บทที่ 12 การจัดการสินค้าคงคลัง

บทท 12

การจดการสนคาคงคลง

การน าเสนอภาพนงน จดท าขนจากหนงสอการจดการการผลตและปฏบตการ

แปลถกตองตามลขสทธโดย รชฏ ข าบญ และคณะ ผจท าการน าเสนอภาพนง

มไดมเจตนาละเมดลขสทธแตจดท าขนเพอวตถประสงคทางการศกษาเทานน

เนอหา

กรณศกษาบรษทระดบโลก

หนาทของสนคาคงคลง

การจดการสนคาคงคลง

ตวแบบสนคาคงคลง

ตวแบบสนคาคงคลงกรณ

ความตองการทเปนอสระ

ระบบก าหนดรอบเวลาคงท

กรณศกษาบรษทระดบโลก การจดการสนคาคงคลงสรางความไดเปรยบ

ทางการแขงขนใหกบ Amazon.com

- ค.ศ. 1995 Amazon.com ตองการใหธรกจมลกษณะแบบผคาปลกเสมอนจรง (Virtual retailer) ทไมมสนคาคงคลง ไมมคาใชจายคาโสหย มเพยงแคคอมพวเตอรทคอยรบค าสงซอและคอยตอบสนองความตองการ แตความเปนจรงนนไมใช

- ปจจบน Amazon มสนคาคงคลงจ านวนนบลานรายการในคลงทวประเทศสหรฐอเมรกา โดยใชพนทเกอบสองเทาของตกระฟา Empire State Building

Amazon ถอไดวาเปนบรษทชนน าทางดานการจดการคลงสนคาและการใชระบบอตโนมตเขามาด าเนนการ โดยมวธดงตอไปน

1. หากมลกคาสงสนคา 3 รายการ ไดแก หนงสอ เกมสคอมฯ และกลองถายรปดจตอล ระบบคอมพวเตอรจะสงรายการสนคาไปยงศนย

2. เมอรบค าสงซอมาถงศนย ระบบคอมพวเตอรจะแจงใหทราบวาพนกงานคนใดจะเปนผดแลรายการสงซอ และไปทจดใด

3. ไฟสแดงทช นวางสนคาจะแสดงใหทราบวา มสนคาใดบางไดรบการสงซอ ระบบนเรยก “pick-to-light” จะมความเรวเปนสองเทาของการหยบแบบปกตและชวยลดอตราความผดพลาดอยในระดบเกอบศนย

4. สนคาทถกสงซอจะถกจดลงในหลงจากนน ลงจะเคลอนไปบนสายพาน โดยสญลกษณบารโคดทตดอยกบตวสนคาจะตรวจสอบถง 15 ครง เพอใหมความคลาดเคลอนนอยทสด

5. สนคาทง 3 รายการจะถกล าเลยงมาทศนยกลาง เมอตรวจสอบพบวาตวเลขบารโคดทสนคาตรงกบใบสงซอ สนคาจะถกแยกใสกลองส าหรบลกคาแตละรายและออกบารโคดใหม

6. Amazon อบรมพนกงานส าหรบการหอกลองสนคา ซงแตละคนท าไดถง 30 ชนตอชวโมง

7. กลองสนคาจะไดรบการบรรจตดเทปกาว ชงน าหนก และตดฉลากกอนสงออกจากคลงสนคา

8. ภายใน 1 สปดาห ลกคาจะไดรบสนคา

หนาทของสนคาคงคลง

ม 4 ประการทชวยเพมความยดหยนใหกบการปฏบตงานไดแก

1. เพอท าใหสวนตางๆ ของกระบวนการผลตเปนอสระตอกน

2. เพอปองกนการแลกเปลยนความตองการ รวมทงเปนการเลอกใหกบลกคา

3. เพอสรางการไดเปรยบจากสวนลดการสงซอ

4. ปองกนกรณการเกดภาวะเงนเฟอ หรอภาวะการเปลยนแปลงราคาของสนคา

ประเภทของสนคาคงคลง

แบงออกเปน 4 ประเภททส าคญ คอ

1. สนคาคงคลงประเภทวตถดบ (Raw material intervention)

