Гласило ПОРАКА, октомври 2012 г

CM

YB

CM

YB

CM

YB

Kako del od programskite aktivnosti vokampawata “Pravata da stanat realnost”, aso cel za podignuvawe na javnata svest kajmladata populacija vo odnos na licata sointelektualna popre~enost, CPLIP –PORAKA Demir Hisar vo sorabotka so SOU“Krste Petkov Misirkov”, pod pokrovi-telstvo na direktorot Kire Ristevski,odr`a rabotilnica pod mototo “Va{atadobrina – na{a gordost”.

Na rabotilnicata u~estvo zedoa 30u~enici od prva do ~etvrta godina pri SOU“Krste Petkov Misirkov”, {est profesorikoi se aktivno vklu~eni vo programskiteaktivnosti na CPLIP – PORAKA DemirHisar, ponatamu pretstavnici od organiza-cijata, pretstavnici na CPLIP – PORAKABitola, od lokalnata samouprava, JZU zarehabilitacijana sluh i govor od Bitola,kako i Xuli Tuma{ - volonter od amerikan-skata organizacija “Miroven korpus”.

Na rabotilnicata se opfatija temite: “[toe intelektualna popre~enost?” i “Razli-kite pome|u mentalna bolest i intelektu-alna popre~enost” koi bea prezentiraniod u~enici sredno{kolci, a be{e prika-`an i kratkiot film “Avanturata na Sara”.Se govore{e i za zadol`itelnoto obra-zovanie i licata so intelektualna popre-~enost, so poseben osvrt na ~lenot 24 odKonvencijata na ON za pravata na lica sopopre~enost koj se odnesuva na obrazova-nieto, potoa Ustavot na RM i Zakonot zasredno obrazovanie, kako i potrebata zanivna implementacija vo praktikata.Na krajot na rabotilnicita, na u~enicite inivnite profesori - mentori im beavra~eni sertifikati za u~estvo.

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost Broj 3 godina XXV

C M Y B

C M Y B

C M Y B

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

C M Y B

CM

YB

Skopje, oktomvri 2012 g.Skopje, oktomvri 2012 g.

2

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

“PORAKA”Glasilo na Republi~kiot centar zapoddr{ka na lica so intelektualnapopre~enost - PORAKAGlasiloto izleguva sekoi 3 meseci

Glaven i odgovoren urednik:Violeta Dimoska

Ureduva~ki odbor:Vasilka DimoskaVlado KrstovskiMaja Gacoska

Grafi~ko oblikuvawe i pe~at:Data Pons, SkopjeTira` 1.000 primerociOktomvri 2012 god. Broj 3, god. XXV

Adresa na RCPLIP - PORAKA:”Orce Nikolov” br. 122, 1000 Skopje;tel.: 329 69 61; faks: 329 69 60E-mail: poraka@t-home.mkWeb: www.poraka.org.mk

Spored Ministerstvoto za kulturana RM, so odluka 07-2613/2, zaglasiloto PORAKA se pla}apovlastena dano~na stapka od 5%.

Dadenite sogleduvawa i upotrebu-vanata terminologija vo odredeninapisi od odredeni avtori ne goodrazuvaat oficijalnoto misle-we i stavovi na RCPLIP - PORAKA.

Promocija na bro{ura na EAPSD,19.09.2012 g. vo Evropskiot parlament

Dali obezbeduva~ite na servisni slu`bi ovozmo`uvaat~ovekovi prava za licata so popre~enost? Evropskata asocijacijana obezbeduva~i na servisni slu`bi za lica so popre~enost e posvetenana inovativen pristap vo obezbeduvawe na servisni slu`bi so celimplementacija na Konvencijata na ON za pravata na lica so popre~enostotkako e usvoena vo 2006 godina. Servisnite slu`bi koi gi obezbeduvaat~lenkite na EASPD se vo nasoka na poddr{ka i osposobuvawe na licataso popre~enost za tie da bidat vklu~eni vo op{testvoto. Sepak, ovieservisni slu`bi sega se vo rizi~na situacija poradi finansiskata krizai posledovatelno na nea merkite za {tedewe. Ova e u{te pove}e slo`enoi nedostigot od jasno priznavawe vo Evropskata strategija zapopre~enost 2010 – 2020 deka, za mnogu lica, individualiziranite formiili specijaliziranata poddr{ka se preduslov za u`ivawe na pravata.

Ovie temi se diskutiraa na promocijata na bro{urata naEASPD “Ulogata na obezbeduva~ite na servisni slu`bi kakoovozmo`uva~i na ~ovekovi prava vo vremiwa na kriza” voEvropskiot parlament na rasprava koja ja vode{e Dieter Koch, ~lenna Evropskiot parlament.

Franz Wolfmayr, pretsedatel na EASPD, go otvori nastanotka`uvaj}i: “EASPD povikuva na politi~ka agenda za za{tita i razvojna inkluzijata poddr`ana od servisni slu`bi so visok kvalitet.Toa e i pristap voden od ~ovekovite prava i vo isto vreme del odre{enieto za krizata.”

Site govornici ja poddr`aa potrebata od poblisko partnerstvopome|u obezbeduva~ite na servisni slu`bi, Evropskite institucii iorganizaciite na licata so popre~enost. Yannis Vardakastanis,pretsedatel na EDF, istakna: “Transparentno i jasno partnerstvo eneophodno za da se za{titi i promovira opstanokot na servisniteslu`bi, koi se te{ko pogodeni so merkite za {tedewe. EASPD iEDF treba da se postojano budni za da obezbedat po~ituvawe napravata na licata so popre~enost.” ̂ lenot na parlamentot Adam Kosanaglasi deka samo 4% od Evropskiot socijalen fond seraspredeluva vo poleto na popre~enost i deka potreben e edenzaedni~ki glas koj }e se zalaga za pove}e strukturni investicii.Johan Ten Geuzendam, [ef na oddelenieto za prava na licata sopopre~enost, re~e: “Navistina sum ubeden deka vnimanieto kon~ovekovite prava e del od rabotata na mre`ata na EASPD”. Tojvoedno go pozdravi predlogot na EASPD za sorabotka priimplementacijata na Evropskata strategija za popre~enost,po~nuvaj}i od prviot proces na evaluacija vo 2013 godina”.Jan Jarab, Regionalniot pretstavnik na Visokiot Komesar na ON za~ovekovi prava re~e: “EASPD kako evropska ~ador organizacija naobezbeduva~i na servisni slu`bi ima uloga vo odnos na nasoki,vo vodewe na svoite ~lenki na nivo na dr`ava ~lenka, na primer,kon pristap zasnovan na ~ovekovi prava za popre~enosta i zaobezbeduvaweto servisni slu`bi”.

Luk Zelderloo, Generalen sekretar na EASPD, naglasi deka:“Konvencijata na ON se odnesuva na menuvawe na op{testvoto. Nie,EASPD, sakame da bideme aktivni akteri za da ja postigneme ovaapromena preku jasna, efektivna i strate{ka sorabotka soinstituciite na EU i so organizaciite na licata so popre~enost,osobeno vo vremiwa na kriza.”

Ulogata na obezbeduva~ite na servisnislu`bi kako ovozmo`uva~i na ~ovekovi

prava vo vremiwa na kriza

SODR@INA

2 stranaPromocija na bro{ura na EASPD

3 stranaNasoki za odbele`uvawe na 3-tiDekemvri

4 i 5 stranaSportsko rekreativni aktivnosti

6, 7 i 8 stranaSproveduvawe na Mileniumskiterazvojni celi za lica sopopre~enost

8 i 9 stranaEvropskiot sud za ~ovekovi pravaprotiv Hrvatska

10, 11 i 12 stranaDokument za pozicija na EvropskaInkluzija za zdravstvenata gri`a

12 stranaSportistite so intelektualnapopre~enost na Paraolimpijadata

13 stranaMe|unarodna konferencija“Pati{ta kon inkluzija...”

14 i 15 stranaSocijalni aktivnosti na dnevnitecentri na RCPLIP - PORAKA

16 stranaNa{a stranicaRabotilnica “Va{ata dobrina -na{a gordost” na CPLIP - PORAKADemir Hisar

3

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Nasoki za odbele`uvawe na Me|unarodniot den na licata so popre~enost

Nad edna milijarda lica, ili pribli`no 15procenti od svetskoto naselenie, ̀ ivee so nekakovvid na popre~enost. Licata so popre~enost,“svetskoto najgolemo malcinstvo”, ~esto se soo~uvaso barieri pri u~estvoto vo site aspekti odop{testvoto. Barierite mo`at da se javat vorazli~ni formi, vklu~itelno i onie povrzani sofizi~kata sredina ili do informaciska ikomunikaciska tehnologija (IKT), ili onie koirezultiraat od zakonite ili politikite ili odop{testvenite stavovi ili diskriminacijata.Rezultatot e deka licata so popre~enost nemaatednakov pristap do op{testvoto ili servisniteslu`bi, vklu~uvaj}i gi obrazovanieto,vrabotuvaweto, zdravstvena gri`a, transport,politi~ko u~estvo ili pravda.

