مقدمه · Web vie مقدمه 8 درسال 1992 درسمینار "دانشگاه صلاح...

www.peshmergekan.com

8مقدمه

" 1992درسال صالح " دانشگاه ازطرف ازاینکه پس برزنجی طه دکتر الدین صالح دانشگاه درسمینار : کنم کردستان نفت پروژه آرم را کبوتری اینکه تا خواست من از کرد، عطا من به خلعتی 8الدین،

" : نفت کشمکش و کردستان کتاب 8نام

8نوشته:آقایسردارپشدری

8ترجمه:حامیدرهشیدیزهرزا

: مترجم: 8مقدمه

9زیندگینامهسردارپشدهری

15خالصهایازوضعکردستان

15درزمانجنگاولجیهانیو

15تقسیمکردستانبزرگ

19عصمتئنونوباآتاترک

24خوابوخیالنفتکردستان

28کردونابلدوخبرهنبودنش

28درتجارتوبازرگانینفتو

ناپذیر جبران و سیاسی رفته ازدست های 28فرصت

35كردستانوزندگی

35شهریوتمدنقدیم

38نفتونشونمایآندرجیهان

42تاریخچهنفتدرجهان

44سطحنفتکردستانبزرگ

45امپراتوریعثمانیونفتکردستان

ازسال آن وسعت و عثمانی امپراتوری سال 1699نقشه 45میالدی.1914تا

47رلنفت

آوردن بهوجود و جیهانی اول جنگ برپاکردن در در مصنوعی مرزی 47کردستان خط

48تشکیلدادندولتعیراقو

48رلنفتدرپیریختنآن

50سرازیدشدننفتکردستان

50ازکوهها

52کرکوکوبابهگورگور

54گلبنکیانوپڕوژهنفتکردستان

62باآمادهبودنملکفیصل

62متفقینوتقسیمکردننفتکرد

62درآنبخشعراقفیمابینخودشان

TPC63تعویضنامکمپانینفتترکیاز

IPC63بهنامیکمپانینفتعراقی

63ساقطکردنایتالیاوروسیه

63ازمشارکتدرنفتعراق

65دولتعراقوبهانهدرآوردنو

65کوششوتقالنمودنبجهتضبط

65کومپانینفتیعراقی

67وIPCکمپانینفتعراقی

67برگشتنشبطرفکردها

70کودتایعبدالکریمقاسمو

70بیرونراندنبریتانیاوآمریکا

70میالدی1958ازعراقدر

73نقشامریکاوبریتانیا

73برایبیرونراندنروسیهازعراق

196373ازراهعبدوالسالمعارف

آمریکا راندن بیرون کوشش و 76فرانسه

76نفتفرانسویERAPازطریقکمپانی

79وIPCرلکمپانینفتعراق

بریتانیا همکاری با ها بعثی سوم 79کودتای

81دولتاسرائیلو

81مخالفتکمپانیهاینفتدرعراق

82دولتهایفرانسهوروسیهو

82کمپانیهاینهفتیو

82تقالیخودگسستنبیشتر

87پیشوازیدولتعراق

87ازکمپانیهاینفتیروسی

89آمریکاوایرانوتوطئهبرای

89حذفپیمانهایعراقوروسیه

91دولتعراقومشترکبودنشان

و ها وشیوعی دموکرات پارتی هاو 91بعثی

197291ملیکردننفتدرسال

93قماربعثیهایعراق

93بهنفتومصالحومنافعکشور

ئیتالیایی های 94:کمپانی

: ها یابانی 95کمپانی

: برزیل های 96کمپانی

: ئیسپانیایی های 96کمپانی

: هندوستان های 96کمپانی

عراق نفت 97لولههای

عراق نفت 99لولههای

عراق 99(66)پاالیشگاهای

105چاهاینفتدرکردستان

105درقسمیعراق

112مقدارومیزاننفتعێراق

112درسفالءکردستان

114بهرهنفت

114دولتعراقو

کاشانهدر خانهو از کردها راندن 114بیرون

114مناطقنفتخیزکردستان

116دولتعراقوبیاعتناءبودناو

1974116ازکردهادرسال

117گیجومبهوتشدنبعثیها

117ازبیمدرستشدندولتکردو

117آوردنآمریکاو

117بیرونڕاندنروسیهازعیراق

120اتحادفرانسهوآمریکا

120برایتغیراتدررهبریعراق

126مصرفبیهودهرژیمهایعراق

126بهپۆلنفتکرد

128رولآمریکاوبریتانیا

128برایتحریمبرعراقو

128حذفملیکردننفتآنکشور

132شکستدولتعراقدرکویتو

ڕژیم علیه عرب و کرد از عراق ملت 132قیام

132میالدی1991ازماهسوم

136بعثیها

136ازتصمیمملیکردننفتعراق

136پشیمانشدهبودند

عراق دولت مایحتاجی به نفت 140مبادله

1996140ازسال

141حملهمتفقینوسقوط

141رژیمعراق

سه به را عراق دادند قول و گذاشتند صحه من پیشنهاد به تقسیم آمریکایها 143کنند قسمت

2003144مجلسحکمعراق

147شکافدرمیانهمپیمانی

147رهبراناحزابکردو

147سراناحزابعرب

: است : کرده عمل قانون مخالف کرد نفت وزیر 148شهرستانی

. باشد: پول کردن تقسیم و آوری جمع پروسه فقط مرکز وظیفه نمیخواهیم 150مالکی

151آمریکاوبریتانیاو

151نقشآیندهشیاندرعراق

153نقشرژیمیبعثوشیعهوسنیعراقو

153اتحادمیهنیوپارتی

خۆراک به نفت عواید و نفت اختالس 153در

بطرف قاچاق طور به کردستان 154میرود ترکیهنفت

میرود ایران بطرف قاچاق طور به کردستان 154نفت

Corruption'scostunclear156

167نقشهتازهبرایخاورمیانه

168)کرددرروزگانقدیم.

172(وکشتنرضاقلدررضاشاه)

172مرادخانوقدمخێریکردیبختیاری

CleggLetter173

174جنگاولجهانیوکوشش

فهرهنسه بریتانیاو روسیهو و 174آلمان

174برایغصبمناطقنفتخیز

174خلیجوکرمانشاه

176چگونگیکارومعاملهو

176استخراجنفتایران

180دولتایرانوبهانهدرآوردن

181کوششبرخیازدوستان

181روسیهوامریکا

181برایتغیردرنفتایران

186آمریکاوچیرگیونفوذبرایران

186بهواسطهیتغیروتعوالت

186درمیانپدروپسر

194سقوطجمهوریمهاباد

1946194دسامبر17

195))محاکمهقاضیمحمد((

راندن بیرون برای آمریکا تقالی و 198کوشش

198اینگلیزازایران

200بریتانیاوروسیهوکوششآنان

200برایبیرونراندنآمریکاازایران

206واکنشمصدقوکاشانیوکمونیست

206برایملیکردننفتایران

درسال درایران کودتای برای نفتی های کمپانی و بریتانیا آمریکاو 208م1953واکنش

210سرخرمنتازه

210کمپانینفتیخارجیدرایران

214خودمشارکتدادن

214شورویدرگازوعوایدایران

214پسازفروختن

214جمهوریکردستانوآذرباینجانشرقی

رضاشا بامحمد با عربی کشورهای درمیان اختالف نقطه و جزیرهها 216کشمکش

1975219کفڕانساوپکدرسال

219درالجزایرموجبارتباطمستقیم

219محمدرضاشاوکشورهایعربی

: 223سرانجام)

223رقابتوهمچشمی

223بریتانیاوکمپانیهاینفتی

223برایبیرونکردن

223م1987محمدرضاشاهدرسال

227کردهایایرانو

227(1978)1357مشارکتآناندرانقالب

230بریتانیاوفرانسهو

230اشغالکودتایخمینیوکوششبرای

230بیرونکردنیکدیگرازایران

)) (( : الرحیم اللهالرحیمن بسم خمینی 233پیام

235برایخودگسالندنکمپانیهاینفتی

235م1991درایرانبعداز

238متنکامل

238چهارمينقطعنامهشورایامنيتو

2010238-06-13ضميمههایآن

254خلیجکرد

255رفرنسنفتایران

258غربکردستان

آن نفتی چاههای و میشود برده نام سوریه کردستان به 258که

263حکومتهایسوریهو

263اشغالچاههاینفتیکردستانیغربی

269نفتشمالکردستانو

269ترکیهامروز

272کمپانیهاینفتترکیه

(TURKISH PETROLUM CORP)272

273چاههاینفتترکیه

273کهدرنقشهمشخصشدهاند

274کشمکشبروز

274نفتودربینکشورهایصادرکننده

274بطوریکهمیدانیدکمپانیهاینفتی

274کمپانیهاینفتیکشورهایغربی

275کشمکشنفتدریایقزوینو

275امیدبهپیداشدنمرزتازه

وپیشنهادو تفسیرو دربرنامه تحلیل قزوین مشارکت دریای وسیاسی 278اقتصادی

283(وOPECکشمکش)

283کمپانیهاینفتیخارجی

288جریانتروریستی

نفت 11 بها رفتن باال و آمریکا 288سپتامبر

305الوثائقالبريطانيةلندن

.13/8/2010بازنگریشدهاست:

مقدمهنفتکردستانراچوندریاییبیپایانبه1991ازسال

اماآقایانکه،سرتاسردنیاشناساندهومعرفیکردیمدرآغوشاشغالگرانبودندخودشانبهتصرفآناقدام

کردهوآنراتملکنمودند.

پژوهشومقایسهعلمیبراینفتجهانونفتغصبشدهکردستان،پروژهنفتکردستانرابهوجودآورد

پروژهنفتکردستاننیزبرایپیوستنکردستانتقسیمشدهبهم،موثرخواهدشد

بازنگریوسنجیدنکتابهایانگلیسیاینجانبازطرفدانشگاه)لیکستون(روشنائینسبیبرایآیندهکردستان

نشانخواهدداد

درسمینار"دانشگاهصالحالدین"دکترطه1992درسالبرزنجیپسازاینکهازطرفدانشگاهصالحالدین،خلعتیبهمنعطاکرد،ازمنخواست:تااینکهکبوتریراآرم

پروژهنفتکردستانکنم

نامکتاب:کردستانوکشمکشنفت"نوشته:آقایسردارپشدری

ترجمه:حامیدرهشیدیزهرزامقدمه:مترجم:

کتابحاضرکهآثارقلمیجنابآقایسردارپشدریاست،ازلحاظتاریخپرنشیبوفرازنفتکردستانبسیارپر

ارزشاست.ازآنجاکهنویسندهمسئولنوشتههایخودشمیباشد،بدوندخلوتصرفوکموکاستآنرابههمانسادگیقلمکهنویسندهبازبانروانکردیبهرویکاغذ

آوردهبودباامانتداریترجمهکردهام،لیکندرمواردتاریخیکموکاستهارابهنشانه)مالحظات(تکمیلکردهامودرجاهایکهنویسندهبدوناشارهبهمنابع

تاریخیتنهابهیادآوریحافظهاشاکتفاکردهاستکه

مسلماازاعتبارآندرنظرخوانندگانخواهدکاست،لذابامراجعهبهاسامیاینکتابها:

-کردستانوکرد،نوشتهزندهیادشهیددکترعبدالرحمان1قاسملو،ترجمهطعتیقی.

-"پاسخبهتاریخ"نوشتهمحمدرضاشاهپهلوی)پادشاهخلع2شدهایران(

-"جنبشملیکرد"نوشتهکریسکوچرا،ترجمهابراهیم3یونسی

-"خاطراتوتألمات"نوشتهزندهیاددکترمحمدمصدق4-کتاب"زندگیپڕماجرایرضاشاهپهلوی"5-کتاب"اعترافژنرال"نوشتهارتشبدقرهباغیرئیس6

کلنیروهایمسلحشاهنشاهیایران.مواردرابطورمشروحبیانکردهام.م

.سیدنیاسترالیا.11/7/2010.حامیدرهشیدیزهرزا.

زیندگینامهسردارپشدهری

نویسنده:"کتابکردستانوکشمکشنفت"

میتوانیدرویانترنیتدههاسایتراپیداکنیدکهازقدمت)سویسنه(وجمعیت"سویسنیها"سخنبگویند.

ازلحاظتاریخیقدمتآنبهمعاصر"فرعونیانمصر"و"سومریها"مرتبطمیشود.اماباتوجهبهاینکهفارسهاتاریخکردرابنامخود

"رانیزبهنامخودشانردیفکردهاند.سویسنهنوشتهاند"درحقیقت"سویسنه"نامعشایرمااست.

اینجانبسردار،یکیازشخصیتهایشناختهشدهعشایرسویسنهاهستم،وعشایرسویسنهنیز،یکیازعشایرتبعیدشده

درکردستاناست.ناگفتهنماندجابجایساکنینسویسنهبرایتغییردموگرافیازطرفدولتوقتصورتگرفته.زیرامحل

"آبادانامروزایرانسویسنیهاپیشازاینتغیروتحوالت"بودهاست.بطوریکهدرنقشهامپراتورینشاندادهشده،ازکتاب

بابلکپیگردیدهاست،عشایر"سویسنه"پیشازپائینآمدنمادها،

دولتمستقلداشتهاند.ودولتآنهادرکنارامپراتوریمادها،تابرچیدنامپراتوریآنهاوبهقدرترسیدنپارسها،ماندگاربوده

است.بعدازسقوطدولتمادبدستپارسها،ومرگاسکندرمقدونیومراجعتقشوناوبه"اروپا"اغتشاشاتدرمنطقهآغازشد،شخصیخونریزیبنام"اردشیرساسانی"که)جافواردالنیها،اوراازعشایراردالنوکردنامیدهاند(برمسندقدرتنشست."لذا

اگرکردهمباشدبمثابهصالحالدینایوبیوجاللطالبانیکردفروشبودهاستوخدمتیبهکردهانکردهاست."اردشیرساسانی

"دولتسویسنه"راموردهجومقراردادهوازکشتهپشتهساختهاستوآنهایکهازاینمهلکهجانسالمبدربردهاند،متواریشده

وخودرابهوسطکردستانرساندهاند:http://en.wikipedia.org/wiki/Sassanid_Empire

AfterestablishinghisruleoverPersis,ArdashirIrapidlyextendedhisterritory,demandingfealtyfromthelocalprincesofFars,andgainingcontrolovertheneighboringprovincesof

Kerman,Isfahan,Susiana,andMesene.ThisexpansionquicklycametotheattentionofArtabanusIV,

قسمتیازساکنینعشایر"سویسنه"رابهمنطقهسردشتیکی)خانوادهاینجانبسردارپشدری(انتقالدادندکه

معروفازآنهابودهاست.پدرانمادوقیامبرپاکردندیکیبهقیام"فقیمحمدسره"پدربزرگینویسند،ودومیقیام

"عمرپاشاقلهرشه"و"سعیدملکهر"کهعموینویسندهبوداندواینقیامهابهازدستدادنصدهانفرازایندودمانتمامشد.لذا

عشایرمابشکلچنددستگیراهیتبعیدشدهاند:قسمتیبهمنطقه"کۆی"که)مالیبزرگکوی(بامانسبتفامیلی

دارد.وپارهیبهمنطقه"دوکان"کهاکنونبه"جافرهش"شناختهشدهاند)مالحظات:اینعشایرجاف،تاکنوننیزخودرابهاقواممامیدانندبویژهکدخدااسماعیلتالن،وفقیسمایلجاف(.

ونیزعدهایرابهمنطقه"قرهداغ"فرستادهاندکهاکنونآنهادهکدهایبههمیننام)سویسنه(دارندوصدامیکعدهازآنهارابدارزد.ویکقسمتهمبهناحیهی"شارباژیر")آبادیبیورانشارباژیر(

کههردودهکدهمناطقسردشتهستندبهسویسنهشناختهمیشوندگسیلکردهاند.پدرمساکنبیورانعلیابودکهعموزاده

کدخداابراهیم"بیوران"است.البتهپدرمهمدرقیامهاییادشدهشرکتکردهاستونیزدرقیامجمهوریمهابادمشارکتداشت،و

پسازسقوطجمهوریمهابادبهمنطقهپشدربرمیگرددوباخواهر"پیروتآقایبینوخلف"ازدواجمیکندکهاوهمازعشایری

ازییالق"کیلو1948سویسنهبودهاست.ومندرتابستاندامنه)بلفهت(متولدشدهام.

مانندهرکردیستمدیدهورنجکشیده،دراوانکودکیدرییالق"کوهبلفهت"دردورنجومشکالتوناهنجاریهاوبدبختیوئاوارگیودربدریملتکردرااحساسکردهام،وبهشمائم

گولهایطبیعیکردستانوگیاهانوعلفهایخودرویکردستاناعماز"مهندوک"و"ههالله"و"بیزا"پاگرفتهوبزرگشدهام!

بطوریکهمادرمبرایمتعریفمیکردوقتیکهتوانستهامراهبرومپدرمهرجایکهرفتهمراباخودبردهاست،روزیدرسنپنج

سالگی"بکرآقا"یکیازسرانپشدر،ازمنپرسید:تومیخواهیدرمیانمردانبنشینییادرمیانکودکان؟منگفتم:درمیانمردان!درهمانروزپدرممراباخودبهشهر"کرکوک"بردواز)باباگورگور(دیدنکردیم،درهمانجابهبوئیگازونفت

کردستانآشناشدم.

م،مرابهمدرسهایواقعدرشهر"قلعهدزه"فرستادند1956درسالوباتوجهبهاینکهدرآنزمانمردمگروهیبودندمرادریکیازمدارسنامنویسیکردند،وباتوجهبهاینکهمنتبعهکردستان

ایرانبودم،کودکانآنجابهچشمآوارهبمننگاهمیگردند،وسربهسرممیگذاشتند،وروزینبودباچندتایشاندعوانکنم.امابا

وجوداینبخوبیازعهدهامتحانبرآمدم.

بهعلتجنگدرمیاندولتاشغالگرعراقوپیشمهرگانبارزانیکلیهمدارسازطرفدولتبهحاالتتعطیلدرآمدهبودند.لذامن

بهصفوفپیشمهرگانشورش1963سالگیدرسال15درسنم،باردیگرمرا1965"ایلول"پیوستم.اماگشودنمدارسدرسال

بهمدرسهبازگرداند،لیکناختالفدربینطرفدارانابراهیماحمدوژنرالمصطفیبارزانیباردیگرهزارانشاگردراازمدارسدور

م،درمنطقهپشدر1967کرد،وباتوجهبهاینکهاینجانبدرسالانتقادازطرفدارانابراهیماحمدگرفتمکهجیربگیردولت

فاشستیعراقشدهبودند،مرابازداشتکردند،سپسبامبادلهبافرزندرحمانروتهساکنشهرکوی،کهازطرفمالمصطفیدستگیرشدهبود،آزادمکردندودوبارهبهشورشپیوستم.

درشورشدودوره)توپخانهومعلمی(رافراگرفتم.درموقعمذاکرهم،بعنوانآموزگاربهآبادی"بێتواته"1968دولتبابارزانیدرسال

رفتم،وقتیکهجنگدوبارهازسرگرفتهشد،درآنجابهتوپباراندشمندربیتواتهوپشدرنقشیخوبیایفاکردم.

م،بهدرجهافسرتوپخانهارتقایافتم.درسال1970درنشستم،باوجوداینهمهرنجیدگیاز"حسومیرخان"مسئول1974

منطقهپشدر،بهمنطقه"بالهکان"رفتموازآنجابهجبهههای"گۆڕهز،کوڕهک،زوسک،ههندرین،وسرتیز"،قدمنهادموبا

احساسمسئولیتدرحملهبهدشمنوتوپبارانآنها،درماهنهمم،درههندرین،مزهتلخبکامدشمنچشاندم.لیکنبه1974

(تکهمینزخمیشدموپایم35تلهافتادمورویمینرفتموبا)شکستهشدوچندتکههمبهپشتماصابتکردند.واکنونچندینسالاستبهدردوآزارآنهادچارشدهاموتاکنوندرمانتسیکن

م،کهشورشبارزانی1975بخشزخمهایمراپیدانکردهام.درسالباخیانتشاهایرانازهمپاشید،منبادستشکستهوجیبخالیبهمنطقه"پشدر"برگشتمومدتششماهدربیمارستانزیرنظر

پزشکانحاذقبودم.وسرانجامبهکمکبعضازمهندسینازجمله:)کاکحامیدصادقیکویی(توانستمباکنتراتدرتعمیرومرمتساختمناهایمدارسسرمایهایبدستبیاورمکهموجب

منعقدنمودنقراردادراهوآبشد.ایندوپروژهرابهخوبیآنجامدادمدرآمدخوبیبدستآوردم.البتهاکثردرآمدبهمردمرسیدو

یکقسمتبرایدرمانومداویبیماریومخارجمسافرتمن،بهاروپاصرفشد.شورشکردهایکردستانایرانوآزادکردنیک

م،هزارانکردآوارهرابه1979قسمتازکردستانشرقیدرسالوطنخودشادومسرورکرد،منهمسعیکردمدراینپیروزیملی

شرکتداشتهباشمونفسراحتبکشموهوایآزادیرالمسکنم.دوستیمنباسرانحزبدمکراتکاریکردکهبتوانمباآنها

دررابطوهمکاریبرآیم.وباچهارتنازفعاالنارشدسیاسیازجمله:)شهیدسرگردعباسی،شهیدسیدرسولدهقان،معروفبه

بابیگهوره،ومالرسولپیشنماز(دفترمرکزیتپیشمرگه،کهبدان)کمیتهنظامی(میگفتند،تشکیلدادیموقرارشدهرکدامازمامسئولیتمنطقهایرابعهدهبگیرد.لذامسئولیتمنطقهسردشتبهمنسپردهشد.اماجنگفیمابینعشایر"منگور"وحزبدمکرات

بهجاییباریکیکشیدکهمجبورشدمبهاروپاوعراقبرگردم.ودرم،کوشیدمعلیقاضیپسرزندهیادشهیدقاضی1979پایانسال

محمد،رابازندهیادشهیددکترعبدالڕحمنقاسملو،آشتیبدهم،بدینمنظوربلکهدکتربتواندعلیقاضیراازعراقدورنماید،لیکن

متأسفانهدراینکارموفقنشدم.جنگایرانوعراقاوضاعواحوالمنطقهراپریشانوپیچیدهترکرد.هردوحکومتکردهای

شناختهشدهخودرابرایشرکتنمودندرجنگتحتفشارقراردادندواگرمشارکتنمیکردندبرایشانبهانهمیتراشیدند،

تاآنانرادستگیرکنند.چونمنمیدانستماینجنگجزویرانکردنکردستاننفعدیگریندارد،بدوناینکهمداخلهبکنم،بهبهانه

مداوایبیماری،خودرابهلندنرساندم.

درلندنخودرابهکارهایسیاسیودیپلوماسیدرموردتعینسرنوشتکردهایعراقسرگرمکردم،وتوانستمدرخواستبحقملتکردراکههماناحقتعیینسرنوشتاستآشکاروبرجستهنمایموتوجهسیاستمدارنبزرگدنیارابدانجلبکنم.ودرسال

م،توانستمخودرابهسازمانمللبرسانموپروژهنفت1991کردستانرابرایآبادانوعمرانیکشورتقدیمبکنموحمایتو

پشتیبانیسازمانمللرابهملتکردبدستبیاورم.

لیکنپسازاینکهجاللطالبانیومسعودبارزانیپشتبهاینپروژهنمودندباردیگرکردستانراترکنمودمودرلندنرخت

م،2010م،تاکنونکهتابستان1992اقامتافکندم.ودرتابستاناستبهکردستانبرنگشتهامونخواستهامدراینجدالسیاسیو

جنگفیمابینخودکردهاودزدیواختالسدراینقسمتازکردستانکهبیدادمیکند،مشارکتنمایم.

مدوستانبیگانهامازخارجازکردستان،بمنپیشنهاد5/2009درماهکردندکهمصلحتمیدانندخودرابرایمقامریاستجمهوری

درایرانکاندیدکنم،لذاازطریقئیمیلبهسفارتایراندرخارجازکشورتماسگرفتمودرخواستفرمکاندیداینمودم.امارژیمجمهوریایرانازبیماینکهمباداباکاندیدابودنمنرسانههای

خبریهمراهاینجانببهکردستانشرقیبیایندووضعیپیشآیدکهدولتایرانازکنترلآنعاجزگردد،لذانهبرایمفرمفرستادند

ونهپاسخبهنامهامدادندونهناممرادرلیستکاندیداتوریریاستجمهورینوشتند.

مندوپسربنامان)آمانجوانجام(دارمکههردودانشگاهراتمامکردهاند،"آمانج"درکمپانیساختمانیکارمیکندو"انجام"دربازار

(زبانزنده4نفتجهانیدرلندنمشغولبکاراست.اینجانببه)تکلممیکنمکهعیبارتاز:کردی،انگلیسی،عربیوفارسیاست.لیکنبلدنیستمفارسیبنویسم.ازلحاظعلمیتاکنوندودیپلمازنفتودیپلوماسیگرفتهامواکنوننیزمشغولتحصیلدررشته

علومسیاسیهستمکهآخرینسالآنرامیگذرانم.وازلحاظآثارکتابدیگررانوشتهوبهچاپ6قلمیبعالوهازاینکتاب

کتاب3رساندهام.کهدوکتابانگلیسیاستویکیعربیوکوردی.وسهکتابدیگررانیزدرموردتاریخکردستاننوشتهامو

انشاللهبزودیزیرچاپمیروند.

درپایانبایدبگویمدراوانزندگیتاکنونبههیچکستشبثنکردهاموانشااللهتاآخرینرمقزندگیدرصددبرداشتناینمرزهایمصنوعی،کهاشغالگرانکردستانبرایتقسیمآن

فیمابینخودشانکشیدهاند،خواهیمکوشید.وازلحاظسیاسیایمانبهدمکراسیوآزادیدارمومعتقدمکهبودناروپاوآمریکاو

بریتانیادرخاورمیانهبهنفعکردهااست.

خالصهایازوضعکردستاندرزمانجنگاولجیهانیو

تقسیمکردستانبزرگ

پسازاینکهبوینفتکردستان،جنگاولجهانیراباخودبهخاورمیانهآورد،انگلستانوفرانسهیعنیایندومتحدهمپیمانوقدرتمند،شروعبهازبیخوبنکندنوازهمپاشیدندوامپڕاتوری

عثمانیوصفویاسالمینمودند.

انگلستانوفرانسهدوطرحرابرایادارهکردنخاورمیانهپیادهکردند:برایخودشانرابهنامهای)سایکسوپیکو(افسراول:دوپڕوژه

فیمابینخودشانفرستادند.تقسیمکردنخاورمیانه

))مالحظات:زندهیادشهیددکترعبدالرحمانقاسملودرکتابکردستانوکرد،ترجمه:طهعتیقیآوردهاست:دراثنایجنگاول

جهانی،کشورهایبریتانیاوفرانسهپسازاطالعازشکستآلمان)سایکس-پیکو(رادرزمینهیامورمربوطبهآیندهیخاورمیانهامضاءکردندکهبموجبآنامپراتوریعثمانیبهدومنطقهنفوذبریتانیاوفرانسهتقسیممیگردید.منطقهیتحتنفوذبریتانیاکه

منطقه"سرخ"نامگذاریشدهبوددراصلعبارتبوداز:بینالنهرین)عراق(کهازخانقین)درکردستانجنوبی(تا"جنوبکویت"

راشاملمیشد.منطقهیزیرنفوذفرانسهکهمنطقهی"آبی"نامگذاریشدهبود،شاملسوریه،لبنانفعلیوقسمتجنوبشرقترکیه)کردستانشمالشرقی(میگردیدوقراربراینشد

فلسطینکهمنطقهی"قهوهای"نامگذاریشدهبود،تحتنظارتبینالمللیدرآید.((

))سامانوفوزیرخارجهیروسیهوقتیازاینقراردادمطلعشد،م،اعالمداشتبهشرطیکهمناطقشمال1916آوریل26در

شرقیترکیهبهروسیهواگذارشودباقراردادمذکورموافقتمیکند.

اینمناطقعبارتبودنداز"طرابوزان"وقسمتشمالغربیکردستان.بدینترتیبقسمتاعظمخاککردستانازسویسه

دولتامپریالیستیتقسیممیشد.((

شاهزادهشاخوفسکیکنسولتزاریروسیهتزاریدردمشققبلازجنگجهانیواولینمزدورتزاردرکردستاندراثنایجنگمی

نویسد:"کارنسبتازیادیانجامدادهبودیم،اماکودتایفوریه((.مترجمحاصلآنراازبینبرد))

طرحدوم:پیادهکردنپروژهبرایملتهایعرب،تورک،فارسوکرد،بجایادارهکردنسیستماسالمیبود.

بعدازاینکه"سایکسوپیکو"طرحیادشدهباالراپیادهکردنددرایننقشهاستانموصلبهفرانسویهاتعلقگرفت،وقتیکه

انگلیسیهاخودرابهمعادنوچاههایپڕازنفتاستانموصلرساندند،شروعکردنبهبهانهدرآوردنودرهمریختننقشهی

سایکسوپیکو،وسرانجامانگلیسهاتوانستندفرانسویهاراقانعنمایندباینکهدربکاربستنپروژهدومکهدراصلشنیدنصدای

رساءملتهابود،اینچهارشخصیترادستچینکنند:برایترکیهکمالآتاتورک،برایعراقملکفیصلفرزندحسین

مکه،وبرایفارسهایایرانیهمڕضاشاه،وباالخرهبرایکردهاهم"ژنرالشریفپاشا"رادرنظرگرفتند.

ژنرالشریفپاشارضاشاهملکفیصلآتاتورک

البتههرکدامازآنهابرایملتهایخوداقدامالزمودرخورمالحظهنمودند،ولیاهممسئلهنقشژنرالشریفپاشابرای

استقاللکردستانبود،کهالینحلومسکوتماند.

ژنرالشریفپاشا،یکیازژنرالهایکرددرزمانعثمانیبود.اودوسالقبلازجنگاولجهانی،سفیرعثمانیدرسوئدبود.

انگلیسوفرانسهبامشارالیهمرتبادرتماسبودندوحتیاورادلگرمنمودهبودندکهخودرابرایتشکیلدادنیکدولتکردی

آمادهکند،هرچندایندولتکوچکهمباشد.

نامهایبعنوانرئیس19/4/1919ژنرالشریفپاشادرتاریخجمهوریآمریکاجهتپشتیبانیازحقوقکردهانوشت)اینهم

فتوکپینامهاش(.

متننامهژنرالشریفپاشابرایرئیسجمهوریامریکا.

هرسهدولتمقتدر)امریکاوبریتانیاوفرانسه(،ژنرالشریفپاشارابرایمذاکرهمستقیمباارامنهوطرحدوقلوبرایتشکیل

دادندودولتکردوارامنه،راهنماییکردند.شریفپاشاپاسخمثبتدادونقشهیدودولتکردوارمنیراطراحیکرد.

Theleadersofthethree"GreatPowers:"PresidentPresidentWoodrowWilsonoftheUnitedStates,PrimeMinisterDavidLioydGeorgeofBritain,andGeorges

ClemenceauofFranceansSheriffPasha

کنفراسیدر18/1/1919بعدازمتارکهجنگاولجهانی،متفقیندرپاریسبنامکنفرانسصلحتشکیلدادند،وازژنرالشریفپاشا

بنامنمایندهملتکرددعوتکردندونامبردهاجازهیافتتادرکنفرانسیادشدهحضوریابدوسخنرانیبکندوخواستههای

ملتکردرابهکنفرانستقدیمنماید.ویطیسخنرانیمبسوطیخواستههایملتکردرامطرحنمودونتیجهاشهماینبودکه

طرحشریفپاشارابپذیرندو1/8/1920درانعقادپیمان"سور"درایندودولتکردوارمنیرامثلنقشهباالتائیدنمایند.ساکنانپائینکردستانهمکهدرآنموقعبهاستانموصلگفتهمیشد،

میتوانستندبایکرفراندومدرایندولتمختلطبشوند،)متنپیمانTheOilFactorبهزبانانگلیسیدرکتابانگلیسیاینجانببنام”“

بهچشممیخورد.

درفاصلهپیمانصلحوپیمان"سور"کهیکسالونیمکشید،آنقسمتازکردهایخودفروشکهبیشترشانازسوارهحمیدیهو

جاشهایعثمانیبودندکهدرطرحجنوسایدارامنههمدستعثمانیهابودند،وبجهتمنافعشخصیخودکهمیخواستندبرجان

وناموسوامالکارامنهمالکباشند،باهممتحدگردیدندوبائنونوعصمتهمکارییکیازافسرانقدیمیدولتعثمانیبنام

کهازدوستانآتاتورکبود،نامهایتهیهنمودندوآنرابنامنمایندهتاماالختیارملتکردامضاءکردهودرآننوشتندکه:ماکردها

دولتجداگانهومستقلنمیخواهمبلکهخودراتابعدولتعثمانیبهریاستآتاترکمیدانیموخواستهماایناستکهدرزیرچترو

عصمتسایهحکومتعثمانیبمانیم،دراینبرههزمان،آتاترکهمرامسئولهئیتگفتگونمودکهبرایمذاکرهباانگلیسهائنونوی

نامه150در"لوزان"شرکتنماید.وعصمتئنونودرحالێکهبیشاز10/8/1920کردهایآوارهعلیایکردستانرادردستداشتدر

درشهرلوزانسویسبانمایندگانهیاتانگلیسبهمذاکرهنشست.

عصمتئنونوباآتاترک

عصمتئنونویکایکنامههایاینکردهایوطنفروشرادراختیاردولتبریتانیاگذاشتوگفت:منبهحکمومفادواعتباراین

نامههایرؤسایکردوبهنامملتکرددرخواستابطالوفاقداعتباربودنپیمانسورمینمایم.ماکردهاجداطلبنیستیمو

پرچمصراحتاخواستاریمدرزیردولتجداگانهنمیخواهیمبلکهترکیهبهریاستکمالآتاترکبمانیم.

همکهازیکطرفآزمونمشکالتعدیدهباشیخمحمودانگلیسهابرزنجیوشیخاحمدبارزانرادرسفالیکردستانسنجیدهبودندوازطرفدیگربوینفتپائینکردستانآنانراازخودبیخودومست

نمودهبود،ازخدامیخواستندکهکمالآتاترکرابهاعترافبهنقشهیبروکسلکهمرزامروزیعراقوترکیهرابرایتسلطبرنفتسفالیکردستانتشکیلمیدهد،وادارکنند.لذاخواستههای

راقبولکردندوپیمانسورعمالحذفوابطالشد،عصمتئونونومیالدیبه1514ویکقسمتازخاککردستانکهدرجنگچالدران

عراقبهخاکمفروزوتفکیکشدهالحاقشدهبودبطورترکیهالحاقگردید.

باکمالتأسفسعیوکوششکاکمسعودبارزانیومامجاللکمترازکوششوتقالیعصمتئونونو2003و1991طالبانیدر

نبود.

زیرادرزمانجنگاولجهانیمیتوانگفتکهکردهافاقدمعلوماتسیاسیبودند،اماامروزکردهابواسطهپیشرفت

تکنولوژیوتلویزیونوسایروسائلارتباطجمعی،برکلیهاخبارورویدادهایسیاسیدنیاواقفهستندلذانمیبایستکاکمسعودبارزانیومامجاللطالبانیسهمیلیونرأیجمعآوریبکنندوبه

اعتباراینسهمیلیونرأیبههمپیمانانمابگویندکهملتکرداستقاللنمیخواهدوبلکهآرزومنداستدرزیرسایهپرچمعراق

وزیریوغعربهابماندوازنوعراقتازهرابسازند.

مامجاللوکاکمسعودبرایحفظمقامومنصبواالیخودواختیاراتخارجازحدومرزومنافعشخصی،اینفرصتهایزرین

راازدستدادندکهبیگمانهمپیمانانما2003و1991سالهایمیخواستندتغییراتیعمیقجغرافیاییبوجودآورندوعراقرا

تقسیمبکنند،وبعدازعراقهمنوبتبهایرانوسوریهمیرسید.

تصویرکلهبریدهشدهای"صدامحسین"روییکسینیدردستجورجبوشرئیسجمهوریآمریکااست.کهطبیعیاستدیدنشاز

دردوغمکردهایجنوسایدشدهکردستانعراقبنام)انفاڵ(

میکاهد،اماکوششوتقالیجاللطالبانیومسعودبارزانیبرایازنوساختنیکعراقتازهونشستندرزیرپرچمعراقآنهارا

دلتنگمیکند.

تاریخگواهیمیدهدکهاقتصادنقشمهمیمخصوصادرکردستانداشته،وذخایرزیرزمینیماکاریکردهاستکههمیشهارتش

هایدولبیگانهباتصمیمراسخبهتصرفکردستانگامبردارندوفکرتسلطوفرمانرواییبرآنرادرمخیلهشانبپرورانند.واین

نکتهنیزغیرقابلانکاراستکهسرزمینکردستانبعالوهازوفورآبوحاصلخیزیبرایکشاورزیوحبوبات،زیرزمینآنهم

.ازلحاظمعادنبسیارمتمولوغنیاست.

همچنانکهدرصفحاتپیشیناینکتابکردستانومسئلهنفت،اینبحثرابمیانآوردهامکهدرمعاصرقدیمکهارزشبسیاربرایکشاورزیمدنظربودهاستوملتکردباارتشهایدولغاصبدرجنگوگریزبودهاستوگاهچونخدمتگذارازاواستفادهشده

استوگاهبرایمنافعاستعمارحتیباارشادوتحریکاشغالگرانباخودشانهمبهجنگوخونریزیدرافتادهاند.

امروزهمکهنفتبهاقتصادودرآمدکالندرعالمشناختهشدهاست،نفتکردستانازهمهکشورهابیشتراست.اکنونما

درصدنفت13بیلیونبشکهنفتهستیم،کهبالغبر400صاحبتمامجهانرارقممیزند.

درآیندههمکهاختالفآبدرجهانپیشپایماسبزمیگردد،مادرموردآبهمازهمهکشورهاغنیتریم،پسبااینمحاسبه

میتوانیمبااطمینانبگویمکهکردستانبرایهرعصروزمانثروتبیکرانوتمامنشدنیداشتهودارد.

امروزاگرکردستانبزرگتشکیلبشودواشخاصبصیروآگاهوداناوکارآمدوخبرهودلسوزآنراادارهنمایند،درمدتکوتاهمیتوانددرردیفکشورهایپیشرفتهومتمدنوبافرهنگو

ثروتمندوغنیامروزبشمارآید.

میالدیبرایکردهای1991اگرایناشتباهسیاسیکهدرسالکردستانشمالعراقپیشآمد،وقسمتیازکردستانآزادشد،و

درآنبرههکهقدرتهایبزرگازماحمایتمینمودندآنراحفظمیکردیم،وشعارگوشبهمدادنواتحادویگانگیویکسانو

برابریراارجنهادهواحتراممینهادیم،مطلقامیتوانستیماینقسمتآزادشدهراتبدیلبهگلخانهایبرایپرورشدادنجوانهی

استقاللکهبرگوشاخههاوبهرهاشهمبهقسمتهایدیگرکردستانبزرگمیرفتاستفادهنماییم.

همچنانکهمیدانیدنزدیکبهصدسالاستکهنفتمثلاقتصاددرجهانبیشوکمتاامروزبواسطهدرآمدشنقشمهمایفاکرده

است،لکنمتاسفانهنفتماتابهامروزدردستغاصبینکشورمانبودهاستوماهاکمابیشازبهرهوعوایدآناستفادهنکردهایم،تنهااینمسئلهاستکهبمایاددادهاستکهامروزراهمدیرندانیموسعیوکوششکنیمتااینکهبتوانیمالاقلاین

بهرهخدادادیزیرخاکخودمانرا،ازدستدشمنبیرونبیاوریمودرجهترفاهوآسایشوعمرانآبادانیهممیهنان

خود،باآسودهخاطر،مصرفنمائیم.

منهممثلاغلبفرزنداناینمرزوبومدرایامجوانیفقطخیالاستقاللکردستانرادرمغزمیپروراندم،شایدناآگاهانهاسلحهرابهرمزآزادیکردستانمیدانستموآنرابهدلگرمیوعالقهبسیاربدوشگرفتهوبرایحفظسنگرشرفکردازهیچکوششحتیازبذلجانهمدریغنکردم.زیرادرآنموقعمیپنداشتمکهآزادیکردستانازچنگاڵاشغالگرانتنهاازڕاهبدوشگرفتناسلحهو

ازطریقجنگمسلحانهامکانپذیراست!باڵارفتنسنوسالودلبخوابرفتهاکرادازاشتباهاترجالکردودرهمشکستنشورشایلولبهفرماندهیزندهیادژنرال

میالدیراهمبارزهمرا1975مصطفیبارزانی،بیدارشد.ودرسالتغیرداد،مخصوصابعداززخمیشدنمدرایامکهپیشمرگهبودمکه

تابامروزهمآنرامایهشرفمیدانموبدانافتخارمیکنم.

برخوردهایباالباایناوضاعواحوالسیاسیکهبعدابافروپاشیمیالدیکهباخیانتمحمدرضاشاهایران1975شوڕشبارزانیدر

انجامگرفت،مرابهاینتصمیمراسخترکردتااینکهکردستانراترککنمورختاقامتپناهندگیرادرلندنبیفکنم،البتهتصورنشودکهانتخابپناهندگیمنبعلتزندگیمرفهوآسودهبودنخودوبچههایمبودهاست،درحقیقتارادهملتخودرابرهرچیز

رجحاندادهومیدهم،ودراینجاهمخیلیتقالوکوششکردهامکهبهایننتیجهبرسمکهچرادراینجهانبزرگکسیازملتزجر

دیدهستمکشیدهماکهبزرگترینملتبدونحکومتدرخاورمیانهبحسابمیآیدپرسشینمیکند.درحقیقتاینمسئلهدرزندنگی

منچونمعمائیالینحلماندهبود.بعدازکوششبیوقفهو

بدستآوردنمدارکوادلهکافیبرایمروشنشدکهدوستیباهیچقدرتمندعالمبدونمنافعدوطرفهامکانپذیرنبودهو

نیست.درحقیقتاینهمهشیروروباهدرتاریخآوردن،جزگویاییمنافعدوطرفهچیزیدیگرنمیباشد.لذابدونمنافعهیچگرهای

بدستآنهابازنمیشود.همچنانکهبادولتهایدیگرازجملهایرانوعراق،معاملهمتقابلهاست.

نزدیکبههفتسالبود،دوستیراپیداکردهبودمدر"کویلورداتیبریتانیا"بهنام"لوردئینل"ایندوستعضوپارتی

کارگرانبریتانیابود،وچندمرتبهمقاموزارترادردولتبریتانیاداشت،ازطرفدیگر"لورد"درسازمانمللبرایمسائلانسانینمایندهبریتانیابود،وناگفتهنماندبحقیکیازدوستانملتکرد

بود،بسیارازنامههایمرادررابطهبامنافعکردهاوپشتیبانیازمشکالتآنانشخصابرایسازمانمللودولتبریتانیانوشتهو

فرستادهاست،ضمناینهمهزحماتودلسوزیکهبرایملتکردداشتبارهابمنگوشزدمیکردومیگفت:تابحالهیچکساز

کردهانفعندیدهاستتااینکهازآنهاپشتیبابیوحمایتنماید!!.

کمکمنشستوبرخیزبااومرامتوجهایننکتهکردکهمنظورشایناستبایدکردهامنافعدولتهایبزرگرامدنظرقراردهند.بعدادردیدارهایمکڕربااووافراددیگر،دستازتضرعوزاری

برداشتموبجایآنازثروتوذخایرزیرزمینیکردستان،مخصوصاازمعادنوچاههاینفتکردستانبرایشانبحثمیکردموازآنهادرخواستمیکردمکهراهیقانونیآنرابمننشانبدهند.روزی

دراینباره"لورد"بمنگفت:هروقتشماشروعبکارنمودیدمنهممهماامکنازهیچاقدام

بایستهدریغنخواهمکرد.البتهمضایقههمنکردتااینکهمتاسفانهدارفانیراوداعگفت.

میالدیزیرسایهچترندانستنوناآگاهی1987وقتیکهدرسال

سیاستمدارانکردشهر"قڵادزه"محلزادهگاهمنازطرفحکومتستمگروجابربغدادویرانگردید،اینهمخودبیشترمراتحریک

نمودتااینکهبیشتربکوشموحلقهدرهایدیگررابرایرسیدنبههدفمقدسخودکههماناخدمتناچیزبهملتممیباشدبزنمو

حتیمجلسلۆردتیبریتانیاوسیاستمدارانجهانیونیزدولغرببیشترمراقباوضاعکردهابودندامابجهتمنافعمخصوص

خودشانهیچگاهازغاصبینواشغالگرانکردستاننقدنگرفتهاند،آنهاهممتاسفانهبدونیکذرهرافتومهربانیدرطولتاریخچونگرگگرسنهماراطعمهخودبحسابآوردهوبدونترسوواهمهودرنظرگرفتنشخصیتانسانیازهیچاعمالقبیحو

ناشایستدرحقبهملتمادریغنکردهاندبعالوهازویرانیکردستانهنوزپنجهدرندهخویآنهاتاآرنجبهخونملتمارنگین

است.

بهقوللورد:قدرتمندانجهانبدونمنافعحاضرنیستندبرایخوددردسردرستکنند،درحقیقتمنافعمادیبرایآنهاازهر

شعارازجمله:انساندوستیبیشترموردتوجهاست،پسمنهممیخواهمثروتکشورمرابهانهبکنموبادانستنیهایبسیاربرای

گرفتناقتصادکردهاازغاصبینکردستانکوشاباشموطرحاقتصادیرابهسنگررهائیبخشکردستانوتشکیلدولتکرد

تبدیلنمایم.

خوابوخیالنفتکردستان

پنجسالهبودمبیادمیآورمکهپدرمدردیداریبخانهفامیالنشدرشهر"کرکوک"همگیماراباخودبرد،بعدازاینکهعکاسخانهرفتیمویکعکسدستهجمعیخانوادگیراگرفتیم،طرفهای

عصرهمهباهمبافامیالنپدرمبهمحلیرفتیمکهدرکنارشهربودوآنجارا"باباگوگوڕ'میگفتند،درآنجادههاخانوادهدیگرهم

آتشروشنکردهودرگرداگردآنحلقهزدهبودند.

ازپدرمسوالکردماینآتشچیست؟اقوامپدرمکهساکنینشهر"کرکوک"بودندگفتندبنشینونگاهکن!!بانوککفشکمی

خاکریزههاراجابجاکردندوآتشزدند!زمینآتشگرفتوسیمایشآنقدرزیبابودکهتابامروزهمنتوانستهامخاطرهآن

زیباییراازیادببرم.