2. สนคาคงคลงประเภทงานระหวางท า [work-in-process inventory (WIP)]

3. สนคาคงคลงประเภทอะไหลส าหรบการซอมบ ารง [Material/Repair/Operation(MROs)]

4. สนคาคงคลงประเภทผลตส าเรจรป (Finished goods inventory)

การแบงประเภทสนคาคงคลงตามมาตรฐานกจกรรม (ABC analysis)

แบงประเภทของสนคาคงคลงออกเปน 3 กลมไดแก

• สนคาคงคลงประเภท A จะมสดสวนคดเปน 15% ของปรมาณสนคาคงคลงทงหมด แตมมลคาสงคดเปน 70-80% ของขอมลสนคาคงคลงทงหมด

• สนคาคงคลงประเภท B จะมสดสวนคดเปน 30% ของปรมาณสนคาคงคลงทงหมด แตมมลคาสงคดเปน 15-25% ของขอมลสนคาคงคลงทงหมด

• สนคาคงคลงประเภท C จะมสดสวนคดเปน 55% ของปรมาณสนคาคงคลงทงหมด แตมมลคาสงคดเปน 5% ของขอมลสนคาคงคลงทงหมด

การจดการควบคมสนคาในธรกจบรการ มดงน

1) คดเลอกบคลากร จดการฝกอบรม และออกกฎระเบยบขอบงคบอยางเหมาะสมเพอใหไดทรพยากรบคคลทมประสทธภาพในการท างานดแลสนคาใหมระบบภายใตกฎขอบงคบทองคการไดตงไวใหเปนไปในทศทางเดยวกบเปาหมายขององคการ

2) ควบคมการรบวสดหรอสนคาอยางเขมงวด อาจท าไดโดย การใชบารโคด การเชดเวลาท าการ และการควบคมดานอนๆ

3) ใชเทคนคหรออปกรณอ านวยความสะดวก ในการควบคมสนคาอยางมประสทธภาพ เชน การใชแถบแมเหลกบนเครองหมายการคา การควบคมของพนกงานบรเวณทางออก การตดตงวงจรเพอตรวจตราปองกนการสญหายหรอลกลอบขโมย เปนตน

ตนทนการเกบรกษา การสงซอ และการจดเตรยม (Holding, ordering and setup costs )

1. ตนทนการเกบรกษา เปนคาใชจายในการดแลสนคาคงคลงทงหมด รวมถงตนทนสนคาหมดอายและการจดเกบ

2. ตนทนการสงซอ เปนคาใชจายทเกดขนในกระบวนการสงซอ ตงแตการออกใบสงซอ การบนทกหลกฐาน การตรวจรบสนคา การตรวจสอบเอกสาร และงานธรการ

3. ตนทนการจดเตรยม เปนคาใชจายในการจดเตรยมเครองจกรหรอกระบวนการผลตตามค าสงซอ

ตวแบบนเปนการควบคมสนคาคงคลงทนยมใชกน ซงการน าไปใชจะตองอยภายใตสมมตฐานตอไปน

1. ทราบปรมาณความตองการทมคาคงท สม าเสมอและเปนอสระ

2. ทราบเวลาน าหรอระยะเวลาทใชตงแตการออกใบสงซอจนกระทงไดรบวสดหรอสนคาทมคาคงทสม าเสมอ

3. ไดรบสนคาคงคลงครบถวนในชวงเวลาเดยวกน

4. ไมมสวนลดจากปรมาณการสงซอ

5. ตนทนการเกบรกษา การสงซอ และการจดเตรยม เปนตนทนแปรผนเพยงประเภทเดยวเทานน

6. ไมเกดกรณการขาดแคลนสนคา

ตวแบบปรมาณสงซอทประหยด (Economic order quantity modal (EOQ))

