Клеточни органели

Вежба бр.1Асс. д-р Валентина Велкоска Накова

КЛЕТКА

Зошто да се изучува клетката?

Клетка Ткиво Органи Организам Организмите се изградени од клетки Клетките ги вршат основните животни функции

ОД КЛЕТКА ДО ОРГАНИЗАМ

клеткаосновна единица на животот

Органски системигрупа на органи кои функционираат заедно

ткивогрупа на клетки со слични

функции

органгрупа на ткива со слична

функција

Организамживот направен од една или повеќе

клетки

Животни функции кои ги врши клетката

“дишење”

• размена на гасови: внесува O2 а изнесува CO2

Исхрана

• зема и ја вари храната

Создава енергија

• ATP

Создава молекули

• протеини, масти, јагленохидрати и нуклеински киселини

Ги отстранува штетните материи

Ја одржува хомеостазата

Одговара на дразбите од надворешната средина

Се размножува и расте

Животни функции

Три главни функции создава енергија

гради протеини

се размножува

Функции на клетката

сите овие функцииги вршат

органелите!

ATP

бактериска клетка

Типови на клетки

животинска клетка растителна клетка

Прокариоти

- без органелиЕукариоти

- органели

Разлики меѓу прокариотски и еукариотски клетки

Бактериските клетки содржат флагели, плазмид и капсули.

Карактеристики Прокариоти Еукариоти

Големина Мали околу 0,5

микрометрипоголеми од 40 микрометри

Генетски

материјал

ДНК во цитоплазматаДНК во форма на хромозоми

во јадрото

ОрганелиПрисутни неколку,

неограничени со

мембрани

Многу органели ограничени до

единелни или двојни мембрани

Клеточен

ѕид

Цврст изграден од

гликопротеини

(најмногу муреин)

•Мувли: цврст, изграден од

полисахариди (хитин).

•Растителни: цврст,

изграден полисахариди

(целулоза)

•Животински: без клеточен

ѕидРибозоми 70s 80s

Клеточна мембрана Сите живи суштества се заштитени со мембрана; Клеточната мембрана уште се нарекува плазматска мембрана; Ги ограничува клетките, на нејзината површина се одвиваат хемиски

реакции, ја контролира размената на материи меѓу клетката и нејзината околина;

Изградена е од фосфолипиди распоредени во 2 слоја и протеини (транспортни канали, рецептори, ензими);

A Phospholipid

опашка - липиди

глава - фосфати

Структура на клеточната мембрана-нацртај!!!-

Клеточна мембрана

гранична обвивка

го контролира внесувањето и изнесувањето на материи

препознава сигнали

цитоплазма

желатинозна материја во која се наоѓаат органелите

Јадро (Nucleus)

Функција Контролен центар на клетката

Ја заштитува DNA

Структура Јадрена мембрана со

јадрени пори

Јадренце или нуклеолус

хромозоми• DNA и протеини

Структура на јадро-нацртај!!!

Ribosomes on ER

Рибозоми

Функција Синтетизираат протеини

Структура слободни во цитоплазмата

или врзани за ЕР

Функција Синтеза на протеини

• ги комплетира синтетизираните протеини од рибозомите

Структура Грануларен (ГЕР)

• со рибозоми

Мазен • Транспорт на

продукти од ГЕР преку везикули

Ендоплазматски ретикулум

transport vesicles

vesiclescarrying proteins

Функција Протеините од транспортните везикули

кои го напуштиле ЕР претрпуваат модификација, дообработка, складирање и упатување кон други дестинации

Структура Диктиозоми-сплескани сакули наредени паралелно една врз друга

Голџи комплекс

Везикули

мали партикули

на храна, секреција

везикула

варење на храната

Страна на формирање

Страна на созревање

Нацртај и означи!!!

Функција Обезбедување на

ATP

Структура Двојна мембрана

• Надворешна-мазна

• внатрешна со инвагинации-кристи

МитохондрииATP

Структура на митохондрија-Нацртај и означи!!!

Цитоскелет

Структура Мрежа од 3 типа на

влакна (филаменти)

Функција Механичка потпора на

клетката

Одржување на формата (анималните клетки немаат клеточен ѕид)

Движење на клетките, органелите

Микротубули Функција Транспортен систем на

клетката (движење на материи низ цитоплазма

Движење на органелите-трепки и камшичиња

Структура Цилиндрични структури

со ѕидови изградени од 2 вида глобуларни протеини (тубулини) кои спирално распоредени градат протофиламенти

Цитоплазма

Изградени од протеински молекули

Контракција (напречно-пругасти мускулни клетки) и движење

Микрофиламентите во напречно-пругастите мускулни клетки се поставени паралелно Дебели микрофиламенти-миозински

Тенки микрофиламенти- актински

Микрофиламенти

Поларизационен микроскоп А-зони Тенки и дебели филаменти

(потемни)

I-зони тенки филаменти (светли)

Z-линија, растојанието помеѓу 2 Z-линии се вика саркомера (основна структурна и функционална единица на мускулната клетка)

• М-пруга • H- пруга (дебели филаменти

При контракција се скусува I-зоната (хипотеза на лизгање)

Нацртај и означи!!!

Центриоли

Структура 2 центриоли поставени

под прав агол Изградени од 9 групи по

3 микротубули (триплети) од кои радијално кон центарот се протегаат протеински нишки

A, B, C микротубула (од внатре кон надвор)

Функција

Учествуваат во движење на хромозомите за време на клеточната делба

Нацртај!!!

Трепки (cilli) и камшичиња(flagelumi)

Структура 9 микротубули

(дублети А-13 протофиламенти и В-10 протофиламенти) периферно поставени и еден централен пар на индивидуални микротубули

Меѓусебно поврзани со протеински нишки-нексин

А микротубула со рачки од протеин динеин со ATP активност која го овозможува движењето на трепките и камшичињата

Нацртај!!!

Анимална клетка Растителна клетка

Хлоропласт:

ги има само во растителните клетки

клеточни органели во кои се врши фотосинтеза;

светлосната енергија од сонцето се претвора во хемиска енетгија;

хемиската енергија се користи за синтеза на јагленохидрати;

chlorophyll: пигмент кој се содржи во хлоропластот

cell membrane

cell boundary

controls movement

of materials in & out

recognizes signals

cytoplasm

jelly-like material holding

organelles in place

vacuole & vesicles

transport inside cells

storage

mitochondria

make ATP energy

from sugar + O2

nucleus

protects DNA

controls cell

ribosomes

builds proteins

ER

helps finish proteins

makes membranes

Golgi apparatus

finishes, packages

& ships proteins

lysosome

food digestion

garbage disposal &

recycling

central vacuole

storage: food,

water or waste

mitochondria

make ATP in

cellular respiration

chloroplast

make ATP & sugars in

photosynthesis

cell wall

support

cell membrane

cell boundary

controls movement

of materials in & out

recognizes signals

Golgi apparatus

finish & ship

proteins

nucleus

control cell

protects DNA

endoplasmic reticulum

processes proteins

makes membranes

lysosome

digestion & clean up

ribosomes

make proteinscytoplasm

jelly-like material

around organelles

nucleolus

make ribosomes

Благодарам за вниманието!!!