñîä áîëîí çî÷äîä çºâ ¿éë÷ëýõ

æ. Óñûã õàëäâàðã¿éæ¿¿ëæ, ø¿¿æ öýâýðø¿¿ëýõàðãà òåõíîëîãè ýçýìøèõ

Ìýäëýã 3:Õºäºëãººí áà ÷èéðýãæèëò


à. ªºðèéí áèå áÿëäàðò òîõèðóóëàí èäýâõòýéõºäºëãººíººð òîãòìîë õè÷ýýëëýæ õýâøèõ

á. Æèðýìñýí ¿åä áîëîí òºðñíèé äàðàà õèéõõºäºëãººí äàñãàëóóäûã ìýäýõ

â. Õºäºëãººí äóòàãäñàíààñ ýð¿¿ë ìýíäýä ãàð÷áîëîõ ýðñäëèéã òîî÷èõ, ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõ àðãàçàìûã ýçýìøèõ

ã. Ç¿ðõíèé öîõèëò, öóñíû äàðàëòàíä õÿíàëò òàâüæñóðàõ

Ìýäëýã 4:Õóâèéí àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóé


à. ªºðèéí àðüñ, ¿ñ, õóìñíû îíöëîãèéãòîäîðõîéëæ, ãîî ñàéõíû õýðýãñëèéã çºâ ñîíãîæõýðýãëýõ

á. Ãîî ñàéõíû ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí (øèâýýñ, äàâõðààõèéëãýõ, ÷èõ, õàìðàà öîîëîõ ã.ì) äàâóó ñóë òàëûãìýäýæ, ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ, ººðòºº òîõèðîõç¿éëèéã ñîíãîæ õýðýãëýõ

â. ªºðèéí áèåèéí îíöëîã, íºõöºë áàéäàëäààòîõèðóóëàí õóâöàñëàäàã áàéõ




Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíäáîëîâñðîëûí àãóóëãûí «Ýð¿¿ëõàðèëöàà» àéí çîðèëò íüñóðàëöàã÷äàä äàðààõ öîãö÷àäàìæèéã òºëºâø¿¿ëýõýäîðøèíî:

à. Áè ãýð á¿ëèéíõýý ñàéí ñàéõíû òºëººõàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ¸ñòîé ãýäãýý óõàìñàðëàõ

á. Áè íèéãìèéí íýã ãèø¿¿í ãýäãýý ìýäðýõ, ¿¿ðýãõàðèóöëàãàà óõàìñàðëàõ

â.Ñýòãýë õºäëºëºº çºâ çîõèöóóëæ, èëýðõèéëýõ

ã. ªºðèéíõºº ñàíàà áîäëûã áóñäàä îéëãóóëàõ

ä. Ñòðåññ, ò¿¿íèéã ¿¿ñãýäýã õ¿÷èí ç¿éëñ, ò¿¿íýýñãàðàõ àðãà çàìóóäûã òîî÷èõ,

å. Ñòðåññýýñ ¿¿ñýõ ýåðýã ñºðºã ìýäðýìæ¿¿äèéãíýðëýõ, ñºðºã ìýäðýìæèéã ýåðýã áîëãîõ àðãàäñóðàëöàõ

¸. Èðýýä¿éí çîðèëãî, çîðèëòîî òîäîðõîéëîõ÷àäâàð ýçýìøèõ

Ìýäëýã 2:Õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöàà(ãàäààä)


à. Ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíû àñóóäëûã çîõèöóóëàõ

á. Ãýðëýëò, ò¿¿íèé ¿¿ðýã õàðèóöëàãûãóõàìñàðëàõ, õàìòðàí àìüäðàõ ãýäýã îéëãîëòîîñÿëãàæ îéëãîõ

â. Ýöýã, ýõ áîëîõûí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà, ãýð á¿ëòºëºâëºëòºä õîñóóäûí ã¿éöýòãýõ ýðõ ¿¿ðãèéãóõàìñàðëàõ