จากสมมตฐาน สามารถแสดงเปนกราฟแสดงความสมพนธระหวางระดบสนคาคงคลง และระยะเวลาไดดงรป

ตนทนต าทสด

วตถประสงคของตวแบบสนคาคงคลง คอ การท าใหตนทนรวมมคาต าสด โดยจะตองท าใหผลรวมของตนทนการเกบรกษา และการจดเตรยม(หรอการสงซอ) มคาต าทสด ในขณะทตนทนอนๆ เชน ตนทนของตวสนคาคงคลงจะมคาคงท

ความสมพนธระหวางตนทนรวมและปรมาณสงซอ

Q*

โดยสามารถก าหนดตวแปรตางๆดงนQ = ปรมาณสงซอในแตละครงQ* = ปรมาณสงซอทเหมาะสมทสด (ประหยดทสด)

ในแตละครงD = ปรมาณความตองการสนคาตอปS = ตนทนการจดเตรยม หรอตนทนการสงซอ ในแตละครงH = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป

1. การค านวณตนทนการจดเตรยม หรอการสงซอตอปตนทนการสงซอตอป = จ านวนครงของการสงซอตอป × ตนทนการสงซอ

= ปรมาณความตองการสนคาตอป × ตนทนการสงซอ ปรมาณสงซอในแตละครง

=

2. การค านวณหาตนทนการเกบรกษาตอปตนทนการเกบรกษาตอป = ปรมาณสนคาคงคลงเฉลย × ตนทนการเกบ

รกษาตอหนวยตอป

=

3. การค านวณหาปรมาณสงซอทเหมาะสมทสด (EOQ)ตนทนการสงซอตอป = ตนทนการเกบรกษาตอป

4.การหาคา Q* จากการแกสมการ

ตวอยาง บรษท Sharp, Inc. ตวแทนขายเขมฉดยาตองการจะลดคาใชจายสนคาคงคลงใหนอยลง โดยใชตวแบบปรมาณสงซอทประหยด ความตองการสนคาตอปเทากบ 1,000 หนวย ตนทนการสงซอเทากบ 10 ดอลลารสหรฐตอครง ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอปเทากบ 0.50 ดอลลารสหรฐ จงค านวณหาปรมาณสงซอเขมฉดยาทประหยดทสด

= 200 หนวย

สามารถค านวณหาจ านวนครงของการสงซอตอป (N) และชวงเวลาระหวางการสงซอในแตละครง (T) ไดดงน

N = ปรมาณความตองการตอป / ปรมาณการสงซอทเหมาะสมทสด

T = จ านวนวนท างานตอป / N

จากตวอยางทแลว ถาก าหนดวนท างานเทากบ 250 วนตอป จะพบวา

ดงนน บรษท Sharp, Inc. จะตองท าการสงซอทงหมด 5 ครงตอป และมชวงเวลาระหวางการสงซอในแตละครงนาน 50 วน

ตนทนรวมสนคาคงคลงตอปสามารถหาไดจาก

ตนทนรวมตอป = ตนทนการสงซอ + ตนทนการเกบรกษา

ตวอยาง จากตวอยางเดม บรษท Sharp, Inc. สามารถหาตนทนรวมสนคาคงคลงไดดงน

ตนทนรวมสนคาคงคลงมมลคาเทากบ 100 ดอลลารสหรฐตอป จากการสงซอในปรมาณทเหมาะสมทสด

จดสงซอใหม (Reorder points : ROP)

การก าหนดปรมาณสนคาคงคลงสวนหนงไวเปน สนคาปลอดภย (Safety stock) เพอปองกนสนคาขาดแคลน โดยมสมมตฐานทวา การไดรบสนคาจะตองเปนไปโดยทนท ดงน

