- 1. UNIDADE 5 OS ESPAZOS DO SECTOR PRIMARIO
2. OS ESPAZOS RURAIS
- Espazo rural = territorio onde se desenvolven as actividades
agrcolas, gandeiras e forestais do ser humano, na actualidade,
xunto con outras como recreativas, industriais e de servizos.
- Diversidade de espazos rurais en Espaa resultado de diferentes
factores fsicos e humanos
3.
- 1. FACTORES FSICOS E HUMANOS DO ESPAZO RURAL .
- 1.1 Factores fsicos: o medio natural
- - Factores fsicosgran influencia:
- Relevo: elevada altitude media (Meseta) e abundantes
pendenteserosin e dificultade mecanizacin.
- Clima: chuvias escasas e irregulares, tormentase sarabia
frecuentes, temperaturas extremas (continentalidade)dificultade
agricultura.
- Solos: calidade mediocredificultade agricultura.
4.
- 1.2 Factores humanos: estructura agraria.
- - Estructura agraria tradicional: man obra numerosa, pequena e
gran propiedade, intensiva con escaso desenvolvemento
tecnolxicobaixos rendementosautoconsumo e mercado interior
reducido.
- - A partir anos 60cambiosestructura agraria actual: poboacin
escasa e envellecida,tamao explotacins, avances tecnolxicos
rendementosespecializacin rexional e mercado globalizado.
- - Evolucin3 cambios nas estructura agraria:
- a)Cambios demogrficos :pob agraria no S. XX (de 63 a 4,5%) pero
con diferencias entre rexins + urbanas (Mad, PV) e outras + rurais
(Est, Gal). Descenso por xodo rural por mecanizacin e baixas rendas
do campodespoboamento do rural (interior) e envellecemento
poboacin.
- Nos prximos anos2 tendencias: continuacin disminucin
(xubilacins, desaparicin explotacins peq por falta competividade) e
certo rexuvenecementoda pob agraria (por falta traballo nas cidades
e subvencins UE).
5. 6.
- b)Cambios na explotacin, propiedade e tenencia da terra:
- -Explotacin = todas as parcelas explotadas por un mesmo
produtor agrario ainda que estean separadas e independentemente de
quen sexa o seu propietario.
- En Espaaexplotacins perotamao (31 ha), pero excesivas parcelas
(8)dificulta mecanizacin e perdas de tempo.
- - Propiedade: refrese ao dono da terra. En Espaatamao medio das
propiedades por diminucin peq propietarios pero escaseza de
propiedades de tamao medio. 2 grandes tipos de propiedade:
- Gran propiedade ou latifundio (+ 100ha) = 57 % terras e s 4 %
propietarios. Domina en Andaluca, Est, C M, Ara.
Latifundioabsentismo propietario, cultivo extensivo, baixa
productividade, gran n de xornaleiros e analfabetismo.
Algnsempresas capitalistas.
- Pequena propiedade ou minifundio (- de 10 ha): = 10% da terra e
cerca de dos propietarios. N da Pennsulae SE ( Valencia, Alacant,
Murcia, Almera). 2 tipos de minifundio:
- Explotacins tradicionais:agricultura pouco competitiva por
baixos ingresosescasa modernizacin e tende a desaparecer a pesar
elevado grado de agricultura a tiempo parcial.
- Explotacins modernas:hortofrutcolas baixo plstico, a tempo
completo e mis rendibles.
7. 8.
- -Rxime de tenencia: grao de dominio sobre a terratenencia
directa cando propietario e empresario agrario son a mesma persoa
(74 % en Espaa, sobre todo en peq propiedades) e tenenciaindirecta
cando propietario cede uso da terra a outra persoa a cambio dunha
porcentaxe colleita (parcera) ou o pago dunha renda
(arrendamento).
- c) Cambios nas tcnicas : numerosas dende 1960mecanizacin,
seleccin sementes e razas gandeiras, fertilizantes qumicos
intensificacin producin e rendementos.
9.
- 1.3 Factores humanos: poboamento e hbitat rural.
- a) Poboamento rural =ncleos de pob de menos de 10.000 hab, 2
subtipos:
- Ncleos rurais: - de 2.000 hab.
- Ncleos semiurbanos: entre 2.000 e 10.000 hab.
- - Definicin imprecisa xa que existen ncleos rurais con pob
superior (Sur P.I) e cidades que non alcanzan esa cifra, polo que
mellor criterio son as actividades predomiantes (actividades
primarias = ncleo rural, actividades secundarias e terciarias =
ncleo urbano).
- - 2 grandes tipos de poboamento rural: disperso e
concentrado.
- a.1)Poboamento disperso : casas separadas de outras e rodeadas
por terras cultivo, prados, bosques. Tpico periferia peninsular
(Galiza, Asturias, PV, Cat, Val), Bal e Can. 3 Subtipos:
- Disperso absoluto : ningn tipo de agrupacinespacios reducidos
de montaa (explotacins gandeiras e agrcolas). Cornixa cantbrica e
Prepirineo.
10.