آنچهمهماستایناستکههشتادسالاستعرب،نفت"باباگوڕگور"رامیدزددواکنونهمکهخاکشرابجنبانیمثل

هشتادسالقبلآتشازاوزبانهمیکشد.وسیمایاینچوپانکهدورآتشنشستهاستدلیلبسیارگویاوزندهاز"باباگورگور"است.وقتکهبزرگشدمولباسجنگاوریراپوشیدموکوهودرهوکوه

پایهوستیغکوهستانهاراپایپیادهدرهمنوردیدم،میدیدمجویبارهایفراوانازفوارهنفتبهگریوهودرههاسرازیرمی

شدندوچشمهسارهاینفت،آئینهیاقتصادبودکهسیمایملتمارانشانمیداد.وازطرفدیگرمردمرامیدیدمکهمشغولدرخت

بریدنوهیزموخاشاکجمعکردنهستندوازآنهادرفصلزمستانبجاینفتاستفادهمیکنند.

چشمبرهمنهادموبهخلسهرفتم.بهیکچشمبه"باباگورگور"نگاهمیکردموفورانجویهاازچشمهسارینفتپراکندهدر

اکنافواطرافوطنممیدیدموبهچشمدیگراوضاعمستأصلوفالکتزدههموطنانمرانظارهگربودم،کهدرزمستانهاسردویخ

بندانبجاینفتازاینپشتههایچوبوهیزمجمعآوریشدهفصلبهاروتابستان،درتنوروغیرهاستفادهمیکردند.درحالیکهعرباشغالگرازپولایننفتبادآوردهمادرنازونعمتلمیدهو

درکوشکوتاالرهایآینهبندزندگیمیکنند.ومادرکوخوبیغولههایتنگوتاریکوازسرمابخودپیچیدهمیلرزیموبا

هراعتراضیدههاوصدهابهچوبهداراعدامآویزانمیشویم.

درسایهجاللطالبانیومسعودبارزانیتااکنونازیکطرفجویبارهاازنفتدراکنافواطرافکوههایکردستانجاریستوازطرفدیگراینمردمزجرکشیدهومستأصلکهدرفقرمطلقبسرمیبرندرویهمینخاکوسرزمیننفتخیز،کارشانجمعآوریپشتههاازهیزموخاشاکوباپشتبهخانهآوردناست.

استسؤالمیکنممیگویم2010ازآنروزتابهامروزکهسالچراملتمکهمالکوصاحباینهمهذخایرنفتیدرعالماست،ولیهیچکسمارامالکاینثروتخدادادینمیداند؟دراینحاڵهمازعنفوانبچگیاینجمالتدرگوشمنجویمیکنندکهرادیوهایبیگانهدنیاونخبگانکرد،ازبهاءنفتبحثبهمیانمیآورندو

بیشترکردهاهممیگویند:وجودایننفتزیادموجبتقسیمخاککشورمانکردستانبهپنجقسمتشدهاست.

اینجانبمثلهرکردمسئول،برایپیداکردنراهیکهبتواندجغرافیاییامروزیکردستانتقسیمشدهرادرهمبریزدو

دنبالکردهامتاباردیگراینپنجکردستانبزرگرابهوجودبیاوردقسمتکردستانبهممتصلگردند.بهاعتقادبیشترنخبگانو

سیاستمدارانمجربوکهنهکارفقطازطریقتملکنفتخودمانمیتوانیمبهاینهدفدستبیابیم.

درمقدمهکتابکردستانومشکلنفتومنافعها،هفتموردرانامبردهاموبنظرمناینمواردنشانمیدهندچراوبهچهعللکردهاتاکنوننتوانستهوموفقنگردیدهاند،بههدفغائیخوددستبیابند؟دلیلهفتمهمایناستکه:کردهاهیچموقعازبازرگانیدرمیاندولخارجچیزیقابلتوجهنفهمیدهاندواین

مشکلهمامروزماراوادارکردهاستکهباتحلیلباریکبینانهازبازرگانیمیانملتهارا،ازارکاناهمبشماریمبویژهدربازرگانینفت،زیرااکنونهم،منافعیکهماندهاستدرشکلثروتقابلتوجه،میتوانبهعنوانستونمحکمازاونامبردوبرایرهاییجامعهکرداززیراینیوغفالکتزدگیبایدازآناستفادهکرد.

حتیخودبازرگانینمودندرمیانملتهاهممحتاجبایناستکهبفهمیمچهنوعمحورسیاسیانتخاببکنیمکهدراینجهانوجوددارد،وکدامیکبرایکردهابهتروقابلاستفادهاست،تااینکه

چادرسیاسیخودرابتوانیمدرییالقخودمانبزنیموبدونضررو

زیانجانی،پرچماستقاللرابرافرازیم،دراینعصرهماینسهییالقسیاسیراتحلیلمیکنیم:

ییالقاسالماست:کهدرفاصلهپانزدهقرنقسمتاعظمکردهاا-چادرخودشانرادرآنییالقبرپاکردهبدانخدمتمیکند،صاحباناین

ییالقهاهممتاسفانهکردهارامثلبندهوزرخریدقبولمیکنندواجازهبههیچکردیندادهونمیدهنداظهاروجودبکندچهبرسدبه

درخواستحقتعیینسرنوشت.

ییالقشیوعیوکمونیستومارکسیست:قسمتیازکردهاهم-2بعلتبستوهآمدنازدستمالکینوفئودالهایکرددرسال

دنبالاینییالقرفتندوچادرسیاسیخودراچونقارچدرآنجا1917ستونکوبکردندوبسیارهمبهاینایدهوتفکرخدمتکردندامااینقسمتازکردهاهمموفقیتبدستنیاوردندزیراقدرتمنداناینکوهستانهاهممثلاسالمیها،تجزیهطلبیکردهارامحکوم

میکردندومیخواستندهمانطورکهدرطولتاریخزیردستبودهایمبمانیمونظارهگربدبختیخودمانباشیمگوییازنوکریارثبسیاربسزاییبردهاندکهنستوهنمیشوندوهنوزهمایندهل

رامیزنندورطلپرازمیآنراسرمیکشند.

ییالقبازرگانانیکشورهایغربی:قدرتمنداناینییالقهممثل-3تجاربدنبالمعاملهومنافعصددرصدخودبودندمتاسفانهنخبگان

آنعصردرحقیقتنمیدانستندبااینتغییروتحوالتچگونهبرخوردبنمایند،صاحباناینییالقهمکردهاراتسلیمآنملتهانمودندکهباآنهامعاملهکردندوفهمیدندچگونهمنافعخودرا

حفظبنمایندوادارهکنند.

اشتباهاتقبلیهمکاریباماکردهاکردکهقدمفراتربرداریموبابرخورداینبازرگاناناینییالقهاتعاملکنیم،اینبودطرحنفتکردستانراتهیهنمودهومیخطنابهایآنرادرمرکزسازمانمللبزمینزدیموحمایتبانکوکمپانیهاینفتخودمانرابدست

امثالمالیآوردم،امامتاسفانهباوجوداینکهدههاشخصیتدهلگهیی،دکترخورشیدرهواندزی،سعدیبرزنجی،استاد

،باعالقهجبارصابر،حاکمامیرحویزیوکاکحاجیابراهیمشیرخوروافرودلسوزینقشمیانجیراایفاکردندباآقایجاللطالبانیوآقایمسعودبارزانیواردبحثوگفتگوشدند،آنهابجهتمنافعشخصیوشأنومقاممنصبراهرابرآنهابستندویامانعاجرایپروژههاشدند،یااینکهآنهاراخالیازمضامینوتحرکنمودند،مااکنونخاموشیرابرگزیدهایم،تااینکهخداینخواستهاشتباهات

آنانراتکرارنکنیموطرحیادشدهراباخونکردخفهننماییم.

)برایدنبالهاینمطلبتوجهتانرابهکتابپروژهنفتکوردستانجلبمیکنم(.

خورشیدومالیدلکهییوسردارپشدریمشغولبررسیدکتردراستانموصلونفتآنمحلپروژهنفتکوردستانطرحومیالدی.1992هستند.

کردونابلدوخبرهنبودنشدرتجارتوبازرگانینفتو

فرصتهایازدسترفتهسیاسیوجبرانناپذیر

درکتاب)زندهیادشیخمحمودودولتشدرسفالیکردستان(استادمحمدرسولهاوارباکنجکاویبسیاردربارهمشکالتعدیدهفیمابینانگلیسیهاوکردهاغوررسینمودهوحتیازراهعلمیهممسئلهرابدقتموشکافیوموردبررسیومداقهوباریکبینیقراردادهاست،تااینکهعللوجهاتوعناصرمرموزرادریابدو

بشناسد،کهچراوبهچهدلیلانگلیسیهاکردهارارهاکردهوازآنهاجانبدارینکردهاند،وسرانجامثروتمندبودنکردستانرااز

لحاظذخایرزیرزمینی،علتاصلینشاندادهاستودرپایانجستجوراساانگلیسیهارادرموردتقسیمکردستانخطاکارو

مسبباصلیمعرفیکردهاست.

بعالوهازاستادهاوار،بیشتراساتیدنوسیندگانوحتیسیاستمدارانماهماننظریهراداشتهاند،ازجملهدکترکمال

مظهر،جرجیسفتحالله،مامجالل،زندهیادشهیداستاددکترقاسملو،عزیزمحمدودههانویسندهروشنفکردیگر،اماهیج

کدامازآنهادرموردخبرهنبودنکردهادراقتصادچیزیبزباننیاوردهاند،بنابراینتاریخاشارهبههیچگونهخبرهبودنکردهادر

اعصارگذشتهنمیکند،کهسعیکردهباشدکردهارابهبازارمشترکبازرگانیوتجارتبردهباشند.

زندهیادژنرالمصطفیبارزانیدرمقامیکرهبرسیاسینظامی،درموقعکهداشتازآمریکانزدیکیمیکرد،مهمبودننفتراچون

اهرمیمحکمدرککردهاستوخواستهازاوبعنوانیکوزنهدریک1975دوستیکردوآمریکااستفادهکند،کهدرماهسوم

آشکارامیگوید:NationalGeographicگفتگویاختصاصیبامجلهاگرآمریکامارایاریدهدواسلحهسنگینبمابدهد،ماهمدربرابر

ازطرفدیگرگذشتهآننفتداریمومعاملهمتقابلخواهیمکرد.بارزانیودوستیاوباروسیهازاهممسئلهبود،ولیکنباتوجهبه

اینکهبارزانیآگاهیچندانازسیاستنفتینداشت،بدینجهتنتوانستپاسخپرسشهارابرمبنایاوضاعروزبهکمپانیهابدهد،

وسرانجامدریکگوشهچشممیبینیمکهبارزانیتصمیمخودرامادرصفحاتهمانروزنامهخالیازارزشنمودهاستکهمیگوید:

.جزئوتونومیویکعراقدموکراتچیزدیگرنمیخواهیم

میتوانگفتدرحقیقتبارزانیبااینجملهتماممعادنوذخایرزیرزمینیکردستانرابایکئوتونومیبابغدادمعاملهمیکند،کهاینبامسئلهنفتوتمامیتارضیکردستاندرتناقضاست.زیرا

فقطدرمقاماستقاللمیتوانازنفتصحبتکردنهاینکه.واینواقعیتهمدراینجادرخودمختاریوالمرکزیویافدرال

جامهعملبخودپوشیدکهپسازتشکیلدولتمسعودبارزانیوجاللطالبانی،بهمدتهفدهسال،حتیدرزیرچترفدرالهم

نتوانستندپشتیبانیازدولخارجرابرایمالکیتنفتکردستان.)دنبالهاینبحثرامیتواندرکتابپروژهنفتبدستبیاورند

کردستانبخوانید(.

ازاینهمهنوسیندهوشاعرنیزتنهااستادعبدواللهپشیوبعدازسالدریکقطعهشعراز"باباگوگور'ولهیبوزبانهکشیدننفت1975

کردسخنبمیانآوردهاست.

سالگذشتهاکثرکردهامیگفتند:بودننفت70درفاصلهدرکردستانموجبگردیدهکهانگلیسوکشورهایسرمایهداری

مجبوربشوندکردستانراتقسیمکنند،چپهاهمدرکردستانباهمینتصوروتفسیرغلطوبچهگانهانگلیسوکشورهای

سرمایهداریراباتبلیغاتمسمومکنندهسرزنشمیکردندوبعناوینمختلفمیکوبیدنداماپیمان)برستلیتوفسک(راکه

برایتشکیلدادن3/3/1918درمیانروسیهوکمالآتاتورکودردولتترکیهوشناسایی"آتاتورک"وشرکتدرتقسیمکردستان

منعقدشدهبود،بهبوتهفراموشیسپردهوبرایکردهاآشکارنمیکردند.

خاورشناسانوجهانگردانبیگانهکهبهکردستانآمدهانددربسیارازموارددربارهکردهاتحلیلهایوارونهنمودهاند،مثالاکثرآنان

کردهاراچونانسانهایجنگطلبدرآئینهقلبخودبدنیامعرفیمیکنند،مثال)هیرودوتیس(تاریخنویسییونانیدربحثگزنفون

میگوید:كردجنگراازهرچیزبیشتردوستدارد!ایننکتههمغیرقابلانکاراستکهتجاروبازرگانانمخالفجنگوجدالهستندو

اگربهفرضمحالبداننددریکمنطقهجنگوجدالوکشمکشوجوددارچونباعثازبینرفتنسرمایهآنانمیشودطبیعیاست

ازآنمناطقدوریمیکنندومیگریزند.

متاسفانهدراواخربیستوپنجسالقرنبیستم،باردیگرلمسشعلهجنگمیاناحزابسیاسیکردستان،باردیگرشایعهجنگ

طلبیکردهاراتازهنمودوقوتبخشیدوآنرابدستاندازبزرگ

درراهتجاریقرارداد.زیراآنانکهمیخواستنددرکردستانسرمایهبگذارندوبازرگانیبکنندازخطراینامواجناگهانیدرایندریاییطوفانی،کهبرلبهسقوطمیبردومیخواستتمامهستیمادی

معنویراباخودببرد،پیشازداخلشدندرمعرکه،ترساند.

ارزشدادنبهنفتدراوائلقرننوزدهم،بهشعلهاقتصادنو،برایکشورهایقدرتمندوصنعتگریجهانلقبگرفت.یعنیدولتیابانکویابازرگانانیکهجزمنافعخودشانگوشیشانبههیجقشرازملتورنگوپوستیااختالفآئینیبدهکارنیسترقم

زد.پسبااینشکلپیداکردنیبازاراقتصادبرایثروتملیبعهدهمسئوالنبرجستهوکارآزمودهوخبرهواشخاصادیبوداناو

بافرهنگوروشنفکرافتادهاست.

برخیازرهبراناینملتهاکهصاحبذخایرزیرزمینیازجملهنفتدرخاکخودبودند،ازارزشنفتونظرکمپانیهاینفتیبخوبی

آگاهومطلعگردیدهبودند،واینامرهمموجبشدموقعکهدرجزیرهعربیپیادهشد،1914)لوردکیرزنی(بریتانیاکهدر

عبدالعزیزسعودیازاوبهگرمیپیشوازیکرداوراازمیانآبتازیرخیمهشانرویدستبردند(اینفکرساده،سعودیامروزرا

تشکیلدادوعبدولعزیزراپادشاکرد،وفکروتصوراتشیخمحمودبرزنجیکهبمنظورجنگباانگلیسبهپائینعراقلشکرکشیکرد،

کردستانرامحکومبهتقسیمکردننمود.

اگرگوشهچشمیبهاکنافواطرافکشورخودمانبیفکنیممیبینیمتمامکشورهایکهصاحبنفتهستند،برایپایهریزی

حکومتوتغییراتزندگیوبدستآوردنتکنولوژیومتکیبودنخودازاقتصادهمچوناسلحه،استفادهکردهوآنرابکارگرفتهاند،

راستیایننفتبهقلعهحفاظتبرایحاکمیتواستقاللدرچهارچوبکشورشانتبدیلشدهاست.امامتاسفانهملتکرد،برای

رهائیخوداززیریوغاستبدادبیشتربهجنگمتکیشدهواتکاکردهاست.

رهبرانومردانبرگزیدهماآنجسارتوتوانایینداشتندکهازلحاظعلمیبتوانندتدابیریحکیمانهودرخوردانستنوتفهیمکردن،برایذخایرزیرزمینیکشورمانپیدابکنندودراینباره

تقالیخویشرابهانجامدادنآنمعطوفدارندونیزبرایرهاییکوردستانوآزادیواستقاللملتکردضمناندیشیدنوتفکر،

انتقادپذیرهمباشند.

دولتروسیهبعدازهفتادسالگندیدهماندندرتفکرکمونیستیکهدومیندولتوحاکموابرقدرتجهانبودوقتکهبرایشانمحرزومسلمگردیدکهتجهیزاتجنگیکشورشانرابهطرفپیشرفت

ثوقنمیدهدوآزادیومرفهزیستنرابرایهممیهنانشانبه

سوغاتوارمغاننمیآوردشروعبهبازنگرینمودندواشتباهاتخودرادستچینکردند،سرانجامتوانستبدقیدوبندهاراازدستوپایمردمخودبگسالنندوبازارآزادبگشایند.ازهمانتاریخبدون

وقفهسعیمیکنندتامیادیناقتصادخودشانرابزرگتروفراوانترنمایندوبدنبالکمپانیهابیگانگانجهتسرمایهگذاریمیگردندتاباآنهادرموردسرمایهگذاریدرروسیهبهتوافقبرسند،بویژهبرایاستخراجنفت"سبریاییروسی"ازهیچبذلتوجهوکوششبایسته

بیوقفهفروگذارنیستند.

ازآنوقتعربوترکوفارس،خودراصاحبومالکنفتکردستانکردند،درپیشچشـمهمهما،هفتادسالاستآشکارا

نفتمارااستخراجمیکنندوباپولآناسلحهومهماتمیخرندوملتکردراسرکوبمیکنندوازبینمیبردندوکردستانرا

ویرانمیکنند،پسچرامابایددسترویدستبگذاریمودربوتهفراموشیبیخبریدستبزانوبشینمونظارهگرفالکتزدگیوکشتوکشاروخونریزیهممیهنانخودباشیموفکریبرایآیندهملتوکشورماننکنیم.دراینجاماهممیتوانیمنفترابهاسلحهاقتصادتبدیلکنیموآنرابهنحویازانحاعلیهغاصبین

کشورمانبکارگیریمدرهماناثناپلارتباطهممیانملتزجرکشیدهکردبادولتهایکهنفتکردستانرابهغاصبیندادهاند،

خواهدبود.

یکبازرگانجهانگردکهبهآبادییخواهدرفت،وقتیکهبرایشنیستند،دادستدومعلومومشخصشودکهاهالیدهاهلمعامله

طبیعیاستروگردانخواهدشدودیگرباآنهامراودهنمیکند،بلکهحتیدوریمیگزنید،اینحرکتکردهاهمدراوائلقرننوزده

گاهبرایحفاظتدیناسالموگاهبرایتفکرملیتی،بعضیموقعهمباتحریکازناحیهدشمنانتاکنوندرمظانجنگاست.اینهمبرمبنایمقام،یکمحجتاولیهاستبرایدورشدنمانازراهاقتصاد

ویادنکردنازثروتملیتبطوراعموملتبطوراخصاست.

نمایندهکمپانیهاینفتیوعمرانوروزمانهنگارانبیگانهویمیالدیبهپیشبردنیپروژهنفت1992آبادانیکردستاندراوائل

کردستانرابررسیمیکنند.

گذشتهتاریخچناننشاندادهاستکهبمراتبجنگاقتصادبزرگتروسهمناکترازجنگمیدانیواستفادهازاسلحهاست،بدینجهت

جنگروبرووجنگیآشکاراستومردمطرفهایدرگیررامیشناسندودرمدتچندسالبهاتماممیرسد،اماجنگاقتصادیک

جنگیزیرپردهپوشیدهوکتماناستلذاهمگیمردمبموقعدرجریانحرکاتآنقرارنمیگیرند.دراینجنگهمکشورهای

صاحباقتصادوقودرتمندموفقشدهاندوکشورهایکوچکراکهبهدرجهدانستنیهایآناننرسیدهاندبویژهکشورهایخاورمیانهکهبرایحفظمنافعکشورهایبزرگدرستشدهاند،اجیرکنندوببلعند،همچنانکهدرصفحهاولکتابکردستانومشکلومصالح

قدرتهایبزرکجهانیادکردهایمبویژهدرپایانقرننوزدهم،آلمانیهاباحمایتعثمانیهاداشتندبهقدرتمیرسیدند،درحقیت

اینواقعهجنگاولجهانرابراهانداخت.سردرآوردنآمریکاچونیکصاحبقدرتدرپایانجنگونیزفضولیکردنومشارکتنمودنشدرمصالحخاورمیانه،بویژهدربطنملیت،تغییراتیسیاسیواقتصادیمهمیدرمنطقهبوجودآورد.

هرچنددولتهایبریتانیاوفرانسهوروسیاازآمدنآمریکابهخاورمیانهراضیوخوشنودنبودندامانتوانستندازآمدنشجلوگیریبنمایند.ناگفتهنماندازتاریخپایانجنگاولجهانیتابهامروزاینچهاردولتمقتدرومتفقوهمپیمانعبارتازآمریکاوبریتانیاوروسیاوفرانسه،هرکدامشانبطورنهانیومخفیبانقشههای

مختلفدرچنگانداختنبهنفتوبازاریخاورمیانهبنحویازانحادرکوششبودهواکنوننیزبطورمستمردرتقالیخودشانمستدامهستند.تغیروتحوالتهابمامیفهمانندکهدراینجهانبزرک،عالم

دوستیغیرازمنفیبافیومصلحتشخصیچیزدیگر)اقوام،درماندرداست،قدرتولقمهروغنی،یکزنگینیست

(هرکسمصلحترابهپلعبورازمرفهوبدونعرقریختنرودخانهتبدیلنماید،ازمردانگیودوستیوئیخالقحسنهورفتار

کردارانسانیفاصلهمیگیرددرحقیقتازآدمیتمیافتد.

امامصلحتهمدونوعاست:مصلحتوطنخواهییاوطنپرستی:مردمانیکهبرایاین-1

مصلحتومنافعمیکوشندالزماستایمانواعتقادوباوربهدموکراسیداشتهباشندومصلحتملتوکشورخودشانرا

برمصلحتویژهخودشانبرایرسیدنبهتواناییومصلحتعمومترجیحندهند،ایناهمدراینجاجامهعملبخودمیپوشاند،اگر

کارفرمایی،مسئولییایکیازرهبرانکشوردچاراشتباهشدومردمکشوربدانمسئلهواقفگشتندباوالتیماتومدادندالزماستبدونمقاومتوتوسلبزورویاسعینمودندرکتمانآنوصغرا

کبراتراشیدنضمنتائیدآنبدونفوتزماندستازکارومسئولێتمحولهبکشدوجلوزماماموروجایخودرابهشخصی

شایستهترکهنظرملتاستبدهدهمچنانکهدرکشورهایدمکراسیغربیبدانعملمیکنند.

مصلحتمستبدوخودسرانه:ایننوعاعمالددمنشانهمعموالاز-2یکدیکتاتورسرزدهمیشودکهبرایقبضهکردنحکومتومصالحشخصیوبیشترماندنبرکرسیصدارتوچندروزفرمانفرماییبگیروبکشملتوکشورشرادچاراضمحاللونیستیمینماید.

نمونهایننوعاشخاصمستبدوخودسردراینجهانبسیارندمخصوصادرخاورمیانهبهوفورمیتوانیافت.درعصرتمدنو

پیشرفتهماهممردمانیرابهچشمخوددیدهایمکهبرایمصلحتشخصیخودشانوقبضهکردنقدرت،ملتخودشانرامثل

جاندارانبیزبانبطرفپرتگاهراهدادهاندوهزارانهزارازآنهارابرایپرکردنخالدرونیوحفظاینقدرتتوخالیبهپلعبورارتباطراهخودشانتبدیلوبهامواجپرمخاطرهدریاییطوفانی

سپردهوقربانیکردهاندوهنوزبابیشرمیتمامبراعمالناشایستوقبیحخودصحهمیگذارند.

دههارویدادسهمناکوفجیعچون)هلبجه(خودفرشانکردستان،رابرسرکردهاآوردندوبرایحفظقدرتخودشاندستدرگردنصدامافکندهواورامیبوسندوحتیواپسنگریهمبهکشتو

کشتار"ههلهبجه"ندارند

همینآقایانجاللطالبانیومسعودبارزانیکهسنگملیتخواهیرابهسینهمیزنندبااحساسخودبهعراقیدانستن،

موجبویرانشدنپنجهزارشهروآبادیبهدستصدامحوسینمعدومدرندهشدند،تااینکهقدرتشخصیخودشانراقبضهنمودند

وسالیانههزارانمیلیوندالردراختیارداشتند،حتیبااینپولراهراهمازپیادهکالنیکآبادیویرانشدهراهمآبادنکردندو،چنانکهمیبینیمکردنپروژهنفتکردستانگرفتهوسدکردند

آقایسردارپشدریبرعکسآنانباکمپانیهایبیگانهمشغولبحثوگفتگوودربارهآبادانیکشورمیباشند.

نمایندهکمپانیهاینفتیوعمرانوآبادانیسهردارپشدهریویمیالدی1992کردستاندراوائل

كردستانوزندگیشهریوتمدنقدیم

تاریخگواهیمیدهدکهکردستانهممثلبعضمناطقدیگرقدمتتاریخیدارد)ازغارهای"شانهدهرو()ههزارمێردۆ()کانیکهودا(

بازماندهانسانهای)نیاندارتالی(درآنهاپیداشدهاست.

(یکنقاشیTheHOLYLandLookandLearn3-11-1962درمجله)مردانیآئینینشاندادهومحلآدموحواوبهشترادرکردستان

(بهشتاست.12مشخصکردهاست)شماره)

اسنادومدارکبریتانیاچناننشانمیدهندکه"سومریهاازتختهگلهاکوردهاراچونیکملتپیشرفتهنشاندادهاست.

Fo371/61678.FotoRoyalinsternationalAffair14March1947)

جغرافیاشناساغریقی)تیسترابو(چناننشاندادهکهیکقرنپیشازمیالدیکردبه)کریتون(نامبردهشدهاستوزیستگاهسکنیشان

:کشورمادبودهاست

19/8/1044Fo371/40219.FotobritishEmbassyBaghdad,E34007/138/34,

تاریخنویساغریقیش)هیرودتس(نوشتهاستکردهاملتجنگاورندپیشازمیالد،راهبرزینهقون"سرلشکر"یونانبسته401-400ودر

وتاالنشکردهاند:Fo371/13827,TheCsseofKurdistan1928byPrnceSurayaBadrKhan.

25تاریخنویسمعروف)باسیلنیکتین(درکتاباالکرادصفحهاساسوشالودهنژادکردهارابهآریایهامیرساندومعاصرآنهارا

همبههندواروپاییها.تاریخنویسمعروفروسیهم)والدمیر(مینورسکیچناننشاندادهاستکهنویسندهمشهور

میالدینوشته740ایرانی)قزوینی(درکتاب)نزههالقلوب(کهدراست،میگوید:نامکردستانازدهنآخرینپادشاهسلجوقیبیرونآمدهاست.دانشمندانزمینشناسدرآبادی)چهرموی(نزدیکشهرکرکوککاربنرابامقداروسائلکشاورزیکشفکردهاند،آنهم

گواهیاینرامیدهدکهاولینبارکشاورزیبویژهحبوباتاعمازگندموجودراینمنطقهکاشتهشدهاست،درموردصنایعهم

سومریهاقدممهمبرداشتهاندودرمنطقهموصلمسراکشفونیزازآناستفادهکردهاند.

کارواننستوهتاریخبشریتاززمانهایکهنوقدیمتابامروزبطرفصعوددرحرکتوسبقتگرفتنبودهومیباشد،وبکارگیری

ازآتشبهاولینجنبشوتحرکانسانبرایتحولاساسیدرزندگیبحسابمیآید،ازیکزندگیعقبافتادهوحیوانی،بهزندگی

تجددوپیشرفتهانسانی،درهمانعصرکهانسانبدنبالکشفویافتناینوسائلبودهومیتوانستبدانآتشروشنکند،در

اوایلازدرختاسفتادهمیکردندودرمحلهایکهچشـههاینفتیداشتآنرابجهتروشنایبرخیازکارهایدیگربکارمیبردند.

نوحپیغمبر،پیشازهمهمردمانمنطقه،مسئلهبکارگیریازنفتکردستاندرمغزشنشسته،کهازکوهای"تلهجهعفهر"

و"زاخۆ"سرازیرشدهاست.

ابراهیمپیغمبرهموقتیکهازکردستانبهشهرخلیلامروزواقعدراسرائیلکهبدان"حهبروان"میگویندنقلمکانکرده،ازهمانجابه

"مکه"رفتهاستومقدارقیروسنگسیاهازکردستانباخودبرداشتهبردهاست،تابراینقشونگارپرستشگاهانظراعراب

رابدانجلبکند.واینسنگسیاهواقعدرمکهکهاکنونبهزیارتگاهوپرستشگاهمسلمانانجهانتبدیلشدهاست،ازسنگهایسیاهراه"دیاربکر"استکه)ابراهیمخلیلکرد(باخودبرداشتوبرد.وآناطاقراهمساختکهاکنونبدان)کعبه(گویندوآن

سنگسیاهراهمدرآنجانهادهاستکهبهغلطچنانتصورمیکنندکهاینسنگراخداوندبوسیلهحضرتجبرائیلبرایابراهیم

فرستادهاست.

وبعدازاینساکنانکردستانوحتیآنقوشونهایکهازمناطقکردستانعبورکردهاند،ازنفتکردستانبرایروشنائیاستفاده

نمودهوبعضموقعبرایجنگافزاروپرستاریومراقبتازبیماربکاربردهاند.وحتیتانیمهقرنجاریازقیربرایمحلشکستهبندیاستخوانوگاهبرایگرفتندرزهایکوزهوگلدانهایگلی

قدیم،استفادهشدهاست.

نفتکردستاننقشبهسزاومهمیدرگارگاهایبزرگآهنسازیوبهحرکتدرآوردنقطارهایحملونقلبرایکشورهایصنعتیوپیشرفتهداشتهاست.زیراآنهادرکشورخودشاننفت

نداشتندوازدرختانوزوغالسنگاستفادهمیکردند.امادرصدسالگذشتهروزبروزکهدانشباالرفتبازرگانیودادوستدهمشروعبهسبقتگرفتنازهمشدندوگارگاهایشاناحتیاجبهنیرویبیشترداشت.سپسانسانقدمبسیارنویدربکارگرفتن

نفتبرداشت،کهدرنتیجهموجبپیشرفتهمهجانبهوباالخص.رونقتمدنوصنعتوتکنولوژیامروزشد

نفتونشونمایآندرجیهان

برخیازمنابععلمیمعتقدباینهستندکهروغناحشامکهنهوباستانیباچیزهایدیگردربطنزمینآمیخطشدهودردلغارهاو

قلبزمینجمعگردیدهوبایننفتامروزهتبدیلشدهاست.وبعضیبرایننکتهاعتقادداشتهوتکیهمیکنندکهنفتهمخود

یکیازاینوسائلچرخگردوناست.امامردمانپیشیننتوانستهاندبطرزشایستهوحسابشدهازاینمادهاستفاده

نمایند.

همچنانکهدرباالذکرآنرفتجوشیدنوفوراننفتازهزارسالپیشدرصدهامحلکوردستان،کاریکردهاستکهکردهاپیشترازهرملتدیگرازنفتبرایابزارمایحتاجشخصیاستفادهنمایند،

میالدی1600تاریخآمریکاهمبروشنینشاندادهاستکهازساڵهایقسمتیازسرخپستانآمریکاییمثلکردهاازسرچشمههاینفت

درآمریکااستفادهکردهاند.

انسانتااوائلقرننوزدهدرپیشرفتنفتکوشانبودهاست.بعدازاینکهمتخصصینوکارشناساندریافتندکهمیتوانبجایدرختو

زوغالسنگازنفتاستفادهکرد،دانشمندانآنعصروزمانتوانستنهاندممالکقدرتمندمثلبریتانیا،فرانسه،روسیهوآمریکارادلگرمبکند،تااینکهبهدنبالکشفنفتومعادننفتخیزجهانبرپاخیزند.ودراوائلقرننوزدههمبرخیازمتخصصیناقتصادی

(براییافتنمناطقنفتخیزWESTINDIAبریتانیا،کمپانیبهنام)آسیاتأسیسکردند،زیرادرآنزمانهندوستانوافغانستان

(MrDRECHمستعمرهبریتانیابودندورئیسکمپانییادشدهبنام)بهکردستانآمدهوبراینفتکردستانچون1820بود،کهدرسال

چیزبهاءدارارزشتعیینکردهاست.اوباسرانعشایرکردبویژهدرکردستانشرقیارتباطمستقیمداشته،زیرادردستعثمانیها

نبودهاست.

ازآمریکاپابهعرصهوجود1850دومینپروژهنفتدرسال(بودوبادستبردنبهنفتBHSHEGEOگذاشت،کهنامش)((مهندسکارگاهرابعهدهEDWINDRAKE"پسنهفیایی"آمریکا

گرفت،درآنسالاولینچاهنفتراحفرکردکهروزانه)(بشکهنفتاستخراجمیکرد،بهاینطریقپیگیریکردتادرمدتیکسال

چاهحفاریکنندوعایداتشهمبه)(بشکهنفتدر75توانستندروزرسید.

یککمپانیبنام:1870آمریکایهادرسال(STANDARDOILCOMPANYبرایانجامدادنعمومکارهاینفت)

تأسیسکرد،همانکمپانیبرایپیداکردنچاهاینفتخیزجهانپا،نفت100دستبکارشدتابه"باکو"رسیدوتوانستبهعمق

استخراجنماید.درهمانموقعابرقدرتهااعمازبریتانیاوآلمانبهدنبالنفتافتادند.

خبرگانبریتانیاوآمریکاییبرایشانبهثبوترسیدهبودکهدرمناطقشرقیخاورمیانهدومناطقوجودداردکهدرخاکآن

سرزمینچشمههاینفتدرفوراناست:بودکهیونانیهابآن"مسیوپوتاما"گفتهاند.یکیکردستان

بودکهیکطرفآنمتصلبهکردستاندومدراطرافدریایقزوینبود.

باتوجهباینکهدرآنموقعنصفکردستاندریداختیارعثمانیهابودوعثمانیهاهمپیمانآلمانبودند،بریتانیاوآمریکاازاینقسمتصرفنظرکردندومشغولاستخراجنفتاطرافقزوینشدند.همچانکهدرقسمتایرانبهتفصیلازآنبحثخواهیمکرد،در

میالدییکبازرگانیبریتانیاییطرحیبراینفت1890اوائلسالعلیاییایرانتأسیسکرد،بعدابرایقسمتسفالیایرانهماین

موفقشدندکهازمسجد1903کارراکرد،اینبودکهدرسالسلیماننفتبیرونبیاورند،کهدرآیندهدربارهآنهاگفتگوخواهیم

کرد،اولدولتبریتانیاخودراچونذیسهیمدرپروژهایرانمعرفینمیکرد،اماوقتکهموفقیتبدستآمدنصفسهمیههاراخریدوکشتیهایجنگیخودرااززوغالسنگبهنفتوگازتغیر

داد:دولتآلمانراهمبهجنبوبوئینفتکردستانازطرفدیگر

جوشوحرکتدرآوردوباتوجهبهمیثاقدوستیباتورکیهیعثمانی،بدوننزاعسلطخودشانرابرتمامنفتکردستانافکننده

وجلویآنرادردستگرفتند،بجزارتباطباسرانعشایرکردهایشرقیکردستان،باکسدیگرارتباطبرقرارنکردند،همچنینن

پروژهخطقطاربرلین،ترکیه،بغداوبصرا،همشکلگرفت،کهازطریقخاککردستانعبورمیکرد.

بهنظرعثمانیهارساندند1899البتهآلمانیهااینپروژهرادرسالوعثمانیهاهمآنراتأئیدکردندواجازهدادندکهدستبکاربشونددر

کیلومیترتا"کویت"حقخودداشتهباشندازهردوطرف70پهناییخطنفتاستخراجنمایند.

سلطانعبدالحمیدمثلیکحریصوطمعکاربالدرنگمناطقنفتخیز)تهلهعفهروکرکوک(وبغدادرابنامخودوترکمانهابهثبترساند.اینطرحخطقطارآلمانبریتانیاراترساند،لذابیمآن

داشتندکهآلمانیهانفتکردستانراخودتصاحبنمایندوازطریقنظامیهمبرعراقوکویتوخلیجعربیوایرانو

افغانستانمسلطشوند،ونیزمنافعومصلحتراههایبریتانیارابطرفهندستانبهمخاطرهاندازند،بنابراینبریتانیابفکردررفتندراینتوطئهآلمانیها،جنگیاولجهانیرابهخاورمیانهکشانید.

همچنانکهدرقسمتنفتعراقازآنگفتگوخواهیمکرد،درآنزمان(طرحاستخراجنفتگلبانکیانیکاقتصاددانارمنیبنام)

کردستانرامطرحکردودراینبارهباقدرتمندانآنزمانشروعبهبحثومذاکرهنمود.وپیشترعثمانیهاازآلمانیانونظریات

سلطانعثمانی،ازکشتوکشتاریارامنهوآسوریهادرکردستانبهانهبرایمتفقینپیداکرد،کهبرایدخالتعثمانیهادرجنگاولجهانیوپیادهکردنآندرخاورمیانهبود.امابریتانیادراوائلجنگ

شبیخونخودراجلوانداختوکویتوبصرارااشغالکردوتوانستبغدادوکرکوکراهمتصرفنماید،کهجنگبهپایانرسیدوبعدازدوروزشهرموصلراهماشغالکرد،بااینکاربهحوزهو

معادنوچاهایپرازنفتکردستاننشستوتکیهداد،ملتکردهمبعلتناآگاهیوخبرهنبودنازاقتصادنفتازنظریاتبریتانیاو

آلمانوروسیهمطلعنشدندونتوانستسندبهاتکاءچشمهسارهایمملوازنفتکردستانخودرابهمالکآنجامعرفیوازاینراه

درتصمیمومنافعآنانمشترکبشوندوباهمپیمانانمعاملهمتقابلبنمایندومثلرضاشاهوآتاتورکوشریفحسینمهکه،تا

امتیازنگیرندامتیازیندهند.

اغلبمنابعنشاندادهاندکهبریتانیاپیشازلشکرکشیبطرفعراق،بهدنبالتشکیلیککشوریمستقلبرایکردهابودهودرمعنیآنوقتدرمعاملهباشریفحسینمکهصحبتازالحاق

کردستانپائینبهعراقدرمیاننبودهاست.اماتیزهوشیونیرنگسیاسیبریتانیاوفرانسهوروسیاوآمریکابرایسهیمشدن

درنفتکردستانازیکطرفوزرنگیملیکفیصلوکمالآتاتورکورضاشاهایران،وبیمکردهاازطرفدیگر،ونیزاشتغالسران

کردآنوقتبهفتوحاتاسالمیوخودچسپاندنبهترکیهعثمانیوتنگچشمیعدهایبهدریوزهدربارگاهبریتانیادرراهمصلحتکمبهاءوبیارزشفئودالی،موجببهپشتگوشانداختندعوی

عاقبتبهتقسیمکردستانانجامیدکردهاازطرفبریتانیاگردید.و.وکردهادراینجنگهیچگونهبهرهعایدشاننشد

پسازاینکهبریتانیابرایشمعلومشدکهکردهاازمعاملهنفتچیزینمیدانندهمچویکبازرگانصاحبقدرتبرایمنافعخود

نفتکردهایشرقیرابهرضاشاهایرانونفتشمالکردستانرابهتملکعربعراقدرآورد،هرچندایرانوعراقازبهرهوعواید

نفتمنافعینبردندزیرابجایاینکهاینعایدرابرایعمرانآبادانیکشورمصرفنمایندآنرابرایخریداسلحهومهماتمختص

نمودندوسپسهمدیگررابایناسلحهومهماتویرانکردندوساکنانایرانوعراقهمازنفتاستفادهنبردندبویژهملتکرددراینگیرودارخانهخراپگردیدوازنودچارجنگخانمانسوز،با

اینرژیمهایاشغالگرایرانوعراقشد.ملتکرددریکچهارمقرنبیستمفرصتدیگربواسطهجنگعراقوکویتبرایشپیشآمد

اینفرجهزمانیدیکتاتوربودنرهبرانکردامامتأسفانهبعلتازدسترفتوممکناستاینهمبهداخلرویداهایاسفناکبرودوبرایکردهاهیچگونهعایدیببارنیاوردوحتیامکانآنوجودداردکهتبدیلبهتعرضوتجاوزدیگرازطرفاشغالگران

کردستاندردوسویمرزهایمصنوعیگردد.

تاریخچهنفتدرجهان

"لشکریانامپراتوریفارسازنفتکردستانبرای480BCدرسال"روشناییوجنگبایونانیاندر"اسینا"استفادهکردهاند.

فیتراکندهاند.30چینیهابرایاستخراجنفتچاه347ADدرسال

سفریMRMarcoPoloیکمتخصصنفتایتالیبنام13ADدرسالبه"باکو"میکندوبهتفصیلدربارهنفتدریاییقزویننوشته

است.

"نفتونزویالرابرایCharlesامپراتوررومبنام"1539درسالدرمانبکاربردهاست.

"تحقیقاتGeorgeBauerیکمتخصصآلمانیبنام"1556درسالفراواندرموردنفتکردهاست.

"LewisMrEvansیکمتخصصانگلیسیبنام"1755درسالدرآمریکاطرحیبرایاستخراجنفتدرآمریکا،ریخت.

SenecaOilیکروزنامهنگارآمریکایینامیاز1792درسالآوردهاست.کهمردمانقدیمیآمریکانفترادرجنگهابکار

گرفتهاند.

درکوچههایشهر"پاراگوا"ازچراغنفتاستفاده1815درسالکردهاندواینشهرراازتاریکینجاتدادهاند.

"چراغMrAbrahamیکمهندسکاناداییبنام"1849درسالیپیشرفتهاختراعکردکهبانفتسفیدکاربکند.

یکمهندسآمریکاییدرآمریکا1850MrGeoBhshekemeدرسال"اولینچاهراکندوکمپانی"MrEdwinنفتراکشفکردو"

StandardOilCompany.ساخت"

”MrBenjminSillman“یکمهندسآمریکاییبنام:1855درسالنوشتهوموفقیترادرآننشانPennsyivaniگزارشیدربارهنفت

دادهاست.

راباسرمایهStandardOilکمپانی1870MrDRockefellerدرسالیکمیلیوندالرتأسیسنمودکهاینکمپانیپاالیشنفتآمریکارا

دریکسالتأمینمیکرد.

NobelBrothersدوبرادرمعروفتوانستندازطریق1877درسالنفتپاالیششدهدریاییقزوینرابهخارجببرسانند.

سرمایهکالنبرایابزاربکاربستن1878MrThmasEdisonدرسالنفتسفیدگذاشتهبود.

Summerlandinفیتدر300اولینچاهبهعمق1896درسالCaliforni.درآمریکازدهشد

100,000درآمریکاروزانهTexsیکیازچاهاینفت1901درسالبۆشکهنفتاستخراجمیکرد.

کمپانیاتومبیلفوردتأسیسکردودر1903MrHenryFordدرسالاتومبیلزیادببازارآمدوبرایاینماشینهابنزینبکار1908سالرفت.

آمریکاییبهحکمیکدادگاهStandardoilیککمپانی1911درسالآمریکاییبهسهقسمتتقسیمشد.

درزمانجنگاولجهانینفتدرتقسیم1918تا1914درسالخاورمیانهوتغیراتدرکشتیهااززوغالسنگبهنفتنقش

بزرگیایفاکرد.

سطحنفتکردستانبزرگ

همچنانکهدرایننقشهنشاندادهمیشود،کردستانمادر،کهمرزهایشازتنگههورمزبطرفدریاییقزوینودریاییسیاهو

دریاییمیانهتاکنارههایآبفراتبهداخلکردستانسوریهامروزدامنههایکوهحمریندیدهمیشود،برآوردنفتتشبه%نفت

خاورمیانهاستبعالوهازمعادنکهاشغالگرانبعلتسیاستومنافعخودشانحاضربهافشاءآننیستند،آمارهایآنانباین

ترتیباست:بیلیونبوشکهنفتسفالیکردستاندرقسمتعراق.150بیلیونبوشکهنفتدرکردستانایران.150بیلیونبوشکهنفتازقسمتهایکردستانسوریهوترکیه.100

آنقسمتازنفتآذربایجانودریاییقزوینهمهنوزمعلومنشدهاست.

اینهاهمباستثناءمعادننفتناشناختهواستخراجنشدهزیرکوههایزاگروسوعلیایکردستانشرقیوآنقسمتکهدرداخلآذربایجاناست.وگازکردستانهمبقدرزیاداستکه

میتواندگازتماماروپاراتأمیننماید.

توجه:بریتانیاپلیسنفتجهانبود،اماهمچنانکهمیبینیم19اوائلقرن

امروزآمریکاکمراینکاررابستهوهمهنفتجهانراعمالکنترولمیکند.

دریککنفرانسبزرگدرلندنکهدراینکتابازآنها1995درماهپنجسخنبمیانآمدهاست،بعالوهازکارشناساننفت،نمایندگاندولتبریتانیاوآمریکاهمشرکتکردهبودندومقاالتخودشانراقرائت

کردند،یکیازسخنگویانوزارتخارجهآمریکابنامریچارددرکنفرانسگزارشیراخواندوMRRICHARDW.MIRPHYمورفیه)

سیاستآمریکارادربارهنفتخاورمیانهمشخصوتعیینکرد.

درراپورتدیگراشارهبهحفاظتومنافعومصلحتآیندهآمریکادرنفتخاورمیانهمیکند،بویژهنفتخلیجوکوههایزاگروسودریایقزوین،کهجستوخیزیبرایتغییراتدرمرزهادردست

مطالعهاست،تااینکهآمریکابتوانداختیاراتخودرادرمنطقهبیشترکهماهمنمایدمخصوصابرایحفظلوولههاینفتدریاییقزوین

)برایتفهیمبیشتردرکوششکردهایمازکردستانعبورنمایدزمینهمتنومفادگزارشیادشدهبهکتابانگلیسیاینجانببنام:

KURDISTANANDPOLITICSOFOILRESOURCES:مراجعهفرمائید

لذااینمسئلهسببشدهاستکهمابههیچوجهازپروژهنفتکردستاندستنکشیموسعیبسیارهمچهازجنبهدیپلوماسیوچهازجنبهبازرگانیآنانجامدادهایم،بهباوریمابعدازمنقضی

سالازتاریخپروژهنفتکردستان،هنوزهماگراحزاب17شدنکردستانبرایخودگسالندنازتفکرکمعرضحزبیمتفقو

متحدالقولبشوندوبرایپیشبرداینهدفمقدسوضروریدستبدستهمبدهند،یعنیدرموردمالکیتنفتکردستانمارا

همراهیوحمایتبکنند،شایدبهنتیجهمثبتبرسیمودرحیطخودمانمالکیکچهارمآنگردیم.