• บรษทจะท าการสงซอเมอระดบสนคาหมดลง

• สนคาทส งซอสามารถถกจดสงไดทนท โดยทระยะเวลาระหวางการสงซอ และการไดรบสนคา เรยกวา เวลาน า (Lead time)หรอเวลาในการสงมอบ (Delivery time) ซงอาจเปนชวงเวลาทส นไมกช วโมง หรออาจนานเปนเดอนกได ซงหาไดจาก

จดสงซอใหม = (ปรมาณความตองการตอวน)x(เวลาน าในการสงมอบ)

= d x L

หาปรมาณความตองการตอวน สามารถหาไดจาก

d = D

จ านวนวนท างานใน 1 ป

d = ปรมาณความตองการตอวนD = ปรมาณความตองการตอป

ตวอยาง บรษทประกอบชนสวนอเลกทรอนกสมความตองการชนสวนจ านวน 8,000 ชน/ป บรษทมวนท างานใน 1 ปเทากบ 250 วน โดยเฉลยแลว เวลาน าในการสงมอบเทากบ 3 วน จงค านวณหาจดสงซอใหม

d = D

จ านวนวนท างานใน 1 ป

= 8,000

250

= 32 ชน

ROP = d x L

= 32 x 3

= 96 ชน

ดงนน บรษทจะท าการสงซอใหมเมอมระดบสนคาคงคลงลดลงมาอยท 96 ชน โดยใชระยะเวลาในการสงมอบเทากบ 3 วน

ตวแบบปรมาณสงผลต (Production order quantity model)

จะสามารถน ามาประยกตใชไดใน 2 กรณ ไดแก

1. สนคาคงคลงมการไหลอยางตอเนอง หรอมการสงมอบสนคาเปนระยะๆหลงจากท าการสงซอ

2. มการผลตและขายในเวลาเดยวกน จงตองพจารณา อตราการผลตตอวน (อตราการไหลของสนคาคงคลง) และอตราความตองการตอวน (อตราการใชตอวน)

การก าหนดตวแปรทใชในการค านวณหาปรมาณการผลตทเหมาะสมทสด (Q*) ส าหรบตวแบบปรมาณสงผลต มดงน

Q = ปรมาณการผลตในแตละครงH = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอปp = อตราการผลตตอวนd = อตราความตองการตอวน หรออตราการ

ใชตอวนt = ระยะเวลาในการผลตตอวน

1. การค านวณตนทนการเกบรกษาตอป

ตนทนการเกบรกษาตอป = ปรมาณสนคาคงคลงเฉลย x ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป

2. การค านวณปรมาณสนคาคงคลงเฉลย

ปรมาณสนคาคงคลงเฉลย = ปรมาณสนคาคงคลงสงสด (H)

2

3. การค านวณหาปรมาณสนคาคงคลงสงสด

ปรมาณสนคาคงคลงสงสด = ปรมาณการผลตตอชวงเวลา – ปรมาณทใชตอชวงเวลา

= pt – dt

อยางไรกตาม Q = pt ดงนน

ปรมาณสนคาคงคลงสงสด =

=

=

4.การหาคาตนทนการเกบรกษาตอป จากการแกสมการ

= ปรมาณสนคาคงคลงสงสด (H)

2

=

การก าหนดการผลตทเหมาะสมทสด จะตองท าการก าหนดตนทนการเกบรกษาเทากบตนทนการจดเตรยม ดงน

ตนทนการเกบรกษา =

ตนทนการจดเตรยม =

ตนทนการจดเตรยม = ตนทนการเกบรกษา

=

=

ตวอยาง บรษท Nathan Manufacturing, Inc. ผผลตและขายฝาครอบลอรถยนต คาดวาปหนาจะมปรมาณความตองการเทากบ 1,000 หนวย โดยมความตองการเฉลยตอวนเทากบ 4 หนวยตอวน ดงนนถาบรษทผลต 8 หนวยตอวน แตใชเพยงแค 4 หนวยตอวน บรษทควรทจะมปรมาณการผลตเทาใดจงจะเหมาะสมทสด (โรงงานนมวนท างาน 250 วนตอป)