- Disperso laso : peq agrupacins de casasaldeas e parroquias (ao
redor igrexa). As casas non estan rodeadas por campos pero si
separadas de outras.
- Disperso intercalar:son casas rodeadas polo seu propio agro,
espalladas entre ncleos concentrados, mantendo certa relacin
(parroquia, concello, mercado). Orixe: crecemento poboacin e
explotacin novos terreos de cultivo ou pastos. Predominio no N
peninsular (Galicia, casero vasco, casona asturiana) e costa
mediterrnea (masa cat, Va, Bal), interior andaluz (cortijo)
11.
- a.2)Poboamento concentrado:vivendas agrupadas,
independentemente do agro. Predomina no interior peninsularncleos
peq-medianos no interior peninsular setentrional (submeseta N, val
Ebro), e ncleo med-grandes, moi distantes entre si, na zona
meridional (Mancha, Est, And e zona seca Ebro). 2 subtipos:
- Lineal : casas dispostas longo dunha va de transporte.
- Apiado : casas agrupadas redor dun ncleo, de forma regular ou
irregular.
- - Actualmente o poboamento ruraltransformacins:
- Interior :tamao ncleos por xodo ruralintento de revitalizacin,
recuperando actividades tradicionais ou fomentando novas
(industrializacin, turismo rural).
- Costa :poboamento (ocio)urbanizacins, chals, hoteisprdida
carcter agrario.
- reas periurbanas :poboamentoextensin ec (polgonos industriais)
e residencial (urbanizacins) da cidadecontinuo urbanocarcter
agrario.
12. 13.
- b) Hbitat rural:clulas dos asentamentos rurais = vivendas e
dependencias rurais (corte, celeiro). Tradicionalmente formas
diferentes en funcin de 2 factores:
Materiais Casa de pedra Periferia peninsular (NO, N, e litoral
levantino e andaluz) Baleares e Estremadura Casa de madeira
entramada Estructura madeiraenmarcando pedra ou ladrillo Pas Vasco,
Segovia,Guadalajara Casa de barro Barro cru ou mesturado con palla,
e secado ao sol, enbloques (adobe) ou entrepaneis de madeira
(tapial). 2 mesetas, val Ebro, Val e Mur e val Guadalquivir 14.
15.
- - Recentementetransformacins no hbitat = abandono vivendas
tradicionais e sustitucin por outras novas con fins tursticos e
segundas residencias que imitan modelo urbano (chal)ruptura coa
paisaxe, fesmo e perda patrimonio culturaltendencia actual de
conservacin e proteccin dos estilos tradicionais de cada zona.
Plano da casa en relacin coa actividade agraria Casa bloque
Todas dependencias baixo mesmo teito (vivenda, cortes) Casa
composta Varios edificios (vivenda, corte) ao redor de patio
interior (masa,cortijo) Casa a rentes do chan 1 piso, a veces cunha
nica hab (palloza galega) outras veces con varias (vivenda e usos
agrarios) Casa en altura Varias plantas: normalmenteBaixa (corte,
almacen, cocia) e superior (vivenda) 16. 17. 18.
- 1.4 Factores humanos: Poltica agraria.
- -Polticarepercusins directas no espazo rural.
- -Fito fundamental: incorporacin na CEE (futura UE) en
1986adopcin Poltica Agraria Comn (PAC).
- -Evolucin pol agraria en Espaa: 2 fases:
- a)Desde S.XIX a PAC:3 actuacins fundamentais:
- Propiedade da terra : concentracin en moi poucas mansintentos
de equilibrar un pouco a sa propiedadedesamortizacins do XIX,
reforma agraria da II Repblica e colonizacins e extensin regado no
franquismoresultados nulos ou moi limitados.
- Tamao das propiedades : ou moi pequenas (minifundio) ou moi
grandes (latifundio)lexislacin sobre grandes propiedades (leis para
estimular a posta en cultivo de grandes propiedades incultas,
reforma agraria) e concentracin parcelariainicio en 1952 para
diminuir o minifundioconcesin a cada propietario dunha sa parcela
ou unhas poucas concentrando as as que tia antes(mesma extensin e
tamao)Fixacin unidade mnima de cultivo en cada zona. Concentracin
parcelariamenos parcelas, pero + grandes e regulares. Afectou + as
reas de monocultivo de secao e menos s minifundistas de N e
Levante.
19. 20.
- Proteccionismo comercial:aranceis s productos agrarios
estranxeirosevitando competencia e protexendo productos
nacionais.
- b) Poltica Agraria Comunitaria (PAC):a partir entrada Espaa na
U.E (1986)poltica agraria espaolaefectos:
- Introducin espaola no mercado interior
comunitariopermitiuprezos productos agrcolas espaois para
equipararse aos europeos.
- Liberalizacin comercio coa UEdesmantelamento aduanas cos paises
comunitarios adopcin preferencia europea, mesma tarifa exterior
para productos agrcolas de pases fra da Unin e acceso de productos
espaois a un mercado de 450 millns de consumidores.