امپراتوریعثمانیونفتکردستان

تاسال1699نقشهامپراتوریعثمانیووسعتآنازسالمیالدی.1914

بعدازپایانگرفتندورانمغولوبازگشتشانبهکشورخودشان،قسمتبزرگیازخاورمیانهبدوناقتدارگردید،شیخسنی

مذهبترکبااتفاقدودرویشمیهمانیکیازسرانمشهورکرددرعلیاییکردستانمیشود،آنشیخترکمیتوانداربابکردراگولبزندودخترشرابهزدواجخوددرآوردوازطرفدیگربهوسیله

اربابلشکریجمعکندوبااینقشوناقتدارخودرابرترکیهتحمیلنمایدوتدریجاسطحاختیاراتوخودراباالبردتاکامالباقدرتگردیدوبرتمامترکهاعلیایکردستانکردستانمسلطشدوبازدراینجاباپشتبانیوحمایتکردهایعلیاییکردستاندولتعثمانیراپایهگذاریکردومرزحکوومتشراتاآنجاکه

امکانداشتوسیعنموددرنتیجهبهیکامپراتوریبزرکوتواناوسالکشید300دیکتاتورتبدیلگردیدوعمراینامپراتوریبیشاز

کهبربیشترازخاورمیانهوقسمتعلیاییافریقاونصفکردستانتوأمباظلموستمگریحکومتکرد.

بدینطریقمعادننفتکردستانهمرلبسزاوبزرگیدرپیشرفتوترقیعثمانیهاایفاکرد،زیراآنهاازنفتکردستانبرایکارهایشخصیاستفادهمیکردندبویژهدرجنگبااعرابوفارسواروپایهانوکتیرهایخودرادرقیرمیآالییدنودرموقعکارزاربا

دشمنآنراآتشمیزندونیزبجهتگرماوروشنائیازآناستفادهمینمودند.

آخرینپادشاهعثمانیکهنامشعبدالحمیدبوداحساسبهارزشنفتنمود،تماممناطقنفتخیزکردستانراکهدرآنهاچشمههاینفتدرحالفورانبوداعماز:زاخو،حمامعلی،وکرکوک،پی

بردهبودوبنامخودثبتنمودوباکمپانیهاینفتی)گلبانکیان(برایاستخراجنفتکردستانواردگفتگوشدونیزپنهانیباآلمانیهادرموردتسلطبهنفتدرهردوطرفمرزوکشیدنراهقطاربطولهفتادکیلومتربهتوافقرسیدوبنامخودبهثبترسانده

بود،آنوقتکهاینگلیسهامتوجهطرحیادشدهفیمابینامپراتوریعثمانیوباآلمانشدندودریافتندکهآنهادرنظردارندباتسلطبه

نفتکردستانوبدستآوردنمالکیتآنبرتماماروپادستیابندوامپراتوریبریتانیاوفرانسهراعمالساقطوازبینببرند،دستبکارشدندوموجباتدرهمپاشیدنیامپراتوریعثمانیرادر

تصمیمخودگنجاندند.

رلنفتخطمرزیدربرپاکردنجنگاولجیهانیوبهوجودآوردن

کردستانمصنوعیدر

درحقیقتبوئینفتکردستان،خلیج،دریایقزوین،پروژهکارشناساننفتواقتصادانانیکهنفترامنبعوزیربنایاقتصاد

پانصدسالآیندهمیدانستند،تحریککردتاسیاستمدارانوقدرتمندانجهاندرصددبرآیندتغییراتیدرحکومتهاومرزها

بوجودبیاورندوحدودوثغورتازهایجادکنند.

باتوجهبهاینکهتماممناطقنفتخیزدریاییقزوینوکردستانوممالکعربیدردستترکیهعثمانیوصفویهوآلمانیهابودوآمریکاوروسیههمدرکشورهایخودشانمنابعنفتیداشتندلذابریتانیاو

فرانسهمثلدوقدرتمندجهانخودرافاقدذیسهمبودندرنفتمیدیدند.لذاهردوبرایاشغالچاهاینفتدرپیبهانهبودندتاباروشنکردنشعلهآتشجنگبتوانندبهنیتشوموپلیدخودجامه

عملبپوشانندوبرکشورهاینفتخیزتسلطیابند.

آلمانیاهمکهدوستیمحکموناگسستنیباعثمانیهاداشتندوازنظرسربازیهمبسیارباقدرتومجهزوپیشرفتهبودندونیزمیخواستندقدرتخودشانراوسعتبخشند،لذادسستجاتبسیارازآلمانیهارابهاطرافدریایقزوینگسیلداشتندوشروعبه

ساختندوراهقطارنمودند.

ایندوراهعبارتبودندازراهقزوینودیگریخلیجفارس،وقتکهآنهاتشخیصدادندکهتمامشدنایندوراهقطارموجب

قدرتمندشدنآلمانیهاواشغالهردومنطقهخلیجودریایقزوینمیشود،درپیآنبریتانیاوفرانسهوروسیهاحساسخطرکردند

وبهبهانهتغییرمرزهاآتشجنگافروختند.

باوجوداینکهعثمانیمیکوشیدازدرگیرشدنبجنگخودرادورنگهدارندامادربدوشروعجنگبریتانیاوفرانسهدوافسر

خودشانراباسامی"سایکسوپیکو"براینقشهتازهدرخاورمیانهمأمورکردندوآندوافسرباتهیهیککروکی،خاورمیانهرادرمیان

خودشانتقسیمنمودند.

بعدازدرهمپاشیدگیامپراتوریعثمانیوآلماندرجنگاولجهانوآتشبس،دوزوکلکسیاسیواقتصادیفیمابینفرانسهو

بریتانیابرایاشغالنمودنمنابعنفتدرکردستانبکارگرفتهشد.اماچونانگلیسهادراینکارمهارتبیشترداشتهوماهروچابکتربودندونقشهتازهبرایخاورمیانهکشیدندوتماممنابعمعادن

نفتخاورمیانهرازیرقدرتخوددرآوردندوبرآنمهرتسخیرزدند.

تشکیلدادندولتعیراقورلنفتدرپیریختنآن

ازدرهمگسیختنوازهمپاشیدنامپراتوریعثمانیوتهیهپسنمودنکروکیازناحیهانگلیسیها،هرسهاستانبصره،بغداد،و

موصل،درزمانعثمانیها،همینعراقامروزرابوجودآورد.

استانموصلبهعلیایعراقوکردستانامروزگفتهمیشودالبتهنفتآنناحیههمنقشبسزاییدرتاریخاقتصادداشتهبدینجهت

الزممیدانیمبحثکوتاهازپیریزیعراقامروزرابنمائیم:ناگفتهنماندکردستانفعلیعراقیکقسمتازهمانکردستان

مـیالدیدربینامپراتوری1514اشغالیاستکهدرجنگچالدرانایرانوتورکیهتقسیمشدهبود،پسازجنگجهانیدومدراثر

سیاستانگلیسوفرانسهیکقسمتآنبهعراقالحاقگردیدوکهعبارتاززمینهایحاصلخیزوپربرکتآنبود،بویژهدر

زمانهایقدیمبهجهتداشتنچشمهسارهایمتعددکوهستانیونیزوفوررودخانههایکوچکوسرسبزیبرایپرورشدامها،یکیازمنطقهکمنظیرکشاورزیومراتعدامداریبشمارمیرفتو

نیزدورودفراتچشمطمعستمگرانرادرطولتاریخبخودجلبکردهاستومیتوانیمزنجیرهایازحملههایخونینبهاینمرزوبومرانامببریمکهعیبارتانداز:...سومریها،آشوریها،رومها،

روسیه،مغول،تورک،وفارسوعربکههمهدرمیادینکردستاندرجنگوگریزبودهکهآناندرآنکشتوکشاربجانومالی

کردهایبومیاینمیهنباستانیدهستبردزدهوبشکلیاغیوطاغیحکومتکردهاندوساکنانکردستانرابیمحاباازوجدانوکرامتانسانی،بطرزوحشیانهازدمتیغبیآمانخودگذراندهاندو

هدفکثیفخودراهمانااشغالکردستانبزرگوبهویرانیکشاندنآنبودهاستبابیشرمیپیادهکردهاندوقسمتاعظمآنتاجنگاولجهانیدرتصرفامپراتوریترکیهبود،وضمناینکه

یکقسمتآنبهخاکعراقضمیمهشد،قسمتیهمبهخاکسوریهالحاقگردیدواماآنچهدرجنگچالدرانضمیمهخاکایران

شدهبودبعالوازبخشێکوچکآنکهدرانعقادپیمانگلستان

انضمامخاکروسیهتزاریگردیدبقیهدستنخوردهضمیمهخاک(1.)ایرانماندهاست

بعدازپایانگرفتنقرننوزدهمنفتنیزدرزندگیاجتماعیرنگوبوئیذخایراقتصادیبهخودگرفتوباردیگرکردستاندچار

معرکهوحملهبیگانهگانواقعشدودرتماماینگیرودارچهارهزارسالهادوارگذشتهکردهابهپلعبورقدرتهایبزرگتبدیلشده

بودندومسنتریناشغالگردراینقسمتازکردستانعربوترکهستندکهبناماسالممتعصبونژادپرستتابهامروزفرمانروایی

مناطقیادشدهرابعهدهدارنددرپایانقرننوزدهمسهقدرتمندبزرگجهاناعمازآلمانوعثمانیتشکیلشدهبودوازکشورهایهمپیمانمثلبریتانیاوفرانسهوایتالیا،وکشورسومنیزآمریکا

بود.مسئلهقدرتمندشدنهریکازآناندرحالپیشرفتبودننفتهمجرقهاینآتشراشعلهآورمیکردوهرکدامبرایاستیالو

حاکمیتخودبرمناطقنفتخیزبرنامهویژهداشت.

سرازیدشدننفتکردستانازکوهها

ازدیادنفتکردستانسفالوجوشیدنوفورانجویبارهاینفتیدرکوهستانهاموجبپیشوازیازبرنامههایمتخصینآنانواز

سویدیگرشعلهآتشجنگرادرمنطقهروشنمیکرد،مخصوصادرمیانعثمانیوهمپیمانانشان،زیرادرآنموقعپنجمنبعنفتیبشکلچشمهدررویاینکرهبزرگخاکیکشفودرحالخود

جوشیدنوفورانبود،کهیکیازآنهاکردستانسفالبود.

امامتأسفانهدرموقعجنگ،ومنافعدولتهاهاازنفت،کردهاسرگرمیصوفیودراویشیوعارفیبرایعثمانیهابودندوازاقتصادنفتوصنعتوبازرگانیبزرگچیزینمیدانستندویا

نمیخواستندبفهمند،تااینکهخودرابهمالکوصاحبنفتبشناسانندوجداییوممتمایزبودننژادخودراازعربوترکدرکنمودهواعالمکنند،درحقیقتتنهادردینومذهبترکواعراب

(2.)خودراخالصهکردهبودندوبهخرقهشیخافتخارمیکردند

امادولعرببراینجاتکشورشاندینراکنارگذاشتندوازهمپیمانانخودپیشوازیکردندوباآنهادرصددقراردادهایبزرگو

سنگیناقتصادیبرآمدندوتوانستندبواسطهنفهمیدنکردهاکشورعراقامروزراتشکیلبدهندوبراینسرزمینحاکمومختار

وفرمانرواباشندوحکمبرانند.بطوریکهمیدانیمشریفحسینمکهازطایفهمعروفقوریشهایوخانوادهپیغمبربود،براینجاتملتعربازدستترکهاوبیرونآوردنوطنشازدستترکهابا

انگلیسهاهمدستوهمپیمانگردیدوبهتوسطآنهاکشورعربراازدستعثمانیهابیرونآورد،امارؤسایکردبرخالفشریفمکه

باعثمانیهادردادنفتوایجهادعلیهانگلیسهمعقیدهگشتندو(3.)اعالنجنگنمودند

آنموقعهمدروسطوپائینعراقنفتکشفنشدهبود،بجزآنقسمتازکردستانکهپسازدرهمپاشیدنامپراتوریعثمانیبه

عراقضمیمهشدهبود.

قبلازجنگاولجهانیکشورهایهمپیمانانسانهایخبرهومتخصصونمایندگانمخصوصخودشانرابهمنطقهفرستادهبودندوتماممناطقنفتخیزرادرکردستانپائینمشخصکردهبودند،و

بااکثرجناحهایدیگردربارهوضعاجتماعیوعلمیکوردهادرارتباطبودهوآنانرادرمقیاسبانظرپردازیبسنگمحکزدهبودند،کهنمونهاشدرنامهای"مارکساکسدا"آشکارمیگرددکه

برایدولتبریتانیانوشتهاستکهدرکتاب:SHADOWOFHISTORYKURDISTANINTHE

منتشرشده.

رؤسایکردهمدرآنزماندودستهبودند:

مشایخومسلمانانتندرو،بدیهیاستهیچکدامازاینهاهم-1آمادهنبودندعلیهترکهایعثمانیبابریتانیاهمکارینمایند.

دستهدومعبارتبودندازفئودالومیروبیگ،کهعثمانیهاآنانرا-2بهطمعثبتزمینکشاورزیبنامشاناجیرنمودهوآلتدست

خودقراردادهبودوازایشاناستفادهنامشروعمینود،بدینجهتآنهانمیخواهستندازقدرتعثمانیهاکاستهشودزیراطبیعیبودکهباضعفدستگاهحکومتعثمانیزمینهاراازدستمیدادند.

بعالوهازاینهایکدستهازکردهاییادشدهباالمواجببگیرحکومت(4.)عثمانیبودندورلخودفروشیرادرکردستانانجاممیدادند

ازطرفدیگرنمایندههمپیمانانزمانکهدردورنجوفالکتباریارامنهوآشوریانراکهبهتحریکدولتعوثمانیوبدستکردهاانجاممیشد،میدیدند.ازآنهاکینهدردلمیگرفتند.امااعراب

برعکسکردها،آرزویشانازبینبردنحکومتعثمانیهابوو،زیراآشوریهاوارامنهیکهدرمیاناعراببودندزندگیشانبمراتببهترازارامنهوآشوریهایبودکهدرکردستاناسکانداشتند.

اینمواردومنافعومصالحشخصیموجبشدکهبریتانیابیشترازاعرابنزدیکیکندودرپایانپیماننفتکردستانراباآنهامنعقد

نمایدوآنانرابهمالکوصاحبنفتکردستانبشناسد،کهدرصفحاتدیگراینکتاببطورمشروحازآنیادخواهیمکرد.

کرکوکوبابهگورگور

ThenorthernKirkukfield,firstdiscoveredin1927,formsthebasisfornorthernIraqiOilproduction.Kirkuk,withanestimated8.7billionbarrels

ofremainingreserves,normallyproduces35oAPI,1.97percentsulfurcrude,althoughtheAPIGravityandsulfurcontentbothreportedlydeterioratedsharplyinthemonthsjustprecedingthewar.Kirkuk's

gravity,forinstance,haddeclinedtoaround32o-33oAPI,whilesulfurcontenthadrisenabove2percent.

"بابهگورگور"باارزشتریننفتدردنیاشناختهشدهکهدرجوارشهر"کرکوک"قرارگرفتهاستوخاکشآشکارارنگوبوئینفتمیدهدوثروتمندترینذخایرنفتیاست.معادننفتکرکوکیکی

ازطویلترینمعادننفتیجهانبشمارمیایدوهرشئبخاکشبخوردبالدرنگآتشمیگیرد.

واینموجبشدهکهدرزمانهایقدیمدرکرکوکچندخانواردرخانههایخودشانچاهنفتبزنند،سپسدراوائلکارکهارزشنفتمعلومگردید،عثمانیهاشروعبهتصرفواشغالنواحینفت

بیشترین1888خیزنمودندوسلطانعبدوالحمیدعثمانیازسالمناطقنفتی"تهلهعفهروکرکوکوبغداد"رابنامخودوترکمانهاثبتکردوبهرهاقتصادیوحقمالکیتمنطقهایرابرایخودو

(5.)ترکمانهامشخصنمود

1921حوزهیرانی21دریکیازگزارشهایوزارتخارجیبریتانیادرنشاندادهشدهاستکهعثمانیهاباهمکاریکارشاسانآلمانی

مشغولکندنچشمههاینفتزاخۆ،گرمتلی،بالتوزو1800درسالقهالینفت،شدهبودنددراوائلازنفتبجهتسوختنوروشنائیوگرمیاستفادهمیکردندبعداکهمحلنفتخیزراعمیقترنمودهو

گالوننفتاستخراج10000بشکلچاهکندند،توانستندروزانهنمایند،آلمانیهاهمبعلتهمپیمانیباعثمانیانبیشتردرمناطق

تداخلداشتندوخودراقدرتمندترکردندبویژهبعدازوسعتبخشیدنبهمسائلاقتصادیآنهمبعدازکشیدنراهآهنازبرلینبهترکیهوبصرا،وکویت،واینخطهمآشکارابمنافعبریتانیا

ضررمیرساند،زیراراهآمدورفتبههندستانرامیگرفتوسپسخیلیآساناینامکانرابرایآلمانممکنمیساختکهعراقو

ایرانرااشغالوبتصرفخوددرآوردوسلطهخودرابرآنان(6.)تحمیلنماید

درهمانموقعبریتانیابهوسیلهآنکمپانیکهدرایرانبنام"انگوپیشنه"بکارگماردهبودنفتاستخراجمیکرد.بهدنبالموفقیتکمپانییادشدهبریتانیاقبلازجنگدومجهانیپنجاهدرصدنفت

کمپانینامبردهراخریدارینمودوتمامکشتیهایجنگیخودراکهتاآنموقعبازوغالسنگکارمیکردندبهنفتوگازتبدیلکرد.ودرکنارآنبرایحفظطریقهنفتازآبادان،الزمدانستکهعراق

راتصرفواشغالنماید،لذابعدازدوسالونیمجنگوکشتهخودرابه1917سربازوافسرتوانستدرماهسوم98000شدن

لشکربریتانیاشهرکرکوکراهمبه7/4/1918بغدادبرساندودرتاریخ(7.)تصرفخوددرآورد

بوینفت"باباگورگور"بریتانیاراواداشتکهچشمطمعبرکرکوکبیاندازدوآنرابهمنبعاقتصادویژهخودشمحسوبنماید.

پسازسپریشدنچندروزازآتشبسفیمابینعثمانیهاوشهرموصلرابدوندرگیری3/10/1918متفقین،بریتانیادرتاریخ

مسلحانهتصرفکرد،بدینجهتکهدرموقعآشتیموصلاشغالشدهاست،ترکههاموصلرابهملکخودشانمیدانندو

درنظردارندازآنطریققسمتیازنفتکردستانسفالرابرایخودبگسالنند.

گلبنکیانوپڕوژهنفتکردستان

گلبانکیان،ارمنیبوداماشناسنامهیعثمانیداشتوساکنکشورپرتغالبود،نامبردهآگاهیتمامدربارهنفتواقتصادآنومناطقنفتخیزداشت،اینموجبشدبودکهسردمدارانوسیاستمداران

وقتبهچشممتخصصباوبنگرندواورادرردیفخبرهبحسابآورند،زیرااودرموردجغرافیاوشیوهاقتصادیواجتماعیکردو

(8.)کردستانهمبسیارمجربوداراییآزمونبود

همچنانکهقبالاشارهکردیمقبلازجنگاولجهانیآلمانوعثمانیباهمارتباطبسیارعالیومحکمداشتندومتفیقادرمعادنوچاهاینفتدخلوتصرفنمودهبودندوچاهای

معمولیهمدرآنهازدهبودندوحتیباتوسلباینتفکرتوانستهبودندمایحتاجخودرااعمازروشناییازاینمنبعتأمینبکنند،واینمهمموجبشدکهدولتآلمانباکشیدنراهآهنازدریای

کیلومترایننواحی70عرضوسطتاکویتازطریقکردستانبهرابهمالکیتخوددرآورد،ودرایناثناگلبانگیانپروژهنفتخود

راساخت،وآلمانیاقبلازهمهپشتیبانیخودراازاواعالمکردندو

بانکمرکزیآلمانرانیزوادارنمودندتادراینپروژهعمالشرکت20000نمایدوبانکمرکزیهمکهبهاو)دوتشبانک(میگفتند:با

(9.)پاوندمشارکتخودرادرآناعالمنمود

پسازآنکه"ولیمیاسترالیایی"درموردکشفنفتدرشرقیایرانموفقیتبدستآورد،گلبانکیانفکرپیشبردنوبزرککردنشیوهچاههاینفتبهکلهاشخطوورکردکهعثمانیهاوآلمانیهادرخاککردستان)استانموصل(ازآنهانفتاستخراجمیکردند،

طرحاستخراجنفترابا1903وایننکتهموجبشدکهدرسالموافیقتسلطانعثمانیبدستآوردوآنرابهپیشببرد.عثمانی

هانیزطعمنفتاستانموصلراچشیدهبودندواطالعکاملازمناطقنفتخیزداشتند،وآنیکیازعواملمحرکپشتیبانیکردنازطرحگلبانکیانبود.وگلبانکیانهمتوانستبهسرپرستیآنان

پشتیبانیبریتانیاوآلمانوایتالیاوامریکارابدستآورد،اینچابکومهارهتوهوشوذکاوتموجبگشتکهاورابهلقب"فایف

بهرهنفتیعراقباوتعلق5%پیرسنتی"مفتخرنمایند.زیرامیگرفت.

گلبانکیانپسازکوششوتقالیزیادازطریقاقتصادیوسیاسیمقریبرایاقتصادیپروژهاشتهیهنمایدو1912توانستدرسال

چندبازرگانبزرگبریتانیاییوهلندیوآلمانیدرآنمشارکتدهدوباتوسلبهحقاستخراجنفتکهازعثمانیهابدستآوردهبود

،بسازدوهمه(TPC)یککمپانینفتیبهنامکۆمپانینفتترکییک1914پاوندیئیسترلینگتوانستنددرسال80000باهمباسرمایه

کمپانیدرلندنبنامخودثبتکنندوبدینطریقصاحبسرمایه(10)کالنشوند:

پاوندانگلیسی:20000هلندیوانگلیسیSHELL-کمپانی128000-بانکیوطنوترکی220000-گلبانکیانمرکزالمانی312000-گلبانکیان)شناسنامهعثمانی(4

اختیارآلماندرمنطقهبهجانبداریعثمانیبهسویقدرتمندبودنگامبرمیداشت،بویژهبعدازکشیدنراهقطارکهبرلنرابه

کویتمتصلمیکرداینترسوواهیمهبرایبریتانیایکیازعاملبرپاکردنجنگیاولجهانیومستقیمادرپروژهگلبانکیان،تأثربرداربودوآنراتاپایانجنگبهعقبانداختوباپیروزیوغالبشدنکشورهایمتعهدوهمپیمانبرعثمانیها،مناطقزیرحکمواختیاراتومحصولوعایداتوبهرهآنانعمالزیر

(11.)دهستبریتانیاقرارگرفت

بریتانیاوفرانسهوروسیهدربحبوحهجنگبفکرتقسیمکردنامپراطوریعثمانیافتادندوقتیکهدرجنگپیروزشدنددرتاریخ

مایکسایکس،نمایندهبریتانیاوجورج1916مارس17و15بیکو،نمایندهفرانسه،طرحتقسیمکردنامپراتوریعثمانیراتهیهوآنرابهپیمان"سایکسپیکو"لقبدادندوسپسآنرابرایامضابهشهر"پتروگراد"بردند،سرانجامضمنمذاکرهبادولتقیصر

رومهرسهدولتابرقدرتآنراتنفیذکردندوبرطبقپیمان(12.)نامبردهاستانموصلبهفرانسهتعلقگرفت

"اکتبروسقوطرژیمقیصریدرروسیه،پیمان17باشروعانقالب"سایکسپیکو،ازازرشافتاد،باتوجهباینکهبریتانیاوفرانسهنمی

خواستندروسیهوآمریکادرنفتاستانموصلمشارکتنمایند،میالدیدرشهر"فرسای"نشستیدیگرینمودند1919درماهمارس

وپیمانفرسارامهرنمودند،دراینپیمانسرزمینهایکهازدولتعثمانیگرفتهشدهبوددربینخودشانتقسیمکردندوبار

(13.)دیگراستانموصلبهفرانسهتعلقگرفت

امریکابعدازپایانگرفتنجنگاولجهانیمدعیبرمشارکتدرنفتاستانموصلشد،ویلسونرئیسجمهوریآمریکاازسال

پارهایقوانینتازهراجعبهمشارکتدرنفتعراقبهتصویب1918(بودکهبموجباینOPENDOORرساند،یکیازقوانینیادشده)

قانونشرکتهایآمریکاییمجازبودنددرهرنقطکهتمایلداشته(14.)باشنداقدامبهاستخراجکنند

استادمحمدهاوار،درکتابزندهیادشیخمحموددرجلددوموصفحهبریتانیابه1921(ماهدوازده.C.O-730-16میگوید:مدارکشماره)

تفصیلازاوصحبتبمیانآوردهکهچگونهانگلیسیهاازینوحشتکردهوترسیدهبودندکهاگرفرانسویهاوآمریکایهاباترکهابه

توافقبرسندوترکهاامتیازنفتموصلرابهآنهابدهندآناننیزهکماریترکهامیکننداینهمموجبجنگوجدالدرمنطقهو

دردسربرایبریتانیاخواهدبود.

مدارک)114ازطرفدیگر"استادهاوار"نوشتهاستکهدرصفحه(آمدهاستکه:برایمانثابتشدهکهکمپانینفتی6344-2/5/1921

استانداردآمریکاییدراستانموصلموجبآشوبگردیدهاست.هرچنداینکمپانیدولتینیستامادولتآمریکامخالفآناستکهچاههاینفتیدردستبریتانیاویااعراببودهباشد،بلکهمایل

استکهکلیهچاههاینفتیدریداختیارکردهابودهباشدومیخواهدهرچهزودتر"پیمانسور"اجراگردد.

درآنموقعمعلومبودکهتجربیاتانگلیسیهادربارهنفتخیلیبیشترازفرانسویهابودهاست،زیرابریتانیامدتچهارسالجنگدیپلوماسیروسوآمریکاوترکواعرابرابرایدورشدنشان

ازاستانموصلبهوسیلهفرانسهکردوپسازآنکهکشمکشفروکشنمودباریدیگربریتانیاوفرانسهباهمدرشهر)سانریمودا(

نشستند.

خواستهبودیکقسمتاز"دوتشبانک"رابهوبدهدوTPCآلمانازهردوطرفبراینموافقتکردندکهاستانموصلبهبریتانیاداده

همبهفرانسه20%کمپانینفتترکیبهاوتعلقگیردو70%شودونیزبهمالکزمینمختصشود،هرچنددرآنموقع10%دادهشودو

معلومنبودکهکدامیکاز)کرد،عرب،ترک،وآسوری(مالکزمینپیمانیراامضاء12/4/1920شناختهخواهدشد.بنابرایندرتاریخ

کردندونامشراپیمان)سانریمو(گذاشتند،فرانسههمبدانراضی(راهبدهدکهلولهنفتازعراقبکشدوازطریقTPCبودکهبه)

سوریهبهدریایسفیدببرد،پیمانبه"سازمانملل"فرستادهشد(15.)آنانهمآنراتائیدکردند"

امریکاوایتالیاکهراضیباینپیماننبودندنارضایتخودراصراحتااعالمکردندزیرابرایآنانهیجگونهسهمیدرنظرگرفتهنشدهبود،باتوجهباینامرآمریکاهمهیچگونهارزشواعتباریبرای

)عهسبهاالمم(قائلنشدزیراپیمان)سانریمو(خالفتمامقانونتازهآمریکابودوایننکتهموجبشدکهویلسونرئیسجمهوری

(16.)امریکاکتیبانارضایتخودرااعالمنماید

پسازموافیقتبریتانیاوفرانسهدرپیمانسانریمو،"گلبانکیان"ازدولتعراقدرخواستکردکهسهمیکهبرایشتعیینکردهاندرضامندخودرااعالمکند،دراصلاوراتهدیدمیکرددرصورتعدمتوافقویبادولتترکیهواردگفتگوخواهدشدوسهممشخصشدهاوراباوخواهددادومتذکرمیشدباتوجهباینکهتوافقنامهزمانعثمانیرانیزداردطبقمندرجاتآنمیتواندنفتاستخراج

نماید.

ناراضیبودنآمریکادرپیمانسانریمو،پروژهگلبانکیانرابهعقبانداختوبریتانیاوفرانسهوگلبانکیانمجبورشدنددرمقابلآمریکا

سرتسلیمفرودآورندواورادرنفتمشارکتدهند.

SIR"گلبانکیان"و"سیرولیمی")1921اینبودکهدرسالWILLEAMTYRELآمریکاییباهمنشستندودرایننشستآمریکایها)

درخواستمشارکتدرنفتکردستانرامیکردندکهبدان"میسوپوتاما"میگفتند،یعنیاستانموصل.بعدازنشتنوگفتگوی

SIREYRECROWEزیاد،معاونوزارتخارجهانگلستانکهنامش""بوداعالمکردکهانگلستانمانعمشارکتآمریکادرنفتو

(17.)استخراجآندراستانموصلنخواهدبود

پسازاینکهبریتانیاچراغسبزبهکمپانیهایآمریکایینشاندادوراهمشارکتدراستخراجنفتکردستانبرایشانبازگذاشت،آندهستهازکمپانیهایآمریکاییکهدرصفحاتپیشینآمدهاست

آمادهگیخودرانیشاندادندوباکمپانیهایترکیهبجهت:)مشارکتواردگفتگووشدند.اسامیشانبشرحزیرمیباشند

18)

1-GULFCORPORATION

2-STANDARDOILCOMPANYOFNEWGERSEY

3-STANDARDOILOFNEWYORK

4-ATLANTICREEININGCOMPANY

5-MEXICANPETROLINGCOMPANY

6-SINCLAIRCONSOLIDATEDOILCORPORATION

7-PANAMERICANPEPROLEYMANC

8-NERESTDEYELOPMENTCORPORATION

ازاینمشارکتبیرونآمدو1923درسالMEXICANکمپانیسهامهاراPANAMERICANPETROLEUMANCکمپانی:

برداشتوکمپانی:NERESTDEYELOPMENTرابرایبگردشدرآوردنکارهابکار

گرفت.آمریکاییبجایکلیهکمپانیهایآمریکاباکمپانیهایSONGکمپانی

برایاستخراجنفتکردستانواردگفتگوشدوبهTPCنفتیترکیفقطدردوازدهTPCپیشنهادکمپانییادشدهکمپانینفتیترکی

192فرسنگمربعدرکل16قطعهزمینکههرکدامبهمساحت(فرسنگ159000فرسخمربع،حقاستخراجنفتراداشتهباشد،)

مربعدیگرهمبهاجارهبهبقیهکمپانیهایدیگردادهشود،اماگلبانکیانباایندرخواستموافقنبودزیرااستخراجنفتازتماماستانموصلراازحقوقخودبهشمارمیآوردوحققانونیخودمیدانست.سرانجامنزاعبرسرنفتباکمپانیهاوآمریکایهاو

گلبانکیانهمچنانباقیماندتااینکهگلبانکیانباعراقسازشنمودونفتاستخراجکرد،کهدرصفحاتآیندهاینکتابازاوبهتفصیل

سخنبهمیانخواهیمآورد.اولینپادشاهعراقفیصلپسرشریفحسینمکهاست.

مالحظات:درکتابکردستانوکردنوشتهدکترعبدولڕحمان))قاسملو،ترجمهفارسیطعتیقیآمدهاست:امپریالیستهاموفق

ازطریقیکهمهپرسییکیازخاندان1921اوت23شدنددرسلطنتیشخصیبنامفیصلرابهپادشاهیعراقمنصوبکنند.شایانتوجهاستکهکرکوکمخالفانتصابفیصلبودومردم

((سلیمانیهنیزاساسادررفراندومشرکتنکردند.مترجم

آنکهجالبوموردتوجهمیباشدایناستکهتمامکمپانیهایکشورهایغربیدرمیانخودشاندرصددحقهونیرنگعلیه

یکدیگیربودندتاکالهسرهمدیگربگذارندازطرفدیگردولتعراقنمیرفتونیزگلبانکیاننمیخواستTPCزیربارامضاءپیمانبا

هیچگونهپیمانیباکمپانیهایآمریکاییمنعقدوتنفیذنمایدتابادولتTPCاینکهباعراقپیماننبندد،ودرگفتگویدومکمپانی

عراق،گلبانکیانباهیچکدامشانبهتوافقنرسید،مجورشدکه(از1923-3دستبدامندولتبریتانیابشودوآنهاهمدرماهسوم)

تائیدکند،TPCدولتعراقدرخواستنمودندکهپیشنهادکمپانی(19.)بهرهومحصوالتنفتبرایدولتعراقبود20%کهعبارتاز

استانکردستانامروزعراق4استاننفتخیزموصل،کهیکیازاست،اسلحهایبوددردستبریتانیابرایبهزانودرآوردنعربوترکوکرد،وهرکدامازاینسهنژادبیشتراظهاربندگینسبتبهبریتانیامیکردپیماننفتبااوامضاءمنعقدمیگردیدومالک

نفتاستانموصلشناختهمیشد.لذادربیناینسهگروه،عرببیشترازخودچابکیوچاپلوسینسبتبهبریتانیانشاندادهندو

بدینوسیلهتوانستندبرنفتاستانموصلمسلطگردندوخودرابهمالکنفتکردستانمعرفیکنند.

همچنانکهدربخشنفتایرانازاویادخواهیمکردبریتانیادراستخراجنفتدرکردستانشرقیمستدامبودکهبهکرمانشاهو

مسجدسلیمانمیرسد،بریتانیادرایراندرزیرچتریکمپانی1923"انگلوپیرشن"نفتاستخراجمیکردوکمپانییادشدهدرسال

در"خانهقین"یککمپانیساختوبنامکمپانی"خانقین"شروعبه.)کارکردونفتراازمعادنمرزعراقوایراناستخراجمینمود

20)

فرسنگی25چندینچاهدر1925کمپانیانگلوپیرشن،درسال"خانقین"کندوبرایتأمینضروریتهایهمهجانبهپاالیشگاهیبررود"الوند"ساخت،کهفیصلدرافتتاحآنبناماولینپاالیشگاه

عراقدرخاککردستانحضورپیداکرد.

همچنانکهدرکتابکردستانونزاعومصالحدرصفحهیکمبهتفصیلازآنبحثنمودهامدرآناثناشیخمحمودبرزنجیوشیخاحمدبارزان،بابریتانیادرگیرجنگبودند،جنگآنانمتأسفانهبهمنافعومصلحتآتاترکوملکفیصلوپادشاهایرانتمامشد،

زیراژنرالبریتانیاییباآنانواردبحثومذاکرهمیشود.اماآنهابههیچنوعازنفتکردستانومعاملهمتقابلحرفیبمیاننمیآورند.

باتأسفبسیاربایدگفتآنوقتسرانکردازرمزآمدنبریتانیابهکردستانچیزینفهمیدهبودندونیزهیچگونهاطالعاتیدرمورد

نفتنداشتند،تاآنرابهبرنامهاستقاللدراستانموصلتبدیلنمایند،اینبودکهاعرابباسوءاسفتادهازموقعبراستانموصلمسلطگریدهوسلطخودرابرآناستاننفتخیزتحمیلنمودندو

نفتآنجارانیزمتصرفشدند.

بطوریکهدرصفحهدوماینکتابمشروحادرمورداستانموصلوالحاقآنبهاستانبغدادسخنرفتهنگامیکهنزاعموصل

هیئتیرابه27/2/1925و/16/1به"سازمانملل،ارجاعشد.آناندربغدادواستانموصلبجهتجمعآوریرأیمردموبویژهساکناناستانموصلفرستادند،اماهمانهیئتمحرمانهدولتعراقرا

مطلعنموداگرراهبهکمپانیهاینفتترکی،جهتاستخراجنفتازعراقندهند،سازمانمللآمادهنمیشوداستانموصلراضمیمه

(21.)عراقنماید

زیرادولتعراقآنوقتازطرفسازمانمللبطوررسمیشناختهنشدهبود،ملکفیصلوطرفدارانشمیدانستندکهاستانموصل

بسیارذخایرنفتداردودرآمدکالنبرایآیندهدولتآناندارد،بدینجهتتصمیمسازمانمللراتائیدکردندوباکمپانیهای

نفتیترکیتوافقکردند،زیراآنهاهیچگونهمتضررنمیشدند،زیرانفتیکردیبودکهآنهامیفروختند،باخودگفتندباشدچه

اشکالداردکهپیمانراامضاءکنیمسپسبهانهبرایشانخواهیم20%بهدولتعراقاعالمکردندکه5/3/1925جست،اینبودکهدر

مالکانهنفتازکمپانیترکیبداناختصاصخواهدیافتاماحق(22.)ندارددراجرایپروژهوادارهآنمداخلهنماید

بعدازاینکهدولهتعراقباسازمانمللوگلبانکیانبهتوافق/5/6رسید،کوشیدکهنزاععراقوترکیهراحلبکنندلذادرتاریخنوریسعیدنخستوزیرعراقازترکیهبازدیدبعملآوردوبا

ترکیهدرموردموصلواردگفتگوشدوتوانستاوراراضیکندکهنفتبمدت10ازموصلدستبردارددرمقابلبرطبقتوافقنامه%

سالبهدولتترکیهدادهشود،ومتقابالترکیهنیزخطبروکسل25راتأئیدکندکهمرزعراقوترکیهراترسیممیکند.کمالآتاتورکمیدانستتااینکهدستازاستانموصلبرندارددولتبریتانیا

دولتاورابهرسمینخواهدشناختونیزازاینخوفداشتکهکردستانترکیهراازدستبدهد،بدینجهتمجبورشدپیمانیاد

(23.)شدهرابادولتعراقامضاءکند

پسازاینکهگلبانکیانباعراقبهتوافقرسید،کمپانینفتترکیدرکرکوکدلکردستان،شروعبهکارکردننمود.درجشنوێژهای

باینمناسبتبرپاشدهبودباحضورملکفیصل15/9/1927کهدراولینچاهنفتدر"باباگورگور"زدهشدوامافورانآنبقدرزیاد

(24.)بودکهتایکهفتهنتوانستندجلوآنرابگیرند

15/9/1927اولینفورانوبهرهنفت"باباگورگور"درتاریخ.باآمادهبودنملکفیصل

وقتیکهگلبانکیانتوانستکمپانینفتترکیهرامالکنفتنماید،آمریکایهادرخواستهایخودشانراکاهشدادندوکمپانی:

EASTDEVELOPMENTCORPORATINNERحسابداریکلیهکمپانیهایآمریکایهاوذیسهمدرنفتعراقشدهبود.وگلبانکیانهمدریکنشست

موفقیتبدستآوردوباآنهابهتوافقرسیدکهکمپانیآمریکایی(25)نمایدTPCازطریق23,75%مشارکت

عبیدواللهداییملکدومنوریسعیدملکفیصلدوم

متفقینوتقسیمکردننفتکرددرآنبخشعراقفیمابینخودشان

پسازاینکهگلبانکیانوهمپیمانانوآمریکاهیچگونهاختالفدراینموردسرراهشاننماند،خودشانبایکدیگربهتوافق

رسیدندکهنفتکردستانرادربینخودتقسیمبنمایند،درسالباهمپیمانیمنعقدکردندکهبرایقبضهکردننفت1831

کردستانوادامهآندرتمامعراق،ونیزمصممشدندکههریکازکمپانیهاکهبخواهدنفتاستخراجنماید،الزماستوبایداز

انجامدهد،وناماینپیماننامهراخطقرمزگذاشتندوIPCطریق(26)سهامنیزبشرحزیرتقسیمگردید:

%23,75BRITISHPETROLEUMCOMPANY

%23,75ROYALDUTCHSHELLGROP

%23,75CAMPAGNNIEFRANCAISEPETROLES

%23AMERICANOWNEDNWREASTDEVELOPMENT

%5GULBNKIAN

TPCتعویضنامکمپانینفتترکیاز

IPCبهنامیکمپانینفتعراقیهمچنانکهدرباالشرحآنرفت،بعدازسقوطدولتعثمانیودستبردارشدنمصطفیکمالآتاترکازاستانموصل،ترکهادربرابردولسوگندخوردهازاقتدارافتادهبودندونزاعشانپایانگرفت.دولتعراقهمگلبانگیانرابرایتعویضنامکمپانینفتترکی

TPCبهکمپانینفتعراقیIPCتحتفشارقرارداد،گلبانگیانودارودستهاشنیزپسازپیروزیدراستخراجنفت"باباگورگور"

بجهتاستقرارمصالحومنافعخودوبهانجامرساندنپیماننفتشانبادولتعراق،درخواستدولتعراقراقبولکردندو

اسمآنراعوضکردند.1929درسال

"کرکوک"و"چهمچهمال"پشتیبانیخودشانمهندسینونویسندگانراازپروژههااعالمکردند

ساقطکردنایتالیاوروسیهازمشارکتدرنفتعراق

همچنانکهقبالبداناشارهشد،تمامسعیوکوششآئینودینوسیاستبرایبدستآوردنمنافعومصلحتشخصیوملی

میباشد،هروقتمنافعدرپیشپاسبزشدهیچکسدوستحقیقیوواقعیهیچکسنیستوهریکبنحویازانحاءباتوسلبهصغراو

کبراتراشیدنلقمهایچرببرایخودمیخواهد.

دولتهایایتالیاوروسیهدرجنگاولجهانیهمپیمانیبریتانیاوفرانسهبودنداماقدمتازهآمریکابرایمشارکتدرمصالح

خاورمیانه،طریقهتقسیممصلحتراتغییرداد،آمریکاآشکارادرخواستسهیمشدندرنفتعراقرامیکرد،وبریتانیاوفرانسه

نیزهرچندباآنمخالفبودندلیکننتوانستندجلوادعایاورابگیرند،لذاازرویمجبوریبااوبهتوافقرسیدندودرنتیجه

کشورهایایتالیاوروسیهراازسهامنفتساقطکردند.

روسیهکهسیستماقتدارشعمالگسستهبودمشغولخودسازیبودوبعلتجنگخانمانسوزوشورشاکتبروسردرآوردن

نمیتوانستچیزیبگوید،لذابیصداگردید.اما1917کمونیسمدرسال

ایتالیابااینراضینشدوازسعیدرمشارکتنفتعراقلحظهایغافلنبود.

باتوجهبهاینکهانگلیسبامشارکتآمریکادلخوشینداشتواختیارپیشگیریهمنداشتلذاسعیکردبامشارکتدادنایتالیاسهمخوددرنفتکردستانوعراقرااضافهکند،اینمهمموجبشدکهدولتبریتانیابطورمحرمانهباایتالیابهتوافقبرسد،وبا

نامدیگردریککمپانیاوراسهیمنماید.

یکگروهانگلیسیوایتالیایییککمپانینفتی1920درسالبرتیتشئۆیلدیڤهلوپمینت(براهانداختند.وبهBODمشترکبنام)

دولتعراقپیشنهادکردندکهآمادگیدارندپروژهنیمهتمامآلمانراکههمانا)خطراهآهن(ازطریقدریابرایوصلبغدادبهبصره

راادامهدهندونیزبرایپیداکردنذخایرنفتازهیچتالشوکوششمضایقهنکنند.

دولتعراقکهمستعمرهبریتانیابودآنراتأئیدکردودرسالاجازهBODموافقتنامهآنراامضاءکرد،دولتعراقبهکمپانی1923

کیلومتر12000سالدرمحدوده75رسمیدادکهمجازاستبمدتمربعدرشرقیباالیرودخانهدجلهکهمنطقهموصلرادربر

بهدولتIPC،20%میگرفتنفتاستخراجنمایدوبههمانشیوهتوانستدرIPCهمکاریBODعراقبدهد،اینبودکه

منطقه"تلهعفهر"ازچندینچاهنفتاستخراجکند،ودرکنارآنباهمکاریبعضازسرمایهدارانآلمانی،هلندی،فرانسوی،سویسی،

کمپانیدیگریراگشودندوبرایدستبردنبهنفتمنطقه"دستبکارشدواینکمپانینیزچاهیکندوMOFموصل،بهنام"

توانستنفتاستخراجکند،امابعلتبرخیمشاکلسیاسیوتکنیکیونامقبولبودننفت،کمپانییادشدهبطرفاضمحاللو

نابودیگامبرداشتوهیچکسهماورایارینکرد،اینموردراباMOFوBODسهمهردوکمپانیIPCباعثشدکهکمپانینفت

قهرماندستبردزدنبهIPCقیمتارزانبرایخودبرداردوباردیگر(27.)نفتعراقشد

دولتعراقوبهانهدرآوردنوکوششوتقالنمودنبجهتضبط

کومپانینفتیعراقیهمچنانکهدههامدارکنشاندادهاست،خانوادهشریفحسین

هاشمیودارودستهاشدرجنگاولجهانیبهجهتتصرفنفتکردستان،خودرابهمالکنفتآنجاقلمدادکردندوبهتمام

خواستهایانگلیسجامهعملپوشانیدند.

پسازآنکهبریتانیابخاطرخانوادهشریفحسین،کردهاوئاسوریهاوترکههاراازاقتدارانداختوسلطخودرابرآنهاتحمیلکرد،شریفرابرتختپادشاهیعراقنشاندوسازمانمللرامجبورکردکهدولتضعیفوفاقدقدرتعراقرابهرسمیبشناسد،

،شروعبهبهانهدرآوردنIPCدولتعراقنسبتبهکمپانینفتیرانمود،وسعی5/3/1925کرد.ودعویبرحذفپیماننامهمورخه

کاستهشودتااینکهخودشاندرIPCمیکردازقدرتواقتداراتاستخراجنفتاسبخودرابرمیسرهومیمنهبجوالندرآورندو

همهکارهآنباشند.

کهقراردادتازه24/3/1931تاتاریخIPCاختالفونزاعدولتعراقوفیمابینآنهامنعقدگردید،باقیماند.دراینپیماننامهتازهتصمیم

فرسنگمربع32000محقباشدکهدرمحدودهIPCگرفتهشدکهنفتاستخراجنماید،کهتماماستانهایموصلوبغدادوشرقی

سالتائید70دجلهرادرآغوشگرفتوتامرزایرانرفتوبمدتتصمیمگرفتبهدولتعراقپولقرضبدهدوIPCشد.درمقابل

(28.)لولهنفتعراقوبانیاسرابههزینهخودبکشد

درپیماننامهنو،بهدولتعراقاجازهدادهشدکهدوکمپانیخواهردرمحلهاییادIPCدوقلوبرایاستخراجنفتآمادهکندتااینکه

شدهکهبرایشمشخصومعلوممیگردداقتدارتمامداشتهباشد.