Iskustvoto i dokazite poka`uvaat deka kogabarierite za nivnata inkluzija se otstraneti, a nalicata so popre~enost im e ovozmo`eno celosno dau~estvuvaat vo op{testveniot ̀ ivot, celata zaednicaima benefit. Barierite so koi se soo~uvaat licata sopopre~enost se, poradi toa, zaguba za op{testvoto kakocelina, a pristapnosta e neophodna za da se postignenapredok i razvoj za site.

Konvencijata za pravata na lica so popre~enostpriznava deka postoeweto na barieri vsu{nostpretstavuva centralna komponenta na popre~enosta.Spored Konvencijata, popre~enosta e razvoen konceptkoj “e rezultat od interakcijata pome|u licata soo{tetuvawa i barierite vo stavovite i sredinata koigo popre~euvaat nivnoto celosno i efektivno u~estvovo op{testvoto na ednakva osnova so drugite.”

Pristapnosta i inkluzijata na lica sopopre~enost se osnovni prava priznaeni odKonvencijata za pravata na lica so popre~enost, paottamu ne se samo celi, tuku i preduslovi za u`ivawena drugite prava. Konvencijata (~len 9, za pristapnost)bara da se osposobat licata so popre~enost da ̀ iveatsamostojno i celosno da u~estvuvaat vo site aspektina `ivotot i razvojot. Gi povikuva dr`avite ~lenkida prezemat soodvetni merki za da obezbedat dekalicata so popre~enost imaat pristap do site aspektiod op{testvoto, na ednakva osnova so drugite, kako ida gi identifikuvaat i eliminiraat pre~kite ibarierite za pristapnost.

I pokraj ova, vo mnogu delovi na svetot denes,nedostigot na svest i razbirawe na pristapnosta kakopra{awe na presvrtnica vo razvojot ostanuva pre~kaza postignuvaweto na napredok i razvoj prekumileniumskite razvojni celi, kako i drugi me|unarodnousoglaseni ishodi za site.

Me|unaroden den za licata so popre~enost, 3-ti dekemvri 2012 godina

Tema: Otstranuvawe na barierite so cel da se sozdadeinkluzivno i pristapno op{testvo za site

Odbele`uvaweto na me|unarodniot den nalicata so popre~enost vo 2012 godina dava mo`nost zapotencirawe na ova isklu~uvawe so fokus napromoviraweto pristapnost i otstranuvawe na sitevidovi na barieri vo op{testvoto.

Kako mo`e da se odbele`i Me|unarodniot den

Soglasno glavnata tema na Me|unarodniot den na licataso popre~enost “Otstranuvawe na barierite so cel dase sozdade inkluzivno i pristapno op{testvo za site”,mo`e da se izberat i pod-temi za da se pokrijat siteaspekti od op{testvoto i razvojot, vklu~uvaj}i iotstranuvawe na barierite vo obrazovanieto,vrabotuvaweto, transport, patuvawe i turizam ilisport, no ne treba da se ograni~i samo na tie temi.Mo`e, na primer, da se izbere pod-tema za da seadresira specifi~no pra{awe na isklu~uvawe ipristapnost vo zaednicata.

Vklu~ete: Odbele`uvaweto na denot davamo`nosti za u~estvo na site ~initeli – Vladi,Organizacii na ON sistemot, gra|anski organizaciii organizacii na lica so popre~enost – da sefokusiraat na pra{awa povrzani so otstranuvawena barierite so cel da se sozdade inkluzivno ipristapno op{testvo od koe site }e imaat benefit.

Organizirajte: Forumi, javni debati i kampawiza informirawe za poddr{ka na temite opfateniovaa godina za da se iznajdat inovativni na~ini isredstva so koi mo`at da se nadminat barieritekon inkluzijata na licata so popre~enost i nivnitesemejstva.

Odbele`ete: Planirawe i organiziraweperformansi za da se poka`at pridonesite odlicata so popre~enost vo zaednicite kade tie`iveat, kako zastapnici za razvoj i promena.

Prezemete akcija: Golem fokus na Denot eprakti~na akcija koja }e pomogne vo otstranuvawena barierite {to go ograni~uvaat pristapot iu~estvoto na licata so popre~enost vo site aspektiod op{testvoto i razvojot. Naglasuvawe nanapredokot i pre~kite vo kreiraweto na pristapnoi inkluzivno op{testvo, vklu~itelno i vo odnosna fizi~kata sredina, informaciskata ikomunikaciska tehnologija i drugi oblasti, kakoi promovirawe na javnata svest za postoe~kitebarieri i za celosna inkluzija na licata sopopre~enost vo op{testvoto.

4

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Aktivnosti na RCPLIP - PORAKA

SPORTSKO - REKREATIVNI AKTIVNOSTIza korisnicite na dnevnite centri

na RCPLIP - PORAKA

Vo soglasnost so svojata Programa za rabota za 2012 godina, Republi~kiot centar zapoddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA vo periodot do 2-ri do 6-ti Juli iod 1-vi do 5-ti Oktomvri 2012 godina organizira{e i realizira{e sportsko - rekreativniaktivnosti za korisnicite na dnevnite centri na RCPLIP - PORAKA.

Kako rezultat na pozitivnite efekti odsproveduvaweto na sportsko - rekreativniteaktivnosti vo izminatite godini, Republi~kiot centarza poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost –PORAKA, i vo 2012 godina predvide vo svojataprograma za rabota organizirawe i realizirawe na dvevakvi manifestacii.

Glavnata cel na ovie aktivnosti e promocijana nova forma na vklu~uvawe na adolescentite sointelektualna popre~enost vo op{testvoto preku sporti rekreacija i pridones vo razvojot na ve{tinite zasamostojno `iveewe kaj ovie lica. Ovie aktivnostinudat mo`nosti za podobruvawe na psihofizi~katasostojba na korisnicite so intelektualna popre~enost.

Prvite sportsko - rekreativni aktivnosti vo2012 godina bea odr`ani vo Struga, vo Centarot zaedukacija i rekreacija na kadri na Crveniot krst“Solferino”, vo periodot od 2-ri do 6-ti juli, avtorite sportsko - rekreativni aktivnosti bea odr`anina istata lokacija od 1-vi do 5-ti oktomvri 2012 godina.

Vo sportsko - rekreativnite aktivnosti beavklu~eni lica so intelektualna popre~enost -korisnici na dnevnite centri koi gi menaxira RCPLIP– PORAKA vo Skopje i Radovi{, Vo sproveduvaweto naovie aktivnosti bea vklu~eni vodi~i na timovite(personal od dnevnite centri) i odgovorni lica odRCPLIP – PORAKA.

5

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Aktivnosti na RCPLIP - PORAKA

Sportsko - rekreativnite aktivnosti obezbedu-vaat golem broj razli~ni mo`nosti: razvoj na ~uvstvotoi duhot za natprevaruvawe me|u adolescentite sointelektualna popre~enost; iskustvo da se bide delod sportska ekipa, pritoa ~uvstvuvaj}i go edinstvotovo ekipata; motivacija za natprevaruvawe i pobeda, noistovremeno i iskusuvawe i spravuvawe so poraz vosportskite igri.

Od druga strana, ovie aktivnostipretstavuvaat dobra mo`nost za personalot oddnevnite centri da pominuva 24 ~asa zaedno sokorisnicite na dnevnite centri ovozmo`uvaj}i im dago razberat ritamot na `iveewe i odnesuvaweto nasekoe lice so intelektualna popre~enost. Ponatamu,nabquduvaweto na korisnicite vo nova sredina, bezroditelskoto vlijanie, im nudi na personalot novisoznanija vo odnos na mo`nite podobruvawa vosamostojnosta i samodoverbata me|u korisnicite inesebi~nata poddr{ka i prijatelstvo me|u niv samite,{to ne mo`e da se uvidi vo tekot na aktivnostite vodnevnite centri. U{te pove}e, vakvite aktivnostiobezbeduvaat mo`nosti za podobruvawe na ve{tiniteza odr`uvawe na li~nata higiena, ve{tinite zasocijalni interakcii itn.

Sportskite aktivnosti bea podeleni voslednite disciplini:

- Atletika (natprevari vo tr~awe i skok vodale~ina),

- Natprevari vo mal fudbal,- Natprevari vo ko{arka,- Natprevari vo tegnewe ja`e.

Rekreativniot del od programata opfati raznidru{tveni igri, crtawe, kako i zabavi so muzika itancuvawe vo ve~ernite ~asovi. Vo popladnevnite~asovi, na pla`ata so koja raspolaga Centarot zaedukacija na kadri na Crven krst bea organiziranirekreativni aktivnosti vo voda. Za nekoi odkorisnicite toa pretstavuva{e mo`nost da gi usovr{atsvoite pliva~ki ve{tini, a za del od niv pozitivnoiskustvo da bidat na pla`a so nivnite vrsnici.