- Modernizacin sector primario (para acadar estas metas)
productividade, calidade e competitividade coa axuda de fondos
estructurais (fondos aportados pola UE para acadar media
comunitaria) = FEOGA (Fondo Europeo de Orientacin e Garanta
Agraria) e FSE (Fondo Social Europeo)
21. 22.
- -Pero PAC tamn tivo efectos neg problemas:
- Elevados prezos dos productos europeos fronte aos do mercado
mundialfalta competitividadenecesidade de reducir prezos
agrcolas.
- Existencia de excedentes (cereais, vio, leite, carne) debido
alta tecnificacin agrcolaestablecemento de cotas de produccin e
reorientacin hacia productos non excedentarios.
- Deterioro medio ambiente pola intensificacin producinuso
productos qumicos (plaguicidas, pesticidas,)necesidade de fomento
agricultura ecolxica.
- Despoboamento reas rurais e desaparicin paisaxes agrarias
tradicionaisfondos de desenvolvemento rural (FEDER)mellora
infraestructuras e explotacins.
- - Problemas tamn en canto as rexins. 2 tipos de
consecuencias:
- Problemticas, en rexins que contan con producins excedentarias
na UEpouco competitivas con outros pases da Unin (ex: Cornixa
Cantbrica con carne e leite, con respecto a Holanda, Dinamarca, ou
interior con cereais, con respecto a Francia, Italia).
- Positivas, en rexins con productos deficitarios na Unin (ex:
productos horta levantina, vio,).
23.
- 2. USOS DO ESPAZO RURAL .
- - Distribucin espacial usos agrarios tradicionais en
Espaa:
- a)Uso agrcola(terreos cultivo) (35 %): dos cales a maior parte
secao (78%) e regado (22%).
- b)Uso gandeiro(pastos e prados) (14 %).
- c)Uso forestal(montes explotados) (34 %).
- d)Outras superficies(terreos incultos, ros e lagos) (17
%).
- Transformacins recentes:agricultura,gandera e explotacin
forestal debido a:
- abandono de terreos menos productivos incentivado pola
PAC.
- aumento da superficie adicada explotacin gandeira.
- aparicin denovos usos espazo rural (residencial, industrial,
recreativos).
24. 25.
- - Trazos agricultura tradicional: policultivo, tcnicas
atrasadas, sistemas extensivos, numerosa man de obrabaixos
rendementosautoconsumo e pouca comercializacin.
- Transformacins recentes rendementos ecomercializacin nacional e
internacional.
- a) Transformacins na estructura agraria
- Especializacin da agricultura en mellores productos de cada
rexin.
- Tcnicas modernas:mecanizacin(tractores, colleitadoras) por
enriba de necesidades,pesticidas e fertilizantes ,sementes
seleccionadas e cultivos tranxnicos(manipulados xeneticamente para
facelos + resistentes), emprego denovas tcnicas de cultivo
invernadoiros, cultivo en area, cultivos hidropnicos (sen solo, en
grava, area ou cinza alimentados por sales inorgnicas).
26. 27.
- Aumento agricultura intensiva fronte a extensiva: debido a 2
razns:
Ampliacin regado
- anuais. Froitas e hortalizas
- Extensivo: 1 sa colleita.
Distribucin:Escaso no N hmido.Destaca en rea clima Mediterrneo.
Sobre todo no litoral mediterrneo (intensivo) e no interior
Peninsular (extensivo) Problemas: Uso de sistemas moi consumidores
de auga Sobreexplotacin recursos hdricos (ros e acuferos).
Contaminacinambiental(fertilizantes) Vantaxes: Ec (aumento
rendas),Soc (mellora nivel vida) Demogrficas (fixa pob no rural e
evita xodo) Culturais (mellorpreparacin profesional) 28. 29.
Diminucin do barbeito (descanso da terra) Causas : expansin medio
barbeito (reducir descansocon colleita primaveral),uso
fertilizantes e regado Obstculos reducin:PACpara acceder axudas de
certos cultivos excedentariosdeixar en barbeito grandes superficies
barbeito nos ltimos anos Extensin:escaso no N e no baixo val
Guadalquivir Alto no interior e, sobre todo, oeste da Meseta(malos
solos) 30. 31.
- b) Produccin agrcola :(60-65% do total), compoentes:
- - Incle destinados alimentacin humana (trigo, arroz) en
retroceso,e os destinados alimentacin do gando (cebada, centeo,
millo) enavance.
- - rea de cultivo: secaos do interior peninsular, alternando
conbarbeito e leguminosas, ags millo e arroz (necesidade de auga)
Espaa Hmida e zonas encharcadas.
- - Melloras tcnicas produccin, pero PACcotas deproduccin,
reduccin prezos e axudas, por competencia doutrasrexins
europeas.
32.
- - Consumo humano (fabas, lentellas, garabanzos) ou alimentacin
gando.
- - rea de cultivo: similar a cereais, rotando con estes, xa que
leguminosas = cultivo de descanso ou semibarbeito (nitroxenan a
terra).