ã. Áóñäûí ýðõýìëýäýã ¿íýò ç¿éëñ, ÷àíàð, ¿çýëáîäëûã õ¿íäýòãýõ

ä. Áóñäûã ¿çýë áîäîë, àðüñ ºíãº, øàøèí ø¿òëýã,áýëãèéí ÷èã õàíäëàãààð íü ÿëãàâàðëàíãàäóóðõàõã¿é áàéõ

å. Íèéãýìä ãàð÷ áóé ñºðºã àñóóäëóóäûãøèéäâýðëýõýä áèåýð îðîëöîõ, õóâü íýìðýýîðóóëàõ

¸. Àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýõã¿éáàéõ, ò¿¿íýýñ ãàðàõ àðãà çàìûã áóñäàä õýëæ ºãäºãáàéõ, ººðºº õýðýãëýñýí òîõèîëäîëä ò¿¿íýýñ ãàðàõ


Ìýäëýã 1:Ãýð - àõóéí ýð¿¿ë îð÷èí


3ÝÌ2:Ê1 Ãýð á¿ëèéí áîëîí íèéãìèéíõàðèëöààí äàõü ýð¿¿ë ìýíäòýéõîëáîîòîé àñóóäëóóäûã ìºí ÷àíàðûãóõààðàõ

3ÝÌ2:Ê2 ªºðèéíõºº ñýòãýë õºäëºëèéãçºâ çîõèöóóëàõ, ñòðåññýýñ çàéëñõèéõ,áóñàäòàé õàðèëöàõ ÷àäâàðûã ýçýìøèõ

3ÝÌ2:Ê3 ªºðèéíõºº ñýòãýë õºäëºë,áîäîë ñàíààãàà çîõèñòîé èëýðõèéëýõ,îéëãóóëàõ, íèéãìèéí áîëîí ãýð á¿ëèéíõàðèëöààí äàõü ººðèéíõºº ¿¿ðýãõàðèóöëàãûã óõàìñàðëàõ

3ÝÌ2:Ê4 Íèéãýìä ãàð÷ áóé ñºðºãàñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä áèåýð îðîë-öîõ, õóâü íýìðýý îðóóëàõ, õàðèëöààíäººðèéí áîëîí áóñäûí ¿çýë áîäîë, îðîíçàéã õ¿íäýòãýõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿ðýí äóíäáîëîâñðîëûí àãóóëãûí «Ýð¿¿ëîð÷èí» àéí çîðèëò íü ñóðàë-öàã÷äàä äàðààõ öîãö ÷àäàìæèéãòºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî:

à. Áèåý äààæ ãýð îðîíäîî ýð¿¿ë îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ,áóñàääàà íºëººëäºã áàéõ (òàñàëãààíû óðãàìàëòàðèõ, ç¿ëýãæ¿¿ëýõ, óñëàõ, àãààðæóóëàõ ã.ì.)

á. Ãýð îðîí, ºðºº òàñàëãààíû òàâèëãûã ýð¿¿ëàõóéí øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí çîõèñòîéõóâèëáàðààð áàéðëóóëäàã áàéõ



à. ªºðñäèéí õîîëëîõ îð÷íîî çºâ ñîíãîõ,ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

á. Ãàäààä îð÷èíû íºõöºëèéí ººð÷ëºëòºíäººðèéãºº çîõèöóóëæ, àæèëëàæ àìüäðàõ ÷àäâàðýçýìøèõ

â. Óñààð äàìæäàã õàëäâàðò ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõíºõöëèéã á¿ðä¿¿ëäýã áàéõ

ã. Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ áàéãóóëëàãà,ñóðãóóëèéí òàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ, õóâüíýìðýý îðóóëàõ



à. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý àâàõ òàëààðõóóëü ýðõ ç¿éí ñóóðü ìýäëýãòýé áîëîõ

á. Ãýð îðíû íºõöºëä õîðòîí øàâüæèéí ýíãèéíóñòãàë õèéõ àðãûã õýðýãëýäýã áàéõ

â. Óñàíä æèâýõ, óãààðòàõ ¿åä àíõíû òóñëàìæ¿ç¿¿ëýõ, õèéìýë àìüñãàë õèéõ

ã. Çàì òýýâðèéí îñîë ãýìòëýýñ áîëãîîìæëîõ,ó÷èðñàí òîõèîëäîëä àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ,ÿàðàëòàé àðãà õýìæýý àâàõ, òóñëàìæ äóóäàõ