Mo`e da se zaklu~i deka celite na sportsko-rekreativnite aktivnosti bea vo celost realizirani.Korisnicite na dnevnite centri bea aktivno vklu~enivo sportsko-rekreativnite sodr`ini, personalot oddnevnite centri na RCPLIP – PORAKA ima{e mo`nostda uvidi va`ni informacii vo odnos na odnesuvawetona korisnicite nadvor od dnevniot centar, {to }e bideod ogromno zna~ewe za nivnata ponatamo{na rabota voramkite na individualnata rabota so korisnicite ipodobruvaweto na ve{tinite za samostojno ̀ iveewe.

6

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Sostanok na visoko nivo pri Generalnoto sobranie za popre~enost i razvoj

Generalnoto sobranie na Obedinetite nacii,

Povikuvaj}i se na Svetskata programa za akcijavo odnos na licata so popre~enost, Standardnitepravila za izedna~uvawe na mo`nostite za lica sopopre~enost i Konvencijata za pravata na lica sopopre~enost, kade licata so popre~enost se priznaenikako promotori za razvoj i kako korisnici vo siteaspekti na razvojot,

Povikuvaj}i se i na svoite prethodni rezoluciina me|unarodno usoglaseni razvojni celi, vklu~itelnoi Mileniumskite razvojni celi, vo koi se priznavakolektivnata odgovornost na vladite da sepridr`uvaat kon principite na ~ove~koto dostoinstvo,ednakvost i pravi~nost na globalno nivo, inaglasuvaj}i ja obvrskata na dr`avite ~lenki dapostignat pogolema pravda i ednakvost za site, osobenoza licata so popre~enost,

Potvrduvaj}i gi svoite prethodni rezolucii,osobeno rezolucijata 64/131 od 18-ti dekemvri 2009godina za prifa}awe na Mileniumskite razvojni celiza lica so popre~enost i rezolucijata 63/150 od 18dekemvri 2008 godina za realizirawe naMileniumskite razvojni celi za lica so popre~enostpreku sproveduvawe na Svetskata programa za akcijavo odnos na lica so popre~enost i Konvencijata zapravata na lica so popre~enost,

Ohrabreni od dokumentot koj e ishod odplenarniot sostanok na visoko nivo pri Generalnotosobranie vo odnos na Mileniumskite razvojni celi, akoj povikuva na podobreni i konkretni napori zarealizirawe na Celite za site, vklu~itelno i zalicata so popre~enost,

Seriozno zagri`eni deka licata sopopre~enost se ~estopati predmet na pove}ekratni ilivoznemiruva~ki oblici na diskriminacija, a se seu{tevo golema mera nevidlivi vo implementacijata,sledeweto i evaluacijata na Mileniumskite razvojniceli,

Potvrduvaj}i deka ulogata na Konvencijata zapravata na lica so popre~enost, koja e i dogovor za~ovekovi prava i razvojna alatka, e da se pru`imo`nost za zajaknuvawe na politikite povrzani soimplementacijata na Mileniumskite razvojni celi, paottamu i pridonesuvawe za realizacija na “op{testvoza site” vo dvaeset i prviot vek,

Potvrduvaj}i isto taka deka Svetskataprograma za akcija i Standardnite pravila gizajaknuvaat politikite povrzani so realizacijata naMileniumskite razvojni celi,

Sproveduvawe na Mileniumskite razvojni celi za licaso popre~enost kon 2015 godina i ponatamu

Patot nanapred: inkluzivno razvojna agenda zapopre~enost kon 2015 i ponatamu

Rezolucija usvoena od Generalnoto sobranie

Bele`ej}i deka licata so popre~enost sepribli`no 15 procenti od svetskoto naselenie, od koi80 procenti ̀ iveat vo zemjite vo razvoj, i priznavaj}ija va`nosta na me|unarodnata sorabotka i promocijatavo poddr{ka na nacionalnite napori, osobeno vozemjite vo razvoj,

Zagri`eni deka nedostigot na podatoci iinformacii za popre~enost, i situacijata na licataso popre~enost na nacionalno nivo pridonesuvaat zanevidlivost na licata so popre~enost vo oficijalnitestatisti~ki podatoci, {to pretstavuva pre~ka zapostignuvawe na planiraniot razvoj i implementacijakoi se inkluzivni za licata so popre~enost,

1. Se zablagodaruva za izve{tajot na Generalniotsekretar so naslov: “Odr`uvawe na vetuvaweto:realizacija na mileniumskite razvojni celi zalicata so popre~enost kon 2015 i ponatamu” i napreporakite sodr`ani vo nego, i konstatira dekaizve{tajot sodr`i opcii za nadograduvawe naSvetskata programa za akcija vo odnos na licataso popre~enost;

2. Zabele`uva deka Konvencijata za pravata na licaso popre~enost ja naglasuva va`nosta odme|unarodnata sorabotka za podobruvawe na`ivotnite uslovi za licata so popre~enost vosekoja zemja, osobeno vo zemjite vo razvoj;

3. Isto taka zabele`uva deka Konvencijata zapravata na lica so popre~enost ovozmo`uvaseopfatno pokrivawe na gra|anskite, politi~kite,ekonomskite, socijalnite i kulturnite prava nalicata so popre~enost;

7

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Sostanok na visoko nivo pri Generalnoto sobranie za popre~enost i razvoj

4. Go pozdravuva dokumentot {to proizleze odplenarniot sostanok na visoko nivo priGeneralnoto sobranie, so naslov “Odr`uvawe navetuvaweto: obedineti da gi ostvarimeMileniumskite razvojni celi” osobeno priznanietodeka politikite i akciite mora da se fokusiraati na licata so popre~enost za da mo`at da imaati tie benefit od napredokot kon postignuvawetona Mileniumskite razvojni celi;

5. Gi povikuva dr`avite potpisni~ki, i gi pokanuvame|unarodnite i regionalnite organizacii,regionalnite organizacii za integracija,finansiskite institucii, privatniot sektor igra|anskoto op{testvo, osobeno organizaciite koigi zastapuvaat licata so popre~enost, da japromoviraat realizacijata na Mileniumskiterazvojni celi za lica so popre~enost, me|u drugoto,eksplicitno vklu~uvaj}i gi vo redovnite tekovipra{awata vo oblasta od popre~enosta i licataso popre~enost vo nacionalnite planovi i alatkikoi se kreirani da pridonesuvaat za celosnatarealizacija na Celite;

6. Go povikuva sistemot na Obedinetite nacii dapravi zgolemeni napori za integrirawe napra{awata od popre~enost vo svojata rabota, a sotoa da ja ohrabruva i Interagenciskata grupa zapoddr{ka na Konvencijata za pravata na lica sopopre~enost da prodol`i so svoeto deluvawe vonasoka na obezbeduvawe da razvojnite programi,vklu~itelno i politikite za Mileniumskiterazvojni celi, procesi i mehanizmi se inkluzivnii pristapni za licata so popre~enost;

7. Gi ohrabruva Dr`avite potpisni~ki da obezbedatnivnata me|unarodna sorabotka, vklu~uvaj}i prekume|unarodni programi za razvoj, da e inkluzivna ipristapna za licata so popre~enost;

8. Gi povikuva Vladite, telata i agenciite naObedinetite nacii da gi vklu~at pra{awata odoblasta na popre~enosta i pravata na licata sopopre~enost vo pregledot na napredokot konostvaruvaweto na Mileniumskite razvojni celi ida gi zasilat naporite da go vklu~at vo nivnataprocenka stepenot do koj licata so popre~enostse vo mo`nost da imaat benefit od naporite zapostignuvawe na celite;

9. Gi povikuva Vladite da gi osposobuvaat licataso popre~enostda u~estvuvaat kako promotori ikorisnici na razvojot, osobeno vo site naporinaso~eni kon postignuvaweto na Mileniumskiterazvojni celi, preku osiguruvawe deka programitei politikite, osobeno za iskorenuvawe naekstremnata siroma{tija i glad, postignuvawetona univerzalno osnovno obrazovanie, promocija naednakvost na rodovite i zajaknuvawe na `enite,namaluvawe na detskata smrtnost, podobruvawena maj~inoto zdravje, borba so HIV/SIDA, malarijai drugi bolesti, obezbeduvawe na sredinskaodr`livost i razvivawe na globalno partnerstvoza razvoj, se inkluzivni i pristapni za licata sopopre~enost;

10. Ja naglasuva va`nosta od celosnoto u~estvo iinkluzija na licata so popre~enonst, vklu~itelnoi preku informacii vo pristapni formati na sitenivoa na kreirawe politiki i razvoj, {to e odklu~no zna~ewe za informirawe na kreatorite napolitiki za situacijata na licata so popre~enost,barierite so koi tie mo`at da se soo~at i na~initeza nadminuvawe na preprekite za celosno iednakvo u`ivawe na nivnite prava, zapostignuvawe na Mileniumskite razvojni celi zasite, vklu~uvaj}i gi i licata so popre~enost, i zanivno socio-ekonomski napreduvawe;