ปรมาณความตองการตอป (D) = 1,000 หนวย

ตนทนการจดเตรยม (S) = 10 ดอลลารสหรฐ

ตนทนการเกบรกษา (H) = 0.50 ดอลลารสหรฐตอหนวยตอป

อตราการผลตตอวน (p) = 8 หนวย

อตราความตองการตอวน (d) = 4 หนวย

จากสตร =

แทนคา =

= 282.4 หรอ 283 หนวย

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)

เปนการเพมยอดขาย โดยสวนลดปรมาณ คอ จะมการลดราคา (P) เมอมการสงซอสนคาจ านวนมาก

จะเหนไดวาหากสงซอในปรมาณทมากขนจะไดรบสวนลดมากยงขน แตกไมไดหมายความวาตนทนโดยรวมจะลดลงต าสด เพราะจะมตนทนการเกบรกษาจะมคาสงขนตามล าดบ ดงนนผลดผลเสยระหวางตนทนการผลตและการเกบรกษาจงตองน ามาพจารณา

ตนทนรวม = ตนทนการจดเตรยม + ตนทนการเกบรกษา + ตนทนการผลตหรอ

ก าหนดให Q = ปรมาณการสงซอในแตละครงD = ปรมาณความตองการสนคาตอปS = ตนทนการจดเตรยมตอครง หรอตนทนการสงซอตอครงP = ราคาตอหนวยH = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

วธการหาปรมาณการสงซอทท าใหตนทนสนคาคงคลงโดยรวมตอปต าทสด โดยมเงอนไขการสงซอแบบลดปรมาณม 4 ขนตอน ดงน

1.ค านวณหาปรมาณการสงซอทเหมาะสมทสด(Q*)ในแตละอตราสวนลด โดยใชสมการ

สงเกตไดวา IP ถกใชแทนท H เนองจากราคาสนคาเปนองคประกอบของตนทนการเกบรกษาตอปซงไมสามารถก าหนดเปนคาคงทได เนองจากราคาสนคามการเปลยนแปลงไปตามปรมาณสวนลดในแตละรายการ ดงนนจงแสดงตนทนการเกบรกษา (I) ในรปเปอรเซนตของราคาตอหนวย (P)

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

2. น าคาทไดจากขอท 1 มาพจารณาวาสอดคลองกบเงอนไขสวนลดรายการใด หากไมสอดคลองจะตองท าการปรบใหปรมาณการสงซออยทระดบต าทสดในแตละเงอนไขสวนลด

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ตนทนรวมทเกดขนในการสงซอแบบมสวนลดปรมาณในระดบตางๆ

3. ค านวณหาตนทนส าหรบทก Q* ทไดจากขนตอนท 1 และ 2 หากมการปรบคา Q* เพมขนเนองจากมชวงทต ากวาชวงปรมาณทไดรบสวนลดทตองการ จะตองแนใจวามการปรบคาของ Q* ดวย

4. เลอก Q* ทมตนทนรวมต าทสดทไดมาจากขนตอนท 3 เปนเกณฑในการตดสนใจ ซงเปนปรมาณการสงซอทจะท าใหตนทนสนคาคงคลงโดยรวมมคาต าทสด

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ตวอยาง รานคาปลก Wohl’s ผจ าหนายรถแขงเดกเลนไดจดท าตารางสวนลดส าหรบรถแขงเหลาน

นอกจากน ตนทนการสงซอตอครงเทากบ 49 ดอลลารสหรฐ ปรมาณความตองการตอปเทากบ 5,000 คน ตนทนการเกบรกษาคดเปนรอยละ 20 ของราคาตอหนวย (I) หรอ 0.2 จงค านวณหาปรมาณสงซอทจะท าใหตนทนสนคาคงคลงโดยรวมต าทสด

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ขนตอนท 1 คอ การค านวณหาคา Q* ส าหรบทกๆสวนลดใน