ä. Ç¿ðõýíä èëëýã õèéõ, ÷èã áàðüæ áîîõ, öóñòîãòîîõ ÷àäâàðòàé áîëîõ

å. Ãýð àõóéí áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí òåõíèêòýéáîëãîîìæã¿é õàðüöñàíààñ ýð¿¿ë ìýíäýä ó÷ðóóëæáîëîõ õîð óðøãèéã òàéëáàðëàõ, àþóëã¿é àæèëëàõàðãàä ñóðàëöàõ

¸. Õîã õàÿãäëûã öóãëóóëæ òºðºëæ¿¿ëýí,çàéëóóëàõ àþóëã¿é áîëãîõ àðãà òåõíîëîãèéãýçýìøèõ

æ. Àþóëã¿é áýëãèéí õàðèëöààíû (áýëãýâ÷

3ÝÌ3:Ê1 Ãýð á¿ë, íèéãýì, õàìò îëîíáîëîí ìýäýýëëèéí îð÷èí õóâü õ¿íèé ýð¿¿ëìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ íºëºº, àþóëã¿é àæ òºðºõ,èðýýä¿éãýý òºëºâëºõèéí à÷ õîëáîãäëûãìýäýõ

3ÝÌ3:Ê2 Ýð¿¿ë ìýíä, áýëãèéí àìüäðàë,ãîî ñàéõàíòàé õîëáîîòîé ººðòººõýðýãöýýòýé ¿íýí áîäèò ìýäýýëëèéã îëæàâàõ, ãýð á¿ëèéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãûãóõàìñàðëàí, àþóë îñîëã¿é àìüäðàõ÷àäâàðòàé áîëîõ

3ÝÌ3:Ê3 Ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýéìýäýýëëèéí áîëîí àõóéí îð÷íû íºõöºëáàéäàëä ¿íýëãýý ºãºõ, ýðñäýëã¿é àìüäðàõ,ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý àâàõ

3ÝÌ3:Ê4 Ãýð ñóðãóóëü, íèéãìèéíîð÷èíäîî ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäëûã øèéä-âýðëýõ, äýìæèõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõýäèäýâõèòýé îðîëöîõ

õýðýãëýõ, áýëãèéí õàâüòàëä îðîëã¿éãýýð òààøààëàâàõ, òýâ÷èõ) äàâóó òàë, õ¿ñýýã¿é ¿åäýýæèðýìñëýõèéí ñºðºã ¿ð äàãàâðûã òîäîðõîéëîõ

ç. Áýëãèéí àìüäðàë, ýð¿¿ë ìýíä, ãîî ñàéõíûçºâëºãººòýé õîëáîîòîé àñóóäëààð õýâëýëìýäýýëëèéí õýðýãñëýëýýð ãàð÷ áóé àñóóäàëäõóâèéí ¿íýëãýý ºãºõ, ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ

Òàíèí ìýäýõ¿éí òºâøíèé øàëãóóð

1ÝÌ1-4:Ê1 Õ¿íèé ºñºëò õºãæëèéí ÿâöûãîéëãîñîí áàéäàë

Õ¿íèé áèåèéí ýðõòí¿¿äèéã øèíæëýõ óõààíûíýðøëýýð íü íýðëýõ, ¿¿ðãèéã íü òàéëáàðëàõ

Øèëæèëòèéí íàñàíä îõèä, õºâã¿¿äèéí áèåãàðàõ ººð÷ëºëòèéã îéëãîõ

Áèåèéí ºñºëò õºãæèëòºä ñºðãººð íºëººëäºãç¿éëñèéã ìýäýõ

Õàðèëöààíû õýëáýð¿¿äèéã ìýäýõ

Ýð¿¿ë áà ýð¿¿ë áóñ õàðèëöààíû øèíæ ÷àíàðûãòîäîðõîéëîõ

1ÝÌ1-4:Ê2 Ýð¿¿ë ìýíäýý õóâü õ¿í ººðººõàðèóöäàã ýñýõ

ªäðèéí õîîëíû äýãëýì áàðèìòàëäàã áîëîõ

Õóâèéí àðèóí öýâðýý ñàõèõûí à÷ õîëáîãäëûãîéëãîæ, áèåý àð÷ëàõ àðãàä ñóðàëöàõ, õýâøèëáîëãîõ