11. Ja ohrabruva me|unarodnata sorabotka voimplementacijata na Mileniumskite razvojni celi,vklu~itelno i preku globalni partnerstva zarazvoj, koi se su{tinski za realizacija na Celiteza site, a osobeno za licata so popre~enost;

12. Gi ohrabruva Vladite da razvivaat i da jazabrzuvaat razmenata na informacii, nasoki,standardi, najdobri praktiki, zakonodavni merkii vladini politiki vo odnos na situacijata nalicata so popre~enost i pra{awata od oblasta napopre~enosta, osobeno ako se povrzani so inkluzijai pristapnost;

13. Gi povikuva vladite da go zajaknat sobiraweto isostavuvaweto na nacionalni podatoci iinformacii za situacijata na licata sopopre~enost sledej}i gi postoe~kite nasoki nastatistika za popre~enosta koi se rasporedenispored pol i vozrast, a koi mo`e da se koristatod strana na vladite za da go unapredat razvojotna planiraweto na politiki, sledeweto,evaluacijata i implementacijata so cel tie dastanat osetlivi na popre~enosta, osobeno vorealizacijata na Mileniumskite razvojni celi zalica so popre~enost, i gi pokanuva vladite daobezbedat, kade e mo`no, relevantni podatoci istatistiki za soodvetnite mehanizmi vo ramkitena sistemot na Obedineti nacii, vklu~uvaj}i ja ikomisijata za statistika;

14. Bara od sistemot na Obedineti nacii da ja olesnattehni~kata poddr{ka, vo ramkite na postoe~kiresursi, vklu~itelno i obezbeduvaweto na pomo{za zajaknuvawe i za sobirawe i sostavuvawe nanacionalni i regionalni podatoci i statistika za

prodol`uva

8

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

popre~enosta, osobeno za zemjite vo razvoj, i votoj pogled baraat od generalniot sekretar, a vosoglasnost so postoe~kite nasoki za statistikaza popre~enosta, da analizira, izdade idistribuira podatoci i statistika zapopre~enosta vo idnite periodi~ni izve{tai, kadee soodvetno, za realizacija na Mileniumskiterazvojni celi za licata so popre~enost;

15. Bara od Generalniot sekretar:(a) Da dade informacii za implementacijata na

sega{nata rezolucija do Generalnosto sobranie nasvojata {eeset i {esta sesija, so stav zasvikuvawe, vo ramki na postoe~kite resursi,sostanok na visoko nivo na {eeset i sedmata sesijana Generalnosto sobranie za zajaknuvawe nanaporite so cel da se obezbedi pristapnost za iinkluzija na licata so popre~esnost vo siteaspekti na naporite za razvoj;

(b) Da obezbedi informacii za najdobrite praktikina me|unarodno, regionalno, sub-regionalno inacionalno nivo za vklu~uvawe na licata sopopre~ebnost vo site aspekti od naporite za razvoj.

(c) Za vreme na {eeset i sedmata sesija da podneseinformacii do generalnoto sobranie za napredokotnapraven kon implementacija na programite i

politikite povrzani so licata so popre~enost voramkite na postoe~kite Mileniumski razvojniceli, kako i na nivnoto vlijanie;

(d) Da prodol`i da ja podobruva pristapnosta icelosna inkluzija na licata so popre~enost, voramki na postoe~kite resursi, preku, me|u drugoto:- Pristapnost na izgradenite sredini, osobeno

objektite vo sedi{teto na Obedinetite nacii;- Pristapnost na informacii i servisni slu`bi,

vklu~uvaj}i pogolema pristapnost dooficijalnite dokumenti na Obedineti nacii ikonferencii, preku upotreba na alternativniformati, kako {to e tolkuvawe na znakoviotgovor, golemi bukvi, Brajovo pismo i lesno-~itlivi tekstovi;

- Vrabotuvawe na licata so popre~enost vosistemot na Obedineti nacii, agencii, fondovii programi kako i vo regionalni kancelarii;

(e) Da se olesni me|unarodnata sorabotka voistra`uvawe i pristap do nau~ni i tehni~kisoznanija, i kade e soodvetno, da se olesnipristapot do i spodeluvawe na pristapni iasistivni tehnologii, me|u drugoto, i prekutransfer na tehnologii.

Za{tita na ~ovekovite prava na licata so popre~enost

Na 24-ti juli 2012 godina, Evropskiot sud za~ovekovi prava za prvpat vo svojata istorija odlu~ideka neuspehot na dr`avata da za{titi lice sopopre~enost i negovata majka od dolgoro~notovoznemiruvawe gi kr{i nivnite ~ovekovi prava.Bidej}i odlukata ima zna~ajno zakonsko vlijanievo site zemji od Sovetot na Evropa, licata sopopre~enost treba da ja iskoristat i da pobaraatod svoite vladi da gi {titat od nasilstvo ivoznemiruvawe na osnov na nivnata popre~enost.

Evropskiot Sud uvide nekolku kr{ewa naKonvencijata vo vrska so neuspehot na hrvatskitevlasti da stavat kraj na dolgoro~notovoznemiruvawe na eden ~ovek so popre~enost inegovata majka.

Na 24-ti juli 2012 godina, Evropskiot Sud za~ovekovi prava ja iznese svojata presuda vo slu~ajotna \or|evi} protiv Hrvatska, vo odnos na postojanatazloupotreba i voznemiruvawe dolgi godini nanazad naeden ~ovek so popre~enost (Dalibor \or|evi}) i negovatamajka (Radmila \or|evi}) koi ̀ iveat vo Zagreb od stranana grupa mladi lica. Evropskiot Sud za ~ovekovi pravauvide kr{ewa na ~lenovite 3 (zabrana na ne~ove~en iponi`uva~ki tretman), 8 (pravo na privaten i semeen

KOGA DR@AVATA NE USPEVA DA GI ZA[TITILICATA SO POPRE^ENOST!!!

Istoriska presuda na Evropskiot sud za ~ovekovi prava protivHrvatska: Dali go menuva `ivotot na licata so popre~enost?

`ivot) i 13 (pravo na efektiven lek) poradi neuspehotna vlastite efektivno da deluvaat so cel da stavatkraj na zloupotrebata. Ova e prv slu~aj na kriminal odomraza vrz lice so popre~enost za koj odlu~uval Sudot.Kriminal od omraza vrz lica so popre~enost bezrazlika dali ̀ iveat vo zaednicata ili vo instituciie {iroko rasprostraneta pojava, dobro dokumentiranavo Velika Britanija, no pomalku poznata i razbrana voostanatite zemji od Evropa. Se javuva nade` deka ovaapresuda }e pridonese za pogolema svesnost zakriminalot od omraza vrz licata so popre~enost voHrvatska i niz cela Evropa, kako i pocvrsti akciiprotiv.

Aplikantite, dvajca dr`avjani na Hrvatska odsrpska nacionalnost, `iveat zaedno vo stan na pri-zemje vo Zagreb. Dalibor ima fizi~ka i intelektualnapopre~enost, pa poradi toa e li{en od negovata delovnasposobnost, a majka mu e nazna~ena za negov staratel.Od 2006 godina, aplikantite postojano se soo~uvaat sozloupotreba i voznemiruvawe od strana na grupa mladilica koi `iveat i u~at vo istoto sosedstvo. Vozne-miruvaweto se sostoi od antisocijalno odnesuvawe,koe vklu~uva ka`uvawe na pogrdni imiwa, plukawe,davawe vulgarni komentari, vikawe, crtawe na

Sostanok na visoko nivo pri Generalnoto sobranie za popre~enost i razvoj

9

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Za{tita na ~ovekovite prava na licata so popre~enost

navredlivi poraki na plo~nikot pred stanot naaplikantite i predizvikuvawe na {teta na prozorite,balkonot i vratata na aplikantite. Vakviot tretmannaj~esto se slu~uval vo ist period od denot, ponekoga{i sekoj den - vo popladnevnite ~asovi koga decata sevra}ale od u~ili{te, vo ve~ernite ~asovi koga sesobirale na klupa pred stanot na aplikantite, aponekoga{ i za vreme na no}ta. Storitelite go ismeju-vale sinot poradi negovata popre~enost, no ~estopatigovorele i za etni~kata pripadnost na aplikantite vonavredliva smisla. Podocna, voznemiruvawetoeskaliralo vo poseriozna fizi~ka zloupotreba naDalibor – mladite go gorele so cigari i go butkale voyidovi i ogradi, so {to predizvikale da padne nazemjata.