IPCپیماننامهراباعراقتنفیذنمودتاکارشناساننفت،نفتراکمپانی1938ازسعودیهوپائینعراقکشفکردند،اینباردرسال

BASRAPETROLEUM،ساختندکهبدانBPCنفتیبصرهرابهنامCOMPANYمیگفتند.وکمپانینامبردهحقاستخراجنفترادر،

بنامکمپانی1941عراقگرفتتااینکهکمپانیدومآناندرسال،بهکارگماردهشد.MPCنفتموصل

کمپانیمذکوراستقراریافتوحقنفتبیرونآوردندرعراقتا)بنامکمپانی1941(بهاودادهشد،وکمپانیدومنیزدرسال2013

(شروعبکارکرد.MPCنفتموصل)

(همحقاستخراجنفتدادهشدMOSULPETROLEUMCOMPANYبه)درجهتانزدیکبغدادوتاسال32کهازغربدجلهبطرفخط

(29.)،مستدامباشد2007

باکمپانینفت1931و1925دولتعراقبرطبقتوافقنامههایسالمالکانهخودرادریافتمیکرد،اماپسازاینکهایرانو20%عراق

باکمپانیهای50%سعودیهسیستمسهمیههاینفتخودرابهگفتبایدسیستمIPCنفتیتغییردادند،دولتعراقهمبه

تغیربدهندودرهمانموقعبعضازمردم50%پیماننامههارابه(30.)ببعد1950درخواستملیکردننفتمینمودندبویژهدرسال

ممهندسین"چهمچهمال"باآقایسردارپشدریدرکناریکچاهنفتدر"چهمچهمال"

وIPCکمپانینفتعراقی

برگشتنشبطرفکردهاهمچنانکهقبالازآنسخنرفت،نژادورنگودیندرنظربازرگانان

وکمپانینفتیموردبحثنیست،بلکهبازرگانانوکمپانیهاینفتی،دوستآنافرادهستندکهوسیلهآنهامصالحومنافعآنانحفظمیشود،واگرفهمیدندکهمصالحشانبطرفنابودیمیرودسعیمیکننددوستیتازهپیدابکنندوبهاینعلتمیخچادرمنافع

خودرامحکمترمیکنند.

پسازآنکهدرسالهایپنجاهکشورهایتولیدکنندهنفتعلیهکمپانیهاینفتیسیستمفیفتیفیفتیرامطرحکردند،

بهکشورعراقنیزبااینحربهکمپانیهاینفتیعراقراتهدیدIPCنمود.لذاازاینراهمنافعکمپانینفتیملیکردننفت

سیرصعودیخودراازدستدادوبطرفسقوطرفت.

بهیادمیآوردندکهایننفتIPCوقتیکهکمپانیهاینفتیمتعلقبهکردهااستلیکنآنهاازعربمیخرند،احساسبه

بیوفاییاعرابواعمالناشایستخودشانمینمودندوفکرجبرانازعربهابهمغزشانخطورکرد,تابلکهبتوانندزخمهایکردهارا

بکوشندتا1950التیامبخشند.ایننکتهموجبشدکهبعدازسالکردهارادرگهوارهسیاسیجااینکهازکردهانزدیکیکنند.و

اماباتأسفناآگاهیوعدمدانشسیاسیسرانکرددرآنبدهند.

موقعدرسیاستنفتوبازرگانیهایبزرگجهان،آنهاراازنفتکردستانمحرومنمود

کردهایبافرهنگومجربدرسیاستدرآنموقععبارتازدوطیفبود:یکیفئودالهابودندکهبخاطرمنافعشخصیدرخدمتحکومتجابرعراقطوقنوکریدرگردنداشتندوازحقوقملت

کردفاصیلهگرفتهوجیرهبگیردستگاهغاصبکردستانبودند،کهبجهتمقاممنصبکذائیچندروزهولختکردندهقاناناز

سیاستنفتبیخبربودند.

طیفدومکهروشنفکرانآنراتشکیلمیداندبعضاندامعضوشیوعیوبرخیحزبپارتیدموکراتکردستانبودندوهردوگروهکمونیستومارکسیستبودندودرتبلیغاتبرایشووری

خالصهمیشدندومراماشتراکیداشتند،آنهاهماطالعیازنفتدرحقیقتگوشیشانبدینمسئلهاصالبدهکارجهانینداشتند

.نبود.

مامجاللتالبانیکهآنموقعاندامکمیتهسیاسیپارتیبوددربرایبارزانینوشتهاستازآمریکابه5/10/1995نامهایکهدر

شیطاننامبردهاستوآنطورخودرانشاندادهاستکهعلیهاستایناستکهدرمجلهشمارهپنجکلتورکردیIPCنظریات

(31:)دمیگوی

بااشارهبهنامهمامجالل،کهنوشتهشدهاست،آمریکاوبریتانیاازسالهایپنجاهبهبعدمصرانهمیکوشیدندتااینکهازکردها

نزدیکیبکنند،امااینگروهروشنفکرکردپیشازایننزدیکی،مانعآنبودهاند.ایناستدرصفحهاولمجلهپیامکهسفارتآمریکاانتشارمیدادوآنهاآنرابهمجلهبدنام،ناممیبردند،دربارهبریتانیاهممیگوید:امپریالیستبریتانیاازطریق"گیوموکریان"

در"ههولیر"روزنامهایبنام"ههتاو")دهنگیراستی(منتشرمیکندوروزنامهیادشدهفعالهفتگیاستوقراربراینبودکنسولانگلیسدرموصلبهنام)صدایراستی(منتشرکند،وکیلمحمدسعیدکانی

مارانرابهسردبیرآنتعیینکند،حزبماازاولمطلعبرچنینتوطئهبودوپردهازرویآنبرداشتبعدامسئولکمپانینفت

کرکوکارتباطبا"قاسممهالافندی"گرفتوازاوخواستاز"هولیر"روزنامهایمنتشرکند.(

جالبتوجهاینکهپسازپنجاهسالهنوزجاللطالبانیکالهآمریکیبرسرمینهدورقصآمریکاییمیکند،تصورمیکندکه

آمریکاازاعمالوکرداراوخبرندارد.اگرمسئولینپارتیدرآنزمانازسیاستنفتچیزیمیدانستند،میتوانستنداختالففیمابین

کمپانینفتدولتعراقرابهپلمنافعومصلحتدربینکردهاوکمپانینفتتبدیلنمایند.

برایشمعلومشدکهاکنونIPCپسازاینکهکمپانینفتعراقینیزکردازسیاستچیزینمیفهمدوکسینیستبهصدایرساء

ایشانپاسخبدهدوفریادرسایشانباشد،مجبورشدتسلیمدستوربهرهمالکانهکنارگذاشته1952دولتعراقگردددرنتیجهدرسال

درآمدونفتدربینکمپانیودولت50%بشکل20%شدوبجایعراقحالتشراکتمساویونصفیپیداکرد.

برایاینکهازطرفدیگرسهمازدسترفتهخودراIPCکمپانی،1951جبراننمایددرصدداستخراجبیشترنفتگردیدودرسال

تن29,500,00""1954تننفتاستخراجکرد،وتاسال"8,400,000دینار1951،17,700,000دریکسال،سرانجامدرآمدعراقتاسال

(32.)دینارگردید68,400,000بالغبر1954بودامادرسال

1954تا1923درآمدروزانهمعادننفتپائینکردستاندرسالهای(33:)بشرحزیربود

معادنسالهادرآمدروزانهبهبوشکه

33001923نفتخانه

643.0871927کرکوک

18.4251939عینزاله

72.9361949الزمبور

8.5161952بوتمان

33.3871953بایحسن

توانستندگامبهگامدرآمداستخراجIPCوBOCوMOCکمپانیهای(34:)نفترابیشترکند

تننفتدریکسال،سالها45,0001923

123,00019274,000,00019353,250,00019423,780,00019434,250,00019444,620,0001945

16,000,0001952

30,000,0001956

ملیکردنچاهاینفت،دولتعراقرادچارضرروزیانبزرگیکرد،ملیتهایعراقیعنیبعثیهاوشوعیهاتمامامشغولبیرون

راندنقدرتبریتانیاوکمپانیهاینفتیشدند.

موقعبازکردنیکیازچاهاینفتدر"شیواشوک"

کودتایعبدالکریمقاسموبیرونراندنبریتانیاوآمریکا

میالدی1958ازعراقدرکودتایمصروسرکارآمدنجمالعبدالناصر،ساکنانخاورمیانهوافریقاراتکانداد،وناسیولیستهایاعرابرابطورکلیبیشترنمودوازهرطرفدرخواستتغییراتوبیرونراندنبریتانیاوفرانسه

میشد،اینبادبهعراقهمرسیدویکژنرالعرببنامدریکتغییراتوجابجای1958مرداد14عبدالکریمقاسمدر

نظامی،لشکرشرابهبغدادرساندوکودتاکرد.

زراستژنرالعبدولکهریمقاسم،وازچپژنرالمصطفیابارزانیدیدهمیشود.

برخیازشخصیتهایخانوادهملکفیصلمیگویند:عبدوالکریمقاسمعلیهملکفیصلوخانوادهاشایستادگینکرد،برایاینکهدراثناءکودتابهملکفیصلوخانوادهاشدستدرازنکرد،امابعثیها

وشیوعیهاراهکودتاراتغیردادندوبهنفعومصلحتخودشانملکفیصلوخانوادهاشراقلعوقمعکردند.

تاکنوندلیلومدارکتاریخیبدستهیچکسنیفتادهاستکهروشنومعلومنمایدآیاچهعواملوکسیعبدولکریمقاسمرا

بجهتکودتاتحریککردهباشد،شایددرآیندهدراثرکوششبرایمانروشنگرددآیاچهعواملوصاحبچهقدرتیدرپشتسر

عبدولکریمقاسمبودهاست.امادرپیمخالفتمیانعبدولکریموچنانبنظرمیرسدکهمحرکعبدولکریمقاسمهمانIPCکمپانی(35.)بودهباشدIPCکمپانی

دربدویکارژنرالعبدولکریمقاسمموضوعملیکردننفترامطرحنکرد،کمپانینفتهمبهرهاستخراجآنرازیادکرد،فقط

"میلیونتن27"میلیونتنبه"12در"کرکوک"از"1957سالی

اینمقداردرآمدکالنبرایکمپانینفت1959تغیرپیداکرددرسالIPC.وعبدولکریمقاسمبود

کمپانیمذکوردراوائلنظرهمکاریباعبدولکریمنیشانمیداد،بادولتتازهرویکارآمدهعراقزیرIPCاولیننشستکمپانی

تصمیمIPCنظارتومشارکتعبدولکریمقاسمتشکیلشدو"میلیونپاوندانگلیسیبجهتازدیادبهرهنفتو100گرفت"

استخراجآندرعراقمصرفبکند.

نفتبهشرحزیرصورتگرفت:

"میلیونتنبود.34بهرهنفت"1959درسال

"میلیونتنبود.57بهرهنفت"1960درسال

"میلیونتنزد.70سربه"1962درسال

قدرتمندشدنشیوعیهادررژیمعبدولکریمقاسم،خردهخردهراIPCاختالفونزاعدرمیانحکومتوکمپانیهاینفتی

آشکارمیساخت،رژیمعراقمالیاتبیشتربرکمپانیهانفتیفلسبهفلسارتقاداد،اینمهمموجبشدکه24بست،یعنیاز

استخراجنفتراکاهشدهد.BPCکمپانی

درآنزمانحزبشیوعیعراقخیلیپیشرفتکردهبودلذاتوانستراهمستقیمشورشعبدولکریمقاسمرابنفعومصلحتخودتغییر

بدهدورژیمرایکبارهبطرفروسیهبکشاند،زیراعبدولکریمراعلیهکشورهایغربوکمپانیهاعراقیتحریکمیکردونیزآنها

بودندکهنظرعبدولکریمقاسمرادرمورددعویکردهابرخودمختاریدچارسردرگمیکردندوبرادامهجنگدرکردستانمصرانه

پافشاریمیکردند،همچنانکهدیدیمکهاینسیاستنادرستنظرکمپانیهاینفتیواقوامعربحتیبعثیهاراهمنگراننمودبه

اتکاءبهایننکتههمهبفکرتغییرحکومترژیمقاسمبرآمدند.

سازمان"اوپک"تشکیلشدوعراقنیزعضو1960درماه)حوزیرانآنشد،بدینعلتکمپانیهایبزرگمیخواستندکهاستخراج

نفترادرعراقکاهشبدهند،امابرایشانممکننشد،زیراسناتورهایآمریکاییمخالفایننظریهکمپانیهاینفتی

ایستادند.

تشکیلدادنسازمان"اوپک"موجبخۆشحالیعبدلکریمقاسمگردیدزیرادرکنفرانسبغداد"اوپک"جانبکشورهایتولیدکنندهنفتراگرفتهبودوصراحتاگفتهبودکهالزماستوبایدخودشان

صاحبنفتخودشانباشند،بهاتکاءبهاینزیربنایمحکمراصادرکرد.که80قانونشماره1960عبدولکریمقاسمدرسالقدرتهردوخواهربصراوIPCاز50%بموجبمفاداینقانوون

موصلرادرزمینکهدریداختیارشانبودکاهشدادوباالخرهصدایملیکردننفتداشتلحظهبهلحظهقوتمیگرفتو

"نشستواختیار"IPCگرمترمیشد،دراینجابودکهعبدولکریمبا"IPC1961"راکهدرخاکعراقداشت،تقلیلداد.درماهحوزیران

آنزمینهارامینمودکهدرزیر75%میالدیعراقدعویپسدادن"راضیIPCدیگر،اما"15%"بودوپسازهفتسالدیگرIPCسلطه"

نبودوباردیگرمسئولستاندارنفتآمریکایرابرایگفتگوروانه(36.)کردامااوهمدراینبارهموفقنشد

تداخلدولتروسیهدرکاروبارسیاسیواقتصادیونظامیحکومتعراقروزبهروزڕژیمعراقرابطرفپرتکاهمیکشاند،ازیکطرفدرکنفرانساوپککهدرتهرانتشکیلشدهبودشرکتنمیکرد،همچنانکهکمپانیهاینفتیبهرهاستخراجنفتعراقرا

کاهشدادندوسهمکشورهایخلیجرابیشترکردهبودند،همچنیناتحادیهعربدرمقابلباعبدولکریمدرنزاععراقوکویتعلیهاو

سنگرسیاسیگرفتندوعراقبامخالفتباآنهاازتشکیالتسازمان"اوپک"خارجشد،درجنوبعراقهمخیزشکوردهاازسرگرفتهشد.شیوعیهااینهمهمشکالترابرایعبدولکریمقاسمبوجودآوردندوقتیکهعبدولکریمقاسمدربحبوحهتنگناقرارگرفتهیچ

کاریهمبرایشنکردندواوراعمالتنهاگذاشتند.

نقشامریکاوبریتانیابرایبیرونراندنروسیهازعراق

1963ازراهعبدوالسالمعارفهمچنانکهقبالسخنازآنرفتکشورهایغربیوممالکذیسهم

دربینخودشانسرگرمحقهونیرنگعلیهیکدیگربودندوهرکداممیخواستیکیازدوستانخودرابرکرسیفرمانرواییبرایقبضه

کردنعراقبنشاند،پسازآنکهروسیهتماموکمالمسلطبرمسائلسیاسیونظامیواقتصادیعراقشد،میانهکمپانی

هاینفتعراقوعبدولکریمقاسمهمبجانباختالفپیشرفت.دراینجابودکهمسئولینکمپانیهاینفتبفکرتغییراتیدر

فرماندهیعراقشدند.

بریتانیادرآنموقعازلحاظسیاسیخیلیضعیفبودونمیتوانستبهتنهاییروسیهراازعراقبیرونبراند،وملکحسین

"امریکاتماسCIAاردنراتحریککردکهبادستگاهایاطالعات"بگیردوآنانرابرایاقدامبهکودتاعلیهقاسمیاریدهد.

400عضوبودند،امابخاطراینکهاین400تنها1963بعثیهاتاسالنفرکالآدامکشوسرکشویاغیوطاغیبودند،توانستندخودرا

بهمیدانسیاستبکشانندودرزیرسایه"قومیهها"خودرابهجمالعبدولناصررئیسجمهوروقتنزدیککنند.

ملکحسیناردن،کهازخانوادهپادشاهانعراقبودسعیمیکردانتقامخودراازهمکارانوهمرزمانعبدولکریمقاسمبگیرد،

“بهدستگاهCIAمخصوصاازکمونیستها،اینبودبارضایت"اطالعاتآمریکاکمککردکهباعبدوالسالمعارفوهمکارانش

ژنرال8/2/1963ارتباطبگیرندونتیجهاشهماینشدکهدر(37.)عبدوالسالمعلیهژنرالقاسمکودتاکرد

درلندنبرایمتعریف1997ازطرفدیگراستادجرجیسفتحاللهدرمیکردکهدرآنموقعدربغدازندانیبودهاست،صالحیوسف

پیششآمدهوباوگفتهاستکهآمریکایهابهاوگفتهاند:بعثیهابدنبالیککودتاهستند،بایدبارزانیعلیهآنهااقدامنکند،دیکراینجاچناننشاندادهمیشودکهپیشترامریکایهاازکودتااطالع

داشتهاند.

کودتایعبدالسالمعارف،بعثیهایدوستاوراازسوریهبراییککودتاتحریککرد،آنانهمدرتابستانهمانسالکودتاکردند،

بعثیهایعراقوسوریهشروعبهکشتوکشتارشیوعیهاوبیرونراندنروسیهنمودند،شیوعیهاهممتوسلبهمالمصطفیبارزانیشدندوبهشورشکوردهاپیوستند،لذابدینعلت

کشورهایغربیکهازعبدالسالمحمایتمیکردندشورشکردهاراپشتگوشانداختند،کردهاهمبهجهتپاسخبهاینبیاعتنائی

نفتیراIPCمیالدیدوخطلولهکمپانیهای18/6/1963درتاریخ(38.)منفجرکردندونیزپنجمسئولعراقیراکشتند

عبدالسالمعارفبرایجلبتوجهجمعیتوسرکوپنمودنشیوعیهایعراق،یکبرنامهسوسیالیستیرامطرحکردوچندمادهبه

ازبعثیهاکلیه18/11/1963قانوناساسیعراقالحاقنمودودرقدرتراگرفتوبایننوعخودراازجمالعبدولناصرنزدیککردو

عراقومصریککمیتهمشترکتشکیلدادندوبرای1964درماهپنج-برتمام1964-7اتحادعرببهمانشیوهجمالعبدولناصردرماه

کارگاهایعراقیتسلطپیداکردومسلطشد.عبدالسالمعارف,درصددبودتااینکهبریتانیاوفرانسهراازعراقدورنگهداردوآمریکاراجانشینآنهاکند،واینمسئلهبهایننوعمیتوانست

جامهعملبخودبپوشانهکهکمپانیهاینفتکشورعراقی)شرکتهالنفطالعراقیه(مستقلدرستکند،اینکمپانی

"راحمایتکندوتدریجاازعراقبیرونشنماید،لذابرIPCنفتی"

کمپانینفت1964(درماهشوبات11طبققانونعراقدربند)میگفتند.عبدالسالماختیارتمامINOCکشوررامستقرکردکهبدان

نفتعراقرابهکمپانینو،برایرفتوآمدوکمپانیهایبیگانهوکلیهکارهاینفتعراقیاعمازاستخراجوتفتیشواکتشاف،

"بااومنعقدکرد،وبدینشیوهکمپانیIPCبابریتانیاوکمپانی"MPCنفتوطنیدرسرتاسریعراقشروعبکارکردوکمپانیهای

(39.)راعمالبهزیرنظارتوتسلطخوددرآوردBPCو

INOCبا"1964"درماهمارسIPCراجعبهاستخراجنفت""رومیلهباال"باهمگفتگونمودند،بعدازیکسالتوانستنددرماه

پیمانیامضاءکنندکهبموجبآندرمقدارزمین1965حوزیران20دربرابرآن،IPCنفتاستخراجنمایند،و32,000مربعبمساحت

میلیونپاوندیانگلیسیبهدولتعراقبدهد،امااینمبلغدرکابینهدولتمطرحنشد،لذاچنینبرداشتمیشودکهاینمبلغپیشتردر

(40.)کودتامصرفشدهباشد

ازطرفدیگرعبدالسالمعارفسعیمیکردخودشراازپیماناتحادعربیدورنگهدارد،واینموجبنگرانی"قهومیهها"یمشترکدردولتاوگردید،بعلتاینمهم،عارفعبدولرزاق

درصددکودتاعلیه1965-9نخستوزیروقتعراق،درماهعبدولسالمبرآمدند،لیکنکودتاباشکستروبهروشدوخود

عبدولرحمن21/10/1965عبدولرزاقبهکشورمصرپناهندهشد.دربزازبهنخستوزیرتعیینشد،بزازنفتعراقراملینمود،واینمسئلهاختالفبزرگبرایعبدالسالمعارفدرستکرد.درنتیجه

(41.)راهحکومتعارفرابطرفپرتکاهکشاند

1966دولتسوریههمبعلترنجیدگیازعبدالسالمدرپایانسال"IPCلولهنفتیعراقرابست،زیرادرخواستکرایهبیشتراز"

میکرد،اختالفآنهاتااینکهدولتعراقپیمانتازهدرماهسومباآنهامنعقدکردهمچنانباقیماندهبود،ازسویدیگر1967

اختالفکردهانیزبارگرانبردوشدولتعارفبود،زیرامصارفمیلیوندالربود،ازناحیه270دولتبعلتشورشکردهاهرساللولههایچاههاینفترا1966دیگرشورشیانکرددایمادرسال

منفجرمیکردند،ازناحیهدیگراعتصابکارگراننفتواعتصابدانشآموزانودانشجویانبغدادوبصرهدرجریانبود.دراین

بحبوحهاساتیددانشگاهاکهدرانتخاباتشرکتنمیکردندمزیدبرعلتگردید،همچنینبروزنزاعواختالففیمابینمشایخعربودهقانانمناطقسفالوپائینعراقروزبروزوسعتپیدامیکردو

(42.)یکلشکرازنظامیعراقرابخودمشغولکردهبود

اینهمهنزاعواختالفآیندهناروشنوتاریکیبرایعبدالسالمعارفپیشآوردهبودودشمنانشازاینمواردسوءاستفاده

درهواپیمای13/4/1966کردندوبامغتنمشمردنوقتدرتاریخ

حاملاوبمبگذاشتند،درنتیجهعارفسوختهشدوبهاینطریقبهفرمانرواییاوپایاندادهشد.وبعدازمرگاو،عبدالرحمن

برادرشرابجایاوگذاشتند.

توجه:عبدولرحمانعارفارتباطبسیارمحکمبادولتفرانسهداشت،ازاینروبعدازسرکارآمدنصدامحسین،بهفرماناو

عبدولرحمنعارفراازمحلتبعید،باعزتواحترمفوقالعادهبهعراقآوردندومواجبکالنیبرایشتعیینکردند،زیراخودصدام

حسیننیزارتباطبسیارمحکمبادولتفرانسهداشت..

برایاستقاللکردستانبزرگ

فرانسهوکوششبیرونراندنآمریکا

نفتفرانسویERAPازطریقکمپانی

برخوردتازهبرایرژیم1967سال5جنگاسرائیلواعرابدرماهعراقونفتعراقببارآورد،تصمیمرژیمعبدالرحمنعارفدر

برابراسرائیلوبستنسفارتامریکاوبریتانیادرعراقونفروختننفتوبهکارگرفتنآنبمثابهاسلحهعلیهآمریکاو

بریتانیا،خطمشعبدالرحمنعارفورژیمیعراقراتغییروآنرابطرففرانسهسوقداد،بویژهبعدازآنکه"ژنرالدیگولی"رئیس

جمهوریفرانسهدرجنگاسرائیلواعراب،اسرائیلرامتجاوز(43.)دانست

وقتیکهدولتفرانسهبرایشمعلومشدکهآمریکابرایرویکارآمدنبعثیهابهآنانکمککردهاستکهقدرترادرعراقو

سوریهدردستبگیرند،اوهمبرایبیرونراندنآمریکاشروعبهتوطئهکرد،زیرافرانسهخودراصاحبسوریهمیدانستواینموضوعاوراتحریکنمودکهپسازمرگعبدالسالمدرهواپیما،خودراازبعضیشخصیتهایبعثینزدیکنمایدوازطریقاین

دوستانبیشتربراوضاعمسلطگردید.

گروهدومازبعثیهاکهبافرانسویهاارتباطنزدیکداشتندبارویدادسقوطهواپیمایعبدالسالمدچارسردرگمیشدند،زیرامصیبترخ

دادهبطورناگهانیبودکهآنانخودرابرایتعیینجانشنیناوآمادهنکردهبودند،لذامجبورشدندعبدالرحمنعارفبرادر

عبدالسالمرابهسمترئیسجمهوربرگزیدند.

بعثیهایدوستفرانسه،عبدالرحمنعارفراتشویقکردندتاارتباطمحکمبرقرارکندوازراهاوخودراازERAPباکمپانینفتی

دولتفرانسهنزدیکنماید.عبدالرحمنهمکهدرحقیقتمردبسیارناپختهوفاقدتصمیمگیریبودبهحرفاینگروهدهها

پیمانتجارتوبازرگانیبادولتفرانسهمنعقدکرد.

"راکاهشدهدIPCفرانسویهاهمازعبدالرحمنخواستندکهقدرت"وآمریکاراازعراقبیرونبراند،اوهمبجهتمصلحتشخصی

"دههابهانهتراشیدوسفارتخانهآمریکاIPCخودشبرایکمپانی"رادرعراقبست،بدینشکلفرانسههممصلحتومنافععراقرا

"فرانسویEARPدرحیطاختیارخودگرفتوازراهکمپانینفتی"برایبهرهگیریازنفتدرسفالیعراقو"باالیرومیله"دست

بکارشدمشروطبراینکهدربرابرکمپانینامبرده،کمکمالیوباکمپانی1968"بنمایدونیزدرماهبهار-INOCتکنیکیبهکمپانی""برایاستخراجنفتدر"باالیرومیله"بهCFPدیگریفرانسهبنام"

(44.)توافقرسیدند

"مافدرا"123و97،وشقوق1967بموجبقانونعراقسالکمپانینفتی"نیشتمانی"مستلزمشدکهبرایتوافقنفت"باالیرومیله"اقدامکند،والبتهدولتعراقبامفاداینقانوناختیار

نیزپنجمیلیوندینارازبانکINOC"راتقلیلمیدادIPCکمپانی"همچندکمپانی1968"رافیدهعراقی"قرضگرفتودرماهنیسان

چاهکندنرامستقرکردتاباکندنآنهابتواندپنجمیلیوننفتدرظرفیکسالاستخراجنماید.زیرادرآنموقعاوضاعاقتصادعراقخیلیآشفتهونابسامانبود،وبزازنخستوزیروقتعراقمیکوشیدتااختالفاتاطرافعراقوداخلآنراازطریقمسالمت

آمیزحلوفصلنماید،بدینجهتدرفصلزمستانسالسفریبهتهراننمودودرمورداختالفدریایعربیبادولت1969

ایرانواردمذاکرهوگفتگوشدوتااندازهایکارهاراروبراهکردودرهمانمسافرتنیزدرمورداقتصادنفتباآنهابهتوافقرسیدکه

(45.)باهمازمعدنشاهنفتاستخراجنمایند

راجعبهمسائلکردهاهم"بزاز"پیشنهادیکوچکیبرایحلموضوعآمادهکرد،مالمصطفیبارزانیومکتبسیاسیپارتی

پێشنهادمذکورراقویاردنمودندوباآنازدرمخالفتبرخواستندوجنگدوبارهبینپیشمهرگههایبارزانیودولتعراقشروعشد.لیکنابراهیماحمدوجاللطالبانیکهدرآنموقعمزدور)جاش(حکومتعراقبودندازپیشنهاد"بزاز"استقبالکردهورضایتخود

رااعالمکردند.

ودولتسوریهبعلتاضافهکرایهلولهنفترابمدتسهماهبستهبود،درماه"آزار"بهاختالففیمابینپایاندادهشدمشرطبراینکهکرایهلولهنفتبرایسوریهبیشترگرددوازطرفدیگرجنگمیان

"چونیکIPCاعرابواسرائیلراهبرفروشنفتگرفتهبود"

کمپانیبیگانهبیشترمصلحتومنافعخودشرامدنظرداشتوازتمامعکسالعملحکومتدراینمواردناراضیبود.

ازراه"اردون"برای1967......فرستادنلشکرهایعراقدرماه-شرکتنمودندرجنگاسرائیل.....قطعارتباطبابریتانیاوآمریکاوقطعارتباطدیپلوماسیباآنان......سروصدایفرماندهایعراقی،

آنهایکهدرراسحکومتبودندمیخواستندازنفتبعنوانیکاسلحهعلیهآمریکاوبریتانیااستفادهنمایند.

"بعلتقراردادپیمانباکمپانی"IPC.....شکستنپیمانعراقبا"EARP.فرانسوی"

اینهاهمهدستبهمدادندوموجبمتوقفنمودنبهرهنفتو"درپیشبرددستگاهنفتدرعراقگردیدند.اینعکسIPCرمیدن"

"مستقیماتأثردردولتوIPCالعملعراق،درمقابلبهکمپانی""بود.IPCراهبازکردنبرایکودتایدیگربعثیهاازراه"

وIPCرلکمپانینفتعراق

کودتایسومبعثیهاباهمکاریبریتانیاهمچنانکهسخنازآنرفتبعثیهاو"قهمیهها"همدستشدهبودند،بعثیهادرعراقحزببقدرترسیدهوآدمکشومتجاوز

بودند.اماافرادبسیارمجربوبادانشوفهمیدهدرمیانآنهاهمبچشممیخورد،هردوطیفدرمیانخودشانچهارگروهبودند.

طیفاولباآمریکاوبریتانیادررابطبودندبراینمونه:عبدالسالمعارفوناظمگزازارتباطباآمریکاداشتند،وحردانتکریتیو

عبدالرزاقنایف،همباانگلیسدرارتباطبودند.

گروهدومبافرانسهمراودهداشتندمثالعبدالرحمنعارفوصدامحسین.

ودستهسومطرفدارپروپاقرصفرانسویهاوبرخیهمازدوستاننزدیکشورویبحسابمیآمدند،ازجملهاحمدحسن

البکرکهضداسرائیلبود،وباالخرهطیفچهارمبعثیهایناصریبودندکهباکشورهایعربیوفلسطینیهادرارتباطبودند.

اختالفاتوکشمکشهایسرانبعثبرایبچنگآوردنکرسیصدارتعراقبدستکمپانیهاینفتی،تمامخیابانوکوچههایشهرهایعراقرادرخونهممیهنانسرخورنگینکرد.بعالوهاز

اینکهدراثربیوجدانیدوستورفقایکدیگررامیکشتند،بعثیهاملتعراقراازلحاظاقتصادیآنچنانبهعقببردندکهصددسال

نفرازساکنان2,000,00میکشیدتابحالقبلیبرگردد،نزدیکبهعراقرابیرحمانهبخاکوخونغلتاندندوحدودیکمیلیونهمزحمیوناقصالعضوگردید،آنانیکهبنحویازانحاازمرگهمنجاتپیداکردهبودنددرانتظارمرگنشستهبودند،زیرانمی

توانستندلقمهنانآسودهازحلقومشانپائینبرود.زیراهیچکسنمیدانستصبحکهازخواببرمیخیزدتاغروبچهبالیبرسرش

خواهندآورد.بعالوهازاینبالومصیبتدولتعراقهمزیرقرضسنگینوکمرشکنقرارگرفتونزدیکبهدوهزارمیلیارددالر

بدهکارماند.

حردانتکریتی،یکیازعضوبلندپایهسرانبعثیهاویکیازکودتاچیانیبودکهپسازپیروزشدنبهمقاموزیرجنگعراقرسیدو

بعدازکشتنشبدستآدمکشانصدامحسیندرکویت،بعضیادداشتازاوبجاماندهاستکهفامیالنشآنهارابشکلیککتابکوچکدرآوردهاند.اودراینیاداشتهادرموردکودتابعثیهاچنین

(46:)مینویسد

سعدونعیمادی،یکیازعضوبعثکهخودمهندس1967)درسال"کارمیکردومحلکارشمحلیبرایارتباط،باIPCبوددرکمپانی"

سرانکمپانیشدهبود.نامبردهعلیهعکسالعملعبدالرحمانEARPعارفایستادهبود،بویژهدررابطباسیاستنفتباکمپانی

"راتحریکنمودتابرایIPCفرانسوی.اینمسئلهسرانکمپانی"تشویقسعدونعیمادیاگرکودتایبراهاندازندکمپانینامبرده

برایآنهاپشتیبانپیدامیکند.

سعدونعیمادیباگروهماکهمخالفعبدالرحمانعارفبودیمارتباطبرقرارکرد،ماهمخوشحالخودمانرادرموردپشتیبانی

IPC"بهاواعالمکردیموبهسعدونتوصیهدادیمکهبه"”IPC"بگویدمابرایکودتاآمادگیداریم،پسازاخذپیامازطرف

سعدون،آنهاهمبهسعدونتوصیهکردندکهماارتباطباسفارتخانهبریتانیادرلبنانبگیریم،درهمانوقتصدامحسیندربیروتبودو

ازطریقاوارتباطبرقرارشد.

حردانمیگوید:بریتانیاازماخواستکهبایدتصمیماتمانسبتبهکمپانینفتیبریتانیا،وواکنشبهحذفپیمانهایکمپانیهای

وپیمانخریداسلحهومهماتنظامیازEARPنفتیفرانسویفرانسه،تمامامنتفیوبرهمزدهشود.وماهمبشماهااطمیناندادیم،سپسگفتندبافرماندهگاردعبدولرحمنعارفکهنامش

عبدولرزاقنایفاستتماسبرقرارکنید،بعدازارتباطبااوطرحموفقشدیمبدونخونریزیرئیس17/7/1968کودتاراریختیمودر

جمهور"عبدالرحمان"رابگیریمواورابخارجازعراقتبعیدکنیم،بهاینشکل،تمامقراردادهایمنعقدشدهرافیمابینفرانسهوعراق

ازاعتبارساقطوکأنلمیکننمودیم.

آنچهقابلگفتناست:بعثیهادوستفرانسهوروسیهو"قهومیها"کهعبارتبودندازاحمدحسنبکروصدامحسینوعیمادیشهاب،پسازیکمدتعمالکودتاراقبضهنمودهزمامامورکشوررابدستگرفتندوانگلیسودوستانشراازعراقبیرونراندند،پسازبیرونکردنآنانتصمیمبهکشتنحردانتکریتیدرکویتوعبدالرزاقنایفدرلندنگرفتندوهردورا

کشتند.

مهندسینداخلیوخارج،باسردارپشدری،سریکیازچاههاینفتچهمچهمالسعیدربدستآوردننفتکوردستانرادارند.

دولتاسرائیلومخالفتکمپانیهاینفتدرعراق

دولتاسرائیلچونکشورکوچکوصاحبدشمنبود،نمیخواستپیشازاینکهدشمنانشبااوبهتوافقبرسند،صاحباقتصادمهمو

دوستانبسیارباشند.درآنموقعدولتعراقبهدومینکشورمقتدراعراببحسابمیآمد،وبعثیهاکهسرکارآمدهبودندبرای

دولتاسرائیلخطربسیاربزرگبشمارمیآمدندزیراهمیشهاسرائیلراتهدیدمیکردندوازاوبهامپریالیسموصهیونیستنام

میبردند.

اینمسائلدولتاسرائیلراوادارکردکهدرفکردرستکردندردسربرایدولتعراقباشد،تااونتواندباآسودهخاطردرپی

توطئهیعلیهاسرئیلبرآید،لذاازدیداسرائیلکردهابهترینمواردموانعودردسربرایدولتعراقوکمپانیهاینفتیبیگانگان

بودند،زیرااسرائیلمصلحتومنافعخودرابرمصالحکمپانیهایخارجیترجیحمیداد،وپسازرویکارآمدنبعثیهادولتایرانباهمکاریساواکایرانمالمصطفیبارزانیرابرایجنگباعراق

تحریکوتشویقنمود،مقادیراسلحهومهماتنظامیبرایایشانفرستادونیزازایرانخواستتاجادهفعالیتبارزانیرابدون

دستاندازهموارنماید.

م،باردیگربارزانیجنگراآغازنمودو1968درماهدهم-توپخانهماشروعبکارکردآنوقتاینجانبیکیاز1969درماه"آزار"

توپچیانمعروفدرکردستانبودم،وماباهمکاریافسران”"راتوپبارانکردیم،هرچندتوپبارانIPCاسرائیلی،کمپانینفت

.)زیادموفقیتآمیزنبود،اماتوانستیمچاهاینفتیراآتشبزنیم47)

میالدی.1967آقایسردارپشدریدرزمانشورشدرسال

اسرائیلجنگخودراباعراقبهکردستانآوردوتدریجااقتصاددولتعراقضعیفوبطرفاضمحاللپیشرفت.لشکرعراقهم

دیگربعلتهمیناوضاعازاسرائیلبیخبرماند.زیرا1970تاسالدرتمامجنگهایکهاعرابباسرائیلکردهبودبیحدوحصرمتحمل

ضرروزیانگردید.

دولتهایفرانسهوروسیهوکمپانیهاینهفتیو

تقالیخودگسستنبیشترکوششبراییکدیگربیرونراندنازطرفدولتهایمقتدردرکشورهایمتمولجهانمثلعراق،نشانمیدهندوبما

میفهمانندتابدانیمکهایندولتهایبزرگدربرابرمصالحومنافعخودشان،همگیچونآینهدوروهستند.

فرانسهرافریبدادو12/4/1920بعدازآنبریتانیادرپیمانمورخهاستانموصلراخیلیآسانازدستاوبیرونآورد،بعداکهفرانسهاحساسبهاشتباهخودنمودوپشیمانگردید،بطور

مخفیانهمشغولتوطئهعلیهبریتانیاشدتادرزیرپردهازعراقنزدیکیبکندوگروهیراسرکارآوردکهازدوستاناوباشند.

داشتسعیمیکردIPCدولتفرانسهبعالوهازآنقسمتکهدرکامالبرتمامنفتواقتصادعراقمسلطبشودوآنراقبضهکند،

داشتکهدرERAهمچنانکهقبالسخنازآنرفت،اوکمپانیبنامزمانعبدالرحمانعارفکامالخودراازعراقنزدیککردهبود،تا

1967-11درنفتعراقحقسهمیهخودبدستآورد.همچانکهدردرمورداستخراجنفتدرمیادینINOCموفقبهامضاءپیمانیبا

.)مترمربعدرپائینعراقوباالیرومیله،نزدیک"کویت"شد11,00048)

درموردکشفINOCپیماندیگربا3/2/1968همانکپمانیتوانستدرمترمربعامضاءنماید،کمپانییادشده8520نفتدرزمینبمساحت

باالدرسهمعدنپائیننفتاستخراجکردهاست:

1969-معدننفتیبوزرگاندرماه-1

1971-4-معدننفتیابوغریبدرماه2

1974-6-معدننفتیفوکیدرماه3

ورویکارآمدناحمدحسنالبکردرعراقو1968پسازکودتایانتصابصدامحسینبهجانشینرئیسجمهور،جایبرایفرانسهبهترشد،باتوجهبهاینکهفرانسهباصداممیانهخوبیداشتاگرچه

رئیسجمهورعراقنشدهبوداماعمال1980صدامحسینتاسالهمهکارهعراقبود،اینهمکاریکردکهملیکردننفتمصلحت

ومنافعتازهبرایفرانسهبسازد.

دولتفرانسهسعیمیکردبهرنوعکهممکنگرددآمریکاوبریتانیاراازعراقدورنمایدواماچونمیدانستکهبهتنهاییازعهده

اینکاربرنخواهدآمدلذاسرانعراقراتحریکنمودکهخودشانراازروسیهنزدیککنندتااینکهازطریقروسیهوآمریکاوبریتانیاراازعراقبیرونبراندونیزمصالحومنافعخویشرامحفوظنماید

اگردراینکارپیروزبشود،سپسروسیهراهمازعراقخواهدراند.توطئهفرانسهجامهعملبخودپوشانید.وپسازارتباطمستقیم

وملیکردننفتعراق،1970وگرممیانروسیهوعراقدرسالدولتعراق،آمریکاوبریتانیاراازعراقبیرونراندومنافعو

مصلحتومصالحفرانسههممحفوظگردید.

سهمیه23,75%همچانکهقبالسخنازآنرفت،دولتفرانسه"داشتبعالوهازپیمانهایجداگانهکمپانیهایIPCازکمپانی"

.ERAPنفتی

صدامحسینوچندشخصیتمعروفوپر18/6/1973درمورخهآوازهدولتعراقازفرانسهبازدیدرسمیبعملآوردندوقرارداد

سالدربینآنانامضاگردید،وازطریقکمپانی10دوستانهیبمدت"داشتندبهIPCسهمکهپیشترازکمپانیERAPنفتیفرانسوی

(49.)شیوهنامعلومپسگرفتند

دستبردارشدنرژیمعراقازدوستیباروسیهوانعقادقراردادتسهیالتپیمانکثیفالجزایررا1975بابریتانیاوآمریکادرسال

فیمابینایرانوعراقممکنساختکهدرنتیجهفروپاشیشورشکردهایکوردستانعراقرابهرهبریژنرالبارزانیبدنبالداشت،

اینپیمانفرانسهرامتضررنکردبلکهموقعیتومنافعومصالحقبلیاورانیزبیمهکردومحفوظنمود.

ازطریق1978پیروزنشدندولتفرانسهبرانقالبایراندرسالمجاهدینخلقوبنصدروشاپوربختیار،اورامجبورنمودتاصدام

حسینرابجهتکودتاعلیهحسنالبکررئیسجمهوریعراق

تحریکوتشویقنماید.وپیروزیصدامدرکودتاوبدستآوردنکرسیریاستجمهوریدرعراق،منافعومصلحتفرانسهراکامالدرعراقتاجنگخلیج،کهسپسازآنبطورمشروحسخن

خوهیمراند،تضمیننمود.

احمدحسنالبکرصدامحسین

همچانکهپیشازآنسخنبمیانآوردیمبعثیهادرمیانخودشانچهارگروهبودندوهرکدامازاینچهارگروهبهیکیازابرقدرتهایجهانوابستگیداشت،اینهابرایبدستآوردنقدرتبیروحمانهبهرگونهجنایاتوفجایعدستمیبردندویکدیگرراهمبدوندرنظرگفتنشرافتانسانیحتییکذرهوجدانبیمحابامی

کشتند.

و1966بدنبالگرمشدناختالفدرمیاناسرائیلواعرابدرسالبوجودآمدننزاعدربینئیرانوعراقدرمورد)شطالعرب(ونزیک

شدناسرائیلازمصطفیبارزانی،بعضازرهبرانحزببعثازآمریکاوبریتانیادلخورشدندوبابرخیازکشورهایعربینفت

رابهمثابهاسلحهعلیهکشورهایغربیبکارگرفتندوبعدازتحوالتوتغیراتحزبیدرمیانخودشان،اسبسیاسترابطرف

مسکوبجوالندرآوردند.

گروهسومازبعثیهاکهژنرالحسنالبکررهبرآنهابودمتوجهشدهبودندکهاسرائیلوایراندررابرویمصطفیبارزانی

گشودهوآمریکاوبریتانیاهمخودرابیصداکردهاند،ازطرفدیگربرایشانمعلومگردیدهبودکهابراهیماحمدوجاللطالبانیو

مزدورانیشاندرموردازبینبردنمصطفیبارزانیهیچکاریازدستشانبرنمیآیدونیزمیترسیدندکهمسئلهکردهابهتشکیلحکومتصعودکندوازهمهمهمتردولتفرانسهدرمیاناینگروهبعثینفوذپیداکردهبودومیخواستآمریکاوبریتانیاراازعراق

بیرونکندوآنانراازروسیهنزدیکنماید،تااینکهمصلحتومنافعاومحفوظبشود.

اینانگیزهسیاستبعثیهاراتغیردادوبرایازسرگرفتنرابطباشورویوکشورهایکمونیستیدستبکارشدندوروسیههمبرایحفظمنافعخود،ازدولتعراقتقاضاکردتااینکهراهمذاکرهوگفگتوبامصطفیبارزانیوشوعیهارانبنددوآنهاهمکوششمیکنندمصطفیبارزانیراقانعنماینداگراقداماتآنهانتیجه

مثبتداشت،الزماستباملیکردننفت،کمپانیهاینفتیدولغربازکشورعراقاخراجگردند،"بریماکوف"درآنبرههیکیازنخبگانوسیاستمداروسردبیرروزنامه"پراودا"درروسیه

راسفارشکردتابرایماکوفبحسابمیآمد،بدینجهتکرملین

برایبوجودآوردنارتباطمستقیمدربیندولتعراقومصطفیبارزانی،گاممحکمبردارد.زیرانامبردهیکیازدوستانقدیمی

ژنرالمصطفیبارزانیبود.

توانستدولتعراقوبارزانیراازهمنزدیککندوبرایماکوفعراقرادرسنگرروسیهقراردهد.اینبودکهدولتعراقدرتایخ

برایملتکورداعطایاتونومیاعالمکردوجنگمیان11/3/1970وعراقوکردهاظاهراخاتمهپیداکرد،سپسعراقهمدرخفا

درصددبیاعتبارکردناعالمیهمذکورآزاربرآمد،ویکیازتاکتیکهایحزببعثاینبودکهباشوعیهابهتوافقرسیدتااینکهآنانرابهدشمنکردبدلنمایدوبدینترتیبچپهاراهمفریب

(50.)داد

روسیهبعدازرفعاختالفدربیندولتعراقوکردوکمونیستها،بتدریجخودراازعراقنزدیکنمودوازراههمکاریکمپانینفتینیشتمانعراق،مقداردریلوپمپوتانکرنفتیبرایشانفرستاد

وبهایننوعصحنهسازیروپوشیسیاسیتوانستندبزرگترینتوافقنامهبابعثمنعقدوبهامضابرسانندکهسپسبهتفصیل

ازآنسخنخوهیمراند،بااینقراردادهاینفتیاززمرهجمهوریمهابادرابیشرمانهباامیدنفتشمالبهشاهایرانفروخت،

هم"بریماکوف"کردستانعراقرانیزبهدولتعراقفروختومیالدیازدیدمخفیماندوگمشدو2008یکبارهغیبشدتاسال

کهآمریکابالشکرکشیصدامحسینراازمنزلتومقام2008درپائینآوردبودوبهظلموبیدادواحجافگریاینجانیتاریخ

درمالیعامظاهرشد"بریماکوف"خاتمهدادبود،باردیگرسروکلهوبرایفریبدادنکردهاباردیگربهکردستانآمدوبخانهبارزانی

رفتمتاسفانهبجایاینکهازاودرخواستنمایندکهپردهازموضعگریهایخودبردارد،لباسکردیبهتناوکردندودستمال

قرمزبهسرشبستندوازاوعکسگرفتهوپخشکردندنشریاتهمبااینشیوهازاوسخنبهمیانآوردند.