Õóâöñàà òîõèðóóëæ ñîíãîæ ºìñºõ

Ø¿äýý õàìãààëàõ, ºâ÷ëºõººñ ñýðãèéëýõ àðãûãýçýìøèõ

Çàìûí õºäºëãººíä àþóëã¿é îðîëöîõ àðãûãõýâøèë áîëãîõ

1ÝÌ1-4:Ê3 Ýð¿¿ë ìýíäòýé õîëáîîòîéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîæõýðýãëýäýã ýñýõ

Òºðºë á¿ðèéí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ çºâñîíãîæ ºðãºíººð õýðýãëýäýã áàéõ

Áèåèéí ãàëáèðòàà áîëîí õºäºëãººíèéõîìñäîëä îðîõã¿é áàéõàä àíõààðàõ

Áóñàäòàé ººðòºº èòãýëòýéãýýð õàðèëöàæ ñóðàõ

ªâ÷èëñºí òîõèîëäîëä ýì÷èä ÿàðàëòàé õàíäàõ

1ÝÌ1-4:Ê4 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíäèéãõ¿íäýòãýæ, äýìæäýã ýñýõ

ªäºð òóòìûí õàðèëöààíäàà ¿ãèéí áîëîí ¿ãèéíáóñ õàðèëöààíû õýëáýðèéã àøèãëàäàã áàéõ

Áóñäûã õ¿íäýòãýõ, òýäýíä èòãýõ, òóñëàõ

ªºðèéíõºº áàéãàà ãàçàðòàà ýð¿¿ë îð÷èíá¿ðä¿¿ëýõýä õóâü íýìðýý îðóóëäàã áàéõ

Õîã õàÿãäëûã õàìààã¿é õàÿäàãã¿é áàéõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÀÃÀ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÑÒÀÍÄÀÐÒ

Öîãö ÷àäàìæèéí êîä, òóëãóóð äîõèî

1ÝÌ1-4:Ê1

1ÝÌ1-4:Ê2

1ÝÌ1-4:Ê3

1ÝÌ1-4:Ê4



Õ¿íèé áèåèéí ýðõòýí òîãòîëöîîíû õàðèëöàí¿éë àæèëëàãààíààñ áîëæ áèåä ãàðàõ ººð÷ëºëòèéãòàéëáàðëàõ

Ýð¿¿ë ìýíäýä õàìààðàëòàé ýðñäë¿¿äèéãáóóðóóëàõ àðãà çàìóóäûã òîäîðõîéëîõ

Óëàìæëàëò çàí ¿éë, èòãýë ¿íýìøèë íü ýð¿¿ëìýíäýä õýðõýí íºëººëäãèéã òîäîðõîéëîõ

2ÝÌ1-4:Ê2\1 Ýð¿¿ë ìýíäýý õóâü õ¿í ººðººõàðèóöäàã áàéõ

Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ñîíãîõäîî õóãàöàà,íàéðëàãà çýðãèéã õàðäàã áàéõ

Øèëæèëòèéí íàñíû îõèä õºâã¿¿ä áýëýãýðõòíèé àðèóí öýâðýý ñàõèäàã áàéõ

¯å òýíãèéíõíèé äàðàìò øàõàëò áîëîí äóðã¿éç¿éëýýñýý ýåëäýãýýð òàòãàëçàæ ñóðàõ

Ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýé çàí ¿éëä ¿íýëãýýºãºõ, òýäãýýðýýñ òàòãàëçàõ

Ñòðåññýýñ ãàðàõ àðãà çàìóóäûã ýçýìøèõ

Çàðèì òºðëèéí îñîë ãýìòëèéí ¿åä àíõíûòóñëàìæ ¿ç¿¿ëäýã áàéõ

Ñî¸ëòîé çºâ áîëîâñîí õîîëëîæ ñóðàõ

1ÝÌ1:Ê3\1 Ýð¿¿ë ìýíäòýé õîëáîîòîéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîæõýðýãëýäýã áàéõ