Aplikantite gi informirale vlastite zanivnite problemi u{te vo 2008 godina, no ni{to nebilo prevzemano za da se stavi kraj na toa. Policijatase obidela da izbegne bilo kakva odgovornost so toa{to tvrdela deka storitelite se maloletni, a so toane podle`at na krivi~na odgovornost, no duri neuspevale niti da gi identifikuvaat. Socijalniteslu`bi, u~ili{teto vo koe odat storitelite, no iostanatite vlasti bile podednakvo ne efektivni.

Vo presudata, vo koja zemena e predvidKonvencijata na ON za pravata na lica so popre~enosti odbrani standardi na Sovetot na Evropa vo oblastana popre~enosta, Sudot smetal deka, vo odnos naDalibor, ovie incidenti bile dovolno seriozni za dase anga`ira odgovornosta na dr`avata soglasno ~len3 vo odnos na zabrana na ne~ove~en i poni`uva~kitretman. Sudot naglasil deka dr`avata ne uspeala vosvojata odgovornost da “gi adresira aktite nanasilstvo i voznemiruvawe koi ve}e se slu~ile”,“prezeme ~ekori za da go odredi stepenot na problemot”i “da spre~i slu~uvawe na ponatamo{na zloupotreba”.Sudot gi kritikuva{e vlastite za nedostig na sistem-ski pristap, za neuspeh da usvojat mehanizmi zasledewe na nastanite, za otsustvo na bilo kakvozna~ajno involvirawe na socijalnite slu`bi i za bilokakva pomo{ od relevantni eksperti koi bi mo`eleda rabotat so storitelite, kako i otsustvo naspecijalizirano sovetuvawe za Dalibor. Vo naodot zakr{ewe na pravoto na privaten i semeen ̀ ivot spored~len 8, vo odnos na Radmila, Sudot za prvpat go prizna

vlijanieto na kriminalot od omraza kon lice sopopre~enost vrz semejstvata na prvi~nata ̀ rtva.

Zna~ajno e toa {to Sudot detalno gi analiziralraspolo`livite pravni lekovi vo Hrvatska za`alitelite od kriminal od omraza kon lice sopopre~enost izvr{en od maloletni lica i zaklu~ideka vo toa vreme ne postoele nikakvi lekovi. Posebno,Sudot aludira{e na faktot deka ova bilo sistemskiproblem na Hrvatska, osobeno imaj}i predvid deka nebilo jasno koi vlasti ja imaat primarnata zakonskaobvrska da deluvaat vo slu~ai kako {to e ovoj. Sudotporadi toa, iznajde dopolnitelno kr{ewe na ~len 13vo odnos na pravoto na efektiven praven lek.

Koga `rtvite go pretstavija slu~ajot predEvropskiot sud za ~ovekovi prava, Sudot odlu~i dekaHrvatska ne uspeala:

1. Da go za{titi prviot aplikant od ne~ove~en iponi`uva~ki tretman. Sudot prifatil dekarazli~ni poedini incidenti mo`at, koga sevr{at podolg period da go ispolnatminimalnoto nivo na te`ina {to e potrebno zada se iznese kako ne~ove~en i poni`uva~kitretman (~len 3 od Evropska Konvencija zaza{tita na ~ovekovi prava i osnovni slobodi);

2. Da go za{titi pravoto na majkata na privaten isemeen ̀ ivot (~len 8 od Evropskata Konvencija);

3. Da ovozmo`i efektivni pravni lekovi zaaplikantite koga se soo~uvaat so kriminal odomraza motiviran od neprijatelstvo zasnovanona popre~enosta na `rtvata (~len 13 odEvropskata Konvencija).

INTERIGHTS vo ovoj slu~aj be{e sovetnik nazastapnikot, zagrepskiot advokat Ines Boji}.Evropskiot forum za popre~enost podnese intervencijaod treta stranka za ovoj slu~aj.

Pridonesot na Evropskiot forum za popre~enost

Evropskiot forum za popre~enost podneseinformacija vo vid na intervencija od treta strankavo ovoj slu~aj pred sudot. EDF istakna deka vakvitekriminali od omraza protiv licata so popre~enostse {iroko rasprostraneta pojava, no ostanuvaatpogre{no razbrani i, posledovatelno na toaneprijaveni.

EDF bara da se iskoristi mo`nosta od ovaaistoriska presuda za da se zgolemi svesnosta me|u~lenovite i da gi pottikne da prezemat akcii nanacionalno nivo protiv kriminalnite dejstvija odomraza vrz popre~enosta. Iako e direktno adresiranado vladata na Hrvatska, ovaa presuda sepak ima golemopravno vlijanie vo site ~lenki na Sovetot na Evropa.“Sekoja vlada ima obvrska da osigura deka nasilstvotoi voznemiruvaweto na licata so popre~enost ne sesmeta kako op{t krivi~en prekr{ok, tuku kako kriminalod omraza koj dopolnitelno se vlo{uva soneprijatelstvoto vrz osnova na popre~enost”, naglasipretsedatelot na EDF.

10

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Evropskata Inkluzija usvoi dokument za pozicija voodnos na zdravstvenata gri`a

Od ~lenstvoto na RCPLIP - PORAKA vo Evropskata Inkluzija

Evropskata inkluzija usvoi nov dokument zapozicija za “Inkluzivna zdravstvena gri`a i lica sointelektualna popre~enost”. Generalnoto sobranie japotpi{a ovaa pozicija na 1-vi juni 2012 godina voBrisel. Taa se zasnova na stavot deka zdravstvoto eod vrvna va`nost za site, ne samo da se za~uvafizi~kiot i mentalen zdravstven status, tuku i da sepodobrat ~ovekovite sposobnosti, da se amortiziravlijanieto na siroma{tijata i da se pro{iri u~estvoto.Licata so intelektualna popre~enost dolgo vreme semarginalizirani vo odnos na sistemot za zdravstvena-ta gri`a – istoriska ostanka od institucionalnatagri`a {to nekoga{ ja dobivale. Kako {to e i istaknatovo nekolku istra`uvawa, licata so intelektualnapopre~enost ~esto iskusuvaat pote{kotii vo pristapotdo redovniot sistem za zdravstvena gri`a. Poverojatnoe deka tie }e imaat:• Poslabo zdravje vo sporedba so drugite;• Pogolemi pote{kotii vo pristapot do servisite

{to drugite gi koristat; i• Pove}e negativni iskustva vo koristeweto na

zdravstveni servisni slu`bi.

Me|u naj~esto dobienite pri~ini, mo`eme dagi identifikuvame negativnite stavovi na medicinski-ot personal, nepodgotvenosta da obezbedat servisnislu`bi za lica so intelektualna popre~enost i nedo-volno obu~eni medicinski rabotnici. Tro{okot izgledadeka e pomalku va`en faktor vo pristapot do redovnisistemi na zdravstvena za{tita iako postoi razlikavo centralna i isto~na Evropa, kade se ka`uva zafinansiski pote{kotii na licata so intelektualnapopre~enost pri pristapot do redovna zdravstvenagri`a.

Kaj licata so intelektualna popre~enostzgolemena e potrebata od zdravstvena gri`a, a sepakdobivaat gri`a so lo{ kvalitet. Licata sointelektualna popre~enost imaat poinakov model nazdravstveni potrebi. Na primer, epilepsija, gastro-ezofagealno refluksno naru{uvawe, senzornoo{tetuvawe, osteoporoza, {izofrenija, demencija,disfagija, zabni bolesti, muskulo-skeletni problemi,nesre}i i problemi vo ishranata se po~esto sepojavuvaat. Od druga strana, zdravstvenite problemipovrzani so pu{eweto, alkoholot i zloupotreba nanezakonski lekarstva se retki.

Sepak, popre~enosta e slo`ena pojava, kojaodrazuva interakcija pome|u karakteristikite nafunkcioniraweto na liceto i karakteristiki naop{testvoto vo koe toj ili taa `ivee. Socijalniteuslovi okarakterizirani so nizok prihod, socijalnaizolacija, ranlivost, potpirawe na drugi lica za dase inicira zdravstvena gri`a; sredini {to sefizi~ki nepristapni, ili {to promoviraatneaktivnost, slaba ishrana i individualno

odnesuvawe zasnovano na nedovolno znaewe za zdrav`ivoten stil, site ovie se faktori koi pridonesuvaatza razliki vo zdravjeto.

Nekoi od ovie zdravstveni razliki seporadi neednakvostite vo zdravstvoto: odnosnotie mo`at da se izbegnat, a se vsu{nost nepravedni.

Kako dopolnuvawe, vo istra`uvawetoneodamna {to be{e publikuvano “Decata imaat pravona se”, avtorite osobeno komentiraat za nedostigotna servisni slu`bi za mentalno zdravje namenetiza deca so intelektulna popre~enost vo mnogu zemji.Poradi toa, problemite vo mentalno zdravje so koi sesoo~uvaat decata so intelektualna popre~enost sesmetaat kako sostaven del na nivnata popre~enost, atoa voop{to ne e slu~aj, i kako rezultat na toa, tie nego dobivaat soodvetniot tretman. Navistina, licataso intelektualna popre~enost, i decata i vozrasnite,mo`ebi imaat pogolema verojatnost da se steknat sonekoja mentalna bolest no, ima nedostig na obu~eniprofesionalci za mentalno zdravje koi bi gi tretiralepacientite so intelektualna popre~enost.