"بریماکوف"بالباسکردیودستمالقرمز.پیشوازیدولتعراق

ازکمپانیهاینفتیروسییکیازضربالمثلهایمعروفکردیمیگوید:کچلکهنتواند

معالجهسرخودشبکندچگونهمیتواندسرکچلدیگریرامعالجهنماید!بعدازفروپاشیکمونیسهادرروسیه،تلوفزیونهایجهان

هیکلدریاچهنفتدشتهایسیبریایروسیهووسائلمندرسوکهنهوازکارافتادهوغیرقابلاستفادهرابرایاستخراجنفتازروسیهرانشانمیدادوفریادشانبرایآوردنکمپانیهایغربیجهتبکارگیریوسائلنووپیشرفتهبرایپیشبردکمپانیهابود.بادیدنبرنامهتلوفزیونهانتیجهکارکمپانیهاینفتیروسیه

برایمانمعلوممیگردیدکهدرعراقمشغولکاربودندوپرسشیرادرنظرمجسممینمود:کهزمانیاینکمپانیهاازاینهمهنفت

"دشتسبیریا"نمیتوانندنفتمملکتخودشانراتأمیننمایند،چگونهمیتواننددستبهنفتعراقببرندوازدستکمپانیهای

غربیبیرونبیاورند.؟

جنگسردمیانشرقوغربونزاعاعرابواسرائیلبازاریبرایروسیهبوجودآوردهبودوبرخیازکشورهایعربییکدرختخشکروسیهرابرآهنکشورهایاروپاییترجیحمیدادندو

بهترمیدانستند.روسیههزارانتانگوهواپیمابهعراقفروختونفتراهمبهبسیارقیمتنازلوارزانازدستآنهاخارج

کرد،همچنانکهدرقسمتمربوطبهفرانسهازآنسخنراندیم،دولتعراقتنهاازطریقصدامحسیننمیتوانستمنافععراقرا

بخوردونیزنمیخواستآمریکاوبریتانیادرعراقبمانند،لذارهبرانعراقراتشویقمیکردوهلمیدادتااینکهبادولتروسیه

ارتباطپیداکنندودستدوستیبدهند.

باروسیهارتباطپیداکردوبه1967دولتعراقهمچنیندرسالکمپانیهاینفتیاجازهدادتااینکهبهدنبالاکتشافنفتهرجا

به1969کهالزممیدانندبگردند،تااینکهارتباطآنهادرپایانسالحداعالرسیدورهبرعراقدربکشورشرابرویروسیهبکلیبازنمود،دولتروسیههمکیسهطمعکاریرابردوشنهادوبطرف

عراقروانهگشت.وسائلواتومبیلواسلحهومهماتجنگیمندرسوازردهخارجشدهخودرابهارزشدههامیلیوندالربه

عراقفروخت،دولتعراقهمراهبرورودوسائلاروپابستهبودووسائلروسیرابهاجباربهمردمتحمیلمیکرد.همچنانکه

دولتروسیهازراهسیاسیبه1975تا1970میدانیمازسالهایتماممعنیخودراازدولتعراقنزدیککردهبودوتمامابهمنظور

بدستآوردنامتیازنفتعراقبود.

کمپانینفتیدولتروس1967-12بعالوهازپیمانکهدرماهپیماندومرا1969"امضاءکرددرسالINOCبدنبالکشفنفتبا

نیزبرایدستبردنبهچاههاینفت"باالیرومیله"درعراقتنفیذنمود،ازطرفدیگرمشغولوسرگرموفرستادنپمپودریلو

رهبرعراقاحمدحسن1972–3تانکرنفتبهعراقبود،درماهالبکروصدامحسینوبعضازهیئتوزیرانازمسکوبازدید

رسمیبعملآوردندویکقرارداددوستیراباهمامضاکردند،مسکوقراردادهایبسیاربادولتعراقامضاکرد،دولت

عراقهمدروازهکشورشرابهرویروسیهگشود،رهبرعراقصدامحسیننفتعراقرابهکمپانیهاروسیبوشکهایازقرار

(51)یکدالروهفتادسنتمیفروخت!

جهتاستخراجقسمتیازنفت1973بعدازملیکردننفتدرسال)باالیرومیله(اختیاربهروسیهدادهشد،وروسیهدربرابراین

$70موضعگیریعراقسهمرتبهبهکمپانیمذکوروامبمبلغودرسال،1971میلیوندرسال$222و1969میلیوندرسال

(52.)بهعراقداد1973درسال1,500,000$

دولتعراقدرکنارارتباطباروسیهرابطهخودرابافرانسهمحکمترکردزیراچنینتصورمیکرداگرگامملیکردننفترابرداردوبخواهدآمریکاوبریتانیاراازعراقبیرونکندمحتاجبهدوستیبا

ابرقدرتمندجهاناستکهبتواننددرسازمانمللازاوپشتیبانیوحمایتکنند.وقتیکهعراقهمپیمانروسیهوفرانسهشد

اختالفداخلهمخودبخودحلشدند.زیراکمونیستهاورهبریکردستانعراقهمپیمانشبودند،لذاوامکالنازروسیهگرفتووضعاقتصادیراسروسامانداد،درآنبرههکهفرصترابدست

تصمیمملیکردننفتعراقراگرفتو1/6/1972آورددرتاریخبدینانگیزهبعثیهاتوانستندکردهارادرسنگرخودبگذارندودرنظرغربآنهارابدجلوهدهند.زیراهمپیمانانملیکردننفت

دربرابراسرائیلحمایتازاعرابمیکردند.

آمریکاوایرانوتوطئهبرایحذفپیمانهایعراقوروسیه

همچنانکهازآنسخنرفتکشورهایبزرگمستقیمایاغیرهمستقیمیعنیازراهدولتهایهمجوارودوستانخودشانمیکوشندبرایخوددوستانمقتدروصاحباقتدارپیداکنندتادر

روزهایمباداازآناناستفادهکنند.

آقایناظمگزاز،درزمانژنرالحسنالبکررئیسجمهوریعراق،رئیساطالعاتوامنیتعراق،ومردخونریزودرندهبعثی

هابود،نامبردهبرایبدستآوردنتسلطکاملبرعراق،ارتباطمستقیمباساواکایرانداشت.

بطوریکههمهمیدانندساواکایرانهمارتباطمخصوصوآشکارباIPCآمریکاداشت،بدینجهتازارتباطباناظمگزار،برایازبین

بردندشمنانشاهبهغنیمتدانست،وژنرالبختیاررئیسساواکقبلیواحمدتوفیقمسئولحزبدموکراتایرنآنموقعوقاله

کرددیگرایرانیدرکردستانعراقازصحنه400تگرانیرابابرداشتوکشت،کههمگیمخالفسیاستشاهایرانبودندو

پسرعمهمنهمجزئیآنانبودوازاینهامهمتراینبودکهدرساواکعراقچندتروریسترادرلباسآخوندیپیش29/9/1971

مالمصطفیبارزانیفرستادتااوراترورکنند،هرچندیکیازآنهاتوانستدرحالگفتگوبابارزانیخودشرامنفجرکند،لیکن

بواسطهیکنفرپیشمرگهکهدروسطآنانمشغولچایگذاشتنرویمیزبود،بارزانیازمرگنجاتپیداکرد.ودراثراینخیانتبار

دیگرجنگدربینبارزانیوارتشعراقازسرگرفتهشد.

مالحظات:هرچندترورکردنژنرالبختیاررئیسساواکسابق))ایران،ازطرفایادیشاه،غیرقابلانکاراست،لیکنمسئلهآقای

احمدتوفیق،وشهیدکردنزندهیادسلیمانمعینیودستگیرییکگروهازپیشمهرگههایحزبدموکراتکردستانایراندرخاکعراقوتحویلدادنآنانبهساواکایرانازطرفبارزانی،کهمتاسفانه

بدست1347اغلبشاندردادگاهزمانجنگفرمایشیجلدیاندژخیمانشاهمحکومبهاعدامشدند،باهمدرارتباطنمیباشند.

)آنوقتژنرالخائناویسیکرد،مسئولاجرائیفرمانشاهبود(اماباوجودهمهاینهاخادموخائنرابدوناستثنادربندتسبیح

((کشیدنودریکمقولهآوردنصحیحنیست.مترجم

درحالیکهژنرالاحمدحسنالبکررئیسجمهورعراقوصدامحسین1972معاونرئیسجمهوروبعضازسرانبعثدرماهسوم

ازمسکو،مشغولامضاکردنپیماننفتواسلحهخریدنبودند،آمریکاودولتایرانچراغسبزبهناظمگزاردادند،تاکودتا

بکند،پسازآنکهاحمدحسنالبکررئیسجمهورعراقوبیشتریاز"پولونیا"بازدیدکردند،1993–7سرانبعثودولتعراقدرماه

ناظمگزارخودرابرایکودتاآمادهکرد،اوبنامحفاظتازاطراففرودگاهکهدرموقعبرگشتنآنانراتمامابکشد،مامورینبسیاردرفرودگاهبغدادمستقرکرد،درهمانموقعوزیریجنگ،"سعدون

غیدانی"رادستگیرودرخانهایزندانیکردهبود.

وقتیکههواپیمایاحمدحسنالبکردرموقعبرگشتازبلغارستانتوقفمیکند،دوساعتدرآنجامیماندتابدیدنرئیسجمهوریبلغارستانبرود،اینتأخیردوساعتهموجبپریشانیوسردرگمیناظمگزاروبویبردنازکودتامیشود.بنابراینکه"حسنالبکر"خودیکژنرالنظامیبودولشکرعراقازاوامر

میبرد،پسازاینکهبهتوطئهکودتاپیمیبرددستورمیدهدکهکودتارادرنطفهخفهکنندوکودتاچیهارادستگیرنمایند.

نظامیانطرفداراوبالدرنگکودتاراسرکوبمینمایندوناظمگزاروبیشترازدوستانحسنالبکررامیکشند،زیرا"غیدانیوزیرجنگ"رابشکلگروگاندراختیارداشتوآنراسپربالکردهبودو

باخودشسوارکردوبطرفایرانگریخت،بیخبرازاینکهلشکرعراقکمینکردهوراهرابرآنهابستهاند،کهدرنتیجهدر

برخورداولناظمگزاربااتفاقوزیرجنگوبقیهافرادکشتهمیشوند،وپسازکشتنایشانحسنالبکرودارودستهاشخودرا

بهعراقرساندندوسپسوشروعکردندبهاجرایمفادهمانپیماننامهایکهباروسیهمنعقدکردهبودند.

دولتعراقومشترکبودنشانبعثیهاوپارتیدموکراتوشیوعیهاو

1972ملیکردننفتدرسالملیکردنیعنیضبطکردنوبرآنمسلطشدن،اگربامداقهوباریکبینیبهزیربنایطرحریزیدولتعراقبعدازجنگاولجهانیبنگریم،میبینیمکهاعراببخاطرنفتکردنامهسفید

برایگلبانکیانوبریتانیاوکمپانیهاامضاکردهاند،پسازاینکهکهنفتمارافروختنددرآمدآنراهمدرویراننمودنکردستان%35

وسرکوبملتکردمصرفمیکردند،وباردیگربرایبیرونآوردننفتازدستکمپانیهااتحادکردوعربراشعارساختندوزبانزدنمودنداینهمهیچنفعبرایملتکردنداشت،ازروزهایسیاه

.(2010)پسازملیکردننفتتابهامروز

دولتعراقپسازتقویتنمودنریشهدوستیباروسیهوکشورهایکمونیستی،فرانسه،حزبشیوعیوپارتیدموکرات

تصممبهملیکردننفتعراقرااعالمکرد1/6/1972کردستاندربیرونآورد،کهنفتIPCوباآینشیوهآنراازدستکمپانی

(53.)کرکوکومناطقاطرافآنرادربرمیگرفتوشمولمیشد

همچناکهقبالازآنصحبتبهمیانآوردیم،سهمکمپانیهاینفتیکشورهایغربی،ازنفتعراقبهاینشکلتقسیمشدهبود:

COPAGNIE%23,75INIPC

AMERICAN-OWNEDNEREAST%23,75INIPC

GULBENKIANESTATE%05INIPC

دولتبعثیهاباینطریقگامبهگامبهسهمکشورهایغربی(54.)مسلطگردیدند

بود.23,75%سهمیهامریکاوهلندهرکدام1/6/1972در

وآنوقتخود5%سهمیهگلبانکیانکهعبارتبوداز20/12/1973دردرپرقالبود.

برسهامدیگرهممسلطگردیدندکهعبارتازنفت1975-12درماهبریتانیاوکمپانینفتفرانسویبود.

بطوریکهدرآغازبداناشارهکردیم،کمپانینفتعراقدوکمپانیو1938دیگرراتشکیلداد،کهاولیبهنامنفتبصرا،درسال

کمپانی1/3/1973،ودولتعراقدر1941دومیبنامنفتموصل،درسهامهولندو20/10/1973نفتموصلراملیکرد.ودرتاریخ

کمانی60%آمریکاوپرتغالرانیزملیاعالمکرد،کهعبارتازوسهمشیل23,75%ملیکردنسهام8/12/1975نفتبصرا،بود.در

بود.ودرنتیجهتمامکمپانینفتیبصرا،23,75%وسهمتوتل%9(55.)ضبطگردید

اختالففیمابیننفتعراقودولتعراق،درموردملیکردننفتبهدرجهیرسید،کهازراهکشورهایعربمستلزمگفگتوکردن

دانستهشد،درایننشستهردودعویبرحقوقگذشتهخودباهمبهترتیبزیربهتوافقرسیدند:28/2/1973داشتند،درنتیجهدر

اعترافبهحقوقعراقدرموردملیکردننفتIPCاولاینکهمیلیوندالردرمورددعویبهعراقپرداختکند.300بنماید،ونیز

میلیونبشکهنفت15دوماینکهعراقهمدربرابردعویآنهامیلیوندالر300کرکوکرابهآنانبدهد،کهدرآنزمانکلبهاءآن

(56.)بود

بعددولتعراق)کمپانیعراقرابرایاموراتخودتشکیلدادکه"میگفتند.البتهکمپانیمذکورقبالآمادهشدهبود،بدینICCOبدان"

جهتدرمدتکوتاتوانستیکچاهنفتبنام)سازشواتحاد(بزند،نامبردهچاهیهمدرمنطقه"بایحسن"کندکهخاککردستان

1973چاهبکندودرسال10توانست1974"تاسالICCOاست."(57.)مالکیتکمپانینفتموصلباودادهشد

دولتعراقکمپانینفت1964چنانکهقبالسخنازآنرفتدرسالنیشتمانیتشکیلداد،اینکمپانیزیرچترملیکردننفتتوانست

"34درمنطقه"رومیلهباال"و"ردودخانهعمرولیحیس"1975تاسال

"میلیونتننفتدریکسالاستخراج45چاهنفتحفرکند،که"(58.)کند

کمپانییادشدهبعدازاینکهموفقیتبدستآورددرمناطقدیگرعراقدستبکارشد،چنانکهدرمنطقهموصلتوانستچاهشمارهیکبزندومیزاناستخراجدرمعادنباالیعراقدرسال

میلیونتننفترسید.60ببالغبر1963

قماربعثیهایعراقبهنفتومصالحومنافعکشور

اززمانعبدالسالمعارفبعثیهابازیبهاقتصادعراقمیکنندوبعالوهازخودوایادیشاننگذاشتهاندحتییکنفربویژهملتکرداز

عایداتنفتعراقنفعیببرد.بعثیهاهمچوندزدانچاپک،برنامههایمختلفبرایفروشنفتعراقواخذپولدزدکیکه

بدان)کمیسیون(میگفتندداشتند،وهرقدمکهبرمیداشتندبهنفعکمپانیهاینفتیکشورهایبزرکتماممیشد،وبهاتکاءبهاینسیاستبودکههیچوقتبدونحمایتنمیماندندوهمیشهدو

ابرقدرتجهانخوارازآنهاپشتیبانیمیکردند.

"INOCبطوریکهبداناشارهشدکمپانینفتنیشتمانعراق"اختیارانعقادپیمانبهاوداده1979،سال97برطبققانونشماره

شدهبودتاباکمپانیهایبیگانهقراردادببندد،بدینجهتتوانستبادههاکمپانیدرموردبهرهگازونفتواکتشافقرارداد

امضاکند:

:کمپانیهایئیتالیایی

قبالازآنبحثبمیانآوردیمکهکشورهایبزرگوکمپانیهاینفتبرایمنافعخودشانازیکدیگرمیبرند،هرکداممیخواهد

درموقعالزممثلقصابکاردخودرابرایبریدندمبهتیزنماید.

"IPC(-رادریداختیار"BOD)1936بعدازاینکهگلبانکیاندرسالقرارداد،کمپانینفتیئیتالیارابرایهمیشهازسهیمشدندرنفت

بهبعدکهبرایشانمعلوم1972عراقدورنگهداشت.امادرسالشدکهدولتعراقنفتراملیکردوکمپانیهایهلندوبریتانیاوآمریکاراازعراقبیروننمود،باردیگراسبمنافعومصالحخود

رابطرفعراقبهجوالندرآورد.

حکومتعراقهمبهدنبالچنینروزیبودکهبایکیازکشورهایغربیارتباطداشتهباشد،تاازاوپشتیبانیکندوبرایملیکردن

نفتنیزدرموردبعضمصالحنفت،آنراضروریمیدانست،لذاهردوباهممشغولبستنقراردادهاشدند،دربدوامرقراردادی

جهتکشیدنلولهنفت"حهدیسیه"و"فاو"منعقدونظارتشانهمبرنفت"کرکوک"و"بومیله"و"فاو"بود،درهمانروزاولئیتالیا

منافعفرانسهوآمریکارابنفعخودقبضهکردوقراردادهایمتعددنفتومواردمختلفباعراقمنعقدوامضاکرد.

نیزدولتعراقیکقراردادبازرگانیباایتالیا1974درسال"میلیوندالربود.درمقابلاینهمکاری300امضاکرد،کهبالغبر"

سالبهاومیداد،درهمان10میلیونتننفتبمدت10عراقهمبهاء"میلیوندالروسائلموردنیازخودرااز600سالدولتعراق،"

40%ایتالیاخریداریکردوبجایپولدرپیماندیگرمتعهدگردید(59.)نفتمورداحتیاجایتالیارابهقیمتنازلتأمیننماید

"ایتالیاییچندینقراردادلولهکشیSAIPEMکمپانی"1989درسالوحفرچاهباعراقبست،چاههای"شیواشوکی"منطقه"کوی"

نیزکمپانییادشدهحفرنمودهاست.

کمپانییابانیها:

دولتعراقبعدازملیکردننفتبهجهتحفظسرمایهبهتر،دستبدامنکشورهایکهازاقتصادعالیبرخوردارندمثل

دولتعراقباپنجکمپانی5/7/1973"یابانی"متوصلشدودررابرانJIPDC"یابانی"پیمانبست،اینپنجکمپانینیز،کمپانی(60.)اکتشافنفتودرعوایدناشیازآنتشکیلدادند

سهامکمپانیهاییابانیبهایننوعبود:1-JAPANESECONSORTIUM,SUMITOMO%58

2-MITAUBISHIOILDEVELOPMENT%24

IDEMITSUKOSAAN%10-3

4-PETROLEUMRECOURCES%07

5-TEILOCOALAUOILCO%01

کمپانی"یابانی"هاتصمیمگرفتندلولهنفت"خورزیبیرو"رومیلهپائین"رابرایعراقبکشند،بادرستکردنچندتانکرنفتکهبهاء

دالر،باوامدرازمدتبود.2,000,000,000همگیبالغبر

"فرانسویELFدولتعراقهمدربرابرایناقدامازکمپانی"سال20"یابانی"بمدتJIPDCخواستکهیکپیمانهمکاریبا"

"درخواستعراقراپذیراشد،وELFمنعقدنماید.وکمپانیمذکور

نفتسهمعدنبورزگان،ابوغریب،بهکمپانییادشدهدادهشد%27"بجهتپسگرفتنJIPDCنفتاستخراجشدهبهکمپانی"18%ونیز

پولبدانتعلقگرفت.

کمپانیهایبرزیل:

"عراقیپیمانیباکمپانیبرزیل)INOCکمپانی"4/8/1972درBRAZILIANCOMPANYBRASETROبرایجستجووبهرهمندازنفت)

"کیلو7,900درمناطقفلوجه،علی،ابوغریب،قورنه،درسطح"از1976مترمربعمنعقدکرد،وتوانستنددرماههفتمسال

منطقه"جنون"نفتکشفکنندکه""کیلومتردرباالیشهربصرا"نیزازمنطقهنورعمر،نفتکشف1977واقعشدهبود،وسال"

(.61)کردند.

INOC1979”"درسال(پیماننوییباBRASPETROامضاکردو)160,000دربارهکارهایتکنیکینفتتصمیمگرفت:ڕوزانهمقداربوشکهنفتبهکمپانی"بریسپێترو"بدهدتااینکهمشغول

محصوالتایندومعدنبشودومصارفاقتصادیکالبرعهده"INOC.باشد"

دولتعراقبعالوهازپیمانهاینفت،دههاپیمانبازرگانیبا"برزیل"بستوپیمانهایمهمنیزعبارتاز:خریدناسلحهومهمات

برزیلیواتومبیلبود.

کمپانیهایئیسپانیایی:

دولتاسپانیاهمکهقبالدرمنافععراقفاقدسهمیهبود،درسالمیلیوندالروامبهعراقداد،و50"اسپانیاییCOFEIکمپانی"1969

"میلیوندالروامداد.همچنینهفت20باردیگر"1971درسالتانکرنفتبرایعراقساخت،دولتعراقهمبواسطهدوستی

تننفتبهاسپانیا35,000مقدار1974اسپانیابادولعرب،درماه-(62.)هدیهکرد

کمپانیهایهندوستان:

دولتعراقپسازملیکردننفت،بههمهکشورهاپناهمیبردتااینکهدرملیکردننفتموفقیتبدستبیاوردازقبلارتباط

بازرگانیفیمابینهندوعراقعادیبودوبیشترازبمبهایناپالمکهعراقبرایبمبارانکردستانازآنهااستفادهمیکردازهندستانخریدهبود.منشخصاچندبمبناپالممنفجرنشدهدیدمکهساخت

هندبودورویبدنهبمبهابهزبانهندینوشتهشدهبود.

دولتعراقبعدازملیکردننفتدروازهکشورشرابهروی"دولتهندONGCکمپانیهایهندیگشود.مثالکمپانی"

اولین1974-3درپائینعراقدستبکارشدودرماه1964درآغازسالبا1964-3چاهنفتکند،وبرایموفقیتبدستآوردندرماه

عراققراردادامضاکرد،بعالوهازحقوقهندیهابرایاستخراجنفت،دولتعراقنیزتصمیمگرفتسرمایهاشرادرهندوستان

دالرآمریکاییبهجهت110,000,000$بکارگیردبدینجهتمبلغ(63.)"هندوستانیدادONGCبزرگکردنپاالیشگاهنفتبهکمپانی

درحضورخبرنگارانخارجینفتکردستانرا1992-5و3درماهآتشزدیم

لولههاینفتعراق

دولتعراقپیشازکشفنفتدرپائینعراق،نفتکردستانراازراهلولهبهخارجمیفرستاد،وپسازکشفنفتدرسفلیعراق،

بندری")امهالقسری(راجهتکشتیهاینفتکشدرستکرد،درآغازجنگایرانوعراقراهدریاییازاوبستهشدوپناهبر

لولههاینفتبرد،کهتعدادازلولههارازیادکردوبعضیراازنوساخت.

(64:)لولهنفتیهایعراقدرمجلهئیکونومیست

534"اینجیبهطول12”"یکلوله"TPCکمپانی1927-درسال1مایلدرنزدیکیکرکوکبرایبندر"طرابلیسس"لبنانکشیدودر

لولههاینفترابه"حهیفا"رساند.1934سال

"اینجیازکنار16"دولولهی"TPCکمپانی"1946-درسال2لولههایقبلیبه"طرابلیس"و"حیفا"کشید،وقوعجنگاعرابو

اسرائیلموجببستهشدناینلولههاگردید.

"مایل555"اینجیبهطول"30"یکلولهای"IPC،1952-درسال3"میلیونتننفتازطریق48ازکرکوکبه"بانیاس"کشید،ودرسال"

آنعبوردادهبود.

پسازملیکردننفت،دولتعراقیکلولهنفتاز1976-درسال4"کرکوک"بهبندر"جهیهان"کشید،درکنارآنلوله،لولهدیگریهم

بوشکهنفتازآنطریقعبور500,000روزانه1979کشیدودرسالدادهمیشد.

دراثناءجنگایرانوعراق،دولتعراقیکلوله1985-درسال5(ازبصرهبهکنارلولههاینفتیسعودیهبهجهتIPSAIسپرالینی)

بندر"یانبوو"رویدریانسرختمامکرد،ودرکنارهمانلوله،بازلولهبۆشکهنفتازآنطریقرد500,000دیگربداناضافهکرد،روزانه

میشد.

دولتعراقشروعبهکشیدنلولهنفتیاز"عین1988-درسال6کیلومترکرد،240زاله"برای"پاالیشگاهباتمان"درترکیهبهطول

بوشکهنفتازطریقآنفرستادهمیشد.70,000کهروزانه

(65:)"مجلهپیرولیم"لولههاینفتیراباینشکلنشاندادهاست

890یکلولهاز"کرکوک"بهجهتبایناسبهطول1952-درسال1بوشکهنفتازآنراه700,000کیلومترکشیدهشدهاست،روزانه

بواسطهپشتیبانیسوریهازایران1982عبوردادهمیشد،درساللولهمذکوربستهشد.

یکلولهازکرکوکبطرف"طرابلیس"بهطول"1960-درسال2"بوشکهنفتازآنجا500,000"کیلومترکشیدهشدوروزانه"855

بسته1982عبوردادهمیشد،بهمانطریقلولهیادشدهباالدرسالشد.

لولهدیگراز"حهدیسه"بهطرفرومیله،فاو،بطول1975-درسال3بوشکهنفتازآنجا980,000کیلومترکشیدهشدوروزانه760

عبوردادهمیشد.هنوزهمازکارنیفتادهاست.

920لولهدیگرازکرکوکبطرف"سهیهان"بطول1977-درسال4بۆشکهنفتازآنمحلعبور500,000کیلومترکشیدهشدوروزانه

دادهمیشودوهنوزکارمیکند.

یکلولهسپرازبصرهبطرفدریایسرخازطریق1985-درسال5500,000کیلومترکشیدهشدوروزانه640خاکسعودیهبطول

بوشکهنفتازآنراهفرستادهمیشودواکنونهمازکارنایستادهاست.

لولهدومدرکنارلولهباالازطریقخاکسعودیه1989-درسال6کیلومترپیشرفت750عبوردادادهشدوبطرفدریایسرخبطول

بوشکهنفتردمیکرد.1,150,000وروزانه570لولهایاز"رومیله"بطرف"حدیسه"بطول1991-لهسال7

بوشکهنفتازآنجاعبورداده900,000کیلومترکشیدهشدوروزانهمیشود.

لولههاینفتعراق

YearPassageLength

OutputOperational

1952Kirkuk/Banias890km

700,000p.d.

Closed1982

1960Kirkuk/Tripoli855km

500,000p.d.

Closed1982

1975Haditha/Fao760km

980,000p.d.

Working

1977Kirkuk/Ceyhan

920km

1,000,000p.d.

Working

1985Kirkuk/Ceyhan

920km

500,000p.d.

Working

19871–IPSA640km

500,000p.d.

Working

19892–IPSA740km

1,150,000p.d.

Working

1991Rumaila/Haditha

570km

900,000p.d.

Nearingcompletion

(66)پاالیشگاهایعراقLocation19851990

Basra000126,000000Dora80,00076,00076,000

Kirkuk80,00027,00027,000Beigi70,000126,000126,000

Beigi)North(150,000135,000135,000Alwand

)Knanaqin(10,50010,50010,500

Nasrea10,00027,00027,000Hadetha6,50014,00014,000Moufia4,5004,5004,500

Gheara4,0004,0004,000

دنفتومحصوالتعراقبامقیاس)تنودالر(امریکاییآمدر(67:)دریکسال

رامدد هدۆب الر ته نن هفت ساالنه 1934800,0004,000,00019353,800,0004,000,00019402,800,0009,000,00019454,900,00013,000,00019506,900,00019,000,00019518,900,00032,000,000195219,100,00093,000,000195328,500,000114,000,000195431,200,000162,000,00019561,500,000193,000,000195835,900,000224,000,000196047,800,000266,000,000

196249,500,000266,000,000196461,700,000353,000,000196668,300,000488,000,000197076,000,000521,000,000197183,100,000840,000,000197272,100,000575,000,000197399,000,0001,843,000,000197496,700,0005,700,000,0001975110,900,0007,500,000,0001976118,800,0008,860,000,0001977115,900,0009,600,000,0001978125,700,00011,600,000,0001979170,600,00021,200,000,000198144,200,00010,400,000,000198245,100,0009,500,000,000198346,700,0009,650,000,000198458,500,00011,274,000,000

AGOسالیانیدرآمدنفتعراقبامقیاس)بوشکه(1990درسال(:68)

محصوالتساالنهروزانهسالهاYearOutput)daily(Output

)annually(19701,548,600565,239,00019711,694,100618,346,00019721,465,500536,373,00019732,018,100736,607,00019741,970,600719,296,00019752,261,700825,520,,00019762,415,400884,043,00019772,348,400857,097,00019782,562,000435,142,00019793,476,9001,269,080,00019802,646,400968,600,0001981897,400327,552,00019821,012,100369,407,00019831,098,800401,057,00019841,221,300447,004,00019851,404,400512,590,000

19861,876,500684,934,00019872,358,700860,915,00019882,739,8001,002,781,00019892,785,,8001,016,812,00019902,125,40075,774,0001991280,000102,200,000

TheEconomistIntelligenceUnitLtd.1994.Page23showedtheyears,Theoutputandtheexport.

YearsOutputExport19793,477,0003,247,00019802,646,0002,482,0001981897,000872,00019821,012,000846,00019831,099,000702,00019841,221,000867,00019851,404,0001,085,00019861,877,0001,394,00019872,359,0001,717,00019882,740,0002,095,00019892,786,0002,260,00019902,125,0001,596,0001991281,00043,0001992526,00050,000

(69)یکقسمتازعمقچاههاینفتدرعراقبامقیاس)فیت(.

NameofDrilledWellsOilfieldFoundedWellsWorkingDepth

API============================================

====NaftKana19091175,500

42,5Kirkuk192726712,400to2,80036.0

Geara1929503365016,0

AinZalah193928155,200to6,50031,0

Zubair19491105610,20035,0

NahrUmar19491558,20042,0

BaiHassan195384564,800to5,40034,0

Butmah19531713,90031,0

Rumailasouth195320813310,20034,0

Jambur195450272,500to5,50038,0

Rumailanorth195844330310,30033,0

Luhais196121128,20035,0

Buzurgan1970222012,00024,0

AbuGhirab197116129,8024,0

Hamrin197314--2,00030,0

JabalFauqi1974232010,00025,5

EastBaghdad197579326,000to7,00023,0

Suffayah197839113,90025,0

Balad1983846,0005,0

WestTikrit1985628,20023,0

چاهاینفتدرکردستاندرقسمیعراق

مراتحریکنمودتابا1990کوششوتقالنفتکردستاندرسالجمعآوریدانستنیهادربارهمعادنوچاههاینفتکردستانبا

مهندسینخارجوداخلکردستانچاهبهچاهبگردیموآنهاراموردبازدیدقراردهیمدرنتیجهبههدفمستقیمخودمانرسیدیمویک

قسمتازکوششما،درمجلهسیاست"دۆڵ"درکردستاندرچاپومنتشرشدهاست.1993شمارهیک

دراینبازدیدازچاههاومعادنبرایمانمعلومگردیدکهرژیمعراقسیاستمخفیوزیرپردهخودرادرموردذخایرزیرزمینی

کردستانومسلطگشتنبرآنهاازجملهنفتآشکارنکردهونخواهدکرد،پسمامعادنوذخایروچاههاینفتکردستانرا

برایملتکردآشکارخواهیمکردتااینکهبجهتبدستآوردننفتکردستانازچنگالرژیمغاصبعراقازماحمایتوپشتیبانی

کنند.لذاماپردهازمخفیکاریآنانوایادیآنهابرخواهمداشت:)وازکلیهمعادنوذخایرنفتبشرحزیرسخنبمیانخواهیمآورد

70)

معادنوچاههاینفترامیشودبوسهقسمتتقسیمبندیکرد:

کهدولت-چاههایکهدرآنمناطقازخاککردستانواقعشدهاند1بعثبرایتغیردموگرافیکردستان،کردهایآنمناطقرابازورسرنیزهوکشتوکشتارواعمالجنوسایدبهمحلهایدیگرعراقانتقالوتبعیدکردهاستوخودبرآنمستقرگردیدهاندونفتازآن

استخراجمیکنند،یابعلتاقتداردولتعثمانیدرقدیمودولتامروزعراق،ترکوعربولشکرهایعراقبرآنبخشمستقرشده

وازآنهاعمالنفتاستخراجمینمایند.

امادرزیر-چاههایکهبطرزطبیعینفتازآنهافورانمیکند2اقتداردولتعراقنیستوبهشکلآشکاربهداخلدفترنفتعراق

وجهانواردنشدهاند.

-مناطقیکهدرآنهانفتفورانمیکندمثلچشمهامادولتعراق3خودرابهکروکوریزدهاستوازآنهااسمنمیبرد.

-چاههایکهدرمحلکردهایتبعیدیقرارگرفتهاند.4

-چاههایکرکوک:1چاههایکرکوکدومینچاههایجهاندربزرگیوطولومخازن

نفتهستند،وازلحاظنوعمرغوبتسومیندهستهاستوخوبیچاهایشدرگریوههای"باباسارهلو-سهربهشاخ"استازمنطقهجبل

بطرف"بورهوه"تامنطقه"دیبهگه"طولدارد.

1986متراست،درسال370الی300اینچاههاعمقشاندرحدود1350چاهایدیگرزیراینچاههاکشفشدهاستکهعمقآنها

متراستامانوعمرغوبیتنفتآنخوبنیست،برایموفقیتبراینچاههادرهشتقسمتمحلهایبرایاستخراجگاز

ساختهاند.

"چاهنفتزدهشدهاستوازهمگیبهرهبرداری222درکرکوک"میشود.

چاه54-ناحیهباباگورگور1چاه22-جهبهلبور2چاه32-هنجیره3چاه38-قوتان4چاه24-قوشابه5چاه18-ئاڤانه6چاه14-سارهلو7چاه20-سهربهشاخ8

-715پهستانیان)ئهتمۆسفر(

-چاههایزهمبور:2اینچاهدرآبادیکهبتازگیزدهشدهاستاز)حهرهبهکهیعهلیدهحامهوه(طولآنشروعمیشودتا)بهپاسگاهکرکوکوبغداد

فعلیمیرسد(.

چاهحفرشدهاست،دومحلجداکردنازهم،برای70دراینمحلاست.3280ووباالیسفر2080درجه)حرارت(زیرسفر

چاههایباییاسین:

-اینچاههادرمنطقه"سلیمانبهخشانه"شروعتاآبادی"بای3چاهحفرشدهاستکهاز72حسن"درنزدیکیزیبچوک،کهدرآنجا

"چاهنیزاز"شناغهوداودگورگه"40منطقه"بایحسن"و"درجهاست.1730زیرسفرآن

-چاههایخوبازه:4

چاه"خوبازه"درمنطقه"خوبازه"استکهدرآندوازدهچاهحفاریشدهاستوتصمیمگرفتهشدهبهمقر"بایحسن"الحاقگردد،و

طولچاههاچهارکیلومتروعمقآنبهکیلومترمیرسد.

-چاههاینفتخانه:5

اینچاههاکهنهوقدیمیهستندوازمرزعراقوایراندرنزدیکخانقینواقعشدهاندومیزاننفتاستخراجازاینچاهاروزانه

بوشکهبود،ومجموعا)(چاهحفرشدهاستودریکیازچاها70000بنام)نفتشاه(باایرانشریکاست.

-چاههای"عهینزاله":6

"چاهاستنفتآنها22اینچاههاهمقدیمیهستندکهعبارتاز"تمامشدهاستاماچاههایدیگردرزیرآنچاههاکشفکردهاند.

18-سچاههای"بهلمه":اینچاهدرنزدیک"عهینزاله"استو7چاهدرآنحفرشدهاستزیراینچاههاهمنفتکشفشدهاست.

-چاه"سفییه":اینچاهدرنزدیک"محمودیه"واقعشدهاست8"چاهاستکهباسوریه24روبرویسوریهقرارگرفته،دارای"

مشترکاستبه"عهینزاله"الحاقشدهاست.

دوم-اینچاههایکشفشدهزیرنظارتسپاهعراقاستاماازآنهانفتاستخراجنشدهاست.کهعبارتاز:

-چاهایجدیده:اینچاههادرمنطقهآبادی"جدیده"واقعشدهاند،1کیلومتروعرضآندوکیلومتراست.6درپائین“داقوته"طولآن

-چاه"اینجانه":اینچاهسرجاده"کرکوکبغداد"واقعشدهاستو2ازبلندیهای"کوهحمهرین"جلوترازپاسگاهفعلی"حهمرین"است.

-چاه"کورمور"اینچاهدرمنطقه"قادرکهرم"واقعشدهاست.3

-چاهپهلکانه:اینچاهواقعشدهدرپائینزنجیرهکوههای4شهر"کفری"استدوازدهمترطولدارد.

-چاه"گومار":ازمنطقهگوزهروهر"رویرودخانهسیروانبه5آبادی"تایشان"پیشرفتهوبطرفزنجیرهاینتپهوگریوهها

میرود.

-چاه"چهمچهمال"درشرقیشهر"چهمچهمال"واقعشدهاستو6نفتآندرمرغوبیتدرجهسومرادرجهانآنخودکردهاست.

-چاه"حهمرین":واقعشدهدرسهزنجیرهکوه"حهمرین"است7چاه12وسردوراهعمومی"کرکوک"و"تکریت"قرارگرفتهاست

نفتداردونوعآنهممرغوباست.

چاهدرآنجاحفر3-چاهگالت:درمنطقه"گالبات"واقعشدهاست8شدهاست.

-چاهکویر:اینچاهسرمنطقه"گویهروه"واقعشدهاست.9

-چاه"قهرهچوغ":اینچاهنوککوه"قهرهچوغ"واقعشدهاست.10

-چاه"مخمور":اینچاهبقدربزرگاستکهتمامجلگهمخمور11رادربرگرفتهاستوروبرویکوه"قهرهچوغ"است.

-چاه"منسوریهالجبل":اینچاهواقعشدهدرجنوبشرقیشهر12شارهبانهاستتنهایکچاهدارد.

-چاه"ناودومان":اینچاهدرمنطقهناودوماندرپائینشهر13چاهدرآنحفرشدهاست.3خانقینواقعشدهاست

-"تهلالغزل":اینچاهدرپائینچاه"ماودوان"واقعشدهاست.14

-درختخرما:اینچاهدرمنطقهمیداننزدیکبهمرزایرانواقع15شدهاست.

-چاه"سنجار":اینچاهدردشت"شهبگاوه"درپائیناردوگاهتازه16واقعشدهاست.

-چاه"تهقتهق":اینچاهدرمنطقه"شیواشوکهره"درپائین17"کیلومتر20شرقیشهر"کویسنجاق"واقعشدهاستوطولآن"

(کیلومتراست،خوبترینحوضنفتدرجهاناست.)7وعرضآن)(چاهدرآنحفرشدهاست.3

"کیلومتریپائین"ئهلکیشه"واقع8-چاه"کوهقند":اینچاهدر"18شدهاستودرآنیکچاهحفرشدهاستوعمیقترینچاهنفتدر

عراقبشمارمیآید.

-چاه"میدان":اینچاهدرنزدیکیمنطقهمیدانواقعشدهاست19(چاهدرآنحفرشدهاست.3و)

(3-چاه"قورتو":اینچاهدرمنطقه"قهرهتوو"واقعشدهاست)20چاهدرآنحفرشدهاستیکیدر"قورهسوتاو"ودوتایدیگر

در"قورهتوو"هستند.

مناطقکهدرآنهانفتکشفشدهلیکنتاکنوندولتعراقنسبتبهاستخراجنفتاقدامنکردهاستبهدودستهتقسیممیشوند:اول-مناطقکهدرآنهانفتکشفشدهوعالمتگذاریشدهاند

چاهزدهنشدهاستبشرحزیراند:اماهنوز-منطقه)ئاوهکهله(در"قهرهباغ"1-)دلیژه(درقهرهداغ.2-)شارهزور(3-منطقهییالقیصالحالدین.4-منطقه"کوهئاوگرد"دروسط"کوی"و"شهقڵاوه"5

دوم:اینمناطقدولتیعراقآنهارابهمعادنشناختهاست،امانسبتبهاستخراجنفتازآنهااقدامنکردهاست.

-منطقهدوکان1(چاهزدهشدهاست3-ناحیهمیدانکهدرآن)2-منطقه"قورهتو"که)(چاهدارد.3-منطقه"ئاوهسپی"4-منطقه"شاکهل"درکفری.5-باالیشهرخانقین.6

-"بێستانه"کهدروسط"ههولێر"و"تهق"تهق"پلیدرنزدیکی7"نیرهگین"و"بهردهسپی"واقعشدهاست.

-بهحرانی"کهدردستراستراهمیان"حهمدانیه"و"8ئاگر"قرارگرفتهاست.

-"سامان"باالیشهنگار.9-"چهسان"درقهزای"بدریه"10

اینمناطقکهدرآنهانفتدرحالفورانکردناستمثل"چشمه،امادولتعراقنسبتبهآنهاخودرابهکروکورواللیزدهاست:

-معادن"تاوک":اینمنطقهیکیازمعروفترینمنطقهنفت1خیزاستوچاههایبزرگتراز"کرکوک"درآنجاحفاریشدهاست

چشمهحفرشده100وخودمشخصاازآنجابازدیدکردهام،بیشازدرآنجابهچشممیخوردوحدودصدهاسالاستنفتازآنمناطق

فورانمیکندوازکوههاسرازیرمیگرددونفتهایکهنهخشکگردیدهوتبدیلبهقیرشدهاستوبهاندازهتمامکردستانقیردرآنجاجمعشدهاستاینمنطقهدرسطحنوککوههایتاوکواقع

شدهاست.

-معدنکوهباالی"زاخو"درمرزترکیهچندچشمهنفتدارد.2

-معدنکوهباالیشرقی"زاخو":دارایچندچشمهنفتی3است،منبامهندیس"آالنیسکولندی"کهمجرییکیازچاههای

علیاءبریتانیااست،ازآنجابازدیدکردیم.

-معدن"بیخمه":اینمعدندرناحیهسدبیخمهواقعشدهو4چشمههاینفتآنازکوههاآنجاسرازیرمیشوند.

-معدن"قهڵاتوالن":درباالیآبادی"قهالتوالن"دامنهکوه5قندیلدرمنطقه"سهنگهسهر"واقعشدهودارایچهندچشمهای

نفتیاست،منشخصاازتماماینچشمههاینفتبازدیدکردهام.

-معدن"سورهگله":درنزدیکی"آبادیسورهگله"درباالیشهر6"ژاراوهی"منطقهپشدر،واقعشدهاستچشمهمذکوربصورت

خودجوشاست.

-معدن"قهالدزه":اینمعدندردامنهشهر"قهالدزه"واقعشده7است.برخیازمردمکهدرداخلشهرچاهآبزدهانددرعمق

متر،چربیوبوینفتازآبلمسکردهاند.100

-معدن"هیرو":اینمعدندرروبروی"آبادیهیرویه"درمنطقه8دولتعراقعالمتگذاریکرده1977پشدرواقعشدهاستدرسال

است.

-معدن"کانیماران":اینمعدنخیلیبزرگاستمیتوانگفت9بهاندازهتمام"دشتچوارقوڕنه"شهر"ڕانیه"است.نفتآنباآبآنجاازعمق"کانیماران"بیرونمیآیدمنشخصاآنمحلرا

دیدهام.

-معدن"سورداش"کنار"دوکان"نزدیکبهآبادی10"چهرمهگایه"است.

-معدنعهربهت"دردامنه"عهربهت"واقعشدهاست،چشمه11نفتآندرکنارآببیرونمیاید،بامهندیس"ری"نمایندهکمپانی

ئوکسدهنتهل(آنجارفتیم.

-معدنههلبجه"اینمعدندومنبعدارد،یکاز"چنارو"کهبوی12نفتوآبتوأمبمشاممیاید،دومیازناحیه"پریسه".

مقدارومیزاننفتعێراقدرسفالءکردستان

”"تغیرکردازروزIPC"کهسپسنامآنبهTPCکمپانینفت"شروعبکارکردندرعراق،کوشیدهاستساکنانعراق،ازچونو

چنداستخراجنفتعراقبیاطالعباشند،تاملیکردننفت(100,000,000,000)کهاشارهبهسهدبیلیون1972درسال

بوشکهنمود."ازعراق،تمامصفحاتمحرمانهکمپانیIPCپسازبیرونکردن"

مذکورآشکارشد،اینباردولتعراقبطورمخفییانهعملمینمودتااینکهکوردهاندانندمعادننفتدرکداممناطقکردستانعراق

وجوددارد،بدینسانبطورمخفیانهکردهارادراکثرمناطقنفتخیزبیرونراندهوبهمناطقدیگرتبعیدمیکردند،وعربهارا

درمحلنشمیمنآنهااسکانمیدادند،تابااینشیوهنقشهجغرافیاییودموگرافیکردستانراتغییربدهند.

بعدازاینکهدولتعراقازاینطرحناجوانمردانهوغیرهانسانی

موفقیتبدستآورد،اکثرمناطقکردستانعراق،ازجملهاطرافشهر"کرکوک"رادریداختیارخودگرفتوقبضهکرد.درتاریخ

(بشکه100,000,000,000اندازهنفتعراقبهصدبیلیون)1/1/1978همگینفت"اوپک"میرسید،تااینکهارقام13%نشانداد،کهبه

بانکیخودرادرجهانباالببرد.

(71.)بموجبآمارکهنکهدولتعراقمنتشرکردهاستبشکه22,000,000,000هردومعدنکرکوکورومهیلهبشکه2,000,000,000معادنبایحهسهنوبازرگانبشکه17,000,000,000معدانسیمینزیکبه.........

بشکه11,000,000,000معدانبغدادنزدیکبه.......بشکه4,000,000,000معدنزبیرنزدیکبه...........بشکه1,500,000,000معدنابوغریب.................بشکه45,500,000,000طبقاینآماربهمیزان.......

بدینعلتاستکهدولتعراقازاینهانامیبهمیاننیاوردهاست.

بنامدولتعراق،رقمنفترابه1992وزیرنفتعراقدرسالبشکهرساندوگفتهبود:عراقدارایهفتادوپنج106,000,000,000

(SUPERGIANTمعدننفتاست،ششمعدندرردیفجینت)(مشخصشدهاست.GIANTمعدننیزبه)17بشمارمیآیدو

همچنانکهدربرگدوماینکتاببهتفصیلازآنسخنرفتهاست،کنفرانسبزرگنفتدرلندنتشکیلشد.ما11/1995و10درتاریخ(بهآنجادعوتشدهبودیم.دهههامهندیسKURDOILبنام)

جیولوجیوملتشناسوکمپانیهاینفتدرآنشرکتنمودهبودند.کنفراسبیشتردرمحوراندازهوطریقهسیاسیواقتصاد

نفتعراقوکردستاناشارهداشت.