- -produccin (ags lentellas) por dificultades mecanizacin e
baixos rendementos. PACsubvencins a leguminosas extensin nos ltimos
anos.
- - Cultivo arbustivo de secaouvas para alimentacin e, sobre
todo, elaboracin de vio.
- - rea de cultivo: Castela A Mancha =produtor principal. Existen
outras de menor extensin pero de maior calidade e demanda (Rioxa,
Ribera do Douro, Ras Baixas galegas, Xerez, cavas catalns).
- - Normalmente baixos rendementos por ocupar grandes extensins.
Desde 1990considerable debido a melloras tcnicas e promocin no
mercado nacional e internacional.
- - PACreconversin do sector hacia variedades de maior calidade e
mercado (Denominacins de orixe)subvencins e primas para abandonar
reas de peor calidade.
33. 34. 35.
- - Cultivo rboreo resistente seca estivaloliva de mesa e
aceite.
- - rea: sur peninsular (Andalucia e Extremadura), sobre todo Jan
e Crdoba.
- - Expansin superficie grazas subvencins UE. Sen embargo
produccin variable alternado boas e malas colleitas, alternacia
algo correxida por melloras tcnicas (fertilizacin, plaguicidas,
rega por goteo).
- - Hoxe en da, producin de aceite de oliva a maior do mundo
(40%) pero enfrntase a algns problemas: elevados prezos, sufrindo
competencia de aceites + baratosfomentar venda de variedades de
alta calidade ( virxe ). Ademis PAC impuxo cotas de produccin e
reduciu axudas.
36.
- PRODUTOS HORTIFRUTCOLAS :
- - Destinados a consumo en fresco ou conservas.
- - reas produtoras: regados peninsulares (litoral mediterneo e
vales do interior) e insular. Cultivos aire libre ou
invernadoiros.
- - Produccin, tradicionalmente para autoconsumo, experimentou
crecemento enormeexportacinselemento fundamental da balanza
comercial espaola.
- - Actualmente a PACreducinsubvencins progresivamente.
- - Requiren unha transformacin industrial para o seu consumo
(xirasol, remolacha, algodn e tabaco).
- - rea productora: parte S da pennsula (CM, And e Ext) ags coa
remolacha (val do Douro).
- - Produccin relacionada directamente coa industriaintensa
capitalizacin e supervisin por parte das propias industrias.
- - Xirasol aumentou a sa extensin, en sustitucin do barbeito e
grazas a subvencins UE, reducidas recentemente.
- - Remolacha aumentou produccin (industria azucreira) e algodn e
tabaco sometidos a cota de produccin (o tabaco reduciuse na
actualidade por loita contra tabaquismo).
37. 38.
- - Alimentacin animal (alfalfa).
- - rea de cultivo: metade septentrional da pennsula e
regados.
- - Produccin e superficie aumentaron dende 1950 debido ademanda
productos gandeiros.
- - ltima reforma da PACnon subvencins.
39.
- -Gandera tradicional = coexistencia de diversas especies na
mesma explotacin, en explotacins pequenas, que usaban tcnicas
atrasadas, sistemas extensivos (pastos e prados, trashumancia)moito
espazo e necesidade de man de obra e pouca rendibilidade.
- - Gandera tradicional experimentou transformacins
rendementos.
- a)Cambios na estructura gandeira :
- Especializacinna producin de carne ou de leitesustitucin de
razas nacionais por outras estranxeiras seleccionadas. Non obstante
estase producindo certa recuperacin razas autctonas (ovino e
caprino) grazas s subvencins UE.
- Aumento mecanizacine tamao explotacins rendementos.
- ganadera intensivafronte extensiva (dependente medio fsico, en
prados e pastos naturais, sobre todo no Norte). A intensiva = non
dependente do medio fsico, en cortes ou mixta, alimentada con
pensos, incrementouse moito, sobre todo en zonas prximas a centros
de consumo (cidades).
40. 41.
- - A pesar de cambios, subsisten tamn problemas na gandera
espaola:
- Escasez de alimentos para gando : por escasas
precipitacinsescasos pastos, excepto na Espaa hmida ou nas reas de
montaa da metade norteelevada dependencia de forraxes e
pensosfortes subidas de prezo.
- Tamao inadecuadode moitas explotacins gandeiras, a pesar de
crecente concentracin.
- Competencia na UEpor parte doutros pases excedentarios
(Dinamarca, Holanda)establecemento de cotas de producin para leite
e carne, ampliadas na ltima reforma da PAC, pero acompaadas con
baixadas de prezos.
- Sanidade animal : que anda que mellorou, seguen presentando
brotes epidmicosrestriccin nas exportacins pola estricta normativa
comunitaria.
42.
- Aumentou a sa participacin na producin agraria total (42%), con
zonas incluso onde supn + do 60 % (franxa norte: Galiza, Asturias,
Cantabria, Euskadi), debido sobre todo, a un asombroso aumento do
consumo en Espaa de productos gandeiros (carne, leite, ovos) dende
1960.
43. 44.
- -Destinada a producin de carne e leite.