Eden od postojanite problemi vo oblasta nazdravstvoto e dentalnata gri`a bidej}i licata sointelektualna popre~enost ne sorabotuvaat lesno zavreme na dentalnite tretmani. Dentalnite servisnislu`bi se smetaat za osoben problem, na primer,ortodontite vo nekoi zemji se soglasuvaat datretiraat deca so intelektualna popre~enost samo socelosna anestezija.

Licata so intelektualna popre~enost isto takae poverojatno da bidat nad ili pod normalnatatelesna te`ina – no ne dobivaat soveti i preporakiza zdrava hrana. Na kraj, istra`uvaweto poka`uva deka14-24% od licata so intelektualna popre~enost imaatepilepsija. Kaj licata so dlaboka intelektualnapopre~enost i lica so kombinirani pre~ki, toj procentraste do 50-82%, no mnogu ~esto medikamentoznataterapija ne se dava soodvetno koga ovie lica se nosatvo bolnica.

11

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Od ~lenstvoto na RCPLIP - PORAKA vo Evropskata Inkluzija

Nedostasuvaat programi za zdravstvenaprevencija i programi za pozitivno zdravstvenoodnesuvawe kako i pristap do informacii i programiza izbegnuvawe na rizi~no povedenie za licata so inte-lektualna popre~enost. Ovoj aspekt na zdravstvoto ecentralen so cel da se zajakne osposobuvaweto namladite lica i vozrasni so intelektualnapopre~enost.Onamu kade potrebite od zdravstvenagri`a se pogolemi, i nivnoto zadovoluvawe treba da epogolemo, no toa ne e slu~aj. Namesto toa, diskrimi-nacijata i neznaeweto gi zgolemuvaat rizicite zalicata so intelektualna popre~enost koi baraatzdravstvena gri`a.

Konvencijata na ON za pravata na lica sopopre~enost veli deka licata so popre~enost imaatpravo na najvisok dostapen standard na zdravstvo bezdiskriminacija vrz osnova na popre~enost.^lenot 25 opfa}a:- Ednakov pristap so redovna zdravstvena gri`a,

vo smisa na geografski pristap (na primer,neednakvostite vo ruralnite i vo urbanite sredini,i vo odnos na sistemite za pla}awe –zdravstvenoto osiguruvawe);

- Zdravstvenite servisni slu`bi mora da bidatblisku do domot;

- Osoben aspekt od zdravstvenata gri`a seseksualnoto i reproduktivno zdravje: licata sointelektualna popre~enost imaat pravo na istiotkvalitet i standard na informacii i programi;

- Va`nosta od edukacija za zdravstveniteprofesionlaci;

- Eti~ki standardi za zdravstvena gri`a;- Dr`avni investicii vo semejna poddr{ka, osobeno

rana identifikacija i intervencija;- Zabrana na diskriminacija, vklu~uvaj}i vo

obezbeduvaweto na zdravstveno osiguruvawe.

Licata so intelektualna popre~enost imaateksplicitni prava na zdravstveni servisnislu`bi – osobeno onie {to im se potrebni poradinivnite o{tetuvawa – koi se so ednakov kvalitet.

Obvrskata za razumno prilagoduvawe isto takase odnesuva vo poleto na zdravstvenata gri`a.Dr`avata mora da napravi prilagoduvawa vo objektiteza zdravstvena gri`a so cel da se otstranat preprekitekoi spre~uvaat liceto so popre~enost da dobie zdrav-stvenata usluga na ednakva osnova so drugite lica.

Kako dopolnuvawe, Akcioniot plan zapopre~enost na Sovetot na Evropa vo svojata linija9 {to se odnesuva na zdravstvenata gri`a davanaglasok na konsultiraweto i vklu~uvawe na lica sopopre~enost vo procesot na donesuvawe odluki zanivnite li~ni planovi za gri`a “ovoj pristap gi stavalicata so popre~enost vo centarot na procesot zaplanirawe i dizajnot na obezbeduvawe servisnislu`bi, a so toa gi ohrabruva poedincite da nosatinformirani odluki za nivnoto zdravje.”

Celta na Akcioniot plan linija broj 9 e:- da se obezbedi deka site lica so popre~enost, bezrazlika na polot, vozrasta i potekloto, prirodata ilistepenot na popre~enost:

• imaat ednakov pristap do site zdravstveniservisni slu`bi;

• imaat benefit od pristapot do raspolo`livispecijalizirani servisni slu`bi, kade esoodvetno;

• se {to e mo`no pove}e vklu~eni vo procesot nadonesuvawe odluki za nivniot li~en plan zagri`a;

- da se obezbedi deka potrebite na licata sopopre~enost se opfateni vo informaciite zazdravstvena edukacija i kampawite za javno zdravje.

Evropskata Inkluzija i nejzinite ~lenki gipoddr`uvaat slednite preporaki so cel da seolesni pristapot do redovna zdravstvena gri`aza licata so intelektualna popre~enost.

- Da se garantira uniformiran pristap dozdravstvenata gri`a niz celata zemja, vklu~uvaj}ii sozdavawe na mobilni timovi od specijalisti ida se obezbedat mo`nosti za transport oddale~nite oblasti;

- Da se obezbedi celosno pokrivawe na tro{ociteod strana na sistemot za zdravstveno osiguruvaweza lekovi i specifi~ni terapii za deca i vozrasniso intelektualna popre~enost so cel da seobezbedat nivnite ednakvi mo`nosti i da sespre~at ponatamo{ni zdravstveni komplikacii;

- Da se investira vo istra`uvawa, vklu~itelno ina evropsko nivo, da se razberat zdravstveniterazliki, kako i neednakvosti i diskriminacija –koi mo`at da se spre~at i se nepravedni.

- Rutinski sobranite podatoci za zdravjeto retko seraspredeluvaat za da se identifikuvaat licata sopopre~enost i/ili licata vo nepovolna situacija.Mnogu malku istra`uvawa sprovedeni do segaprimenuvale indikatori za zdravjeto kaj licata sointelektualna popre~enost. Ovie indikatori mo`atda pridonesat za informacii vo odnos nazdravjeto i zdravoto stareewe na licata sointelektualna popre~enost.

- Da se vr{at anketi za iskustvata od oblasta nazdravstvoto na licata so intelektualnapopre~enost so cel da se slu{nat nivnite stavovii potrebi, a i onie na nivnite semejstva i da sesporedi zdravjeto na naselenieto vo edna zemja ilipome|u zemjite, ili so tekot na vremeto.

- Da se obezbedi deka licata so intelektualnapopre~enost se posebno identifikuvani voanketite za zdravstveni informacii vo Evropaso cel da se vklu~i i ovaa grupa na gra|ani soevidentni zdravstveni razliki, odnosno licata sointelektualna popre~enost.

- Da se napravi pregled na zakonite i politikitekoi se relevantni za ednakvoto gra|anstvo, a

prodol`uva

12

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Sportistite so intelektualna popre~enostse povtorno vo igrata

povrzani so pravoto na zdravstvo so cel da seispolni na~eloto na nediskriminacija vo ~lenot 25od Konvencijata na ON za pravata na lica sopopre~enost.

- Da se podobri pristapnosta do profesionalnive{tini vo ranata dijagnoza i tretman,vklu~uvaj}i i redovni zdravstveni pregledi.

- Da se razvijat i da bidat pristapni programi zazdravstvena prevencija i programi za pozitivnozdravstveno odnesuvawe za site vozrasti.Pristapot do vakvite informacii treba da bide naraspolagawe vo kancelariite na doktorite i trebada bidat izdadeni vo lesno ~itliva verzija.

- Da se {iri svesta, zalo`bite i ve{tinite vopromovirawe na zdravjeto pome|u onie koi gipoddr`uvaat/rabotat so lica so intelektualnapopre~enost.

- Da se obezbedi specifi~na obuka za zdrav-stvenite rabotnici, da se investira vo obuki zadoktorite i personalot za inkluzivna praktika.

- Da se bara podobra profesionalna edukacija isvesnost za popre~enosta kaj zdravstveniterabotnici i da se napravat reformi vo programatazaedno so licata so popre~enost kako edukatori.

- Decata i vozrasnite so intelektualna popre~enosttreba da se zajaknat so alatki soodvetni navozrasta, polot i popre~enosta za da pridonesuva-at vo donesuvaweto na odluki za nivnotozdravje.

- Da se razvie stepenot na svesta/informaciite/zastapuvaweto za javnosta, profesionalcite,semejstvata, licata so popre~enost.