کارکردهبودنددرINOCوکمپانیIPCمهندسینکهقبالباکمپانیکنفرانسگزارشتهیهشدهخودرادربارهنفتعراقخواندندو

(72:)گفتند

-معدنرادرداخلعراقعالمتگذاریکردهاند.530معدنراامتحانوآزمایشنمودهاند.114

معدنبه114-معدندرآزمایشموفقیتبدستآوردهاندونفت:73(بشکهنفتمشخصشده144,000,000,000صدوچهاربیلیون)

معدنهمکهآزمایششدهاندبهصدوبیستودو73است.این(بشکهتخمینزدهشدهاست.122,000,000,000بیلیون)

(DRCHARLESMASTERSبعالوهازآنمهندیسعرب،دکتر)کهمتخصصجیولوجینفتدرآمریکااست،ازطریقویدومحل

معادننفتعراقوکوههاراتمامااز"زاگروس"گرفتهوهمگیکردستانتادریایقزویننشانمیدهدوگزارشخودراقرائتکرد،اینمتخصصاینطورنشانمیدهدکهتمامکردستانرووی

دریایازنفتقرارگرفتهاست،وبهنظراینمتخصصبعالوهازنفتخلیج،کهازطریقایرانغصبشدهاست،کرددراینپارچه

()چهاربیلیون(بشکه4,000,000,000ازکردستانعراقصاحب)نفتاست.

بهرهنفتهرچنددولتعراقازلحاظاقتصادنفتیعنیبهرهکهازسهام

نفتبدستمیآیدپیشرفتهنیست،لیکنمیتوانگفتبرپایههمینتوندرویویکدندهبودنوفاقدتخصصبودنرهبرانعراق،این

بهرههمازمحصوالتبرایدولتعراقتقریباخوببودهاست،لذابرایچگونگیمسئلهالزماستآماردرآمدنفتعراقرابشرحزیر

ازنظربگذرانیم:

تندریکسال120,000-کبریت1تندریکسال660,000-ئامونیا2تندریکسال1,100,000-حامزیکبریت3تندریکسال1,300,000-سلفاتئامونیا4تندریکسال5,600,000-یوریا5

بعالوهازاینهامنابعاینگونهنشاندادهاندکهعراقصاحب)(73.)(نوزدهتریلیونگازاست19,000.000,000,000

دولتعراقوبیرونراندنکردهاازخانهوکاشانهدر

مناطقنفتخیزکردستان

بعالوهازگامدولتهایعراقدربنانهادنپیشینعراقتاکودتایقهومیوبعثیها،برایقبضهکردنخاککردستانبویژهمناطقنفتخیز،دولتهایبعثیگامغصبکردستانراوسیعوفروانتر

کردندومرزمصنوعیرابهنزدیک"چهمچهمال"رساندندوازسمتغربتا"زاخۆ"پیشرفتندوازطرفشرق"جلوال"را

تسخیرنمودهوخودرابهمنطقهمیدانمرزیایرانرساندهبودند.

همچنانکهدربرگدومکتاب"کردستانوکشمکشنفت"ومنافعومصالحآنسخنبمیانآوردهایم،عدمکفایترهبرانپارتیدر

آزار،راهقانونیتبعیدکردهارامخصوصادر11مقیاسباپیمانمناطقنفتخیزکردستانبرایدولتعراقبازنمودهاست،زیرا

"پیمانصراحتادولتعراقرامحقدانستهکهدرمناطقکه8بند"معادنوجودداردمیتواندمصالحآنرادرخدمتساکنینعراقبکار

گیرد،لذادولترامجازدانستهکهساکناناینمناطقرابهمناطقدیگرانتقالدهد،وهمهمیدانندکهکردستانکالبررویدریایازنفت

قرارگرفتهومملوازمعادناستمخصوصااستان"کرکوک".

آزار،دررا11استقرارآرامشدرکردستانبواسطهانعقادپیمانبرویکمپانیهاینفتیجهتکاویدنمعادنوکشفنفتودهها

پیمانمختلفنفتبادولتعراقگشود.دولتعراقهمبدون

ترسوواهیمهبدنبالکشفمعادنبزرگنفتیاقدامخودرادرکردستانوسیعترنمود.وصدهاآبادیکردیراویراننمودپس

ازیکمدتبنامحفظمناطقنفتخیز،ازاعرابرادرجایآنهااسکانداد.

دکترنوریطالبانی،کهقانوونگذاروساکنشهر"کرکوک"استدرکتاب)مدینهکرکوکومحاوالتتغیرواقعهاالقومی(بهتفصیلازاقدامدولتهایعراقیادکردهاستکهبرایقبضهکردنخاک

(.74)کردستانمخصوصادرمناطقنفتخیز،درتکاپوبودند

دولتعراقاینآبادیهارا1963دکترنورینوشتهاستکهدرسالویرانکردکهدرنزدیکچاههاینفتواقعشدهبودند:

سونه،گولی،یاروهلی،پهنجاعهلی،وهلیپاشا،قزلقایه،چیمهنگهوره،چیمهنبچوک،جهوهلبور،ههنجیره،قوتان،قوشقایه،

شوراو،باجوان.

درمنطقه"دبس"نیزساکنیناینآبادیهاراانتقالدادهاند:قهرهدهر،عهمیشه،مهرعی،قهعهربهت،کتکه،قوتانی،

خهلیفه،قوتانی،کوردههایسێکانیان،گورگهچال،شیخان،نادراوه،دهرکهیکوردهکان،قهرهههینه،عهالغیر،مامه،شیرناو،تهقتهق،

کونهریوی،چهخماخه،مهلحه،جاستانه،دهربهند،سهربهشاخ،پهرکانه،عهوالخان،سارهلو،شناغه،دهرکهیگهوره،دهرکهی

بچوک،چهوت،کنیسمه،تهلههالله،گهزومشان،گهراو،ودههاآبادیدیگر.

درهماناثنادولتعراقپیماندیگریبا"مصر"امضاءکردهبودعربمصریتاآنانرادرکردستاناسکان6,000,000بجهتآوردن

ساکنانمصررابهعراق200,000حدود1976دهد،سرانجامدرسالآوردند،یکقسمتازآنهارابهمناطقمملوازنفتکردستاندرنزدیکی"کهالر"بردند،لیکنکردهاعلیهآنهاشوریدندوبعدازاینکه

چندنفرشانراکشتندازمنطقهبیرونشانکردند.

بطوریکهمتخصیصینوخبرگانتیکنولوجینشاندادهاندشهرومناطقبغدادوخانقینومندلی،داراییذخایربسیارسرشارازنفتاست،دولتعراقپیشبینیمیکردکه"کردهایفیلی"

ساکنیناینشهرهادرآیندهممکناستبرایدولتموجبدردسربشوند،وبهجهتنفت،علیهاقدامدولتعراقگامبردارند،لذا

کردفیلیراازاینمناطق40,000بیشاز1971سال7درماه-بیرونکردوبطرفمرزهایایرانراندوتماماموالمنقولو

غیرمنقولآنانراتصرفومصادرهکرد.

دولتعراقوبیاعتناءبودناو

1974ازکردهادرسال

دولتعراقپسازملیکردننفتوانعقاددههاقراردادبازرگانیونفتباروسیهوفرانسهودههاکشوردیگر،درزیرپرچمصلحو

آسایسدرکردستان،دیگرازکردباکینداشتونمیترسید،توطئهدیگریرانیزدرخفاچیدهبودبرایطریقهسیاسیوفوتوقت،بهعلتتغییراتوتحوالتومصلحتکشورهایبزرگومقتدر،بعدازملیکردننفتکهدیگرازکردهابکلیبینیازشدندبهآنهاگفتند:

(.انتظرمنکممواطناصالحا،کرکوکلیستمدینهکردیه)

اسرائیلوایرانوآمریکاهماینواکنشعراقرابهفرصتدانستندوبراینزدیکیکردنازکردهاواستفادهکردنازآنهابجهتدرمنگنهقراردادنعراق،دستبکارشدند.ومصطفیبارزانینیزازبیاعتنابودندولتعراقوبدقولروسیه،به

ئوتونومیرا11/2/1974درخواستهرسهدولتیادشدهباالدریکجانبهردکردوشعلهجنگدوبارهزبانهکشید،درهنگامجنگ

دولتعراقمستقیماازطریقکشورهایعربدرصددجلبرضایتدولتئیرانبودتاباعدمحمایتازکردها،آنانراعمالبزانو

درآورد.

گیجومبهوتشدنبعثیهاازبیمدرستشدندولتکردو

آوردنآمریکاوبیرونڕاندنروسیهازعیراق

تغیراتودیگرگونیوواکنشکلیهعربدربکارگرفتننفتبمثابهاسلحهبرضداسرائیلوکشورهایغربی،موضعگیریڕژیم

1972عراقنیزدررابطباروسیهوملیکردننفتدرسالآمریکارانگراننمودوحتیبیمآنرادراوبهوجودآوردکهنفت

1975خاورمیانهراازدستبدهد،اینموجبشدکهدرآغازسال(75.(خودرابرایپیادهشدندرخلیجآمادهکند

ازطرفدیگراسرائیلوآمریکاخودراازمصطفیبارزانینزدیک1974کردهبودندوعدهووعیدهایبسیاربهاودادند،تااینکهدربهارجنگحکومتاعراقدوبارهشروعشد،اینجنگکاراکثراز

کمپانیهانفتیبیگانهوعراقیرادرکردستانمتوقفنمودو

درآمدحکومتعراقبسویسقوطمیرفتودولتازآنبیمداشتکهآمریکادولتیبرایکردهادرستکندونفتکردستانرابهمنبعتازهبرایمنافعومصلحتخودتبدیلنمایدودرهمینرابطبودکه

(یNATIONALGEOGRAPHICمصطفیبارزانیدرگفتگویبامجله)گفتهبود:اگرآمریکابماکمکبکندما1975-2آمریکاییدرماه

نفتداریم،ایندوموردباعثشدندکهرژیمعراقمجبورگرددتغییراتیدررویهوسیاستخودبهوجودآورد.

ازطرفدیگربعثیهاپسازآزمونپنجساله،برایشانمعلومشدهبودکه)داسطمعکاریروسیهازکشورهایاروپاییکوچکتر

نیست(ودربرابرمسائلاسرائیلهمهیچکاریبرایاعرابازاوساختهنبود،ازطرفدیگراحساسمیکردنددارندروزبهروزبطرفسقوطپیشمیروندوازکاروانترقیعقبمیمانندونیزدرمورد

تقسیمعراقوتشکیلیکدولتکردسرگردانماندهبودند،سرانجامتصمیمگرفتندخودشانراازروسیهدورنگهدارندو

آمریکارابجایاوبنشانند،فرانسهنیزبعلتماندنخوددرصحنهدراینموردمشکلسازنشد.

دولتعراقبعدازاینکهدریافتکهنمایندهمصطفیبارزانیبهآمریکارفتهاستترسیدوازکنگرهاعرابدرمغربخواستکه

درموردکشمکشفیمابینعراقوایراندستبکارشوند،کنگرهملکفیصلرابعنوانمیانجیانتخابومعرفیکرد،درزمستان

نمایندهعراقنشستیباایرانیاندراستانبولداشت،تابداند1974ایرانازعراقچهمیخواهد،پسازاینکهسبکوسنگینیدعوی

ایرانوکردهارادرترازومعیارسنجانیددریافتسازشباایرانبهنفععراقاستتاسازشباکردها.لذاباتکیهبهاینموردبیاعتنا

خودراازکردهاآشکارابهمنصهظهوررساندودرمسافرتشاهایرانبهمصرانورساداتازاوخواستهبودکهالزماستکشمکشفیمابینایرانوعراقحلوفصلبشوندونتیجهایننشستهااین

شدکهبایدعراقباردیگربهزیربالآمریکابرود.

طالبشبیب،نمایندهعراقدرسازمانملل1974درآخرزمستاننشستیبا"هنریکسینجر"وزیریامورخارجهآمریکاداشتوپیامدولتعراقراکهحاویبیرونآمدندولتعراقاززیرچترروسیهواعالمآمادگیبرایخدمتبهمنافعآمریکابود،بهاوداد،کیسنجرکهبرایبهزانودرآوردنعراقبدنبالچنینروزیبودازواکنشعراقاستقبالکرددرخواستمالقاتبانمایندهمخصوصعراقنمود،دولتعراقهم"غانمعبدوالجلیل"راباپیاممهمبرای

مالقاتباوزیرخارجهآمریکابهواشنگتنفرستادونامبردهباهنری76.))کیسنجرنشست

دولتعراقتمامدرخواستآمریکاواسرائیلراقبولنمودقولپیمانحفظمصالحمنافعهردوراداد،اینموردکیسنجرراواداشتتاسفریبهبغدادبکندوبارهبرانعراقدیدارنمایددرایننشستها

هردوطرفوعدهدادهبودندکهمسائلمورداختالففیمابینایرانوعراقراازطریقیدیپلوماسیحلنمایندونیزعراقکلیه

قراردادهایخودراباشورویبحالتتوقفدرآورد،کیسنجربهجهتمنافعاسرائیلوآمریکابهشاهایرانتوصیهکردبرایرسیدنبه

(.77)توافقباعراقازطریقگفتگوگامجدیبردارد.

شاهایرانچوندشمنکردبوددرخواستوزیرامورخارجهآمریکارابهغنیمتدانستوبرایبزانودرآوردنکردهاوسقوطشورش

آنهاباعراقدرخفابهتوافقرسیدهبودندلیکنپڕوژهآنرابهکنفرانس"اوپک"موکولکردهبودندتااینکهشاهایرانوصدام

حسینراباهمدیدارنمایندوپروژهراآنوقتامضانمایند.

صدامحسینهاواریبومیدینمحمدرضاشاه

هرسهازدشمنانکردبحسابمیآمدند،نشستدراوپک1975

کنفرانسنفتاوپک،درالجزایرتشکیلشد،شاهایرانو6/3/1975درصدامحسیندستدرگردنهمانداختندوپروژهراامضاکردند،

اینپیمانکثیفموجبگسستنحمایتشاهازبارزانیودرنتیجهدرهمپاشیدنشورشبارزانیگردیدواسرائیلنیزبواسطهمنافع

خودازپشتبانیبارزانیدستبرداشتزیرامیخواستازطریقعراق،سوریهراشکستبدهد.

آمریکاهمکهبرایشثابتگشتاتحادعربازهمگسستوازبکارگیرینفتبجایاسلحهاستفادهمیشودونیزبعثیهاروسیه

راازعراقبیرونمیکننددرموردواکنشوموضعگیریایراندربرابربارزانیوخنجرازپشتزدنبهکردها،خودرابخواب

خرگوشیزد.

بعدازدرهمشکستنشیرازهشورشبارزانیوفصیلهدادناختالففیمابینعراقوایران،دولتعراقدروازهرابرویکمپانیهاینفتیاروپاگشودوبرایدستبکارشدنشاندرعراقدرزیرچتررژیمعراق،گامهایمهمبرداشتبدینطریقتهدیدغربرا

ازمیانبرداشتوشروعکردبهکشتوکشتارکردهادرکردستان،شهربزرگ11آبادیرابابولدزیروگریدهربا5000وبیشاز

درنزدیکمرزویرانوباخاکیکسانکرد.بعالوهازآبادیهایکهدرنزدیکمعادنویاچاههاینفتیدرپائینکردستانواقعشده

بودند.

اتحادفرانسهوآمریکابرایتغیراتدررهبریعراق

کهقبالازآنسخنرفت،بعثیهادرمیانخودشانبهچندچناندهستهتقسیمشدهبودندوهرگروهبهیکیازکشورهایقدرتمند

وابستهبودوباآندرساختوپاختبودوسروکارداشت،صدامحسینکهیکیازآدمکشانحرفهایحزببعثبودرابطهنزیکومحکمبافرانسهداشتوازآنموقعکهاحمدحسنالبکررئیسجمهوراعراقبود،صدامهمهکارهوجانشیناوبودوجوانیومقاممنصباونیزدرنظرقشرتازهبهمیدانآمدهعراقاورا

معروفومغرورترکردهبود.

بهمنافعومصلحتصدام1960ازدیادتلویزیوندرآخرسالهایحسینتمامبودبهواسطهاینتلویزیونعکسوسخنانخودرابههرخانهایدرعراقمیرساندوهمچنینخودنزدیککردنازرهبر

وتوافقوصدور1970کردهایعنیژنرالمصطفیبارزانیدرآغازآزار،چندبرابرصدامحسینرادرانظارملتکردشیرین11اعالمیه

ترکردوبهملتعراقبهترشناساند،همچنینتهدیداوبهاسرائیلوملیکردننفتعراققدرتاورادرحکومتعراقباالبردو

بهبعدتماماختیاراتراازدستاحمدحسنالبکر1970درسالبیرونآوردبودوخودشهمهکارهبود.

درهمپیچیدنطومارننگینریژمشاهنشاهیدرایرانوپیروزیانقالبدولتعراقراهمتکاندادورهبرانعراقهمترساز

انقالبطرفملتعراق،درگوشهایسنگینشانآوازهدادودردلنشست،زیراآخوندهایشیعهدرعراقوایرانشالودهخرافاتراتوسعهوگسترشمیدادندومردمرجالهشیعهدردوکشورهمبستریکاندیشهوفکربودند،ودولتفرانسههمباتوجهبهحفظ

منافعخودودوستیباصدام،اورامثلیکجانیبجانمردمبیندازد،باآمریکابهگفتگونشستوآمریکاباتوجهباینکهازایرانراندهشدهبودونیزعراقمیتوانستدرآیندهبرایژنرالهایفراریوایادیآمریکاپناهگاهامنباشدنظرفرانسهراستودوتائیدکرد.

فرانسهپسازاینکهحمایتآمریکارابدستآورد،چراغسبزبهبایکدستهازافرادمسلحبخانه16/7/1979صدامحسینداداودر

احمدحسنالبکررئیسجمهورعراقرفتونامهسفیدجلواوگذاشت،وحسنالبکرکهآنوقتپیرهمردازکارافتادهوفاقد

اقتداربودقلمبدستگرفتوگفتهصدامراکههمانااستعفااوبودنوشتوامضاکرد.

پسازآنصدامحسیندریککنفرانسخبریخودرابعنوانرئیسجمهورعراقمعرفیکردوآنکهباآنمخالفتکردبالدرنگدستور

اعدامشراصادرکرد.

صدامحسینبرایاجرائیتصمیماتفرانسهوخوشحالیآمریکاوبدستآوردنمقامقهرمانیملتعربوبدستآوردندرآمدکالنازکشورهایخلیجوجمعآوریاسڵحهومهماتاقداممقتضیرا

وظیفهخوددانست.صدامحسینوخمینیوبنیصدروخاتمیویکنفرژنرالایرانیدرعکسدیده

.میشوند

صدامبطورغافلگیرانهبهایرانحملهکردو4/9/1980درتاریخناجوانمردانهجوانانایرانراطعمههدفشیطانیخودنمودخونهاریختهشد،ناگفتهنماندهنوزکسیاینپیرمخبطبطورشایدوباید

نشناختهبودوچونحرکتاوموجبانقالبوبزیرکشیدنجثهدیکتاتورزمانمحمدرضاشاهخائنگردیدهبودلذااحترامخمینیدرآنزماندرایرانحدوحصرنداشتوحتیبعضینفهمیدهدراثرتبلیغاتشومآخوندهایفاسدعکسخمینیراکهبعدالقبامامجمارانرابخودگرفتدرماهمیدیدند،درایناوضاعواحوالبه

میلیوندراویشوقمهزنوزنجیربدستعاشوراآمادهجانباختندرراهخمینیوکالمبیسروتهاوبودندوبرخیویرادرهیات

پیغمبرمیدیدند،ازشمائلاوداستانهایحیرتآوربرسرزبانهابوداوهمکهدرواقعشیاطینبودازاینوضعحداکثرسوءاستفاده

کرد.خالصهمردمایرانرویایناحساساتپاسخدندانشکنبهصدامدادندوحملهاورامتوقفنموندهرچنددرنتیجهخمینیبه

زانودرآمدوبهقولخودشجامزهرنوشید،ولیکناینجنگخانمانسوزکهباصدورانقالببهکشورهایعالمبرپاشدهبودهشتسالطولکشید،کهمیشوددههاکتابدراینبارهبرشته

تحریردرآورد.

در1976بعالوهازدالئلیادشدهباالرفتنقیمتنفتهمدرسالبوجودآمدنسردرگمیدرایرانوسرکشیدنشعلهجنگایرانو

عراقبهبرهانوحجتشمردهمیشود،زیراوجودجنگموجبگسستنشیرازهقیمتگذاریبرایاوپکوپیداشدنبسیاریاز

قاچاقچیهاینفتدرمیاناینهمهکشورهایصاحبنفت،مخصوصاکشورهایخلیجازجملهایرانوعراقبود.زیراتکیه

کالمیهمهشاندریکمحوردورمیزآندوبودکهمیگفتند:برایحفاظتازخودشانمحتاجبهپولهستند.

دولتسوریهدرجنگجانبایرانراگرفتولولههاینفتعراقرابست،حکومتایران"تنگههرمز"راهدریاییعراقراگرفتو

تننفتبود130,200,000نزدیکبه1980عوایدنفتعراقدرسال

تننفت44,200,000،به1981اماکهجنگشروعشدعوایدسالسقوطکرد،اینضربهمهلکبرپیکراقتصادحکومتعراقبود.

دولتعراقدراثناجنگچندلولهتازهبهترکیهوسعودیهکشید،بعالوهازاینبازارگرمنیزبرایاردنوترکیهپیداکرد،تااینکه

بتوانندباتانکرنفتحملونقلکنند،بطولانجامیدنجنگایرانوعراق،نفترابطورارزانکردکهبمراتبازقیمتآبارزانتربود،بطوریکهعوایدنفتعراقدرمقایسهبهقیمتقبلازملی

کردننفت،کمتربود.

طرفینیعنی)ایرانوعراق(درمدتاینهشتسال،ملتکردرابیخبرازسیاستنفتشان،اسلحهبدوشخودگرفتهبودندبعالوهازاینکهیکدیگررابهمبکشتنمیدادندگاهوبیگاهدرجنگآنانرادرویرانکردنکردستانطالیهدارخودمیکردند.شعاراسالمیتو

سوسیالیستیومارکسیستیوضدامپریالیستبدستآنهادادهبودندتانامبازارنفتجهانراازیادشانببرند.

جاللطالبانیویارانشدریکعکسدستهجمعیباژنرالعزتدر"آبادی1984دوریجانشینصداموعلیشیمیاییدربهار

سهرگهلووی"نزدیکدریاچهدوکان.

درهمانبرههزمانیمامجاللطالبانیدرمیانبغدادوتهرانبناممذاکرهبهبغدادرفت.پس1984دررفتوآمدبود،درآغازسال

ازاینکهپیماندلسوزیرابابغدادتجدیدکرددرنوروزهمانسالامروزکهکشورماعراق،بابدونهیچگونهبهرهسیاسیگفت:

،پسازآندشمندرجنگاست،ماازپشتبهاوخنجرنمیزنیمرهبرانوافسرانونمایندگانمقتدرودارایمقامومنصبدر

عراق،گروهگروهباآقایجاللطالبانیوحزباتحادمیهنیدیدارمیکردندوعکسدستهجمعیباآنانمیگرفتند.

درکوچههایهلبجهگازهایمسمومکنندهدراثرکسانیکهیکقسمتازجنازهدیدهمیشوند

بعدازدوسالرقصوپایکوبیبرایدلخوشیرهبرانعراق،پسازاینکهدولتعراقدرزیرپردهمذاکرهوگفتگوودههاکردرابهجوخهآتشسپردویاترورکرد،جاللطالبانیاینقسمتاز

کردستانرابهایرانفروختوبهتهرانرفتوگفت:منمسلمانمنمیتوانمباکفارمداراکنماگرمیخواهیدمیتوانمشماهارا

بهکرکوکبرسانموپرچمجمهوریاسالمیرادرکرکوکبرافرازم.دولتایرانهمبدنبالچنینروزیبود،سیلپاسدارهای

بدونترمزراهمرااوبهکرکوکفرستاد.لشکرخمینیپیرامونکرکوکسنگرگرفتوشروعکردندبهموشکبارانچاههاینفتدرکرکوک،امااینموشکبارانموفقیتببارنیاوردودولتعراق

بهانتقاماینکارحملهبهآبادیهایاطرافنمودوساکنیناینهمدهکدهاکهنزدیکبه)یکصدوهشتاددوهزارنفر(بودندبنامانفال

وجلگههایوسطوپائینعراقاعمازبزرگو)جنوساید(دردشتکوچکوازمردوزندرخندقهایکهقبالباصدهابولدزیرکنده

شدهبودزندهبگورکرد.

آنچهحیرتوشگفتیهمگیرابرانگیختاینبوددرآناثنا)پدرجاللطالبانیدرشهرکرکوکبودودولتعراقهمکاربهکارشنداست.حتیموقعکهفوتکرد،دولتعراقبااحترام

.(جنازهاشراتشییعکردوبخاکسپرد

هنوزعزاءومصیبتجنیوساید،تمامنشدهبودکهاتحادمیهنیکردستانبهرهبریجاللطالبانیطالیهداریلشکرهایسپاه

پاسدارانایرانگردیدوبرایتصرفشهر)ههلهبجه(واطرافآنبهراهافتادندوتوانستندشهر"ههلبجه"واطرافاکنافآنراتصرفنمایندونگذارندساکنانشهربیرونبروند.دولتعراقبهانتقاماینواکنشطالبانیکهلشکرایرانرابهههلبجهآوردهبود،حالتدرندهخوییوجنونبخودگرفتومناطقراکالشیماباراننمود،کهدراثراینوحشیگریهزاراننفرازساکنانشهرواطراف"ههلبجه"خفهشدندودردمجانسپردندویاباخوردنگازهای

خردلمسمومکنندهزحمیبرداشتندمدامالعمرزمینگیرگردیدند.

جاللطالبانیپسازاینکهپولکالنازدولتعراقبدستآورد،بهتهرانبرگشتوبرایحفظاقتدارخودازایراندرخواستکردتا

جبههتازهبرایشدرکردستانبگشایند،بدینطریقجنگراازپائینعراقبهخاککردستانآوردودرسرتاسرکردستان

بطوریکهمیبینیدهممیهنانمادراثرسیاستنامعقوالنهجاللطالبی،طعمهدرندهخوییصدامخونخوارگردیدهوبهکاممرگ

رفتند.

درندهخویصدامحسیندربکارگرفتنواستفادهازگازهایشیمیاییایرانراناچاربهقبولآتشبسکردوخمینیبقول

خودشجامزهرنوشیدوازخوابوخیالتصرفقدسبازایستاد.وعراقهمتازهمتوجهشدهبودکهچقدرضررکرده،دیگرآه

دربساطنماندهبودوزیرقرصسنگینوکمرشکنقرارگرفتهبود.مخصوصابهکویتزیادبدهکارشدهبود.هرچندمیخواستباتوسل

بهتهدیدماستمالیکند،اماکویتزیربارنرفتسرانجامدرحملهوحشیانهخودرابهکویتآغازکردوهستونیست2/8/1990

آنجارانابودوکشورکویتراویرانساخت.

امااینجنگقیمتنفتراآنقدرکاهشدادهبودکهکمپانیهاینفتیبهآرزوهواوهوسخودشانقیمتنفتراباالوپائین

میکردند،ازطرفدیگرخریداراننفتبجایپولنفت،اسلحهومهماترابهکشورهایخلیجمیدادند.

بعالوهازاینکهجنگ"کویت"اختالفدرمیاناعرابانداختوازسویدیگرملتعراقرااعمازکردوعربدچارمشکالتعدیده

نمودوآمریکانیزانتقامقبلیراازعراقگرفتوسازمانمللدههاتصمیمقانونیبرایبیرونکردنعراقازکویتصادرکردکه

اهمآنهاتحریمنفتواقتصادبودکهبعدازآنسخنبمیانخواهیمآورد،ازطرفدیگردولتعراققبلازعقبنشینیاز"کویت"تمامچاههاینفتآنکشوررامنفجرکرد،اینهمبرگرمیبازاربرای

کمپانیهاافزود،ونفترادربازارارزاننمود.

کردهادرکنارشیعههایپائینعراقازضعفاوضاعواحوالضدرژیم1990-3سیاسیعراقفرصتبدستآوردندودرآغازماه

کردستانراتوأمباکمپانیهاینفتیآزاد4,3%عراقشوریدندوکردندامااگررهبرانکرددرآنوقتازبکارگیرینفتکرکوکمثلاسلحهسیاسیمیاندیشیدندشایدوضعکردستانطوردیگرمی

بود.

مصرفبیهودهرژیمهایعراقبهپۆلنفتکرد

همچنانکهقبالازآنسخنراندیم،اساسوشالودهدولتعراقاز1940رویسیاسیواقتصادیبهنفتکردستانبرمیگردد،تاسال

تمامزندگیساکنانعراقوابستهومتکیبهنفتکردستانبود.سپسنفتپائینوسطعراقکشفگردیدودولتتمامعوایدودرآمدنفتکردستاندرقسمتعربنشینمصرفکردوصدها

کارخانهوکارگاهمختلفرابنانهادهوبازباعوایدنفتکردستانمقادیراسلحهومهماتقدیمیوازردهخارجراخریدوآنهارا

رویکردهاامتحانکردوبدانسربازانخودراتعلیمبهفنونجنگآوریکرد.

چنانکهنقشههایقدیمینشانمیدهندکهمرزکردوعربازکجانفتعراقنفتملت1/3واقعشده:برپایهاینمدارکمستند

کرداستوازخاککردستاناستخراجمیگرددهرچنداکنونکهمیالدینماندهاستمیبینیمکهتاکنون2000یکماهبیشتربهسال

(کردکشتهاستو2,000,000حکومتعراقنزدیکبهدومیلیون)اکثرمناطقکردستانراویرانکردهاستوخیلیازعربهارا

ازدیارشانآوردهدرکردستاناسکاندادهاستتااینکهدموگرافیمنطقهرابنفععربتغیردهد.

"طبقهدیدهنمیشودو4هرچنددرکردستانحتییکساختمان"ازوجودگارگاهوکارخانجاتخبرینیستباوجوداین،کشمکشبرسربعهدهگرفتنقرضسنگینوکمرشکن،ازناحیهرهبرانناصالح

ودیکتاتورعراقبرگردنکردهادرحالمتحملشدناستکهبازپرداختآنصدهاسالمیکشد.

(بیلیوندالر)30دولتعراقپیشازپرداختنبهجنگایراندارای)(دربانکسازمانمللبوددرآنوقتیکدنیارعراقی30,000,000,000

(دالرامریکاییبودوچکعراقدرتمامبانکهایعالمهمچون3)پولنقدبحسابمیآمد.

بطولانجامیدنجنگتمامساکنانعراقرابهسربازمسلحتبدیلکردودرآمدوعوایدکشوربکلیکاستوازکشاورزیهمدرآمد

بدستنمیآمد،راههایدریایازفروشنفتسدگردیدند،کارخانجاتازکارافتادند،ومصرفخریداسلحهومهماتهمهرروزفزونیمیگرفت،اینهاهمهباهمدستبدستدادندودولتعراقراازهستیساقطنمودهوبرایپنابردنبهقرضمجبورکردند،سرمایهدارانخارجهمکهبرایشانمعلومشددیگردولتعراقنمیتواندخودراازدرگیریدراینجنگخانمانسوزبرهاند

بدوپشتکردند،وچکهایعراقیکهقبلازشروعجنگبهپولنقدمحسوبمیشدودردنیارواجداشتبهکاغذپارهفاقداعتبارتبدیل

شدهبود،بعالوهازاینعوایدعراقدرسال،حتیپرداختنزولعقبافتادهآنمبالغهنگفتراکفایتنمیکرد،کههنوزکماکان

بردوشحکومتوقتعراقسنگینیمیکند.برپایهیکآمارکهگروههایاعرابضدرژیمجمعآوریکردهاند

نوشتهاندکهدولتعراقدرحدود)24/5/1996آشکارکرداندودر(78.)(دالربدهکاراست133,000,000,000

همانمنبعباالبعالهاز)یکصدوسیوسهبیلیوندالر(کهعراقبهبانکهایجهانیبدهکاراست.آنچهدولتهایعراقدرفاصیله

هشتادسالگذشتهصرفعمرحکومتعراقکردهبودندبابمبارانیزمینیوهوایایراننابودگردید.ازطرفدیگرایرانو

کویتوکمپانیهایغربیوکشورهایاروپاییواسرائیل،دعویحقازدسترفتهخودراازعراقمیکنند.

(میلیوندالر900,000,000,000-دولهتایران)1(دوصدوچهلبیلیوندالر240,000,000,000-کویت)2(صدوچهلبیلیوندالر140,000,000,000-ملتکویت)3(سیهفتبیلیوندالر37,000,000,000کمپانی)408–4(صدبیلیوندالر.100,000,000,000-کشورهایغربی)5

(ازطرفملتکرددرخواست)KURDOILماهمچونکمپانی(دوصدبیلیوندالرکردهایمبهجهتضررو200,000,000,000

خساراتجنگودوبارهآبادانیکشورمانکردستان.

اسرائیلهموقتراغنیمتشمرددرخواستخساراتیهودیانکهازعراقبیرونراندهشدهوامالکمنقولوغیره1953درسال

منقولآنانازطرفدولتعراقضبطومصادرهگردیدهبود،توأمباخسارتازموشکهایکهحکومتعراقدرجنگخلیجبطرف

اسرائیلپرتابکردهبود،نمود.اینهمهپولبادرنظرگرفتنبهاءدالراستبالغبر)15نفتکهبوشکهآنازقرار

(یکصدوپنجاهتریلیونبوشکهنفتاست،که150,000,000,000,000دههاسالمیکشدتااینهمهنفتاستخراجبشود.

رولآمریکاوبریتانیابرایتحریمبرعراقو

حذفملیکردننفتآنکشور

آمریکارابهقدرتمندو1989سقوطروسیهوپایانجنگسردبعدازیکهتازجهانتبدیلکرد،ودولتهایهمچونروسیهوفرانسهو

بریتانیاوآلمانمثلسربازدرخدمتاوامرآمریکاایستادهبودندوبرایشتبلیغاتمیکردندتااینکهدرتحوالتوتغیراتجهانآنانرا

کشور37مشارکتدهد،وبدینجهتبودکهآمریکاتوانستلشکرهایخودرابرایپسگرفتن"کویت"دراختیارآمریکابگذارندونیزقدرتتمامدرسازمانمللپیداکردوهرچهکهمیخواستانجامدهدازطریقسازمانمللقطعنامهایبرایشصادرمیشدو

آنراقانونیمینمود.

آمریکاوبریتانیاکهازصدامبعلتملیکردننفتکینهدردلداشتنددراولینروزیتعرضعراقبهمرزکویت،ازطریق

قطعنامههایسازمانمللشروعبهمحکومیهایمختلفعلیهدولتعراقکردند،هرچنددولتفرانسهگاهوبیگاهمیکوشیدکهنوکرحلقهبهگوشخودراازاینمخمصهنجاتبخشدوبرایاینکار

پروژههایمختلفتهیهنمود،لیکننتوانستباآمریکاوبریتانیابرخوردخشنبنماید،الجرمناچارشدلشکرخودرابرایسرکوبی

صدامحسینزیرفرمانیآمریکابگذارد.

1972بطوریکهقبالازآنسخنبمیانآوردهایم،دولتعراقدرسالنفتعراقراملینموددرآنموقعخودراقهرمانسنگرشکن

کشورهایعربمیدانست،کهگویاموفقیتبدستآوردهاستکهنفتراملیکردهاست.

اگردرواقعدرآنموقعنفسعملخودرادرترازومیسنجیدوحسابعوایدومصرفخودرامقایسهمیکرد،درمییافت،کهاین

همهخودستاییوتبلیغاتدرموردملیکردننفتتنهاروکشقضیهرادربرمیگرفتنهمحتوایآن.زیراواقعیتامرایناستکهدولتعراقچونیکدهقانبهرهمالکانهراازمالکیبریدوبه

اربابدیگرداد.

دولتعراقباملیکردننفت،آمریکاوبریتانیارابیرونراندروسیهوفرانسهرابجایآناننشاند،وآمریکاوبریتانیانیزپسازتحوالتملیکردننفت،دستبهکوششهایبسیارازکانالهای

مختلفزدند،کهدربرخیازآنهاموفقودربعضیبینتیجهماندند.

یکیازکارهایکهآمریکاوبریتانیادرآنپیروزیبدستآوردندعبارتازقطعنامههایسازمانمللبودکهدراثرجنگکویتبه

عراقتحمیلنمودنداینقطعنامههادستوپایعراقرابستندوکاردرحقشکردتااینکهازتمامتبلیغاتعلیهامپریالیسموملیکردننفتپشیمانبشود،اینهایکقسمتازقطعنامههایاولیه

بود:

صادرشد،اینتصمیم1990-8-6درتاریخ661-قطعنامهشماره1ازطریقراهقانونیدستوپایعراقدرمورداقتصادبشرح

زیربست:

-خریدهرگونهآالتوادواتعراقیراممنوعکرد.2

-بستنتمامبندروفرودگاههاجهانبرویعراق.3

-راهبستنازتمامکشتیواتومبیلوهواپیماکهحاملاسلحهو4مهماتجنگیبرایعراقباشند.

-بهتعلیقدرآوردنهرنوعمعاملهبازرگانیبادولتعراقو5کمپانیهایعراقی.

ازطرفسازمانمللصادرشد9/8/1990کهدرتاریخ662-قطعنامه6تصمیمیاستبرضدتصمیمعراقدرموردتصرفکویتوتبدیلآن

بهیکیازاستانهایعراق.

ازجانبسازمانمللصادرشده18/8/1990-قطعنامهکهدرتاریخ7بودتصمیمیبودکهمدعیبرحفظامنیتجانومالکویتیهاو

بیرونرفتننیروینظامیازکویتبود.

ازطرفسازمانملل25/8/1990کهدرتاریخ665-قطعنامه8صادرشدهبود،بهدولتاخراجی"کویت"حقمیدادکهدستور

کشتیاستادنبرایکویت،صادرکند.

صادرشد،سازمان13/9/1990-قطعنامهسازمانمللکهدرتاریخ9مللخودرامحقمیدانستکهبرایتقسیمخواروباردربین

ساکنانکویتوعراقیهایبیرونراندهشدهدستبکاربشود.

صادرشدهاست16/9/1990–قطعنامهتصمیمیاستکهدرتاریخ10کهبموجبمفادآنعراق،درموردبستنسفارتخانهکشورهای

خارجیگناهکارشناختهشدهوازاودرخواستحفظحقوقدیپلوماتهامیکرد.

ازجانتسازمانملل24/9/1990-قطعنامهکهدرتاریخ11صادرشدهبوددولتاخراجشدهکویترامحقمیدانستکهاقدام

بهخریدمایحتاجساکنانکویتبنماید.

،اینتصمیمازعراقدرخواست25/9/1990درتاریخ670-قطعنامه12کردهبود:درخواستخروجخارجیانوراهفرودآمدنهواپیماهارا

ازعراقگرفت.ازکمپانیهایخارجی29/10/1990درتاریخ647-قطعنامه13

خواستکهازعراقبیرونبیایندوحقدعویضرروزیانرابرایآنهامحفوظنمودهبود.

ازطرفسازمانمللصادرشد28/11/1990-قطعنامهکهدرتاریخ14تصمیمعراقدرموردملیتکویتکهگویاعراقیهستندحذف

نمود.

ازطرفسازمانمللصادرشد29/9/1990-قطعنامهکهدرتاریخ15بهعراقمهلتدادبرایانجامدادهنقطعنامهقبلیبویژهقطعنامه

دستبکارشود.660

،صادرشد،حکومتعراقرامثل5/4/1991-قطعنامهکهدرتاریخ16خرسدرقفسانداختودرخواستحقوقانسانیبشرحزیرازاو

کرد:رژیمعراقبهاتهامکشتنوبندکردنومجازاتوشکنجهملت

عراقمخصوصاکردهایعراقمجرمشناختهشد.لذاازعراقخواستتاهرچهزودتردستازاینکارغیرهانسانیبرداردوبرایپیشگیریازهرجومرجدرمنطقهوحقوقبشررامدنظرداشتهومراعاتنماید.وازحکومتعراقخواستکهدربرویسازمانهای

انساندوستبازنمایدوبهآنهافرصتکافیبدهدتاموادخوراگیودرمانیرابهمناطقالزمبرساند.وسازمانمللباعجلههیئتیبجهتبررسیحقوقبشربهعراقبفرستندتابتوانندبویژه

ازکردهایزیرستمعراقدرعلیاکردستانبازدیدبعملآورند.وسازمانمللبرایبهفریادرسیدنآوارگانتمامهمخودرا

بکارگیرد،وازتمامکشورهادرخواستشدتابهکمکآوارگانبشتابند.ونیزازحکومتعراقخواستبرایهمکاریباسازمان

مللازهیچکوشسدریغننماید.

ازجانبسازمانمللصادرشد15/6/1991-قطعنامهکهدرتاریخ17صراحتامیگفتکهعراقبایدبرایدرهمشکستنوازبینبردن

اسلحهعراقومخارجومصارفآنراهمبعهدهبگیرد.ازطرفسازمانملل15/8/1991-قطعنامهکهدرتاریخ18

صادرشد،اجازهبهعراقدادکههرششماهیکباربهاءیکبیلیوندوالرنفتازطریقسازمانمللبفروشبرساندوعوایدآنبرای

ملتعراقبهخوراکدادهشود.

ازجانبسازمانمللصادرشد،1/10/1992-قطعنامهکهدرتاریخ19تمامپولنفتعراقرامتصرفشد.

ازطرفسازمانمللصادرشد14/4/1995-قطعنامهکهدرتاریخ20میلیوندالرنفت1500,000,000اینحقرابهعراقدادکهنزدیکبه

150,000,000ازطریقسازمانمللبفروشبرساندوازهربیلیوندوالربرایکردهابمدتششماهمتوالیاختصاصوپرداختشود.

شکستدولتعراقدرکویتوقیامملتعراقازکردوعربعلیهڕژیم

میالدی1991ازماهسوم

پسازاینکهساکنانعراقدرزیرسایهدیکتاتوریولگامگسیختگیصدامحسینکشتههایزیاددادنداحساسکردندکهسازمانملل

خطسیاهبردفترقدرتحکومتعراقکشیدهاست،لذادرسفلیوعلیاعراقعلیهآنرژیممنفوردستبهشورشزدند،اماشیعههای

دراینشورشموفقیتبدستنیاوردند.واماکردها،هرچندازموفقیتاحزابکردیناامیدبودند،اماتوانستندیکموفقیت

تاریخیبدستبیاورند،زیراشهرهایسلیمانیهوکرکوکوهولیرودهوکوشهرکهاوآبادیهایازدسترفتهخودرادوباره

متصرفگردیدندوکلیهپادگانوپاسگاهایحکومتیراتسخیرواسلحهومهماتآنراگرفیند.وعمالمناطقکردنشینبهید

سربازودرجهداروافسران200,000اختیارآناندرآمدوبیشاز)رژیمخودرابهکردهاتسلیمنموند.

آزادکردناینقسمتازخاککردستاندروازهرابرویاحزابسیاسیکهدرآغوشحکومتایرانخوابیدهبودندبازنمودواحزاب

یادشدهازطریقسازمانهایخوددرعراقتوانستندجلوشورشمردمیرادراختیارخوددرآورندوشروعبهغارتپاسگاههاو

پادگانهاواداراتودوایردولتیبنمایند،همپیمانانکهبااینشیوهغارتاحزابمخالفبودندراضینبودندکهکردهابرنفت

"کرکوک"مسلطبشوندوتسلطپیداکنند.وزمامامورآنرادردستبگیرند.زیراچشمخودراازاعمالددمنشانصدامو

صدامیانبستندوصدامدراثرنادیدهگرفتناعمالخودازطرفدولتهایمقتدر،چونبریتانیاوآمریکاوفرانسهوغیره،تصمیمبهکشتوکشتارکردهارادریکبرنامهنظامیخودگنجاند،کردهاهمکهازدستاحزاببتنگآمدهبودندازهمکاریخودکاستندوسراناحزابهمبدونمقاومتدربرابردولتعراقبهعادتهمیشهگیخودقبلازمردمعادیخودرابهمرزایرانرسانیدندومردمکه

دیدندسراناحزابکرکوکراتخلیهوپابفرارگذاشتهاندوخودرابهنوارمرزیرساندهاندآنهاهمازترسانتقامرژیمصداممجبوربهترکخانهوکاشانهخودگردیدهوبااینبرفوبورانویخبندان

وراهبندان،بطرفمرزبراهافتادند.

قریببهدومیلیونزنومردوکودکانقدونیمقدوشیرخوارومادرانبارداروپیرهمردوپیرهزنانسالخوردهومریضو

رنجور،دراینفصلزمستانوسراسریخبندانوبورانوبرفوبدونلباسواغلبپایبرهنه،بطرفمرزبراهافتادندوبعالوه

ازاینوضعرقتبارگرسنگیهمازهرسومزیدبرعلتگردیدهبود.امادرایناثناودرایناوضاعواحوالکردهایکهدراروپاویاسایرکشورهایدیگرساکنبودندمردومردانهازطریقمختلفشروعبهجمعآوریاعانهوکمکمالیکردهوبرخیاگرهم

نمیتوانستندازاینکانالقدمبردارندالاقلباکمکبهخویشاوندانخوددریغنکردند.

دومیلیونآوارهبدونخوراکوآبومایحتاجزندگیدرکوههابودندسرگردان

ماهمبههزینهخودکمکهایمالیبرایخانوادههافرستادیمواینجانبشخصابجهتبحرکتدرآوردنسازمانمللوجنباندن

احساسانسانیدوستانوبیگانهبهنیویورکوژنیفرفتم،پروژهبدنبالپروژهنیزتقدیمکردیموبرایانجامدادنهمکاریهای

سیاسیواقتصادیسازمانملل)بهپروژهنفتکردستاننگاهکنید(ازاقدامبایستهدریغننمودم.

درکنارتقالوکوششهزارانکرددیگر،کوششهایماهمدرخورتوجهبود،زیرادراثردرخواستما،برایتقسیمعراق،مسئلهخط

"درجهبوجودآوردهشدونیزکمکهایخیرخواهانهبرای39"آوارگانشروعگردید.

درهمانروزکهسازمانمللقطعنامهشماره)(راصادرکردوهمپیمانانخطآنراتعیینکردوشروعبهفرستادنکمکهای

سرانایندوحزبیعنیپارتیدموکراتمالیبهآوارگاننمود.کردستانواتحادمیهنیکردستانبامخالفتهمپیمانانباهمبه

وچشمپوشیازسیاستسازمانمللوصدهاهزاربغدادرفتندجینوسایدکرد)انفال(ویرانیکردستانوشیمیابارانههلبجه،مامجاللطالبانیبابیشرمیتمامصدامحسینخونخواررادرآغوش

گرفتودرانظاردیدگانمردمجهانرویشرابوسیدوکاکمسعودبارزانیدستشرافشرد،بدوناینکههیچگوندموفقیت

سیاسیدراینکاربدستآوردهباشند.کهشاعرمعروف"استادعبدوااللهپشیو"درچکامهسیاسیآناعمالرابهنارواو

قبیحخواندهاستوبعالوهاعتراضونقدهایبیشماردیگردرسراسرکردستان!!