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ขนตอนท 2 ปรบคา Q* ทอยในระดบต ากวาอตราสวนลดใหสงขน เนองจาก Q1* อยในชวงระหวาง 0 – 999 คน จงไมจ าเปนตองท าการปรบ ขณะท Q2* มคาต ากวาระดบการไดรบสวนลดคอชวงระหวาง 1,000-1,999 คน จงตองท าการปรบขนเปน 1,000 คน เชนเดยวกนกบ Q3* ซงตองปรบขนเปน 2,000 คน

Q1* = 700 คน

Q2* = 1,000 คน – ท าการปรบ

Q3* = 2,000 คน – ท าการปรบ

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ขนตอนท 3 ท าการค านวณตนทนรวมของปรมาณการสงซอในระดบตางๆ

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ขนตอนท 4 เลอกปรมาณการสงซอทมตนทนรวมต าทสด จากตาราง

เลอกปรมาณการสงซอท 1,000 คน จะมตนทนรวมต าทสด แตตนทนรวมจากการสงซอท 2,000 คน มคามากกวาการสงซอท 1,000 คนเพยงเลกนอย ดงนน ถาสวนลดในรายการท 3 มราคาทต าลงจนถง 4.65 ดอลลารสหรฐเมอใด กจะท าใหการสงซอท 2,000 คนมตนทนรวมต าทสด

ตวแบบสวนลดปรมาณ(Quantity Model)(ตอ)

ระบบก าหนดรอบเวลาคงท(Fixed-Period (P) Systems)

การน าตวแบบนมาใชสนคาคงคลงจะตองมการตรวจสอบอยางตอเนองทกครงทมการน าวสดหรอสนคาเขาออกจากคลงสนคา จะตองบนทกขอมลอยเสมอเพอไมใหเกดการขาดแคลนหรอถงจดสงซอใหม

ระบบก าหนดรอบเวลาคงทจะมความเหมาะสมเมอผซอจดท าเปนงานประจ า (ชวงระยะเวลาคงท) กบลกคาเพอใหไดใบสงซอใหม หรอเมอผซอตองการรวมใบสงซอเพอประหยดคาใชจายในการสงซอและการขนสง ตวอยางเชน บรษทขายน าอดลมอตโนมตตองเตมน าอดลมลงในเครองทกวนองคาร เปนตน

ขอดของระบบก าหนดรอบเวลาคงท 1. ไมมการนบสนคาคงคลงภายหลงจากทมการเบกออกจาก

คลงสนคา 2. การตรวจนบจะกระท าเมอถงรอบเวลาของการนบสนคาคงคลง 3. วธนสะดวกในดานการจดการเนองจากลดภาระของพนกงานในการ

ควบคมตรวจสอบขอเสยของของระบบก าหนดรอบเวลาคงท

1. การไมมขอมลสนคาคงคลงระหวางชวงเวลาจงมโอกาสเกดภาวะขาดแคลนขนได

2. มความเปนไปไดเมอมการสงซอขนาดใหญเขามา ท าใหระดบสนคาคงคลงลดลงเปนศนยหลงจากออกใบสงซอสนคาไปแลว

ระบบก าหนดรอบเวลาคงท(Fixed-Period (P) Systems)(ตอ)

บทสรปสนคาคงคลงสามารถจ าแนกออกเปน 4 ประเภท

1. สนคาคงคลงประเภทวตถดบ

2. สนคาคงคลงประเภทงานระหวางท า

3. สนคาคงคลงประเภทอะไหลส าหรบการซอมบ ารง

4. สนคาคงคลงประเภทผลตส าเรจรป

อกทงสนคาคงคลงยงมเปนระบบส าหรบกรณความตองการทเปนอสระ การแบงประเภทสนคาคงคลงตามฐานกจกรรม ความถกตองแมนย าของการบนทกรายการสนคาคงคลง การตรวจนบตามรอบเวลา และตวแบบสนคาคงคลงส าหรบกรณความตองการทเปนอสระสามรปแบบ