Øèëæèëòèéí íàñòàé õîëáîîòîé ñýòãýë ñàíààíäãàðäàã ººð÷ëºëò¿¿äèéã çºâ æîëîîäîõ

Õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéí õýðýãöýý, õ¿ñ÷áàéãàà ç¿éëñ, ìýäðýìæýý èëýðõèéëýõ ýð¿¿ë àðãàçàìûã ýçýìøèõ

Ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëã¿é ìýäýýëýë, ¿éë÷èëãýý,á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñîíãîæ õýðýãëýõ

Àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýõáóðóó çóðøèëä àâòàõã¿é áàéõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÑÓÓÐÜ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÑÒÀÍÄÀÐÒ


ÝÌ1-4:Ê1

2ÝÌ1-4:Ê2

1ÝÌ1:Ê3

¯åðõýë íºõºðëºëèéí àñóóäàëä õàðèóöëàãàòàéõàíäàõ, íàéç íºõäºº çºâ ñîíãîõ

1ÝÌ1:Ê4\1 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíäèéãõ¿íäýòãýæ, äýìæäýã ýñýõ

Õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéí çàí ¿éëä ãýð á¿ë,¿å òýíãèéíõýí õýðõýí íºëººëäãèéã òîäîðõîéëîõ

ªºðèéíõºº ýðõýìëýäýã ç¿éëñýý òîäîðõîéëîõ,áóñäûíõòàé õàðüöóóëàõ

Àëèâàà àñóóäàëä áèå äààæ áîëîí õàìòàð÷øèéäâýð ãàðãàõäàà äàâóó ñóë òàëûã íü òîîöäîãáàéõ

Ãýð á¿ë íàéç íºõäèéí ç¿ãýýñ èðýõ ìýäýýëýëäø¿¿ìæëýëòýé õàíäàõ, õàðüöóóëàõ

Àëèâàà àñóóäëààð ýöýã ýõ íàéç íºõºäòýéãºº÷ºëººòýé õàðèëöäàã áàéõ

Öýâýð îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõýä õóâü õ¿íèéõýýîðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ

Õóâü õ¿íèé ñîíãîëòîíä íºëººëæ áîëîõ õ¿÷èíç¿éëñò ¿íýëãýý ºãºõ

¯ë îéëãîëöîë, ìàðãààí, çºð÷èëäººíèéãçîõèöóóëàõ ýð¿¿ë àðãà çàìûã ýçýìøèõ,çºâøèëöºëä õ¿ð÷ ñóðàõ

1ÝÌ1:Ê4



Íàñàíä õ¿ðñýí ¿åä òîõèîëäîæ áîëîõ ýð¿¿ëìýíäèéí ýðñäëèéã áóóðóóëàõ, òîõèîëäîõ íàñûãõîéøëóóëàõ àðãà çàìóóäûã òîäîðõîéëîõ

Ýðõòýí òîãòîëöîîíóóäûí óÿëäàà õîëáîîãòàéëáàðëàõ

1ÝÌ1-4:Ê2 Ýð¿¿ë ìýíäýý õóâü õ¿í ººðººõàðèóöäàã áàéõ

ÁÇÄÕ/ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-ûí õàëäâàðààñ çàéëñõèéõàðãà çàìóóäûã ýçýìøèõ

Çàéëøã¿é áàéäëààñ ãàðàõ àðãà çàìûã ýçýìøèõ

Ýð¿¿ë ìýíäýý ñàéæðóóëàõàä õóâü õ¿íèé ¿¿ðýãõàðèóöëàãà ÿìàð áàéõàä ¿íýëãýý ºãºõ

Ýðñäýëòýé, ýðñäýëã¿é çàí ¿éëèéí îéðûí áîëîíõîæìûí ¿ð äàãàâàðò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