شعرکردیاستادعبداللهپشیو:ترجمهفارسیآن:

آنپنجهکهتوبفشردیپنجهنبودبلکهاژدهایپانصدسربود

صورتکهتوبوسیدی،صورتنبودبلطومارقانونجنگل،خمدیواربرلین،سمخر

بود.آنچهخندیددهاننبود،

...قحبه،بنکونسگ،کورهآتشسوزیهیتلربودآنچهخوردیخوراکنبود،گوشتبچه،کاسهسربود

آنکهکهشبدرآنخفتیلحافنبودخاکستریکمملکت،ساکنانشدربدربود

بگوبمنچهکردی؟دستیکیرابفشردی؟

بروعیالجدستترابکنتادیرنشدهاستپسازدستدادنبهاو...

جذامگرفتهای،جذامیشدهای!بگوبمنچهکردی؟

ایکهنفساورامکیدی!بروعیالجششهایتبکنتادیرنشدهاست!

بعدازبوسهبرداشتن"گازیخردل"درآناثرکردهاست!مترجم(

ایندورهبرمدتیکسالدرهتلهایبغدادمشغولبادهنوشیوپولگرفتنازصدامبودند،تااینکهدربینایندواختالفنظربروزکرد،وبایداذعاننمودکهکشمکشدربینمسعودبارزانیوجاللطالبانیبرسرحقوقملتکردنبود،بلکهتمامابرسراینبودکه

گویاصدامبیشترازکاکمسعودحسابمیبردتاطالبانی!لذاوقتیکهطالبانیمتوجهامرشد،شروعبهمنهمنکردوتعللدرکارهایشبابغدادتوجههمهراجلبنمودودرنتیجهتماممذاکرهوگفتگوهایایندوباصدامبرسرتوافقدرشکستنتحریمهایاقتصادی،کهدولتعراقرادرتنگناقراردادهبوددورمیزد،لذاگامهایمثبتبهفروشتننفتکرکوکبرایصدامحسیندربرابربدستآوردن

عوایدناچیزبطورقاچاقبرداشتند!درفاصیلهایندوسالفروشنفتقاچاقدرزیرپردهدولتکردستان،جاللطالبانیبشکل

پنهانیباترکیهجهتدستبردنبهنفتکردستانبهتوافقرسید.اینمسئلهبرایمسعودبارزانیموجبشکوتردیدغیرقابلقبولبود،سرانجامجنگفیمابینحزبمیهنیوپارتیکردستانشروع

شدکهدوسالبطولانجامیدواینجنگخانمانسوزنزدیکبهپنجاههزارکشتهوزخمیازطرفینبجاگذاشت،تااینکهصدها

شخصامثالماشروعبهاعتراضونارضایتنمودندوآمریکاهمجاللطالبانیو1996باماهمصداشدوسرانجامدرماهنهمسال

مسعودبارزانیرابهواشنگتندعوتنمودوآنانرابهآشتیوتبصرههایاین2008آتشبسوادارکرد،اماایندورهبرتاپایان

موادآشتیرااجرانکردهاند،فقطآتشبسرارعایتنمودهاند،اماعوایدکردستانرامتفقاباهممیخورند،اکنونهمدزدیورشوهگرفتنازسرانایندوحزببقدرزیاداستکهتمامکردهادراین

بارههمصداشدهوازهرسوصدایاعتراضبلندکردهاندلیکنبازگوششنواازطرفایندوحزبنیست.

بعثیهاازتصمیمملیکردننفتعراق

پشیمانشدهبودند

رژیمعراقپسازصدورقطعنامههایعدیدهازجانبسازمانملل،بهبعد1990کهعمالدستوپایآنحکومترابهتختهبستهبوداز

درصددبرآمدتاازنفتبعنواناسلحهتفرقهافکندرصفهمپیماناناستفادهکندلذابایکایکشانجداگانهارتباطمستقیم

برقرارمینمودووعدهمالکیتنفتعراقراظاهرابههرکداممیداد،همپیماناننیزچونطمعکارانباولعبعدازتمامشدنجنگ

درصددبودندخودرابگسالنندوگاهدرموردمنافعومصلحتسیاسیخود،دچارتصمیمگیریهایبزرگوفاحشهممیشدند.

همچنانکهقبالذکرآنرفتصدامحسینرئیسجمهورعراقارتباطتاصدور1990نزدیکبافرانسهداشتوفرانسهازاوائلسال

قطعنامههایسازمانمللعلیهعراقکهمیخواستندعراقراازطریقنظامیبکوبندازراهدیپلوماسیبهعراقکمکمیکردو

میکوشیدآمریکاراقانعکندتاباعراقوارددرگیرینظامینشود.اماوقتیکهدراینکارموفقیتبدستنیاوردمجبورشد

درحملهنظامیبهعراقاونیزمشارکتکندونیروینظامیگسیلدارد.

واکنشقبلیفرانسهدولتکویتراخاطرآزردهنمودوازپیمانبازرگانیپسازجنگبینصیبکرد،فرانسههمباردیگرخودرا

ازعراقنزدیککردوبرخیپروژهرابرایمتصرفشدنبرنفتعراقتهیهنمود.

فرانسهپسازآتشبسجنگTOTALوELFکمپانیهاینفتینمایندهخودرابهعراقفرستادندوشروعبهگفتگودربارهپیمان

نفتنمودند.بعضیمنبعمیگوینددولتعراقنفتجزیرهمجنونرابههردوکمپانیدادهاستمشروطبااینکهتماموکمالبدهیعراقرابعهدهبگیرندودولتفرانسههمازطریقدیپلوماسی

(.79.)سعینمایدکهتحریمراازدوشعراقبردارد

وقتیکهآمریکابرایشثابتشدرابطفرانسهباعراقبطرفمستحکمبودنمیرودوباهمپیماننفتانعقادوامضاءکردهاند

زیرهکانهازطریقهمصدایکردنباستمشیعههایپائینعراقونیزخطرحملهعراقبهکویتیها،قسمتسفلیعراقراتاخط

درجهبهمنطقهاستراتیژیوسوقالجیشیاعالمنمودوقدرت32هوایعراقراازآنناحیهمحدودنمود،اینسیاستپیماننفتی

فرانسهباعراقراعمالحذفوبزانودرآورد،باتوجهباینکه"جزیرهمجنون"درپائینعراقواقعشدهاستلذافرانسههم

بعنواناظهارنارضایت،ازاسکاردهایهوایکهسهدستهباآمریکاوبریتانیابرایمحافظتازآسمانعراق،ازشرهواپیماهای

عراقیهمتصمیمبودند،خارجکرد.

دولتعراقمدتدوسالبانتظارفرانسهنشستتابلکه،تحریماقتصادیراازدوشآنبرداردامابهتنهایازعهدهاینکاربرنمیآمدودرحقیقتنمیتوانستکاریبرایعراقدراینبارهانجام

بهدولتعراقتوصیهکردکهاز1969دهد،لذابهپیرهویازسالهایروسیهنزدیکیکندواورادرنفتعراقمشارکتدهد،دولتعراق

توصیهفرانسهرااجراکردوباروسیهپروژهایبراینفتعراق

(سالبا27(بیلیوندالریبمدت)73منعقدنمودوسپسقرارداد)(80.)ویامضاءکرد

دولتعراقبعالوهازفرانسهوروسیهچندپیمانبادولتچینامضاکردوبدینطریقاورابجهتشکستنتحریمبسنگرخودآورد

(2010واینسهدولتازآنتاریخدرسازمانمللتابهامروز)همصداازمنافعومصلحتودرندهخوییعراقآشکاروبیپرواحمایتمیکنندوبرایمنافعخودشانازعراقدرمدتاینسالهایمتمادیازتماماعمالنارواوقبیحوفجایعضدبشریکهدرحقبه

کردهانمودهازعراقنادیدهگرفتهوبهچشماغماضمینگرند.

اماسعیوتقالهرسهکشوربینتیجهماند.زیرادرموقعتصمیمسازمانمللآمریکازیرهکانهبطوردستوپایعراقرابستهبودکه

تااینکهعراقعمالبهقطعنامههایسازمانمللتندرنمیداددرآیندههیچکسنمیتوانستاوراازاینمخمصهنجاتدهد.و

معلومبوداگرقطعنامههاهمجامهعملبهخودمیپوشاندنددیگرعراقتبدیلبهدرختکرمخوردهوپوسیدهمیشدوتدریجابا

وزیدنهربادیمیافتادودراینصورتتمامقراردادهاوپیمانهایمنعقدهبازرگانیبادولتهابطوراتوماتیکازاعتبارساقط

میشدند.

دولتعراقکهدریافتابرقدرتبزرکامروزجهانآمریکااستوتااوتصمیمنگیردواجازهندهدهیچکسنمیتواندبهفریاداوبرسد،ناچارشددورازچشمروسیهوفرانسهوچین،درتاریخ

ازطریقدولتاسپانیاباآمریکاارتباطبرقرارکردو21/2/1997%نفتعراقراتقدیمبهکمپانیهاینفتیآمریکایها36

نمود،کمپانیهاخوشحالشدندوچندنمایندهخودرابهعراقگسیلداشتند،امادولتآمریکانتوانستازدعویقبلیخودکه

(81.)همانااجراءکلیتصیمسازمانمللبودصرفنظرنماید

دولتعراقبعالوهازسعیخودبجهتشکستنتحریماقتصادیازطریقکمپانیهاینفتی،"پتروسغالی"سکرتیریسازمانمللراآلتدستکردهبود،زیراویعرببودوسیاستکشورشنیزکه

میخواستازعراقنزدیکیکندمثمرواقعشدواینواکنشپتروسغالی،آمریکارارنجیدهخاطرنمودوکاریکردکهدر

انتخاباتدوم"پتروس"نتواندرأیبیاوردسرانجامپستسکرتیریسازمانمللراازدستداد.

تحریمنفتیبردوشعراق،دوچندانمیدانرابرایدوایردولتعراقجهتدزیدنواختالسعوایدعراقآمادهکرد،بویژهپسر

بزرگصدامحسینبنامعودهبافرزندآیتاللههاشمرفسنجانیرئیسجمهوروقتایران،متفقاازطریقسردارجاف،نفتعراق

راپنهانیباپرچمایرانمیفروختندوازاینراهصدهامیلیون

دوالربهجیبزدند،ناگفتهنمانددرآناثناساکنانعراقاعمازعربوکردعمومادرحالترقتواسفباربودندوبرایلقمهنانی

صالوتسرمیدادند.

ششسالپسازقطعنامههایسازمانمللدرموردفروشنفتجهتخریدنخوراکبرایملتعراق،دولتUNعراقازطریقخودراموظفبهاجرایقطعنامهها22/5/1996عراقدرتاریخ

دانست،صدامحسینطرزفروشنفتراازراهسازمانمللبهگاممثبتوموفقیتبزرگبهقلمآوردوبرایزندهنمودنروحیه

به10/12/1996نوکرانوجیرهبگیراندرندهخوی،درتاریخشهرکرکوکآمدودراثنابرپاکردنجشنوپایکوبیبدستخودبا

کلیدکهدردستداشتشخصاشیرهاینفترابراینمایندگان(82.)سازمانمللبازکرد

بطوریکهدرقسمتپروژهکردستانازآنسخنراندیم،مندرمبداکارسعیکردهامکهنفتکردرابخانهکردبرگردانموبدینجهتدرجداسازیاقتصادآزادازنفتبرایکوردنتیجهبدستآوردهام

ریژیمعراقسقوطنکردآمریکاو2003البتهتااینکهدرسالبریتانیااجازهشکستنمحاصرهاقتصادیندادندوتصمیمات

سازمانمللرابهسنگرخلعسالحرژیمعراقتبدیلکردند،منهم(رابهپیشمیبرموتقالیبدستKURDOILآهنگباآنانپروژه)

آوردنمالکیتنفترامینمایموچندگاممثبتهمبهپیشبرداشتهام.

دولتعراقباتوجهبهپشتیبانیمخفیانهمسعودبارزانیوجاللطالبانی،ازقطعنامههایسازمانمللباکینداشتهرچنددولت

عراقهیچگونهدوستنداشتواگرداشتنمیتوانستکاریبرایشبکند.امااحزابسیاسیکردستانمرتبارابطهخودرابا

صداممحفوظکردهبودند،گوییهرگیزدرپیگسالندننبودند.وازطرفدیگربرایآمریکاوبریتانیاعلیهرژیمعراقجاسوسی

میکردندوبهرژیمعراقمیگفتندازآمریکاوبریتانیادرخواسترفعتحریماقتصادیکردهایموعنقریبمحاصرهاقتصادیراخوهند

برداشت.

مبادلهنفتبهمایحتاجیدولتعراق

1996ازسالعطفبهاینمورددولتعراقبعدازششسالتسلیمنظرسازمان

مللشدوخودرابهپیرهویازقطعنامههاملزمدانستوعمالمتعهدگردیدکهنفتعراقرابدستآنسازمانبسپارد.درضمن

درخواستنمودتامحاصرهاقتصادیبرداشتهشود.البتهدراثنااین

ششسالمرتبابادولتهایمقتدردرارتباطبودونفتعراقرابهیکایکآنانپیشکیشمیکرد.باتوجهبهاینکهدرپایانهزارهدوم

آمریکاابرقدرتبیچونوچراءجهانشناختهشد،اوهمدرپیمنافعومصلحتخودبودوهیچیکازکشورهایدیگرنمیتوانستند

برایدولتعراقکاریبکنند.یعنیتحریماقتصادیازدوشویبردارند.لذامجبورشدبطورمحرمانهباآمریکاواردمذاکرهبشودو

نفتعراقرابهاوتقدیمکندوبعضازشخصیتهایمعروفآمریکادرجنگخلیجکهصاحبقدرتبودندازجمله"دیکچینی"وزیریجنگواندامبلندپایهحزبجمهوریآمریکا،باپیشنهاد

عراقراضیشدوازدولتعراقخواستکردرسمارضایتخودرادرموردقطعنامهسازمانمللاعالمکندونفتراهمباکمپانی

آنانبفروشتتاآنهابتوانندمحاصرهاقتصادیراازعراقبردارندوباقطعنامه10/12/1996عراقهمبهاینراضیشدباالخرهدرتاریخ

راضیشد.

سازمانمللنیزدرهرششماهیکقطعنامهصادرمیکردودولتعراقدرمدتاینچهارسالنزدیکبهدومیلیاردونیمبشکهنفت

میلیاردونیمدالربود.36تحویلسازمانمللدادوبهاءآن

برخیازشخصیتهایآمریکادرزمانحکمرانیحزبدموکراتبهعراقمیگفتنداکنوناختیاردردستمانیستتابتوانیممحاصرهاقتصادیراازدوشکشورشمابرداریمخالصهمدتچهارسالرابهاینطریقسپرینمودندوبااینحقهونیرنگوطفرهرفتن،

کهقدرت2001نفتراازدستعراقدرآوردندکهدرآغازسالبدستگرفتندتاششماهفقطامروزوفرداکردند،بریتانیاهممثلارباببااینمعاملهعراقوآمریکاراضینبودودرماهپنجم

پروژهنویبنامتغیراتدرمحاصرهاقتصادعراقتهیهکردو2001بعضازشخصیتهایآمریکاکهشرکتدرحیفومیلعوایدنفتعراقنداشتندامثال""کولنپاوهل"سیاهپوستآمریکا"،کهدرآن

زمانوزیرخارجهآمریکابودازپروژهبریتانیاحمایتکردندوپروژهرابهسازمانمللدادوبعداز2001درآغازماهششم

هنگامهوکشمکشزیاددرمیانکشورهایقدرتمندبرسرنفتعراقبهنتیجهنرسیدند.ناچاریکماهدیگرتمدیدگشت،ودولتعراقکهراضینبود،ازصدورنفتخودداریکردوگفتدیگرهیچنفتیبهسازمانمللنخواهدداد،وبرنامهنفتبهخوراکتداومیافتکهتا

سقوطرژیمصدامماندگاربود.2003سال

حملهمتفقینوسقوطرژیمعراق

-بیباکیرژیمعراقازمتفقینوپاسخندادنبهقطعنامههای1سازمانملل.

.-اختالسدربرنامهنفتبهخوراکومعاملهنفتبهطرزقاچاق2(83)

.)-تجدیدقراردادنفتعراقباروسیه،بهارزشچهلبلیوندالر384)

-بیممتفقینازصدامرئیسجمهوریعراقدربدستآوردنبمب4اتم.

-ناامیدشدنازاپوزیسیونعراقیاعمازکردوعرببرایتغییر5رژیمعراق.

ایندالیلموجباینگردیدکهآمریکاومتحدانشرادرسازمانمللبرایحملهنظامیعلیهعراقوتغیررژیمآنحکومتآمادهنماید،

آمریکاومتحداناومتفقابهعراقحمله2003ودرماهسومنمودند.بعالوهازاینکهحکومتعراقراازبنوبیخکندنددنیارا

همترساندند.بویژهکشورهایخاورمیانهرادربهتوحیرتوحشتفروبردند.

احزابکردهایعراقنیزباتوجهباینکهسوابقوپیشینهخوبوکارنامهایشفافوخالیازبندوبسطنداشتندوتاروزیکه

عراقراباحملهنظامیدرهمکوبیدندباحکومتعراقدرارتباطمستقیمبودند،لذابدونانعقادهیچگونهقراردادیباآمریکاو

همپیمانانشجهتکوبیدنصدامازپیشطالیهدارآمریکادرحملهبهعراقبحسابمیآمدند.

درهمانموقعآمریکایهاازماخواستندبرایشرکتنمودندرایناز1991جنگباآنهاباشیم،اماباتوجهبهاینکهماقبلازسال

طریقپروژهاستانموصلدرخواستاسقاللآناستانکردستانرانمودهبودیمودرکارخودپابندومصربودیمگفتیممشروطبه

ایندرخواست،درجنگمشارکتخواهیمکردکهعراقبهسهقسمتتقسیمگرددواینقسمتکردستانکهعبارتازاستانموصلاستاستقاللداشتهباشد،آمریکایهاگفتندوعدهخواهند

دادقدمبهقدمبطرفتقسیمکردنعراقگامبردارندمنهمگفتمدرآنموقعآمادهخواهمشد.

توجه:منبهآمریکایهاگفتماگردرروزنخستعراقتقسیمنشودآنهادردسرفراوانبرایتاندرستخواهندکردوقسمتازاین

سخنانرادرگفتگوباروزنامهنگارانآمریکایکهخودشانبرایمتشکیلدادهبودنددر"ژنو"بازبانانگلیسیبیانداشتمکهمجموع

آندرکتابانگلسیاینجانببهچشممیخورد.

گفت:برایتقسیمشدنعراقUNسردارپشدریدرکارمیکنم

آمریکایهابهپیشنهادمنصحهگذاشتندوقولدادندعراقرابهسهکنندقسمتتقسیم

م7/5/2003هـالموافق6/3/1424األربعاءمنبرالجزيرةخطةتقسيمالعراق

قسمإلىثالثةأقاليم،وأعلنتاإلدارةاألميركيةأنالعراقسوفيتتولىحفظاألمنفيهاقواتمنعشردولبقيادةالواليات

المتحدة،وبريطانيا،وبولندا،وذلكضمنخطةإلعادةاالستقراربعدوأوضحمسؤولأميركيأنروسيا،وفرنسا،وألمانيالمتدعالحرب.

16إلىاالجتماعالذيعقدفيلندنيوماألربعاء،وشاركتفيهدولةإلقرارهذهالخطة.

تقالوکوششاحزابکردستانعراقدرساختنعراقوگولخوردنملتکرددرحرکتورفتنسرصندقهایانتخاباتوجمع

آوریسهمیلیونرأیکرد،برایازنوساختنعراقبامداخلهکشورهایهمجوار،عراقباتوسلبهمنفجرکردناتومبیلهادر

داخلشهرهااوضاعسیاسیراتغیردادوآمریکاراوادارکردتاپروگرامادارهکردنعراقراعوضنمایدوآنرابهدولتعراقبسپارد،کهبهمجموعابهمصلحتومنافعاعرابتمامشد.هنوز

همبهنظرماایناوضاعواحوالموجبجنگدیگردربیناهلتسننوتشیعخواهدشدودراینگیرودارکردهامتضررمیگردندو

هیچچیزهمعایدشاننخواهدشد.

2003مجلسحکمعراق

درآغازآمدنمتحدانبهعراق،آمریکاتنهاگوششبهدرخواستوپیشنهادوگفتاراحزابسیاسیکردهابدهکاربوو،رویآنها

حسابمیکردوچندانگوشبهاعرابنمیداد،احزابکردهمبرخالفدعویودرخواستملتما،درپیدرستکردنعراقنو

بودند،اعرابوقتراغنیمتشمردندوازنظریهرهبرانکردبنفعخودبهرهبرداریکردندوهمهباهماعمازعربوتورکمانکرد،

درمجلسکردستانخودرابهمرساندندوازآمریکادرخواستنمودندکهقدرترابهدولتمردانعراقتفویضنمایدوآمریکاباوجود

رنجیدهخاطربودنقدرترابهعراقیهاسپرد،احزابیادشدهاعمبرایاداره10/8/2003از)عربوکردوآسوریوتورکمان(درتاریخ

کردنعراقمجلسحکمتشکیلدادندکهاکثرآنانشیعهمذهب(.85)بووند

اساساازروزتشکیلشدناینمجلسعراقی،اختالسوارتشادرتمامعراقڕیشهدوانید،هزارهامیلیوندالرازخزائندولت

بهدستافرادناصالحافتادوازراههایمختلفحیفومیلگردیدونفتدزدیدهعراقدربازارهایجهانیبابهاءارزانبههراجبرده

،نهاینکهتنهااعضامجلسوخانوادودارودهستهاینمجلسشدکهدرآنجارختعضویتافکندهبودند،بلکهسلسلهمراتبهمه

دزدهایبیتالمالباهمدراینتاراجقانونیاعمازکردوتورکمانوعربوآسوریوارمهنیدستبهمدادهوشریکشدهومیلیونر

ساکنانعراقازگرسنهگیمیمیرندواکثر80%شدند،درحالیکهساکنانعراقبدونبرقودرپیلقمهنانیدستبهگداییزدهاند،آمریکایهاهمکهدراینوضعماتومتحیرماندهبودنددرگیریبمبگذاریهاگردیدند،زیراروزینبوددههابمبدرداخلشهرهایعراق

منفجرنشودوتمامکوچهوپسکوچهوخیابانهاازخونافرادبیگناهرنگیننشودودراکثراینانفجاروحشیانهواعمالددمنشانهکهبوسیلهتشییعوتسننانجاممیشودوحامالناصلیآناناعضاء

میباشدوضع2010همینمجلسبودند،وتاکنونهمکهپایانسالعراقبههمینمنوالبطرزاسفناکوبطرففاجعهبارپیش

میرود.

اینگروهکهباهمدرساختوپاختبودندومجلسحکمتشکیلدادندوقدرتراازآمریکاگرفتندهرکدامیکماهبرعراقحکم

راندنددههامیلیوندالرازخزائنعراقدوزدیدند)دلیلوحجتکافیدرکتابهایانگلیسیوعربیاینجانببهچشممیخورد(این

بارتصمیمبهانتخاباتگرفتندتادولتتشکیلبدهند.

احزابیکهدرمجلسحکمشرکتکردهبودندوهریکمیلیونهاپولدزدیدریدتصرفودراختیارداشتندبااینمبالغهنگفتتوانستند

مردمراسرصندوقهایانتخاباتببرندتابهآنهارأیبدهند.

احزابسیاسیکوردهمبعالوهازآنهمهپولکالنکهدردستداشتندبهنامکردوکردستانوبهنامڕأیبیشتروآیندهروشنبرایکردها،تمامکردهایسفالیکردستانراسرصندوقهایآرا

بردندوبرایدرستکردنعراقتازهونوکریعراقراامضاکردند.

دراینجااحزابکرد،باردیگربابدستآوردنرأیمردمقدرترابرایخودتازهکردندوبااینقدرتکردهارادرزیریوغعربقرار

دولتعراقراازنوپایهگذارینمودهو20/5/2006دادند.درتاریخساختند.بااینهمبسنکردندپیشنویسیتازهایبرایقانون

نوشتندباردیگرمردمرابطرفصندقرأیبردند.قانونخودساختهرابوسیلهمردمتائیدکردنداینباربطرزقانونیدستوپایملت

کردرازنجیرکردندودرقفسعراققراردادند.

)توجه:مادرموقعانتخاباتباصدایرساازطریقانترنیتفریادبرآوردیموازمردمکردخواستیمرایندهندودولتعراقرا

نسازند،زیراعرببوسیلهشـماخودرادولتمیکندسپسعلیهتوقدعلمخواهدکردشمااگرماهیتعربرانشناسیپسچهکس

بایدبشناسد!؟(احزابکردهمبعالوهازاینکهدرمجلسحکمبغدادشرکتنمودندو

17%درتمامدزدیمجلسحکمودولتعراقسهیمشدندسالیانهعوایدعراقرامیگرفتندکهبهپنجهزارمیلیوندوالرتخمینمیشد.

عوایدعراق17%بعالوهازمیلیونهادالرعوایدگمرگیکهآنهمازبمراتبکمترنبود،اماازطریقمسعودبارزانیوجاللطالبانی

نصفآنرابرایخودشاناستثنامیکردندونصفباقیرادرمیانخدمتگذارانودارودستهوجیربگیروآدمکشانخودتقسیم

مینمودند،درحالیکهاکثرکردهابعلتبیکاریوبیآبوبرقماندندرشهروروستاهایویرانشدهدرمضیقهبودهواکنوننیز

هستند.

ازطرفدیگرهردوحزباعماز)پارتیدموکراتواتحادمیهنی(کهبیشترنفعازاوضاعسیاسیمنطقهبردهبودندازسال

حکومتیبنامدولتکردستانرویهمبندکردهبودنداما1992بواسطهگذشتهتلخوآیندهمملوازاختالصوتاراججنگدربین

خودشان،دیگرجهانبرایشاناحترامیقائلنبود،لذاباپولاختالسازاینملتچندتاکمپانیدرترکیهوایرانوکشورهایخارجبازکردهاندوبااینطرز،اینپولرادرکردستانبرایمنافع

شخصیخودبکارانداختهبودندوازطرفدیگرشروعبهخریدن

برخیکمپانینفتکوچکخارجازکشورنمودهوفقطخودشانحقاستخراجنفتبهایشاندادهبودندوروزنامه"هاووالتی"

راجعبهآنچنیننوشتهاست:15/5/2008درتاریخ)چندکمپانیازاینهاشروعبهچاهکندننمودندوباتبلیغات

خودشانکهگویاتوانستهاندنفتاستخراجنمایندامامابااحساسملیدربرابرآنهاایستادیموصدایمخالفتخودرابهآمریکا

رساندیمآنهاهموزیرنفتعراقرابرایحذفاینپیمانکهدولتکرد،منعقدکردهبود،تحریکوتشویقنمودند.(

شکافدرمیانهمپیمانیرهبراناحزابکردوسراناحزابعرب

میالدی2003درآغازکارهمپیمانشدنبرایتعویضرژیمعراقدرهمگیماباتفاقهزارانفرهنگدوستکوردبانوشتنمقاالتمتعددفریادمیزدیمومیگفتیمشماهارهبراناحزابکردستاناطمینانبهعربنکنیدومسئلهکردوکردستانرابهاعراب

نسپاریدودولتعرببرایعراقنسازیدزیراگذشتهعربنشاندادهاستکهآنانملتکردرابهملتصاحبکشورقبول

ندارند،امارهبراناحزابکردبعلتحفظاقتدارخودشانوبدستآوردنپول،مسئلهکردبرایشانمهمنبودودرزیرپردهفدرال،دو

بارهعراقراساختندوعربرااربابملتکردنمودند.

مهسعودبارزانی–نوریمالکی–جهاللتالهبانی–طارقهاشمی–عادلعهبدولمهدی

برادریپسازگذشتهفتسالازشادمانیورقصوپایکوبی)(بعدازبهقدرترسیدناعرابدرادارهکردنعراق،کردوعرب

اینباربدونواهیمهبهطورآشکار،میخواهندسلطهخودرابراینقسمتازخاککردستانبیاندازندورسانههایکردیباینشیوهاز

اوگفتگومیکنند:

بیرونبرویدازمادستبرداریدچراخودتانچیزینمیشویدتاکی)بماچسپیدهایدومتکیبهماهستید،کافیاستشرموحیاداشته

باشید،برویداینخانهمخروبهشهر"هولیر"راهمنمیخواهمبرویداولدربینخودتانسازیشکنیدآنوقتصحبتازکرکوکوبهربوک

.(بکنید

شهرستانیوزیرنفت:کردمخالفقانونعملکردهاست:

صامیعسکری:سپاهعراقمشغولبیرونراندنالقاعیدهازمناطقدیگراستپسازتمامشدناینوظیفهبهخانقینمیرود.

تاکنوناختالفدربینبغدادوکردستانفدرالپابرجااستوهیچگونهراهچارهاندیشیبدستنیامدهاستتااینکهطرفینبتوانند

بهتوافقبرسند،رهبریکردتصمیمگرفتهتااینکهسپاهعراقعقبنشینینکند،پیشمهرگهعقبنشینینخواهدکرد،درایناثناحکومتعراقمیگوید:کردهامرتکبتخلفشدهاندزیرابرخالف

قانونعملکردهاند.

دراینموردفوادحسینفرماندهدیوانفرماندگیکردستانبهروزنامه"شرقاالوسط"اعالمکردهاست:آنوقتپیشمهرگه

ازخانقینعقبنشینیمیکندکهسپاهعراقعقبنشینیکردهباشد.

نامبردهگفت:درنشستهیئتحکومتمرکزیوحکومتکردستاندرخانقینبهتوافقیدستیافتندکهدرکنگرهخبرگذاریاعالمکردند:پیشمهرگهوسپاهعراقازخانقینبیرونخواهندرفتو

اوضاعخانقینبهزمانقبلازناآرامیبازخواهدگشت.

ازطرفدیگرپسازاعالمکنگرهخبرگذاریخانقین،علیدهباغسخنگوییرسمیدولتعراقاعالمکرد:میانحکومتعراقو

حکومتکردستانهیچگونهتوافقینشدهاستتاسپاهراازخانقینبیرونببرد.

همزمانآقایصامیعسکریعضوائتالفازمجلسعراقاعالمکردهتاکنونسپاهعراقکارهایخودرادرخانقینشروعنکرده،

زیراسپاهعراقمشغولتعقیبافرادقاعیدهدراستاندیالهاستهرموقعآنوظیفهراتمامکردبهخانقینخواهدرفت.

درمورددعویکردبرایعقبنشینیسپاهعراقازآنمنطقه،عسکریبه)شرقاالوسط(اعالمکردهاست:اینمورددر

اختیارحکومتمرکزیاستکهسپاهبهقصبهخانقینومناطقدیگراستاندیالهبفرستد.زیرااینمناطقمربوطبهحکومت

مرکزیهستندوآنچهکهکرددرخانقینمیخواهندبرخالفقانوناینمناطقمباشدومربوطبهکردستاننیستند،قانونعراقحدود

وثغورکردستانرامشخصنمودهاستکهعبارتازاستانهای"سلیمانیه"و"هولیر"و"دهوک"میباشند.

درموردبازدیدهیاتکردهمازبغدادونشستهایش،عسکریگفت:اینهیئتبهبغدادآمدوگوشبهنظریاتطرفدادوبهاو

تذکردادهشدکهحکومتکردقانونشکنیکردهازآنعدولنمودهاستومسئلهخانقینمشکللیستنیست.اکنوننخست

وزیرتصمیمگرفتهکهمسئلهرابهانجمنسیاسیعراقاحالهکندزیراپاازقانونفراتربرداشتهشدهاست،تاصاحبنظران

سیاسیبتواننددربارهآناظهارنظربکنند.

درموردجلسهاضطراریانجمنآسایشعراقنیزدیروزیکیازمنابعردهباالیکرد،به)سبه(گفت:قراربودامروزانجمنآسایشملتهایعراقجلسهیخودرادرموردکشمکشخانقینتشکیل

بدهندامادراثردرخواستکردهاایننشستفعالامکانپذیرنیستوتصمیمگرفتهشدههمپیماناناعماز)کرد"و"دهعوا"و"مجلسباال"و"حزب"(دریکگردهمآییدیگرنظرخودرامتفقادرمورد

مسئلهخانقیناعالمدارند.

ناگفتهنباشدفردامجلسکردستاننیزدرموردکشمکشمنطقهکرددراستاندیالهگفتگوخواهدکرد،ودرموردگردهمآییفردایمجلسکردستانمحمدرفعتمسئولدفترسلیمانیهدرمجلسبه)سبه(گفت:فرداقبلازهرچیزدرخواستمیکنیمکهمجلس

مشکالتخانقینرابررسیوحلوفصلبنماید.18-sep-2008

PNA-درپاسخچندگزارشبیاساسکهسخنازحرکتنیروهایحفاظتفدرالکردستانکردهاندوبرایکنترلکردنچندمناطق

تازهوتحلیلدرواکنشبارزانیدرموردرویداتهایایناواخراستاندیاله،سرپرستدیوانهریمکردستان"دکترفئودحسین"اینشفافیترااعالمکرد:حکومتکردستاننظریکجانبهبرایالحاق

سپاهآمریکاو2003منطقهنوبهحکومتکردستانندارد.درسالنیروهایحفاظتکردستاندرمناطقکهدراستاندیالهکهبیشترساکنانآنکردهستندمستقرشدهاند،اینهمبواسطه

روبروشدنباتڕوریستهاوحفاظتساکنیناینمنطقهبودنهبرایهیچگونهمسائلدیگر.September19,2008,Friday

مالکی:نمیخواهیموظیفهمرکزفقطپروسهجمعآوریوتقسیمکردنپولباشد.

روزنامه"حیات"لندننوشتهاست:تاکنوندرمیانکردوشیعهبرسرمناطقمورداختالفآنهاتوافقدیدهمیشود،بدینجهت

نخستوزیرعراقکهجزءائتالفشیعهمیباشدازکردهادربارهواکنشدرمناطقکهدرآنهااختالفوجودداردانتقادکردهاست.

همینروزنامهنوشتهاستچهارشنبهگذشتهدراثناصحبتکردنبراییکیازروزنامههانخستوزیرعراقگفتهاست:دولتبدونقدرتمرکزیتشکیلنمیشودوشراکتسیاسیبدینمعنانیستطرفی،طرفدیگررا)وتو(کند،اینهمبهمعنایردکردناستان

هایفدرالنیست.امامامیخواهمحکومتمرکزیازهمهاستانهایفدرالباقدرتترباشدنهبرعکس!عدهایبراینباورهستندکهبایدحکومتمرکزیبقدرضعیفباشدکههیچکاریازدستشبر

نیاید.لیکناینعلیرغمهدفاولدرستکردنیکحکومتباقدرتاستکهبتواندازخوددرموقعضروریدیفاعبکند.نبایداستانهایفدرال)الترناتیو(دولتباشند:ویزایآمدنورفتندردستداشتهباشند.اکنونفرودگاهاازطرفدولتمرکزیادارهنمیشود،مرزها

دردستحکومتمرکزینیستونمیداندایناستانوآناستانچطورباهممعاملهمیکنند"ودیکتاتوررامجرممیشناسند.

اززبان"هومامحمودی"عضوانجمننمایندگاندرلیستائتالفاعالمکردهاند"مالکیبهرهبرکردهاگفتهاست،بودنپیشمهرگهدرخارجازخطسبزاوراباقانونشکنیروبرومیکندومثلیک

نیرویخارجازقانونبااوبرخوردمیکند.

(درجهاستکهدرسال36برایاطالع؛خطسبزهمانکمربند)آنمنطقهراجهتمحافظتازحملهوحشیانهعراقبه1991

کوردهاخطکذاریکردندوپروازهواپیماهایعراقیرادرآنجابکلیممنوعشد.

آمریکاوبریتانیاونقشآیندهشیاندرعراق

نیروهاینظامیبریتانیا،درکنارآمریکامناطقنفتخیزپائینSHELLوBPعراقرابهتصرفخوددرآوردوباوجوداینکهکمپانی

کهسهمبیشتربریتانیادرهردوآنهااستویکپیمانپنهانیبامیالدیاست2010دولتعراقامضاکردهاند،تاکنونکهپایانسال

نتوانستهتماموکمالبرنفتتسلطپیداکندومثلسابقآنرابهبازاربفرستدوبفروشبرساند،وتااکنونباآمریکادرموردتقسیم

کردننفتبهتوافقنرسیدهاند.

آمریکایهانیزنفتوسطوباالیعراقرامتصرفشدهاندباوجوداینکه"کمپانیشیرڤونوتکساس"آمریکاپنهانیبادولتعراقپیمانمنعقدنمودهاندتااکنوننتوانستهانددهستبکاربشوندو

نفتعراقرازیرکنترلخوددرآورند.

دولتعراقروزانهدومیلیونبشکهنفتبفروشمیرساندوآنچنانکهالزماستهیچکسازآننفعنبردهاست.

دولتعراقگاهگاهمثلیکحکومتمستقلازکمپانیهایجهاندعوتمیکندتابرایشرکتآزاددرنفتعراقحضورپیداکنند،

مخصوصاباچندکمپانی"چینی"و"روسی"پیمانمنعقدکردهاست.اماآمریکابطورمحرمانهایندرخواستهایعراقراازاعتبارساقط

کردهاستوتاکنونهیچکدامازکمپانیهایخارجینتوانستهاندازطریقرسمیشرکتنمایند.

SEPTEMBER03,2008:رادیوینهوادولتبریتانیامیخواهدازطریقمذاکرهبهیکتوافقدوطرفه

باحکومتبغدادمسائلراحلوفصلنمایدحکومتعراقمیخواهدبخاطرماندننیروهایکشورشدرعراق،ازراهگفتگوبهتوافقیدو

طرفهباحکومتعراقبرسد.

درگفتگوییبرای"نصواتعراقی،)کریستوڤهربیرنتس(سفیربریتانیادرعراقاعالمکرد:اگروظیفهنیروهایبریتانیاتاپایانامسالتمامنشود،بخاطردستیافتنبهزیربنایقانونبرای

ماندننیروهایبریتانیاییدرعراق،درموقعالزمحکومتبریتانیاوآمریکابارضایتحکومتعراقوبرپایهقطعنامههایسازمانملل

"آنعملخواهندکرد،وماندنایننیروهامسستلزمپیمانی7وبند"باتوافقدوطرفهدارد.

درگفتگویبا"نصواتعراقی،)کریستوفهربیرنتس(سفیربریتانیادرعراقاعالمکرد:اگروظیفهنیروهایبریتانیاتاپایانسالتمامنشدهاست،بخاطررسیدنبهتصویبقانونیبرایماندننیروهای

بریتانیادرعراقاستوالبتهبهموقعحکومتبریتانیادراینموردبامسئوالنعراقشروعبهگفتگوخواهدکردونیزگفت:نیروهای

بریتانیاوآمریکابارضایتحکومتعراقوبرطبقتصمیماتانجمنآسایشدولتوبندهفتقطعنامهسازمانمللکهبودنشان

درعراقضروریاستخودرامکلفمیدانند،بدینجهتماندنایننیروهامستلزمرسیدنبهتوافقدوطرفهدارد.سفیربریتانیا

درعراقایننکتهرایادآورشدکههردونخستوزیر،یعنیبریتانیاوعراقپافشاریکردهاندطریقهقانونیبرایماندننیروهای

در2009نظامیآمادهبشودونیزاشارهبهاینکردکهدرسالوظیفهنیروهایبریتانیادرعراقتغیراتقابلمالحظهایرخ

خواهدداد.RadioNawaOctober16,2008,Thrsday

عراقدرنظردارددرهفتهآیندهدههامیلیاردبشکهنفتاضافیبفروشت:

روزنامه"گاردیان"چاپبریتانیااعالمکرد:روزیدوشنبهآیندهحسینشهرستانیوزیرنفتعراقومسئولهرکدامازکمپانی

های)بی(یبریتانیایی)شلنیکسونموبایل(آمریکاییباهمنشت40خواهندداشتونیزبرایرسیدنبهتوافقدرموردفروش

میلیاردبشکهنفتیدگیعراقیعنیاینفروشکالنایناختالفنظرراپیشآوردهکهجنگعراقوپائینکشیدنصدامحسین

ازقدرتتمامابخاطرنفتبودهوالغیر!

همزماناینروزنامهاززبان)هینریکماماتپی(متخصصکاروبارخاورمیانهازگروه)کنترولریسک(اعالمکردهاستکهنمیداندچه

کسیدرعراقحقانعقادپیماننفتداردوپیشبینیکردهاستاتفاقنظروتوافقنامههایاقتصادینفت،باکمپانیایآزاد،ازطرف

عراقیهابامخالفتروبروبشود.

نقشرژیمیبعثوشیعهوسنیعراقواتحادمیهنیوپارتی

دراختالسنفتوعوایدنفتبهخۆراک

ایرانوجنگدستاندرکاراندولتعراقاینبلواوآشوبسیاسیو1990وجنگعراقوکویتدرسال1980وعراقکهدرسال

محاصرهاقتصادیعلیهعراقرافرصتدانستندوبرایدزدیکردنازملتعراقهمهباهمازطریقفرختننفتعراقبطورقاچاقواختالسدرتنظیمبرنامهنفتبهخوراکباهمدستیرهبراناحزاب

کردیهمگاموهمصداشدند.

آنچهمایهحیرتبوددرمرحلهاولبکارگرفتننفتاقتصادتمامدنیابهنفتکردترمیمگردیدوازهمانروزکردعراق،مشکلنبودن

نفتوگازرادارد.

درزمانجنگایرانوعراق،صدامحسیندههاکومپانیقاچاقرابرایفرستادننفتبهئوتمبیلدر"سموریزاخۆ"ازطریقترکیه

بهاسکندهرونکرایهکردهبود،ازمرزاردننیزبه"بندریعقبه"میفرستاد،وپسازآتشبسجنگدربینایرانوعراق،باز

عراقازطریقسوریاوایرانشروعبهفرستادننفتقاچاقنمود.

میرودترکیهنفتکردستانبهطورقاچاقبطرف

هرسهکردمعروفومشهورعبارتاز:)مسعودبارزانیوجاللطالبانیوسردارجاف(دراینمعاملهشرکتنمودندوازفروشنفتکردستانبهطریققاچاقبرایصدامحسینبخاطربدست

آوردنکمیسرمایهدستبکارشدند،هرچندهیچکدامازاینمشارکتوپولخیرندیدند.

یکگروهدزدازکردوعربباهم2010تابهامروز1980درسالبهطرزقاچاقنفتکردستانرامیفروشندبدوناینکههیچگونه

اعتناوتوجهبهملتکردبکنند،اینگروهخودراازاینطریقمیلیونرنمودندوپاسخکردهاراهمدرباتالقفرورفتنگذاشتند.

اکثرمنابعروزنامهوجرایدچنیننشاندادهاندکههردورژیمصدامومالکیوسرانپارتیواتحادمیهنیکردستانصدهامیلیوندالر

ازعوایدنفتقاچاقبهجیبزدندواغلبازنمایندگانسازمانمللهمازایناختالسنفتبهخوراکسهیمبودهاند،برخیازمنابعچنیناعالمکردهاندکه"پسرکوفیعدنان"سرپرست

سازمانمللدرایندزدیشرکتنمودهوسهیمبودهاست)دالیلدرکتابانگلیسیوعربیبهچشممیخورد(.

نفتکردستانبهطورقاچاقبطرفایرانمیرود

Demonstratingtheconfluenceofofficials,oilsmuggling,andtheinsurgency,insurgentsbribedgovernmentofficialsinordertoaccessoil

routes.Hazemal-Shaalan,whoservedasdefenceministerduringtheinterimadministrationofAyadAllawi,taskedMish'anal-Juburi,aformer

parliamentarianandleaderofaninfluentialtribeinIraq,tosecureoilpipelinesbetweenBaijiandKirkuk,anareawhichfallswithintheAl-Juburi

tribalterritory.Subsequently,JuburiwasindictedfortheftofseveralmillionU.S.dollars.Iraqiofficialsalsosuspectthatheknowinglyhiredinsurgentstoinfiltrateoilpipelineprotectionforcesandsharedprofits

withtheinsurgents.

Theprofitsinsurgentsreapfromtheoiltradearesignificant.Someestimatethatinsurgentspocket40to50percentofoilsmuggling-

generatedrevenue.

Governmentcomplicityinoilsmugglinghascontinued."Oilandfuelsmugglingnetworkshavegrownintoadangerousmafia,threateningthe

livesofthoseinchargeoffightingcorruption,"theformeroilminister,IbrahimBahral-Ulum,toldreporters.SayingthatIraqislosingatleastabilliondollarseachyeartocorruption,Ulumdidnotdenythatcorruption

hasinflictedSOMOaswell.

Sunday,19October,2003,06:13GMT07:13UKIraqioilsmugglersarrested

US-ledforcesinIraqhavearrested80peopleandseized47vesselsduringanoperationintheGulfaimedatoilsmugglers,

officialssay.USofficialssaidthesmugglershadtakenovertheroutespreviouslyused

bySaddamHusseintoexportoilindefianceofUNsanctions.

Lastweek,coalitionforcesseized1,800tonsofsmuggledIraqioilinajointoperationbytheBritishRoyalNavyandtheUSCoastGuard,theUK

MinistryofDefencesaid.

Tuesday,17May2005,15:30GMT16:30UK

US'ignoredIraqoilsmuggling'TheUSturnedablindeyetotheformerIraqregime's$8bntrade

insmuggledoil,anewUSSenatereportsays.

 AttacksonIraqoilindustryaidvastsmugglingscheme

ByJamesGlanzandRobertF.WorthPublished:WEDNESDAY,JUNE7,2006

BAGHDAD:ThesabotageattacksthathavecrippledIraq'soilpipelinesandrefineriesforthepastthreeyearsarenowbeingusedtoaidavast

smugglingnetworkthatiscostingtheIraqigovernmentbillionsofdollarsayear,seniorIraqiandAmericanofficialsheresay.

ByJAMESGLANZPublished:May12,2007

BillionsinOilMissinginIraq,U.S.StudySaysBetween100,000and300,000barrelsadayofIraq’sdeclaredoil

productionoverthepastfouryearsisunaccountedforandcouldhavebeensiphonedoffthroughcorruptionorsmuggling,accordingtoadraft

Americangovernmentreport.