- - O bovino destinado a leite localzase no N peninsular
(extensivo e mixto) e nos arredores das cidades (intensivo) por
amplo mercado e fcil transporte.
- - Bovino destinado a carne localzase en zonas montaosas, e
montes de devesas das penechairas occ e de S. Morena
(extensivo).
- - Problemas: competencia de outros pases comunitarios, doutras
carnes + baratas (porco, ave) e fortes excedentes de carne e leite
na UEcotas de producin, aumentadas na ltima reforma da PAC (a
cambio baixada de prezos)
45.
- - Destinada a producin carne, leite e queixos (manchegos)
- - Localizacin: secaos do interior peninsular, diminuindo a sa
densidade cara levante e sur.
- a) Trashumante: desprazamento estacional do gando entre pastos
de inverno e vern.
- b) Estante: subsidiaria da agricultura e con rendementos
variables.
- c) Cortes: ceba de cordeirosmaiores rendementos.
- - Problemas: persistencia explotacins tradicionais, con ovellas
de mala calidadeaxudas da UE e altos prezosextensin
explotacins
46.
- - Destinada ao consumo en fresco (carne) ou de embutidos.
- - Variacins na localizacin:
- a) Rxime intensivo e industrial (razas estranxeiras e
pensos)Catalua.
- b) Rxime extensivo (razas autctonas de calidade = cerdo
ibrico)Estremadura e Salamanca.
- Problemas: fortes oscilacins de prezos.
- - Producin de carne e ovos (polos, pavos, avestruces)
- - Localizacin: NE peninsular (Catalua e Aragn) e Castela e Len
sobre todo, onde predomina explotacins intensivas e industriais
(razas estranxeiras e pensos importados).
47. 48.
- -Terreo forestal ocupa case 17 millns de ha en Espaa, das cales
14 millns corresponde a superficie arbolada, formada tanto por
frondosas (faia, carballo, eucalipto) e conferas (pieiro).
- - Destino de producin: serradoiros, chapas, pasta de papel e
resina e cortiza (tapns, Espaa = 2 productor mundial).
- - reas de producin: NW e franxa cantbrica e Huelva.
- - Producin de madeira aumentou notablemente pola forte expansin
de especies de rpido crecemento. Anda as insuficienteimportacin da
cuarta parte das necesidades de madeiraefectos negativos para
balanza comercial.
- - Problemas: deforestacin por talas indiscriminadas,
incendiospol forestalproteccin do bosque, aumentar a sa extensin
(repoblacins) e aumentar usos recreativos.
49.
- 2.4 Novos usos do espazo rural.
- - O espazo rural est diversificando as sas actividades, en
relacin coas novas demandas sociedade postindustrial. Novos
usos:
- Residenciais: vivendas secundarias para fins de semana e
vacacins, e tamn residencias principais nas reas prximas a grandes
cidades ou con facilidade de transporte, por menor prezo do
solo.
- Industriais: debido ao desprazamento de industrias hacia
localizacins rurais (mis baratas en solo e rentables en emprego),
mellora vas comunicacin, e o desenvolvemento da industrializacin
endxena (basada en materias primas e artesanas autctonas).
- Tursticos: vilas ou lugares atractivos, en relacin a aumento de
nivel de vida e tempo libre.
- Recreativos: deportes, aficins, destaca a caza (Castelas,
Estremadura).
- - Consecuencias: 2 tipos:
- Positivas: contriben recuperacin das economas rurais, ata agora
moi dependentes do sector primario.
- Negativas: degradacin espacios naturais, e aumento da
competencia por certos elementos (auga)polticas de ordenacin
territorial.
50.
- Paisaxe agraria = morfoloxa que presenta o espazo rural,
resultado da combinacin de medio natural (factores fsicos) e
actividades agrarias (factores humanos).
- 3.1 Paisaxe agraria da Espaa hmida.
- -Situacin: N e NO peninsular.
- -Medio fsico : relevo accidentado e clima ocenico hmido todo o
ano.
51.
- -Poboacin, tradicionalmente, moi numerosaxodo rural por baixos
ingresospoboacin envellecida e poboamento disperso e
intercalar.
- - Predominio peq propiedade (minifundismo),
afastadasimposibilidade mecanizacin e baixos rendementosimpulso de
concentracin parcelaria.
- - Usos do solo principalmente gandeiros.
- -Superficie pouco extensa.
- - Agricultura de secao, por abundancia chuvias.
- - No pasado, predominio do policultivo (hortofrutcola, millo,
patacas, vides) en pequenas hortas ao lado das casas, para consumo
familiar e parte para vender no mercado. En terras de peor
calidadecultivo de cebada, centeo e pastos para gando.
- - Na actualidade desaparicin policultivoespecializacin en
cultivos de horta, vides ou plantas forraxeiras (alfalfa,
trevoalimentacin gando vacn) e introducin novos produtos (flores,
kiwi).
- - Problemas estructurais: minifundismo, envellecemento poboacin
e ausencia tecido industrial.
52.
- - Actividade ec + importante. Favorecida por condicins
climticas (ocenico) por demanda urbana productos gandera e por xodo
rural.