- Da se poednostavat procedurite vozdravstvenata gri`a za licata so intelektualnapopre~enost koi obi~no imaat potreba, niz celiot

niven ̀ ivot, od redovni personalizirani posebnitretmani (na primer, okupaciona terapija,psiholo{ka terapija, posebna obuka itn.), lekarstvai ~esti medicinski testovi.

- Da se vklu~at licata so intelektualnapopre~enost i nivnite semejstva• da im se obezbedat lesno razbirlivi informacii

za zdravstvoto• da im se ponudat individualni planovi za

zdravstvena gri`a• da se zajakne dvonaso~nata komunikacija so

licata so intelektualna popre~enost i nivnitesemejstva

• da se razvijat protokoli za zdravstveniterabotnici za da mo`at soodvetno dakomuniciraat so decata i vozrasnite sointelektualna popre~enost i so nivnite roditeli.

- Da se podobrat vrskite i komunikacijata pome|uzdravstvenite rabotnici za da se olesnisledeweto i koordinacijata na zdravstvenata gri`a,rehabilitacija i rabotnicite vo socijalniteservisni slu`bi koi gi poddr`uvaat decata sointelektualna popre~enost.

- Da se obezbedat alatki za podobra komunikacijapome|u rabotnicite vo zdravstvoto i licata sointelektualna popre~enost i nivnite semejstva,kako Zdravstven paso{ ili bilo koja druga alatkaza komunikacija.

- Da se slu{aat stavovite na licata sointelektualna popre~enost i nivnite semejstvapreku:• Poddr{ka vo zastapuvaweto za zdravjeto• Vklu~uvawe na lica so intelektualna

popre~enost vo obuka na personalot i evaluacijazasnovana na kvalitet.

Sportistite so intelektualna popre~enostpovtorno bea vlku~eni vo Paraolimpijadata 2012 kojabe{e organizirna vo periodot 29-ti avgust do 9tiseptemvri. Na sportistite so intelektualnapopre~enost im be{e zabraneto da se natprevaruvaatna Igrite vo Atina vo 2004 i vo Peking 2008 godinaporadi skandalot so [panskiot ko{arkarski tim naOlimpijadata vo Sidnej vo 2000 godina, no povtornobea dobredojdeni vo London po odlukata naMe|unarodniot paraolimpiski komitet.

Vo 2000 godina vo Sidnej, [panija ja pobediRusija vo finaleto i go osvoi zlatoto, no nivnite igra~imora{e da gi vratat zlatnite medali po sprovedenataistraga so koja se otkri deka 10 od 12 igra~i voop{tonemale popre~enost.

Me|unarodnata sportska federacija za lica sointelektualna popre~enost zaedno so Me|unarodniotparaolimpiski komitet rabotea za ova pra{awe i vooktomvri 2011 godina dvete organizacii zaedni~kidadoa predlog vo koj bea navedeni kriteriumite zapovtorno vklu~uvawe na sportistite so intelektualnapopre~enost na Paraolimpiskite Igri. Preciznaklasifikacija, zna~ajna za site vidovi na sportovi za

lica so popre~enost, e naglasena kako preduslov zavra}awe na sportistite so intelektualna popre~enostna paraolimpiskite natprevaruvawa.

Sportistite so intelektualna popre~enostu~estuvaa vo tri sporta: plivawe (200 metri slobodno,100 metri gradno, 100 metri grbno), ping pong (singl) iatletika (skok vo dale~ina, frlawe |ule i tr~awe na1500 metri).

13

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Aktivnosti na EASPD

Vo periodot od 13-ti do 15-ti septemvriEvropskata asocijacija na obezbeduva~i na servisnislu`bi EASPD, organizira{e konferencija“Pati{ta kon inkluzija, Inkluzivno obrazovanie:Predizvici i mo`nosti” vo Budimpe{ta - Ungarija.Celta na konferencijata be{e da se spodelatmodeli na obrazovanie i inkluzivno obrazovanieza deca so posebni obrazovni potrebi.

Pravoto za inkluzivno i visoko kvalitetnoobrazovanie e univerzalno pravo i treba da e dostapnoza site deca, mladi i vozrasni, vklu~itelno i za onieso popre~enost. Od Povelbata vo Salamanka vo 1994godina bea prezemeni mnogu politi~ki inicijativi vozakonskite i obrazovnite reformi. Osnova za oviepromeni e promenata na paradigmata od medicinskimodel na pristap kon deca/lica so popre~enost konindividualen model, odnosno model orientiran konpotrebite na individuata.

Na konferencijata bea prezenitrani irezultatite od istra`uvawe sprovedeno za vreme naproektot “Pati{ta kon inkluzija”, koi bea prosledeniso diskusija od u~esnicite na konferencijata. Ovaistra`uvawe poka`uva deka vo praktika, dostignuvawena celite za kreirawe na ednakvi mo`nosti za site ese u{te golem predizvik za op{testvoto. Beaprezentirani i poso~eni instrumenti/ve{tini za razvojna inkluzivni obrazovni praktiki, so poseben fokusna dobro poznatiot Indeks za inkluzija.

Vo tekot na trite dena od Konferencijata serabote{e i vo rabotni grupi kade u~esnicite detalnorazgovaraa za pra{awata povrzani so inkluzijata iinkluzivnoto obrazovanie i voedno imaa mo`nost darazmenat golem broj na razli~ni iskustva.

Vo prvata plenarna sesija bea razraboteni temite:- Obvrski i mo`nosti za voveduvawe na zakonska

ramka : Konvencija na ON za prava na lica sopopre~enost i EU Strategija za popre~enost;

- Posledici od promena na paradigmata odmedicinski kon model orientiran konpotrebite na liceto;

- Nov indeks na inkluzija: odr`livost iraznovidnost na programite.

Rabotnite grupi bea na slednite temi:1. Prednosti i slabosti na kategorizacija, soodnos

pome|u procenka i poddr{ka2. Multidisciplinaren pristap i sevkupna

poddr{ka3. Univerzalen dizajn za u~ewe i soodvetno

smestuvawe4. Samo-evaluacija na programite vo procesot na

inkluzivno obrazovanie

5. Prisposobeni tehnologii kako poddr{ka nainkluzivno obrazovanie

6. Profil na nastavnik vo inkluzivno obrazovanie7. Menaxment na promeni vo razvojot na inkluzivno

obrazovanie8. Ekonomski efekti od inkluzivno obrazovanie

Vo tekot na vtorata plenarna sesija bea prezentiraniiskustva i diskusija na temi:- Va`nosta na rana intervencija i poddr{ka;- Inkluzija vo programa za obuka i modeli na

dobra praktika;- Inkluzija vo obrazovanie na vozrasni i modeli

na dobra praktika;- “Do`ivotno u~ewe za site” – potreba od

kreirawe na integrativni politiki soinkluziven pristap.

Procesot na inkluzivno obrazovanie nezavr{uva so voveduvawe na zadol`itelno obrazovanie.Inkluzijata vsu{nost pretstavuva sostaven del odsekoj aspeket vo procesot na u~ewe, no i ̀ ivotot. Zatoatreba da se ima vo predvid i potrebata od po{irokokreirawe na obrazovnite programi, vklu~itelno iprogrami “za do`ivotno u~ewe”.Vo ovoj del, rabotnitegrupi bea na slednite temi:1. Do`ivotno u~ewe za site- kako da se odgovori

na predizvicite vo vreme na finansiska kriza2. Nositeli na akcija pri sorabotka na pole na

inkluzivno do`ivotno u~ewe3. Promovirawe na tranzicija od osnovno

obrazovanie kon stru~no obrazovanie4. Rana intervencija i poddr{ka kako osnova za

dolgotrajna inkluzija5. Prepoznavawe i priznavawe na neformalno

obrazovanie vo Evropa6. Adaptirani tehnologii kako poddr{ka na

inkluzivno u~ewe7. Promena na menaxment vo servisni slu`bi8. Inkluziven tim- lica so popre~enost kako

kolegi

Site prezentacii i rabotata vo rabotni grupivo tekot na konferencijata, otvorija mo`nost zaraznolikost vo diskusiite. Na osnova na ovie diskusii}e se kreira Manifest za inkluzivno u~ewe, kojvsu{nost }e bide nadgradba na Manifestot od Dablinkoj se donese na konferencija na EASPD pred 3 godinivo Dablin.

Organizaciskiot komitet e uveren deka sitedeca, adolescenti i vozrasni imaat ednakvo pravo zavisoko kvalitetno i soodvetno obrazovanie i obuka voinkluzivna sredina. Ova pravo bara reorganizacija naobrazovniot sistem i zatoa e potrebno ovoj proces dase sproveduva ~ekor po ~ekor vo soodvetna nasoka.

