Maatschappelijk verantwoord handelen/ondernemen

Dilemmatraining aan de hand van een stappenplan voor (bedrijfs-) ethische analyse

Jurgen Marechal

Wat is ethiek?

Ethiek is een benadering van de werkelijkheid die zich richt op hoe mensen goed (menswaardig) behoren (normatief) te handelen (praktisch)

Een systematisch ethische reflectie op een casus m.b.v. een stappenplan

Stap 1: analyse van de probleemsituatie en/of dilemma

Stap 2: het ontleden van de probleemsituatie en/of dilemma

Stap 3: het formuleren van het ethische probleemStap 4: het verzamelen van materiaal voor een

oplossing vanuit de beginsel- en gevolgenethiek Stap 5: welke oplossing is de meest verantwoorde?

Stap 1: (Theorie) analyse van de probleemsituatie en/of dilemma

De omschrijving van de casus die U ethisch wilt analyseren

Stap 1: (Praktijk) analyse van de probleemsituatie en/of dilemma

Men wil Uw bedrijf, dat vecht voor haar voortbestaan, inhuren voor een miljoenen order. Eén eis: er mogen geen homoseksuelen meewerken aan het project. De opdrachtgever wijst vanuit zijn geloof homoseksualiteit af. Teken je de “geen homoverklaring” wel of niet?

Stap 2: (Theorie) het ontleden van de probleemsituatie en/of dilemma

Welke optieken zijn in het geding?Welke waarden zijn in het geding?

Stap 2: (Praktijk) het ontleden van de probleemsituatie en/of dilemma

Economische optiek: De order brengt geld op/imago van het bedrijf.

Juridische optiek: Mag je vragen naar seksuele geaardheid, mag je een niet-homo garantie ondertekenen, hoever reikt godsdienstvrijheid?

Sociale optiek: Mag je mensen diskwalificeren op grond van seksuele voorkeur?

Personeelsoptiek: Werkgelegenheid vs. (seksuele) privacy van de werknemers.

Stap 2: (Praktijk) het ontleden van de probleemsituatie en/of dilemma

Waarden worden vanuit de optieken geformuleerd:Economische optiek: WelvaartJuridische optiek: Legaliteit Sociale optiek: Respect, solidariteitPersoneelsoptiek: Werk (arbeid)/privacy

Stap 3: (Theorie) het formuleren van het ethische probleem

Als je een ethisch probleem duidelijk wilt formuleren dan zet je de verschillende waarden tegenover elkaar.

Stap 3: (Praktijk) het formuleren van het ethische probleem

Moeten we het project aannemen en de “geen homoverklaring” tekenen voor de welvaart en werkgelegenheid (arbeid) van het bedrijf of moeten we juist niet tekenen uit respect/solidariteit voor/met homoseksualiteit, privacy van de werknemers, legaliteit,…?

Stap 4: (Theorie) het verzamelen van materiaal voor een oplossing vanuit de beginsel- en gevolgenethiek

Antwoorden vanuit de beginselethiekAntwoorden vanuit de gevolgenethiek

Beginselethiek

De intentie/bedoeling van de daad staat centraal

Handelen uit plichtsbesef en niet uit neigingDe waardigheid van de mens is een centraal

beginsel Praktische tip: vraag je steeds af hoe het zou

zijn als anderen zo zouden handelen zoals jij?

Gevolgenethiek

Ethisch juist handelen is doelen realiseren Het welzijnsmaximaliseringsbeginsel staat

hierbij centraal Het gevolg/resultaat van de handeling moet

dus goed zijn en niet in goede bedoelingen blijven steken

Stap 4: (Praktijk) het verzamelen van materiaal voor een oplossing vanuit de beginsel- en gevolgenethiek

Gevolgenethiek: Het resultaat voor de meeste mensen moet het meeste nut, geluk en genot opleveren en dan kies je voor het tekenen van de “geen homoverklaring” omdat dit een marginale groep is. De welvaart/arbeid van de grootste groep staat hier centraal.

Stap 4: (Praktijk) het verzamelen van materiaal voor een oplossing vanuit de beginsel- en gevolgenethiek

Beginselethiek: De goede bedoeling, beginsel: menswaardigheid en plicht staat centraal. Je moet niet handelen uit neiging om er zelf beter van te worden. Dus niet tekenen. Een mens is geen middel maar altijd doel op zich. Praktische tip: zou jij willen dat iemand een verklaring tegen jouw manier van leven zou ondertekenen en jou daarmee diskwalificeren als mens? Nee, dan moet je ook nu niet tekenen.

Stap 5: (Theorie) welke oplossing is de meest verantwoorde?

Maak een gemotiveerde keuze tussen de oplossing van de beginsel- en gevolgenethiek

Stap 5: (Praktijk) welke oplossing is de meest verantwoorde?

Hier moet U een persoonlijke keuze maken tussen de oplossing van de gevolgenethiek of de beginselethiek. De voorafgaande stappen komen hier in het kort nog eens terug (met name de botsende waarden en de normatief ethische visies).

Vragen naar aanleiding van dit stappenplan

Stap 1: analyse van de probleemsituatie en/of dilemma

Stap 2: het ontleden van de probleemsituatie en/of dilemma

Stap 3: het formuleren van het ethische probleemStap 4: het verzamelen van materiaal voor een

oplossing vanuit de beginsel- en gevolgenethiek Stap 5: welke oplossing is de meest verantwoorde?

www.jurgenmarechal.nl