- - En Galiza predomina a peq e mediana explotacin familiar. Na
franxa cantbrica (Ast, Cant) explotacins mis grandes e
modernas.
- - Problemas: Moitas explotacins de peq tamao e anticuadas, gran
dependencia das industrias lcteas, competencia doutros pases UE, o
problema dos excedentes e imposicin cotas.
- - Actividade importante. Destinada a mobles e pasta de
papel.
53.
- 3.2 Paisaxe agraria da Espaa interior.
- - Situacin : 2 mesetas e depresin Ebro.
- - Medio fsico : Relevo cha de elevada altitude media (Meseta).
Clima mediterrneo continentalizadoescasas chuvias estivais e
abundantes xeadas invernais.
- - xodo rural nos ltimos anosdespoboamento e abandono de
terraspoboamento concentrado en vilas, pequenas (vales Douro e
Ebro) e grandes na metade sur peninsular.
- - Sist propiedade variado: minifundio (Val do Douro e Ebro)
atenuado por concentracin parcelaria e xodo rural), latifundios
(Salamanca, Burgos, Castela A Mancha, secaos aragons e
estremeo).
- - Secao na meseta e zonas non regadas do Val do Ebrocultivos
extensivos: cereais, vides, oliveiras. Actualmente sustitucin de
trigo (maioritario no pasado) pola cebada e cambio de barbeito por
semibarbeito, con xirasol (cultivo de descanso), ou desaparicin
barbeito grazas ao regado e fertilizantes. Dominio de cereais en
Castela-Len e oliveiras e viedos (CM, Ara, Est, A Rioxa e
Navarra).
54.
- -Regado: Aproveitamento intensivo, tradicionalmente cerca dos
ros e vilasverduras e hortalizas para autoconsumo. Na
actualidaderegado grazas ao uso auga (encoros e acuferos)cultivos
industriais (remolacha, tabaco), forraxeiros (alfalfa, millo) e
hortofrutcolas (Val de Ebro).
- - Gandera ovina en secaos castelns e V. Ebro. En Castela
Lenvacn en cortes para leite. Dominio do porcino cerca de centros
urbanos.
- - Estremadura e parte Salamanca destaca a devesa = explotacin
agrogandeira con dominio tradicional gandeiro (ovino, porcino e
bovino) e explotacin forestal (acieira e sobreira). Na
actualidadevacn, a agricultura mecanizada nas reas de mellores
solos e usos non agrcolas (caza).
- d) Explotacin forestal : nalgunhas reas (Soria)
55.
- 3.3 Paisaxe agraria mediterrnea.
- -Situacin : litoral e prelitoral mediterrneo, Val Guadalquivir
e Baleares.
- - Medio fsico:relevo accidentado e clima mediterrneo
costeiroprecipitacins estivais escasas.
- -Poboacin numerosa tradicionalmente dispersaconcentracin (+
servizos).
- - Propiedade moi fragmentada nas zonas de regado. Nos
secaospropiedades peq e medianas en Valencia e Murcia, medianas en
Cat, e grandes en Andaluca occ.
- - Regado: favorecido por factores (temp suaves, elevada
insolacin, solos apropiados, elevada demanda)producin hortofrutcola
(aire libre e invernadoiros), froitos tropicais (chirimoia e
aguacate) nas foxas de Mlaga e Granada por suavidade invernos.
56.
- - Secao: val do Guadalquivir e zonas prelitorais accidentadas
(cereais, vide, oliveiras).
- - Bovina e porcina en Catalua por demanda urbana.
- - Ovina e caprina nos secaos.
- - Toros bravos en val Guadalquivir.
57.
- 3.4 Paisaxe agraria de montaa.
- -Medio fsico:relevo de elevada altitude e fortes pendentes e
clima con chuvias abundantes e invernos fros (neve).
- - Baixas densidades de pobpoboamento disperso en pequenos
ncleos nos valestendencia concentracin en vilas maiores no fondo
dos vales.
- - Dominio peq propiedades, separadas entre si. Tamn montes e
praderas de propiedade municipal e explotacin vecial.
- - Usos do solo diversos e complementarios: agrcultura no fondo
dos vales, explotacin forestal nos bosque de vertentes e gandera
nos prados dos cumios.
- - No N no fondo dos valescultivos de horta.
- - No Levante e S, en vales e vertentessocalcos (oliveiras,
amendoiras).
58.
- - No N domina a gandera ovina e bovina en claros dos bosques e
praderas dos cumios.
- - Na montaa mediterrnea domina a ovinatranshumancia local entre
val e cume.
- - Aproveitamento de lea como combustible e industria madeira
(eucalipto, castieiro, pieiro).
- 3.5 Paisaxe agraria de Canarias.
- -Medio fsico: relevo accidentado volcnico e clima clido todo o
ano con escasas precipitacins.
- - Poboacin rural en retroceso pola atraccin sector terciario
(turismo).
- - Poboamento concentrado lasoaldeas e caseros.