Me|unarodna konferencija “Pati{ta kon inkluzija,Inkluzivno obrazovanie: Predizvici i mo`nosti”

14

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Socijalni aktivnosti na dnevniot centar - PORAKA Radovi{

Socijalni aktivnosti na CPLIP - PORAKA [tip

Rabotilnici so ~lenovi na podmladokot na Crven krstBlagodarenie na uspe{nata sorabotka so

Organizacijata na Crven krst od Radovi{, nivnite~lenovi u~enici od OU “Krste Petkov Misirkov” iu~enici od OU,,Nikola Karev,, zaedno so korisnicitena Dnevniot centar - PORAKA na 18.09.2012 i 19.09.2012godina realiziraa dve rabotilnici od oblasta naumetni~ko izrazuvawe i tvorewe vo ramkite namesecot za promovirawe na humani vrednosti.

U~enicite od dvete u~ili{ta im pomognaa nakorisnicite na Dnevniot centar da gi zbogatatkreativnite idei za izrabotka na raznovidni ukrasnisuveniri od glinamol i plastelin , i zaedni~ki da sedru`at niz rabotni aktivnosti.

Na pokana na Organizacijata na ̀ eni “Denica”od Radovi{, korisnicite na Dnevniot centar - PORAKAzaedno so nivnite roditeli u~estvuvaa na zavr{natamanifestacija od proektot “Radovi{ki marifeti” nanatprevarot za pravewe na maxun vo manastirot ”Sv.Gorgija” vo Radovi{. Stanuva{e zbor za pravewe namaxun (slatko od tikvi, grozje i orevi) kako za{titenznak na gradot Radovi{. Se natprevaruvaa pove}e ekipisostaveni od po tri ̀ eni sekoja ekipa so svoj “marifet”okolu pravewe na maxun.

Na ovaa manifestacija ima{e mnogu pokanetigosti od op{tinata, a programata ja zbogatijafolklornoto dru{tvo “Bu~im”, grupata za moderen tanc“Gazeli”, kako i u~enici od osnovnite u~ili{ta vogradot, koi preku likovni tvorbi ja preslikuvaatradicijata i kulturata.

Site prisutni imaa mo`nost da go vidatpraveweto na maxun od samiot po~etok do kraj i sekojaekipa mudro go krie{e svojot recept nadevaj}i se nanajdobri rezultati. Od na{ata organizacija u~estvozemaa tri pretstavni~ki - roditeli na korisnici na

Po inicijativa na pretsedatelot naZaednicata na invalidski organizacii vo [tip,Svetlana Dimkova, se organizira{e ednodnevnaekskurzija vo Kru{evo za ~lenovite na site invalidskiorganizacii od [tip, vklu~uvaj}i gi i ~lenovite naCPLIP PORAKA – [tip. ̂ lenovite gi posetija Me~kinkamen, manastirot Sv. Preobra`enie, Spomen ku}atai grobot na To{e Proevski. So golema vozbuda i ponekoja solza vo o~ite, ~lenovite od PORAKAvnimatelno go sledea sekoj del od ̀ ivotot na To{e.

Iako, generaciski razli~ni, na{ite ~lenovibea prifateni od site prisutni. Vo popladnevnite~asovi be{e organiziran i ru~ek od ZIO - [tip. U{teedna{ pominavme prekrasen den, ovoj pat blagodareniena Pretsedatelot na ZIO – [tip.

“Radovi{ki marifeti”

dnevniot centar i spored ̀ iri komisijata i prisutnitekoi go degustiraa napraveniot maxun na{ata ekipa goosvoi prvoto mesto, dobi zlatna plaketa i beaproglaseni za ,,Najdobri maxunari,,.

Ova prekrasno iskustvo se nadevame }e preminevo tradicija i vo idnina }e se organiziraat natprevarivo raznovidni “Radovi{ki marifeti” po koi }e bidemeprepoznatlivi vo zemjata i po{iroko.

Ednodnevna ekskurzija vo Kru{evo

Se nadevame deka ovaa sorabotka }e prodol`i i ponatamu niz vakvi ili drug vid na rabotilnici .

15

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

Socijalni aktivnosti na dneviot centar - PORAKA Skopje

Na `i~nicata na Vodno

Vo kinoto Ramstor

Odbojka i rekreacijaAktivnostite koi pred dve godini bea

zapo~nati vo sorabotka so Grad Skopje, Sektor za javnidejnosti – Oddelenie za sport, a se manifestiraatkako odbojka i rekreacija na gradskite pla`i pokrajkejot na rekata Vardar, prodol`uvaat i ovaa godina.

Korisnicite na dnevniot centar - PORAKASkopje vo izminatiov period edna{ nedelno sportuvaai se rekreiraa na bliskoto igrali{te, a od po~etokotna mesec juni vakvite aktivnosti gi prodol`ija naodbojkarsko igrali{te (za odbojka na pesok).

Se nadevame na prodol`uvawe iprodlabo~uvawe na sorabotkata so Oddelenieto zasport pri Gradot Skopje.

Kako rezultat na dobrata sorabotka so kinotoRamstor, povtorno ni be{e ovozmo`eno korisnicite nadnevniot centar - PORAKA Skopje da prisustvuvaat nau{te edna filmska proekcija, ovojpat na animiraniotfilm “Ice age 3“.

Golemoto filmsko platno predizivkuvavozbuda i zadovolstvo kaj sekogo, pa takvi ~uvstvapredizvika i kaj korisnicite na dnevinot centar –PORAKA Skopje.

I na kraj {to da se ka`e za personalot vo kinotoRamstor osven, edno golemo Blagodaram.

Del od programskite aktivnosti na dnevniotcentar – PORAKA Skopje se i poseti na izletni~ki irekreativni mesta vo okolinata na Skopje. Edna takvaaktivnost be{e i posetata na ̀ i~nicata koja vodi doMileniumskiot krst na Vodno.

Korisnicite na uslugite na dnevniot centarimaa mo`nost da se vozat so panoramskite avtobusina JSP do Sredno Vodno, a potoa so `i~nicata doMileniumskiot krst. Ovaa aktivnost be{e sprovedenai minatata godina no poradi golemiot interes kajkorisnicite istata povtorno ja realiziravme,blagodarenie na poddr{kata od JSP i Gradot Skopje.

Ubavo e koga vo letnite gore{tini postoi mestokade {to mo`e da se odmori vo ladovina. Edno od tiemesta sekako e vikend ku}ata na semejstvoto na na{akorisni~ka vo Katlanovo.

Vo dogovor so semejstvoto na Biljanadogovorivme ednodneven izlet vo dvorot navikendicata. Doma}inite ne pre~ekaa kako {to li~i

Na izlet vo Katlanovona edna doma}inska ku}a. Po malku muabet, malkumuzika, sportuvawe i zabava ima{e za sekogo.

Vo sekoj pogled be{e mnogu ubavo i site imavmeeden prekrasen den, a ni stana jasno zo{to Biljanapostojano zboruva za ku}ata vo Katlanovo.Upatuvame golema blagodarnost do semejstvotoKostovi {to ni go ovozmo`ija ova zadovolstvo.

CM

YB

CM

YB

CM

YB

Kako del od programskite aktivnosti vokampawata “Pravata da stanat realnost”, aso cel za podignuvawe na javnata svest kajmladata populacija vo odnos na licata sointelektualna popre~enost, CPLIP –PORAKA Demir Hisar vo sorabotka so SOU“Krste Petkov Misirkov”, pod pokrovi-telstvo na direktorot Kire Ristevski,odr`a rabotilnica pod mototo “Va{atadobrina – na{a gordost”.

Na rabotilnicata u~estvo zedoa 30u~enici od prva do ~etvrta godina pri SOU“Krste Petkov Misirkov”, {est profesorikoi se aktivno vklu~eni vo programskiteaktivnosti na CPLIP – PORAKA DemirHisar, ponatamu pretstavnici od organiza-cijata, pretstavnici na CPLIP – PORAKABitola, od lokalnata samouprava, JZU zarehabilitacijana sluh i govor od Bitola,kako i Xuli Tuma{ - volonter od amerikan-skata organizacija “Miroven korpus”.

Na rabotilnicata se opfatija temite: “[toe intelektualna popre~enost?” i “Razli-kite pome|u mentalna bolest i intelektu-alna popre~enost” koi bea prezentiraniod u~enici sredno{kolci, a be{e prika-`an i kratkiot film “Avanturata na Sara”.Se govore{e i za zadol`itelnoto obra-zovanie i licata so intelektualna popre-~enost, so poseben osvrt na ~lenot 24 odKonvencijata na ON za pravata na lica sopopre~enost koj se odnesuva na obrazova-nieto, potoa Ustavot na RM i Zakonot zasredno obrazovanie, kako i potrebata zanivna implementacija vo praktikata.Na krajot na rabotilnicita, na u~enicite inivnite profesori - mentori im beavra~eni sertifikati za u~estvo.

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost Broj 3 godina XXV

C M Y B

C M Y B

C M Y B

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

Rabotilnica pod mototo“Va{ata dobrina – na{a gordost”

C M Y B

CM

YB

Skopje, oktomvri 2012 g.Skopje, oktomvri 2012 g.