1ÝÌ1-4:Ê3 Ýð¿¿ë ìýíäòýé õîëáîîòîéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîæõýðýãëýäýã ýñýõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýã àâàõ áîëîìæ,òîãòîîñîí ¿íèéí õýìæýýíä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

Àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñíîîñ õ¿íèéáèåä ¿ç¿¿ëýõ õîð õºíººëèéã áóñäàä òàéëáàðëàõ

Èðýýä¿éí çîðèëãîî òîäîðõîéëæ, ò¿¿íäýýõ¿ðýõ àëõàìóóäûã õýðýãæ¿¿ëäýã áàéõ

1ÝÌ1-4:Ê4 Áóñäûí ýð¿¿ë ìýíäèéãõ¿íäýòãýæ, äýìæäýã ýñýõ

Æèðýìñíèé ¿åèéí õîîëëîëò, õóâöàñëàëò,õÿíàëòàíä õàìðàãäàõûí à÷ õîëáîãäëûã îéëãîõ,áóñäàä çºâëºäºã áàéõ

Õàìò îëíû ýð¿¿ë ìýíäýä õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíõýðõýí íºëººëäºãò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé õóóëü, íèéãìèéí ýð¿¿ëìýíäèéí áîäëîãî, çàñãèéí ãàçðûí ä¿ðýì æóðàì,àâ÷ áóé àðãà õýìæýý íü ýð¿¿ë ìýíäèéí äýìæèõ,ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõýä õýðõýííºëººëäºãò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ Á¯ÐÝÍ ÄÓÍÄ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉÑÒÀÍÄÀÐÒ


1ÝÌ1-4:Ê1

1ÝÌ1-4:Ê2

1ÝÌ1-4:Ê3

1ÝÌ1-4:Ê4

Ñóðàëöàã÷äàä òåõíîëîãèéí áàãà, ñóóðü, á¿ðýíäóíä áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõýä ÷èãëýñýíêèððèêþëèìûã òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, ¿íýëýõ,õºãæ¿¿ëýõ àæëûã ã¿éöýòãýõ àðãàç¿éí ¿íäñèéãáîëîâñðóóëàí õºãæ¿¿ëýõäýý áîëîâñðîëûíáîäëîãî, ôèëîñîôè, ïñèõîëîãè, ýïèñòåìîëîãè,ñîöèîëîãè, àíòðîïîëîãè áîëîí ìåíåæìåíòèéíáîëîí ýðõç¿éí äàðààõ çàð÷ìóóäûã áàðèìòàëáàëçîõèíî.

Ìýäýýëýë õàðèëöàà äàâàìãàéëñàí õ¿ì¿¿íëýãèðãýíèé àðä÷èëñàí íèéãýìä àæèëëàæ àìüäðàõèðãýí á¿ð ñîíãîëòûã õàðèóöëàãàòàé õèéõ, çàõçýýëèéí ÷ºëººò ºðñºëäººíä øóäàðãààð îðîëöîõáîäèò õýðýãöýý øààðäëàãàòàé òóëãàðäàã. Ýíýõ¿¿õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõûí òóëä èðãýäáîëîâñðîë ýçýìøèõ íü çàéëøã¿é áºãººä òýäýíäáîëîâñðîëòîé áîëîõ áîëîìæèéã òýíö¿¿ îëãîõ íüõ¿ì¿¿íëýã àðä÷èëñàí ¸ñ áîëíî.

Ñóäëàõ àãóóëãûã ñîíãîõäîî êèððèêþëèìûíººð÷ëºëòºä èíâàðèàíò áàéõ, õóâü õ¿íèé áîëîìæõýðýãöýýíä òóëãóóðëàõ, íèéãìèéí áîëîí á¿ëãèéíõýðýãöýý ñîíèðõëûã õàðãàëçàõ, øèíæëýõ óõààí÷áàéõ çàð÷ìûã òóñ òóñ áàðèìòàëíà.