- - Propiedade variada: pequenas propiedades en zonas medias e
altas do interior e grandes nos regados costeiros.
59.
- - reas litorais: predominio do monocultivo de exportacin
(pltano, tomate), cultivos de invernadoiro (pemento), e novas
plantacins tropiacais (papaia, mango, pia).
- - reas medias e altas: agricultura tradicional de secao para
autoconsumo (vide, pataca, trigo en retroceso).
- - escasaovina e caprina asociada agricultura.
- - Madeira de pieiros. Laurisilvacarbn e soportes de cultivos
(varas)
60.
- 4. DINMICAS RECENTES DO MUNDO RURAL
- - 2 tipos: problemas e medidas de ordenacin do mundo
rural.
- 4.1 Problemas mundo rural.
- - Diminucin e envellecemento da poboacin rural por xodo rural
da xente nova.
- - Escasa cualifiacin da man de obra ruraldifcil ocupacin
noutros sectores.
- -pob activa ocupada no sector (6%).
- -contribucin relativa ao PIB (Produto Interior Bruto, 3%).
- -participacin agraria no comercio exterior e dficit balanza
comercial agraria, dende os 70, por incremento importacins agrarias
e alimentarias debido a aumento nivel de vida e dficit
madereiro.
- - Escasa diversificacin ec do espazo ruralexcesiva dependencia
de actividades agrariasparo agrario, sobre todo en zonas
latifundistas (xornaleiros).
- -dependencia do mercado e industrias agrarias e
alimentarias.
- - PACesixe modernizacin paracompetitividade e rendementos e
impn cotas e descenso prezos.
61. 62.
- c)Problemas sociais e de equipamento.
- - Problemas e carencias de accesibilidade, infraestructuras e
servizos elementais (recollida lixo, educacin, sanidade) calidade
de vida e dependencia de ncleos urbanos (s veces lonxanos).
- - Degradacin medio natural:
- Deforestacin para obter terras agrcolas e pastos erosin.
- Deterioro do solo por sobreexplotacin ou contaminacin (produtos
qumicos).
- Sobreexplotacin de augas superficiais e acuferos e contaminacin
por productos qumicos e vertidos.
63.
- 4.2 Ordenacin espazo rural.
- -Problemas agrariospolticas de ordenacin do espazo rural,
levadas a cabo por tres protagonistas:
- Administracin local: ordena espazo rural do seu concello.
- Comunidades autnomas: competencias en ordenacin do
territorio.
- UE: fondos estructurais para desenvolvemento rural s rexins +
desfavorecidas (actividades atrasadas, baixas rentas e
despoboamento)melloras nas explotacins, nas infraestructuras e
diversificacin actividades (Ex: Programa LEADERturismo rural).
- a) Desenvolvemento ec: 3 actuacins:
- Diversificacin actividadesfomento industria
(agroindustriasalimentos e artesanas) e turismo rural (agroturismo,
granxas-escola, turismo ecolxico, cultural, deportes de aventura).
Turismo ruralefectos positivos ( rendas, mellora infrestructuras e
servizos e rehabilitacin vivendas).
- Modernizacin e aumneto calidade da producindenominacins de
orixe
- Promocin cooperativastenta reducir dependencia mercado e
industria.
64.
- b)Mellora infraestructuras e equipamentos.
- - Melloras en accesibilidade, en infraestructuras bsicas
(electrificacin, telefona), servizos (sanitarios, educacin,
culturais) procurando proximidade a ncleos rurais.
- - Tntase conseguir mediante:
- Polticas de desenvolvemento rural da UE.
- Agricultura biolxica: usa sistemas naturais (abonos orgnicos,
rotacin cultivos) evitando productos qumicosproductos + sans pero
con pouca demanda. Agricultura biolxica = sector agrcola con maior
expansin da UE (40% crec anual). Sen embargo pouco
consumoexportacin.
65. OS ESPAZOS PESQUEIROS
- 1. A ACTIVIDADE PESQUEIRA.
- - Espazo pesqueiro espaol8 rexins pesqueiras: noroeste (+
capturas), cantbrica, tramontana, levantina, surmediterrnea,
suratlntica, balear e canaria.
- - Producin pesqueiratrazos:
- Capturas: peixe ( ) e crustceos e moluscos ().
- Destino: consumo humano en fresco ou baixo outras formas:
salgadura, conserva, conxelacin, reducin (extraccin aceites e
farias)
- Evolucin: ata 1970capturas. Dende entnpor esgotamento
caladoiros, restriccins internacionais libertade de pesca e cotas
comunitariasrelativa recuperacin nos noventa pero futuro
incerto.
66.
- 2. CRISE E PROBLEMAS DA PESCA.
- -Sector pesqueiro atravesa actualmente unha
criseindicadores:
- Comercio exterior deficitario por elevado consumo
internoimportacins peixe.
- Crise producida por tres tipos de problemas:
- 2.1 Problemas dos caladoiros:
- Esgotamento caladoiros nacionaismodestos recursos por
sobreexplotacin (elevada demanda), e levada a cabo por flota
artesanal = pequenas embarcacins (- de 20 TRB) que non se poden
afastar moito da costa.
- Cotas nos caladoiros comunitarios, fixadas pola UE para
asegurar capturasposibilidade de pescar unha cantidade mxima
establecida mediante licenza de pesca.
67.
- Restriccins nos caladoiros internacionais: comenzaron en 1974
ata establecemento zonas econmicas exclusivas de pesca dos pases
ata 200 millas da costaduro golpe para a flota pesqueira
espaolanecesidade de acordos pesqueiros con outros pases
ecapturas.
- Principais caladoiros internacionais estn no Atlntico e ndico,
explotados por flota de altura, permanecendo no mar semanas ou
meses.
68.
- 2.2 Problemas estructurais:2 tipos: a)Poboacin activa pesqueira
diminucin e envellecemento por crise de pesca artesanal, debido a
esgotamento caladoiros,mecanizacin dos barcos ereducin licenzas de
pesca.
- b)Problemas da flota pesqueira :
- Tamao excesivo, xa que creceu moito ata 1977 debido a vantaxes:
alta demanda de peixe, baixo prezo combustible, libre acceso aos
caladoiros internacionais Pero a partir de finais dos setenta co
encarecemento do petrleo (crise 1973), a creacin de zonas
exclusivas de pesca (200 millas)tamao actual resulta excesivo en
relacin coa disponibilidade de pesca.
- Predominio de pequenas embarcacins, anticuadas e que non se
poden afastar demasiado da costacontribucin sobreexplotacin
caladoiros nacionaisos barcos de gran tonelaxe non acadan o 10
%.
- 2.2 Problemas ambientais.
- Debido sobreexplotacin dos recursos e contaminacin das augas
por vertidos agrarios (fertilizantes, insecticidas), urbanos (augas
fecais), industriais e petrolferos tanto accidentais como
intencionados.
69. 70.
- 3. POLTICA PESQUEIRA: REGULACIN E RECONVERSIN.
- Problemas sector pesqueiropoltica de regulacin e reconversin do
sector no seno da UEpoltica pesqueira comunitaria (PPC)inclusin de
Espaa nun mercado comunitario liberalizado (sen trabas aduaneiras)
pero tamn supn a adopcin de directrices comunitarias en materia
pesqueira, 3 tipos:
- 3.1 Regulacin de acceso aos caladoiros.
- - UE regula o acceso aos caladoiros comunitarios e xestiona
acordos con outros pasesvantaxes para Espaa por peso internacional
da UE pero tamn inconvintesa UE s veces antepn cuestins polticas
antes que a defensa dos intereses da flota pesqueira.
- 3.2 Reconversin e axuste estructural.
- -UE obrigou a Espaa a levar a cabo pol de axuste
estructuralreconverter e modernizar o sectoraxudas de fondos
estructurais: FSE e IFOP (Instrumento financeiro de Orientacin
pesqueiramodernizacin sector e diversificacin actividades ec).
71.
- 1)Reducin do tamao e nmero das embarcacins desmantelamento de
barcos, abandono voluntario da actividade exubilacins
anticipadas.
- 2)Traspaso de barcos a empresas conxuntas con outros pases
empresas espaois proporcionan barco a obteen a cesin da cota
pesqueira de empresas estranxeiras a cambio de concesins (cantidade
de pesca, emprego de estranxeiros).
- 3)Renovacin e modernizacin da flota e mellora dos portos .
- 4)Concesin de axudas a rexins afectadas negativamente pola
reconversin infraestructuras que resulten atractivas a outros
investimentos.
- 5) Desenvolvemento investigacin e acuicultura (cultivos
marios):
- - Acuicultura = solucin a dficit de productos pesqueiros. Espaa
dispn de condicins favorables (longas costas, clima apropiado), sen
embargo sta tardou en desenvolverse por unha serie de obstculos
(elevados custos, contaminacin das augas, escasez de
tcnicos)necesidade de impulso por Estado, CCAA e UEfondos para
infraestructuras e formacin e emprego traballadores do sector
pesqueiro
72. 73.
- + de 2000 piscifactorascra de peixes para consumo humano
(troitas), cra de crustceos (cangrexos, camarns), produccin de ovos
e animais para repoboacin (salmn, carpa, troita). Sen embargo ten
problema = elevados custos de producin.
- Destaca a cra de moluscosmexilln, en Galiza + de 3300 bateasra
de Arousa = 1 productor mundial. Tamn ostras (Catalua), ameixas
Entre os peixes destaca a robaliza, dourada e rodaballo.
Acuicultura maria pode ser extensiva (intervencin humana en algunas
fases da producin) ou intensiva (en todo o proceso de
producin.
74.
- - Sobreexplotacin e contaminacinmedidas:
- Establecemento cotas capturas
- Restriccin ou prohibicin artes de pesca indiscriminada.
- Recuperacin caladoiros nacionais con medidas: repoboacin maria
( pezqueines =tallas mnimas ),o incremento da vixilancia pesqueira
e loita contra a contaminacin.