Áàãøèéí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí øèéäýë íüáîëîâñðîëûí áîäëîãî, ôèëîñîôè, ïñèõîëîãè,ýïèñòåìèëîãè àíòðîïîëîãè, ìåíåæìåíòèéí¿íäýñëýëòýé òåõíîëîãèéí äèäàêòèêèéí çàð÷èìäòóëãóóðëàñàí áàéíà.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóðãàëòàíä äàðààõ çàð÷ìûãáàðèìòàëíà. ¯¿íä:

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿íäñýí àñóóäëóóäààð øèíæëýõóõààíû ¿íäýñëýëòýé ìýäëýã îëãîõ

Ýð¿¿ë àæ òºðºõºä øààðäëàãàòàé õóâü õ¿íèéýçýìøâýë çîõèõ ÷àäâàðóóäûã áèé áîëãîæ, õýâøèëáîëãîõ

Ýð¿¿ë çàí ¿éë òºëºâø¿¿ëýõ, ýð¿¿ë ìýíäèéíàëèâàà àñóóäàëä õàíäàõ õàíäëàãà, õóâü õ¿íèéýðõýìëýõ ¿íýò ç¿éëñ çýðãèéã áèé áîëãîõ, áóñäûíýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ õ¿íäýòãýõ, ýð¿¿ë îð÷íûãáèé áîëãîõîä ººðèéí õóâü íýìðýý îðóóëàõ, ýð¿¿ëìýíäýý õàìãààëàõ õàíäëàãàòàé áîëãîõîä ÷èãëýõ

ªºðñäèéí ¿çýë áîäîë ñàíààãàà ÷ºëººòýéèëýðõèéëýõ, ýð¿¿ë áàéõàä øààðäëàãàòàéìýäýýëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîíõýðýãëýõ ÷àäâàðûã áèé áîëãîõ

ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÀÐÃÀÇ¯ÉÍ ÕªÃÆËÈÉÍ ¯ÍÄÝÑ

ÀÐÃÀÇ¯ÉÍ ÕªÃÆËÈÉÍ ̄ ÍÄÝÑ

Áîëîìæèéã òýíö¿¿ îëãîõ çàð÷èì

Ñóäëàõ àãóóëãûã ñîíãîõ çàð÷èì

Áàãøëàõóéí çàð÷èì

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóðãàëòûí çàð÷èì

Ñóðàëöàã÷èä ñóðàõ áè÷èã áîëîí áóñàä ìýäýýëýëñóðãàëò ñóðòàë÷èëãààíû ìàòåðèàëûí ýõñóðâàëæààñ õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã óíøèæ ñóäëàíººðòºº õýðýãöýýòýé ìýäýýëëèéã îëæ àâàõ÷àäâàðòàé áîëãîõ

ªºðèéíõºº áîëîí áóñäûí çàí ¿éëä ¿íýëãýýºãäºã áàéõ

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóðàëöàõóéí ¿éë àæèëëàãàà íüõèéæ òóðøèõ, áîäîæ áîëîâñðóóëæ çàäëàíøèíæëýõ, íýãòãýí ä¿ãíýõ, õýðýãëýæ àøèãëàõ ãýñýí4 ¿å øàòòàéãààð ýçýìøèõ¿éí ç¿é òîãòëûí äàãóóñóðàëöàã÷èéí á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãàà, îðîëöîîíûàðãààð ìýäëýãýý á¿òýýæ õýðýãëýõ çàð÷èìäòóëãóóðëàñàí áàéíà.

Òàíèí ìýäýõ¿éí òºâøèí á¿õýíä ñóðàëöàã÷äûíõºãæèë, òºëºâøëèéã ¿íýëýõäýý:

ñóðàëöàã÷äûã ¿íýëýõ àæëûí çîðèëãî íüòýäíèéã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí áàéõ

ñóðàëöàã÷äûí õºãæèë òºëºâøëèéã òýäãýýðèéíã¿éöýòãýæ áóé òàíèí ìýäýõ¿éí ¿éë ¿éëäýë, ¿éëàæèëëàãààíû ÷àíàðààð ¿íýëýõ

¿íýëãýýíä ñóðàëöàãñäûã ñóáúåêò ñòàòóñààðîðîëöóóëàõ çýðýã çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.

Ñóðàëöàõóéí ¿íäñýí çàð÷èì

¯íýëãýýíèé çàð÷èì

Technology

Standart