Iraq:U.S.hasnoclaimtooilboom'AmericahashardlyevenbeguntorepayitsdebttoIraq,'

Baghdadofficialsays

ByLizSly|Tribunecorrespondent12:42AM CDT, May 1, 2008

Corruption'scostunclearHowmuchofthereconstructionmoneyhasbeenlosttocorruptionis

anotherquestionmark.Radhial-Radhi,theformerheadofIraq'sIntegrityCommission,putthefigureat$18billionintestimonytotheSenatein

March.AU.S.GovernmentAccountabilityOfficereportlastyearsaidIraqmaybelosingasmuchas$15millionadayinoilrevenuesdueto

smuggling.

AboveoftheSmugglingOilthrotheseafromBasra,everydayover5000OiltankercrossthebordertoTurkey,IranandSyria,theestimateofOil

smugglinguptothismoment2008itwillgouptofiftybilliondollars,manypoliticalsmugglerbecomeabillionaireandover80%oftheIraqi

Pupilislivingatbelowthelivingstandard.

http://news.yahoo.com/s/ap/20100713/ap_on_re_mi_ea/ml_iraq_oil_smuggling

OilsmugglingtoIranembarrassmentforIraqBy TAREK EL-TABLAWY and YAHYA BARZANJI, Associated Press Writers

Tarek El-tablawy And Yahya Barzanji, Associated Press Writers –Tue Jul 13,20109:56 am ET

SULAIMANIYAH,Iraq–ThesmugglingoftensofthousandsofgallonsadayofcrudeoilandrefinedfuelsfromnorthernIraqtoIran,inviolationofnewU.S.sanctions,isstokingtensionsbetweenIraq'scentralgovernmentandits

Kurdishprovincialcounterparts.

ThereportsabouttheoilsmugglingsurfacedjustoveraweekaftertheU.S.imposednewsanctionsbarringtheexportofrefinedfuelstoIran.

TheyalsoariseatatimewhenKurdishhelpmaybeneededtoformthenextgovernmentaspoliticiansinBaghdadhavebeendeadlockedsince

theMarch7election.

Field)s(Plateau)mbd(Co.Resv

)gb(Depleti

onFee

)$/b(Links

Rumaila2.85BP,CNPC176.1%$2.001WestQurna

PhI2.33Exxon,Shell8.79.8%$1.901,2WestQurna

PhII1.8Lukoil,Statoil135.1%$1.151

Majnoon1.8Shell,Petronas12.65.2%$1.391,2,3

Halfaya0.535CNPC,Total,Petronas4.14.8%$1.401,2,

3Zubair1.125ENI,Kogas,

Occidental6.66.2%$2.001,2Gharaf0.23Petronas,Japex0.869.8%$1.491,2Badra0.17Gazprom,

Petronas,Kogas0.87.8%$5.501,2,3

Al-Ahdab0.115CNPCN/AN/A$31

Qaiyarah0.12Sonangol0.85.5%$5.001,2Najmah0.11Sonangol0.94.5%$6.001,2

Total11.18565.36

بهڵگهوسهرچاوهکانینهوتیعێراق1-Iraqacountrystudy,1979,P9–31HandBookstotheModernWorld,The

MhddleEast,P70–140ThemiddleEastAHistory,P2,3,4

بهرگییهکهم،شهڕی،دهوڵهتهکهیمحمودىقارهمانوێخش-2شهوعهیبه.

Iraqacountrystudy,1979,P33TheTimes,TheMiddleEast,P65IraqInternationalRelations,P30

بۆههڵسوکهوتیعهرهبهکانلهپێشوازیبهریتانیادا،بڕوانه–3

و1993المملكةالعربيةالسعودية،تأليفروبرتليبين،لندن:کتێبیAHistoryoftheModernMiddleEast.P148

IraqInternationalRelations,P34.

بۆههڵسوکهوتیشێخهکانیکوردلهسهرهتایجهنگیجیهانی–4یهکهمدا،بڕوانهههردووکتێبیشێخمهحمودیقارهمانوکتێبی

سهدساڵوسهدکوردوئهوکتێبهئینگلیزیهش:TheKurdAnationDenied.1991,P22

5-IraqInternationalRelations,P20.

6-IraqInternationalRelations,P20,21,56,

7-Saddam'sIraqRevolution,1986,P3,178,179,180

8-Iraqacountrystudy,1979,P131.Saddam'sIraqRevolution,1986,P2.

9-IraqInternationalRelations,P15,16.1995–1-10:جريدةالحياة

10-Iraqacountrystudy,1979,P131

11-IraqInternationalRelations,P15-20.

12-IraqInternationalRelations,P33,34,35

13-13ص،1990(آذار2الثقافةالكرديةوالعدد)ThemiddleEastAHistory,P394TheTimes,TheMiddleEast,P54

14-TheKurdAnationDenied1991,P54

13ص،1990(آذار2الثقافةالكرديةوالعدد)-15TheKurdAnationDenied1991,P55

16-ThemhddleEastAHistory,P394TheTimes,TheMiddleEast,P54.IraqInternationalRelations,P64

17-IraqInternationalRelations,P58-59

18-OilintheMiddleEast,OxfordUniversityPress,P59-60.

19-IraqInternationalRelations,P60-63TheTimes,TheMiddleEast,P40-43ThemhddleEastAHistory,P395

20-Iraqacountrystudy,1979,P53.

21-IraqInternationalRelations,P60-63TheTimes,TheMiddleEast,P40-43ThemhddleEastAHistory,P395

169الى153ص،العراقشهادةسياسية66ص،عبدالمحسنسعدون،دورةفىتأريخالعراق

169الى153ص،العراقشهادةسياسية-22Iraqacountrystudy,1979,P31-3221-Iraq

IraqInternationalRelations,P71

66ص،عبدالمحسنسعدون،دورةفىتأريخالعراق–23

21–Iraqacountrystudy,1979,P32TheTimes,TheMiddleEast,P42

25-IraqInternationalRelations,P57,58

26-IraqInternationalRelations,P68-69

27-Iraqacountrystudy,1979,P135.IraqInternationalRelations,P138.

28-Iraqacountrystudy,1979,P135.

29-OilintheMiddleEast,OxfordUniversityPress,P70-71.

30-Saddam'sIraqRevolution,1986,P55

1990ڵی(سا5)ژماره،ورىكوردىتكل-31

32-Saddam'sIraqRevolution,1986,P55

33-EconomicsofMiddle-EasternOil,NewYork:Praeger1962,P93

34-OilintheMiddleEast,OxfordUniversityPress,P121.

35-Iraqacountrystudy,1979,P257.

36-ABennstudy-history,P261,268.

37-Saddam'sIraqRevolution,1986,P182.TheModernMiddleEast,P260

38-SundayExpress30-6-1963.

49-Saddam'sIraqRevolution,1986,P39.

40-LloydsBankGroup,London,EconomicReportIraq,1983.Saddam'sIraqRevolution,1986,P39.

41-Saddam'sIraqRevolution,1986,P40.

42-Saddam'sIraqRevolution,1986,P39.Iraqacountrystudy,1979,P54.

282،کوردستانوشۆڕشهکهی،جهمالنهبهز،الپهره

43-Iraqacountrystudy,1979,P56

44-Iraqacountrystudy,1979,P142,432IraqInternationalRelations,P425

45-Iraqacountrystudy,1979,P53,56.

43ص،مذكراةسياسىعيراقىبقلمحردانتكريتى–46-Iraqacountrystudy,1979,P5647

48-Iraqacountrystudy,1979,P142,432.IraqInternationalRelations,P425,4261991-5-17مجلةالوطنالعربى–49

212ص،المشكلةالكرديةفىالشرقاالوسط-50

51-IraqInternationalRelations,P247Saddam'sIraqRevolution,1986,P64

52-IraqInternationalRelations,P426,427

53-Iraqacountrystudy,1979,P58

54-Iraqacountrystudy,1979,P140-142

55-OilinIraq,P151.Iraqacountrystudy,1979,P64.

56-Iraqacountrystudy,1979,P141.

17ص،1975-1974،دليلالبترولالعربى-57

58-Iraqacountrystudy,1979,P58P426

17ص،1975-1974،دليلالبترولالعربى-5917ص،1975-1974،دليلالبترولالعربى-6017ص،1975-1974،دليلالبترولالعربى–61

62-Iraqacountrystudy,1979,P62P438

63-Iraqacountrystudy,1979,P439.

64-EconomistIntelligencuntltd,1994

65-PetroleumReview,Jun1990,P225.

66-AnnualStatistulletin1976,tables101.MiddleEastEconomicDigest,London31-12-1977,P47.

67-OilandGasDirecturyinArabCountry,OilinIraq,P157.

228ص،المشكلةالكرديةفىالشرقاالوسط

68-OilandGasDirecturyinArabCountry,OilinIraq,P157.

69-EconomistIntelligencuntltd,1994,p23

70-Fezabilitystadybylokalengner.

71-PetroleumReview,may1990,P253.

72-The5thCGESAnnualConference,London,11April1995NewOil

73-TheTimes,TheMiddleEast,P255

1992،المجلةالعربالدولية-74

75-TheTimes,TheMiddleEast,P284-286TheKurdAnationDenied1991,P109

1995منطقةكركوكومحاوالتلتغيرواقعهاالقومى151ص،1974،البترولوالعربوكمالحمدان-76

77-Saddam'sIraqRevolution,1986,P64237-236المشكلةالكرديةفىالشرقاالوسط،ص

78-OpicAnnualConference,1975,Algerea.

994–8-20-13مجلةالوسط،العدد–79

1992-3-5،جريدةالحياة،لندن–801994-3–27،جريدةالحياة،لندن

1995-4-15،جريدةالحياة،لندن1997–3-5،جريدةالحياة،لندن

1997-10-1،جريدةالحياة،لندن1997-10-2،جريدةالحياة،لندن

1998-5-14،جريدةالقدس،لندن-811997-10-2،جريدةالشرقاالوسط،لندن1997-10-4،جريدةالشرقاالوسط،لندن1997-10-14،جريدةالحياة،لندن1998-1-13،جريدةالحياة،لندن

1998-5-4،جريدةالقدس،لندن-821998-11-27،جريدةالشرقاالوسط،لندن

1996-12-11،جريدةالعرب،لندن-83

85و84

Sources for this Book include:

Agence France Presse; APS Review Oil Market Trends; Associated Press; BBC Summary of World Broadcasts; Business Week; CIA World Factbook;

Deutsche Bank; Dow Jones; The Economist; Economist Intelligence Unit (EIU) Viewswire; Energy Compass; Energy Intelligence Briefing; Financial

Times; Global Insight; Gulf News; Hart's Africa Oil and Gas; Heritage Foundation; Interfax News Agency; Janet Matthews Information Services

(Quest Economic Database); Los Angeles Times; Middle East Economic Digest (MEED); Middle East Economic Survey (MEES); Nefte Compass; New

York Times; Oil & Gas Journal; Oil Daily; Petroleum Economist; Petroleum Finance Company (PFC); Petroleum Finance Week; Petroleum Intelligence

Weekly; Platt's Oil gram News; Reuters; Russian Oil and Gas Report; Stratfor; U.N. Office of the Iraq Programme; U.S. Energy Information

Administration; Washington Post; Weekly Petroleum Argus; World Markets Research Centre.

نقشهتازهبرایخاورمیانهدرزمانامپراتوریفارسدولتمردانفارسباتوسلبهمکرو

نیرنگقدرتراازدستکردهابیرونآوردند.تدریجاخاککردستانراضمیمهخاکایرانکردندونسبتبهزبانوکولتورآنهانیزتاجائیکهتوانستندبرایازبینبردنوکنارکذاشتنآنکوشیدندوازطریقاختالفانداختندرمیانعشایرکوردآنهاراعلیهیکدیگر

برانگیختنددرحقیقتبرایمتصرفشدنبرخاککردستانازهیچدوزوکلکوتخمنفاقافکنیمیانکردهادریغننمودهتااینکهاینخاکزرخیزآنوقتازلحاظکشاورزیرابزیریوغخوددرآوردند،و

درموقعارزشنفتهمبهنامحفاظتازمصالحنفتبرایدولت،کلیهمناطقنفتخیزکردستانراازکردهاخالینمودندوآنهارابهنحویازانحاواتهامتراشیبهمناطقدیگرکوچدادندوملتفارس

وترکرابجایآناندرکردستانمستقروساکننمودند.

اگربدقتبهنقشهامپراتوریآنوقتنگاهکنیدکهدراولکتابمیبینیندکهدرپائیننقشهیکنقشهکوچکزردرنگبهچشممیخورد

(نوشتهشدهاستکهامروزبه)ایالم(گفتهSUSIANAکهرویآن)بنوسیمیبینیندکهصدها(SUSIANA)میشود،اگردرانترنیتواژه

منبعازقدمتوتمدنآنمنطقهبحثمیکندوقدمتآنبهزمانسومریهاوفیرعونهامصربرمیگردداینمنطقهکردستانبودهکه

ملتفارسآنرابادوزوکلکوقلعوقمعهزارانپیروجوان

کرد،متصرفگردیدهوآنانکهازکشتنرهایییافتهاندبهوسیلهآنبیداگرانبهوسطکردستانمنتقیلگردیدهاند.لذاکردستانبه

به)هویتنویسندهدراولکتابپنجمنطقهتقسیمشدهاست.مالحظهنمائید(.

))درکتابکردستانوکردتألیفزندهیادشهیددکترقاسملودرموردتقسیمکردستانچینآمدهاست:

)کرددرروزگانقدیم.

)مالحظات:عقیدهبرایناستکهکردهاازنوادهایمادهامیباشندقبلازمیالدبدست612کهتاریخآنهاباتصرفشهرنینوادرسال

کیاکسارپادشاهمادشروعمیگردد...درایرانوکشور16امادرموردتقسیمخاککردستان:درآغازقرن

عثمانیدوحکومتمرکزینستباقدرتمندتشکیلشدهبودکهدر-1518شرایطآنزمانمقتدربحسابمیآمدند.شاهاسماعیلاول)

(بنیانگذارخاندانصفویدرایرانمذهبشیعهرابرعلیه1502مذبسنیکهمذهبرسمیاسالمبود،تقویتنمود.زمانیکه

بزرگانکردپیشنهادکمکبهاسماعیلاولدرجنگسلطانعثمانیرامطرحکردندازسویشاهاسماعیلپذیرفتهنشدودستور

بازداشتآنهاراصادرکرد.سلطانسلیمعثمانیبااستفادهازاحساساتمذهبی،کردهایسنیراعلیهصفویانتحریکنمودو

بدینترتیبترکهابامساعدتکردهاتوانستنددرجنگچالدرانکهدرشمالغربیدریاچهیارمیهرویداد1514دراوتسال

مبرای1515لشکرشاهاسماعیلراشکستیفاحشیدهند.سالملتکردسالشومیبود،زیرادرنتیجهجنگچالدرانکردستان

عمالمیانایرانوامپراتوریعثمانیتقسیمشدوقسمتاعظمخاککردستاندراختیارامپراتوریعثمانیقرارگرفت.تقسیم

بهامضایشاه1639کردستانبهموجبقراردادیکهدرسالعباسوسلطانمرادعثمانیرسید،رسماتثبیتگردیدواین

رویدادفاجعهیمهمیبودکهبرتمامرویدادهایآیندهایخلقکردتأثیرگذاشت.مترجم((

اکنونمیهنماکردستانبهمنبعنفتوگازتبدیلشدهاستکههمبرایکردها1دردستفارسهااستوازآنعوایدهنگفت%

مصرفنمیشودوحتیراهبههیچکردیهمدادهنمیشودکهازآنمناطقنزدیکیکند.آنموقعکهترکهاپائینآمدند،فارسهابازیرکیباآنهانزدیکیکردندوباآنانخویشاوندینمودندآنهاهمدو

چندانقدرتفارسهارابیشترکردندآنانترکهارابرایگریبانگیریباکردهابطرفکردستانروانهکردندخودشانهم

باخاطرآسودهازقدرتخودمحافظتمیکردند.

درجنگاولجهانیدولتایرانمثلباقیماندهامپراتوریصفوویدرمقابلعثمانیهافاقدقدرتماندهبودودروقوعجنگجهانییکمایرانبیطرفیخودرااعالمکردهبود،بدینعلتاز

دستبردهمپیماناندرامانماندودرآخرجنگبامعاملهنفتماندگارشد.

کشورهایبزرگزیرپردهمشغولتقویتقدرتایرانبودندورهبرانکردایرانوکردستانپائینازمعاملهنفتچیزینمی

دانستندتااینکهمداخلهکننداینموجبشدکهملتکردتایکصدسالعقببماند.

نفتتمامدالیلومدارکتاریخینشانمیدهندومیتوانمبگویم:امروزایرانازمسجدسلیمانبهطرفتنگههرمزتمامانفت

امازورگوییرضاشاهقلدروناآگاهیرهبرانکرددرآنکرداست.موقعبعلترنجشبریتانیاازکردصاحبآنشناختهشد،)کتاب

BP:مینوسد)

همچنانکهدرموردنفتوارزشآنسخنبهمیانآوردهایمبعدازسدهنوزدهکهارزشنفتباالرفتهاست.کمپانیهاینفتیو

دولتهایشانکالسکهیمصالحومنافعخودشانرابهسویدریایقزوینهلمیدادند.هرچندکردهادرآنهانیزسهیمبودند،لکنچونکردهادرزیرسلطهقدرتایرانبودندوازمسائلنفتچیزینمیدانستند،کمپانیهاینفتیفقطباتهراندرتماسوگفتگوبودند.

دولتآلمانقبلازشروعجنگاولجهانییکپیماننفتیبادولتایرانمنعقدنمود،بریتانیاوروسیهراجعبهاینقرارداددلتنگو

خشمگینبودندبدینجهتبساطبندوکلکگستردند.تاجلوآلمانیهارادراینبارهبگیرند،ازطرفدیگرآلمانیهاارتباطمحکمبا

کردهاداشتند)قشقاییهاولرها(رابهمعرکهکشاندوبهآنهاوعده(مینوسد:BPحکومتمستقلدادهبود،)کتاب

بعدازپیداکردننفتازمسجدسلیمانکردستان،بریتانیاحمایتازرضامیرپینجکهدرآنزمانیکیازافسرانفارسزبانایران

بود،نمودوبااوپیماندوستیبستدرهمانپیماناستخراجنفتبهبهاارزاندرمقابلحمایتبریتانیاازاوجامهعملبهخود

پوشاند،سرانجامباپشتیبانیدولتبریتانیارضاسوادکوهیقلدر،کهحتیسوادخواندننوشتنهمنداشتبرتختپاشاهیایران

بنشست.

رهبرانکرددرآنزمانکهعبارتاز:"خان"و"شیخ"و"بیگ"و"اربابها"بودندکهباحمایتشاهانایرانقدرترابدستگرفتهبودندوامالککردستانبهنامآنهاثبتشدهبودواینثبتامالک

بناماینشیخوآغا،موجبچنددستگیدرمیانملتکردشدهبودومجبوربودندبهپیرویازایندستهکهخودشانراعشایرغیور

مرزنشینمیدانیستندسرتعظیموتکریمبرایپادشاهانناصالحایرانخمکنندوازسیاستجهانومفهومملییتومعامالتنفت

بیخبربمانند.

آنزمانکهرضاشاهتاجپادشاهیایرانرابرسرنهاد،دومینپیمانخودرابنامدولتایرانوباکمپانیهاینفت"انگوپارسی"

بریتانیامنعقدکرد،پسازآنراهبرایکمپانیهایدیگرنفتفراوانترشدوازآنببعدبهدنبالکشفنفتدستبکارشدند،دولتبریتانیاو"کمپانیانگوپیرشن"بعالوهازارتباطبارضاشاه

(،باآخوندهایشیعهایرانهمارتباطرضاسوادکوهیقلدر)مستقیمپیداکردند.

ازهمانروزکردستانشرقیبهارزشترینخاکایرانشناختهشد،بعالوهازصدهامعدنوعوایدزیرزمینی،نفتبسیارکالندرزیر

کوههای"زاگروس"دیدهمیشودکهمیتوانچوندریاازآناستفادهبکنند.اینموردرضاشاهراتحریکنمودتاساکنانکردآنجارابهنقاطدیگرانتقالوتبعیدنمایدومحلسکنایآنانرابافارسو

ترکپرکند.

1)SardarZafarBakhtiari2(RezaKhan3(AhhadSha,Ghajarthelast4(SardarJangBakhtiari

TheBakhtiaricapturedTeheranundertheHaftLangShahSardarAssadandplayedasignificantroleinconstitutionalreformandtheabdicationofShahMohammedAli)r.1907-1909(in1909,afterwhichhewasexiledto

Russia.RizaShahPahlevi)r.1925-1941(attemptedtodestroytheBakhtiariandtheyhaveneverfullyrecoveredsincethattime.Theyare

notedinIranfortheirremarkablemusicwhichinspiredBorodin.

AsmallpercentageofBakhtiariarestillnomadicpastoralists,migratingbetweensummerquarters(yaylāq)ييالق,andwinterquarters(qishlāq,

BakhtiarisspeakLuri, Indo-EuropeancloselyrelatedtotheLuriقشالق(.peopleandalsorelatedtoKurdishpeople.Numericalestimatesoftheir

totalpopulationwidelyvarybetween1.5millionto2million.

ConquestofTehranbyBakhtiarysoldiers.SardarAsaadisinthemiddle.

(وکشتنرضاقلدررضاشاه)مرادخانوقدمخێریکردیبختیاری

مرادخان،برادردوشیزهقدمخیر،نامدارکرد،یکیازخانهایمعروفمنطقهپشکولرستانکوچکبود.اینخاندانصدهاسالبودمیراثلرستانکوچکراادارهمیکردند.ودرآنزمانانگلیس

درجستجوکشتنفتدرمسجدسلیمانمنطقهلرستانکوچکبود(BPکهسرانجامدرآنجانفتکشفکردوکتاب"بریتشپیترولم")

مینوسد:بامرادخانوبرادرانشنشستیمازآنهابرایاستخراجنفت

مالکانهنمودند.10%درخواستهمکاریکردیم،آنهادرخواست

ماگفتیماگردولتتهرانڕاضیباشد،حاضریمپرداختکنیم.پسازاینکهاینمخلوقانگلیس،یعنیرضاشاه،باحمایتانگلیسبر

اریکهتختشاهنشاهیایرانتکیهنمود،باچربزبانیمرادخانراطفرهدادتااینکهازطریقانگلیسبهتهیهسازوبرگینظامیکوشید،آنوقتبهمردخانگفت:منشاهایرانمشماچکارهاید؟

مرادخاننیزگفتاگرچنیناستمنمانعاستخراجآنخواهنمشد،.مرادخانکشتهشدرضاشاهبهلرستانلشکرکشیکردودرنتیجه

LettertoMrClegg)transcript(–concerningthetranslationofayetanotheragreementbetweentheBakhtiariKhansandtheCompany,

clearlyillustratingtheconcernsoftheCompanyaboutboththePersiangovernment,andtheBakhtiaripossiblyrenegingoncontracts.10July

1925.ARC72029_018©BPplc

CleggLetter

DearMrClegg

Manythanksforyourkindletterofthe6thinstant,togetherwithaPersiancopyoftheagreementwiththeBakhtiairKhans.IhavegonethroughthisdocumentandtriedtoproduceasgoodatranslationasIcould.Theresult

issentherewith.

IhavealsoconversedwithMrJacksonthissubjecttoday.Ibelievethatthewordyoumentioned)mosamehah(canberenderedas‘neglecting’or‘procrastinating’.Theagreementisnotbadonthefaceofit.SurelyifthePersiangovernmentinterferewiththelandscoveredbytheagreement,

theKhanswillnotbeabletoperformtheirpartoftheagreement,andthis

willbesufficientreasonforthecompanytocancelthecontract.Furthermore,clause6statesthatthe‘aforementionedKhanswillbe

responsibleandanswerabletoanypartyopposingandobstructingtheaboveconditions.’Therefore,ifthePersiangovernmentclaimstomorrowthatthelandintheagreementistheirproperty,itwillbefortheKhansto

answerthem,andiftheyfailtorebutsuchaclaim,theywill,automatically,ceasetobeabletocarryouttheirpartofthecontractand

theCompanywillbejustifiedinrefusingtoobservetheirs.Underthesecircumstances,Iventuretothinkthatthereislittlereasonforfearinthe

future.

IamsendingacoofthisandtheenclosuretoMrJackashemaydesiretohavethemwithhim.IamsendingyoufourcopiesofthetranslationandI

trustitthesewillbesufficient.

Withbtcompliments

Yourssincerely

(handwrittensignature:?WMuhammad)

(pencilmarking:ForFields14/7/25)

S.CleggEsquire,MessrsAnglo-PersianOilLtd,MOHAMMAREH

پرچم1925بعدازکشتهشدنمرادخانخواهرشقدمخیردرسالقیامرابدستگرفتومدتپنجسالبالانقطاعبارضاشاهدرجنگ

بود.اینبانویمبارزوآزادیخواهاولینبانوئیاستکهقیام)پشکو(راتریبدادوعلیهشاهایرانکهباعثتظلماتوبیعدالتیملتکرد

درایرانبود،مبارزهراشروعنمود.قدمخیر،مبارزهراباشجاعتوشهامتبطورآگاهانهبرایکسبآزادیوآزادگیدرراهحقوقمشروعمردمکردشروعکرد،اینبانوهیچگاهتسلیمدشمنانوتهدیدهایآناننشدوسینهخودرابرایمقابلهبادشمانسپرکرد

ومانندیکفردکردباجانبازیآمادهنبردشد.حتیرضاشاهقصدداشتبمنظورحفظمنافعخودبااوازدواجنمایدوازاو

خواستگارنمودولیقدمخیرخانمدرپاسخچنینگفت:"منزننیستمشمازنهسیتد"

متعاقباینپیغامپاسخارتشدرندهشاهایرانبه"پشتکو"حمالتراآغازنمودوکشتاروغارتدرایالمشروعشد.

بانو"قدمخیر"پنجسالتمامبدونوقفهباشاهوارتششاهایرانجنگید.درپایانرضاشاهچارهاینداشتوبادسیسهاورابهمذاکره

وآشتیوصلحدعوتنمود.رضاشاهنامهایبعنوانقدمخیروقیامکنندگاننوشتویکجلد"کالماللهمجید"فرستادودرنتیجهقدمخیروقیامکنندگاناعتمادکردندورضاشاهتوانستآنانرادستگیروباهماننقشهچندیننفرازفرماندهانقیام)پشکو(را

تیرباراننمودوبدینترتیبقیامآنانبهپایانرسیدوقدمخیرخانمدرزندانشاه،پیروفرسودهشد.نوشته:

عبدالجبارمحمدالجباری،ترجمهفارسی:احمدمحمدی.(مترجم(

جنگاولجهانیوکوششآلمانوروسیهوبریتانیاوفهرهنسه

برایغصبمناطقنفتخیزخلیجوکرمانشاه

طبیعیاستهرمورخدرموقعنوشتنتاریخنظرخودرانیزدررویدادهاجامیدهد،لکینمنباتوجهباینکهازمسکودورهستمونمیتوانماطالعاتدرموردرویدادهایتاریخیآنسامانداشته

باشمازاظهارنظرمعذورم،اماچرادرجنگاولجهانیلشکرروسیهتانزدیکیقصرشیرینکرمانشاهآمد!زیراطبقپیمانیکهبابریتانیاوفرانسهبستهبودندمیبایستیروسیهنوکحملهخود

رامتوجهاستانبولمینمود،امابرخالفپیمانیادشدهلشکررابطرفکرمانشاهیعنیکردستانگسیلداشت.

بهتحلیلمنپسازآنکهروسیهارزشنفتبرایشمعلومشدوفهمیدکهدرآیندهنفتبهمنبعاقتصادجهانتبدیلمیشودآنهانیزهمچونبریتانیاوآلمانبادوشمشیرشروعبهبازینمودند،یکیخودنزدیککردنمعاملهوتوطئهچینی،ودیگریبکارگرفتن

لشکروقشونبود.

خالصهازتقالیآلمانو(Handbookt0theModernWorld)کتابروسبریتانیادرموردمتصرفشدنبرمناطقنفتخیزکرمانشاهو

(1.)مسجدسلیماننوشتهاست

آلمانیهادرماهاولجنگاولجهانیپیمانهمکاریباایرانمنعقدکردنددرآنپیمانگنجاندهشدهبودکهآلمانکمکمادیبه

ایراننمایدوسپسدولتآنرابهرسمیبشناسد،ایرانهممتقابالکمکسربازیبهآلمانبکند.

اماپیمانمنعقدهفیمابینایرانوآلمان،بریتانیاوروسیهراتکاندادوهرکدامازجانبخوددرفکرابطالآنپیمانبرآمدند،واز

طرفدیگردربدوامردستبکارشدن،درمسجدسلیمان،آلمانیها

چندافسرخودرانزدسرانعشایر"کردکلهور"فرستادهبودندوچندینقراردادباآنهامنعقدکردهبودند.

آنکوششوتقالیآلمانومقرونبهموفقیتبودنبریتانیادراستخراجنفتدرمسجدسلیمان،روسیهرانیزبهتکاپوانداختاین

قشونروسازمرزعراقوایران1917بودکهدراوائلسالگدشتخودرابهقصرشیریندرنزدیکیکرمانشاهرسانید،روسهها

دراولینروزبهطرفکردستانآمدند،ملتکردراهمچوبچهاسالمیهایتندرونگاهمیکردند،بدینجهتازکشتوکشتارآنهااباینداشتندودرراهعبورازکردستانازکشتهپشتهساختندودروحشیگریوظلموبیدادکمترازهیتلرنبودند،هزاراندهکدهراسوزاندندوکردستانراویرانکردندوحتیازتاراجخانههایمردموسوزاندندرختوجنگلهایکردستانهمدریغننمودند.

م1917زلزلهلینینوزبانهکشیدنآتششورشاکتبرروسیهدرپروژهروسیهرادرموردنفتمنطقهکرمانشاهبرهمزد،ناگزیر

لشکرهایشانرابهمرزهایخودعقبکشیدند.

عقبنشینیروسیهازکرمانشاهودرهمشکستنعثمانیهادرجنگاولجهانیبهنفعومصلحتبریتانیاتمامشدکهتدریجامی

کوشیددوستانخودراسرکاربیاوردوخیمهمنافعخودرادر"مسجدسلیمان"وپائینایرانبهتربرپاکند.

چگونگیکارومعاملهواستخراجنفتایران

دولتایراندریافتکهنفتدرآیندهبهمنبعبزرگ1860درسال"ملکومخان"بابودجهبانکی1870اقتصادتبدیلخواهدشد،درسال

معادنایرانبهدنبالکشفنفتدرنزدیکی"بوشهر"ازطریقکمپانیهلندیقدمبهجستجونهاد:

A.HotzandCOاماموفقنشدند،سپسنفتشناسان،بدنبالیک1874اکتشافدرمرزروسیهوایران،نفتپیداکردنددرسال

چاهپایی،درنزدیکی"باکو"درکناردریایقزوینزدندکهآنزمانخاکایرانبود،بعدازاینکهازآنچاهنفتاستخراجگردیدچندچاهی

(2.)دیگرراحفاریکردند

BaronPaulمیالدییکمتخصصبریتانیاییکهاورا1872درسالJuliusVonReuterناممیبردندپروژهیبرایاستخراجنفتعلیای"

ایراندراطرافدریایقزوین،تهیهکرد،اماباتوجهبهمسئلهآذریهاوروسیهاینپروژهموفقیتبهدستنیاورد،"رویتهر"

شروعبهجستجوبرایاکتشافنفتنموداما1880باردیگردرسال(3)بازچیزیپیدانکرد.

درهمانوقتخبرگاننفتدرعلیایایراندرپیجستجوینفتایندوخبرهنفتW.K.LoftusandJacquesdeMorganبودند.

فرانسویتوانستنددرعلیاایراننفتپیدابکنندومحلآنرامشخصنمودندوپروژهآنرابهفرانسهوبریتانیاوآمریکابردندضمنآننیزباآقای"کیتاباجی"مسئولگمرگایرانگفتگومیکردند،تقالو

کوششآنهامدتپنجسالکشیدلکنمصلحتخودگسالندن(4.)نگذاشتبههیچانجامیبرسند

میالدیمسئولگمرگایران"آقایکیتاباجی"1900درسالنمایشگاهبازرگانیایرانی،درپاریسافتتاحکرددرضمناین

نمایشگاهشروعبهارتباطگرفتنباآگاداراننفتکردوپروژهیارتباط((EdouardCotteبراینفتایرانتهیهکرد،درپایانسالبه

برقرارکردوازاوبرایپیشبردپروژهیادشدهدرخواستکمکنمود،"ئیدوهرد"بهیکیازوزرایکهنهکاربریتانیاپناهبردکه

درایرانکارکردهبود،که1890برایسال1887پیشتردرسالبود،اوهمدرخواستاوراقبول(SirHenryDrummondWolf)نامش(5)کرد.

"سیرههنریدروموند"همچونیکدیپلوماسیمجربوکهنهکاروآگاهبهسیاستوبازرگانی،بادولتبریتانیادرموردپروژهیادشده

واردگفتگوشدوبعدازبدستآوردنرضایتبریتانیا،بهبریتانیاارتباطبرقرارکندکه(WilliamKnoxDArcy)توصیهکردتااینکهبا

یکیازوکالیانگلیسیاسترلیاییبودامااوازپولبریتانیااستفادهمیکردوپروژهمعدنطالدراسترالیاداشت،بعضیکاربازرگانیراباایرانداشت،"هینری"ویلیامرامخاطبساختوبهاوگفت:تا

اینکهپروژهایبرایایرانتهیهنمایند.

"ویلیاموکیل"باپولبریتانیاپروژهراتهیهکردوباآقایکیتاباجیمسئولگمرگیایرانبهتوافقرسیدند،تااینکه

"کیتاباجی"باتوجهباینکهبانخستوزیروقتآقایامینسلطانیدوستمیباشدکاردولتراراهاندازینماید.و"یلیام"همخرج

(6.)پروژهرابدهدونیزوسائلمهندیسیتکنیکیبفرستد

باوجوداینکهدولتایرانباروسیهمشغولگفتگودربارهنفتشمالایرانبود،لکنآقایکیتاباجیموفقیتبهدستآوردو

مالکانه16%میالدیقراردادموافیقتبابهره26/5/190درتاریخدرمنافعنفتبرایایرانامضاشد،وزارتدارائیوخارجهدرصدد

(7.)برهمزدنمعاملهبهنفعروسیهبرآمدندلیکنبیفایدهبود

جویبارهاینفتمسجدسلیمانوتهدیدروسیهبراینفتشمالایرانطریقهپروژهیراکهویلیامطرحکردهبودازشمالبهجنوبایرانتغییردادوبعالوهازکشمکشسیاسیومسئلهنفتشمالایران،کارکردنشنیزآسانترازباالیایرانبودوبرایبریتانیاهمپائینایرانسرراههندوستانبودودولتایرانهمدرجنوبایران

بیشترفاقدقدرتواقتداربود.

امابامرگ"کیتاباجی"سیهروزیرختدرپروژهویلیامافکندومشکالتعدیدههمازراهحفاریچاهاسرراهاوسبزگردیدونیز

نبودنراهرودرروایستادنسیاسیرژیمایرانبرایشپیشآمدواینهادرمجموعموجبکمشدنسرمایهویلیاموکیلشدند،

پاوندنفت(250,000)ویلیاممیخواستباسرمایهناچیزکهفقطاستخراجنمایدسپسبرایشکمپانیتهیهکند،دراینجابودکه

بطرفضعفگامبرمیداشت،لیکنهمچونکارشناسمجربوباآزمونآگاهدستازکارشنکشیدتااینکهمجدداباقدرتو

ساماندارشد.

یکیازکمپانیدولتبریتانیابود(BurmahOilCompany)درآنموقعکهبرایاستخراجنفتدرهندوستانتشکیلشدهبود،دربدوامر

نمیخواستخودرادرتغییراتنفتایرانتداخلدهدلیکنآمادگیخودرابرایهرگونهکمکبهکارشناسانومتخصصیننفتنشان

داد،فرانسهوگلبانگیانوآمریکابهویلیامپیامدادندکهپولسرمایهرااز)کمپانینفتبراما(دریافتکندوباآنهامشارکت

(8.)جوید

درآنموقعکه"ویلیاموکیل"درتنگناهقرارداشت،مهندسین/14/1موفقیتبهدستآوردندوچاهاولنفتفورانکرد.درتاریخ

گالوننفتفقطدرعمق600ساعت24میالدیدرعرض1904فیتازنفتمسجدسلیمان)کردستان(استخراجگردید،کشف756

ایننفتموجبشدکهویلیامبیشتردلگرمبشوددرکاراستخراج(9.)مستدامگردد

مراودهوپیمانآلمانیهابامالکینوبزرگانعشیرهکلهوروقشقایی،بریتانیارانگراننمودبهویلیامتوصیهکردندخودراازایندوطایفهدورنگهداردویلیامکهمیدانستبدونتشریکمساعیوموافقتایندوعشایر،بههیچنتیجهنمیرسدقبلازشروعبکارنمودندرمنطقهمسجدسلیمان،ازطریقیکیازفامیالن"کیتاباجی"بابختیارخانرئیسایلبختیاریهاارتباط

گرفتهبودوبهاوگفتهبودکهدرنظردارددرمنطقهمسجدسلیماناقدامبهاستخراجنفتنمایدواگرموفقیتبهدستآوردبرایهمه

تاننفعخواهدداشت.

مهندسیندراولینچاهنفت14/1/1904پسازاینکهدر)مسجدسلیمانکردستان(اسختراجکردند،ویلیامدرتاریخ

مبابختیارخانمشغولنشتوگفتگوشد،اینمعامله16/10/1905بهتوافقرسیدندکه15/11/1905مدتیکماهبهدرازاکشیدودر

کمپانینفتتااینکهچندچاهدیگرمیزندونفتبیشتربیرونمیپاوندانگیسیبهبختیارخانبدهد،اوهماز%10آوردسالیانه

کمپانینامبردهمحافظتبنمایدبعدازاستخراجنفتبیشتر،مبلغپرداختیسالیانهبهپاوندارتقایابدوآنوقتکهلولهنفتکشیده

بهرهمالکانهبهاودادهشود،بعدازبستنقراردادبا3%شدبختیارخاندرفاصیلهچندماهشروعبهاحداثراهسازیشد،و

آقایکیتاباجیقبلازاینکهبوینفتنمایدبامظفرالدینشاهدارفانیراوداعگفتهبودندوازبهرهاینپروژهچیزیعایدشان

(10.)نشدهبود

برایشمعلومشدپروژه(BurmahOilCompany)زمانیکهکمپانیویلیامپیروزگردیدهاستچشمطماعوآزمندبراوبستوباویلیامبهتوافقرسیدندویککمپانیدیگربهنام)انگلوپیرشن(ساختند.

طبققانونایرانوقراردادApe(AngloOilCompany)درلندنویلیامباگروهدیگربرایبرداشتنمشکالتکهبهجهت1/11/1905

کشیدنلولهازمسجدسلیمانبهآبادانسرراهشانسبزشدهبود(11.)دستبکارشدند

اقتداردولتایراندرآنموقعدرپائینایرانبسیارکمبودوقدرتکالدردستمالکینمعروفآنزمانبهاسامیعزیزخانوکریم

وشیخخزعلیعربدرآنمنطقهبود،آنهاباعلیمرادخانخانو(12.)باویلیامبهتوافقرسیدند16/7/1909پولناچیزدرتاریخ

وقتیکهکمپانی"انگلوپرشن"ویلیام،موفقیتبهدستآوردومپیمان1914نفترابهجهانارائهکرددولتبریتانیاهمدرسال

نفتخریدنراباکمپانیانگلوپرشنفارسیامضاکرد،البتهبهقیمتارزان!بعدازتنفیذپیمانبریتانیادرخطکشتیرانیخودتغیراتیداد،یعنیکشتیهایشکهتاآنوقتبازوغالسنگ

کارمیکردندتبدیلبهنفتنمود،درآنزمانچرچلوزیریمستعمراتکمپانی%51بود،ازمجلسبریتانیادرخواستکردکهالزممیداند

انگلۆپرشنخریداریکندکهبهنفعبریتانیااست،دراینمهمحمایتکمپانیانگلوپرشن)فارسی(51%بیشتریمجلسرابهدستآوردو

برایبریتانیاراخرید.

برایدولتایرانوبهانهدرآوردنکۆمپانیانگلوپرشن

پسازمتارکهجنگاولجهانیوعقبنشینیروسیهازایران،روسههادوستانخودراتحریکنمودندتااینکهبرایبیاعتبارکردن

پیمان"انگلوپرشن"کهفیمابینکمپانیمذکورودولتایرانبهامضارسیدهبود،اقدامکنند.26/5/1901درتاریخ

دوستانروسیهدرمجلسودردولتایرانکهمیدیدند"کمپانیانگلوپرشن"گامهایتندوسریعبهطرفصعودبرمیدارددرسال

مشروعبهبهانهدرآوردننمودندوعرصهرابراوتنگکردند1919وبهناممالیاتوحتیدعویضرروزیانجنگاولجهانیراهم

مینمودند،هرچندبامداخلهومیانجیگریویلیاماسترالیایی،"و"ارمیتاجسمیس"حسابداردولتموشیرالدوله،بعضیازاین

مشکالتبرطرفشدلکندولتبریتانیادرفکرحفاظتمنافعخودبوددراینجابودکهکوشیدشخصیراسرکاربیاوردکهمنافعاورا

محفوظکندواورامالکنفتکردستاننماید.

کوششبرخیازدوستانروسیهوامریکا

برایتغیردرنفتایراندرهمانموقعبودکهبریتانیامیکوشیدتا"رضاقلدر"رابرتخت

پادشاهیایرانبنشاند،بعضازدوستانروسیهوآمریکامیخواستندازطریقانعقادپیمانباکمپانیهاینفتیروسیهو

آمریکابهجیببزنندوخودرابهمقاممنصببرسانندودرآیندههمهرکسکهحاکموحکمرانایرانشدآنرابرایمنافعدوست

خودبکاربگیرد.

کهیکایرانیالصلروسیبود،(A.Khostaria")آقای"کوستارادرآغازجنگاولجهانیباحمایتروسههاپروژهایاستخراجنفت

–Apocراتهیهنمودوبا"گلبانگیان"وهردوکمپانینفتآمریکا:StandardOilCompanyباSinclairOilCorporationبرایتغییر)

درنفتسیمناندرشمالایران،تماسحاصلکردوپسازاخذآنپروژهراپیشتیمورتاشو1920رضایتطرفیندراوائلسال

مظفرالدینشاهبرد،آنهاازدیدنپروژهخوشحالشدندامااینپروژهبعلتزبردستیانگلیسیهاازطریقسیاسینتیجهای

(13.)معکوسداد

م،درموقعبحرانومشکلواختالف1921ازطرفدیگردرسالفیمابیندولتایرانوکمپانیانگلوپرشن"حسینخانعال"سفیرایراندرآمریکابهدستوردولتباکمپانینفتآمریکایی،بهجهت

استخراجنفتجنوبارتباطگرفت،مشروطبراینکهپنجمیلیوندالردستقرضبهدولتایرانبدهند.سرانجامبارضایتمجلسایرانکمپانیهایآمریکایدرزیرچترتصمیمرئیسجمهوروقت

آقایویلسون،موافیقتکردنامااینکوششهمبواسطه(14.)موانعاتکهدرباالازآنیادشدبهنتیجهنرسید

انگلیسودوستانشبهجهتمصلحتومنافعخودشانوبریتانیاسرگرمتهیهتوطئهایبرایازاعتبارافتادنپروژهدوستانآمریکاو

روسیهشدندوالبتهموفقیتراهمبدستآوردند.

بنام"رضاسوادکوهی"سربازقلدردرپایانجنگاولجهانییککهدرزدوخوردباقاچاقچیانبهدرجهستوانسومرسیدهبود

بهقولدکترمصدقهمانمخلوقبریتانیا)کهسپسبهرضاپهلویشناختهبرسریرشاهیتکیهنمود(باتوطئهانگلیسنامشدرایران

آنزمانپرآوازهشد،وباترکهاهمدرزدوبندبود،امیرفیروزیوزیریخارجهایرانکهیکیازدوستانبریتانیابوددربازدیدازلندن

با)سیرویلیاممهکلینتوک(کهیکحسابدارسکوتلندیبودبهجهتبرخوردباکمپانینفتازتباطگرفتوازاودرخواستکردکهاورابهمشاوررضاخانتعیینکنندواینحسابدارسکوتلندی

نقشهیچگونگیارتقامنصباوراکشیدوپسازمذاکرهومراودهبسیارتوانستبریتانیارابهحمایتازرضاخانبرایقبضهکردنایرانراضیکندوبریتانیادوستانخودرادرمجلسایرانتحریکنمودبرایارتقامنصبرضامیرپینجدستبکاربشوند،اینبودکه

بهوزیریجنگایرانمنصوبگردیدودرسال1921میرپنجدرسالتاجشاهی1925بهنخستوزیریوسرانجامدرسال1923

برسرنهادوباردیگرکردهایایرانزیریوخاینرضاخانقلدر،(15)حقوقشانبکلیپایمالگردید.

باآمدنرضاشاهونشتسناوبرتختپادشاهیایرانمنافعکمپانینفتانگلوپرشنومنافعومصلحتبریتانیادرایرانبیشتررونقبخودگرفتوشکوفاشدوتماممشکالتکهتاآنموقعدرمیان

دولتایرانوکمپانییادشدهباالالینحلماندهبودبهدسترضاشاهحلگردید،بالعکسکلیهپروژههایآمریکاوروسیهبرایاستخراجنفتایرانمسکوتوبهصندوقبایگانیسپردهشدند.

"جیولوجیهها"توانستندمعادننفتی"گاز1925و1924لهسالشیرین"سفیداللی"آغاجارو"پزنون"مشخصنمایند.

جانشینمسئولکمپانی(SirJahnCaddman)41926درماه–انگلوپرشنکهسپسارتقایافت،میکوشیدبروزاختالف

بیشتردرمیاندولتوکمپانیمذکوربیندازدتابهرهآنبیشتربگیرد،زیرادرهمانسالنفتپائین"آمریکا"و"ونزویال"بهرهدادهبودوآوردنآنبهبازارازنفتایرانسسهلوآسانتربود،هردو

طرفدراینموردمیترسیدندودرنتیجهبرایپیشبردنفتشانبهفکرمصالحهوسازشدرآمدند.

همچنانکهدرقسمتخلیجازآنسخنراندیم،کشفنفتدرخلیخزبانمجلسایرانرادرازترکردوکوشیدندتااینکهجلواقتدار

نفتایرانرادردستبگیرند،ودراصلبرپایهاینتصمیمبودکهدولتایران"کمپانیانگلوایرانی"رادرستکردونیزکمپانی

بهتنهابرایاستخراجنفتکارمیکردودرسال(AIOC)دیگریبنام.)مدرچاه"هفتکیل"کهکردستاناستنفتاستخراجکرد192716)

ازطرفدیگردولتمیکوشیدکمپانینفتایرانراباقدرتکندوازطرفدیگررضاشاهمیخواستبطرفتمدنگامبرداردویعنیراهسازیراافزایشدهدوراهقطاررابهتمامشهرهایایران

بکشاند.کهالبتهپیادهکردنایننوعتفکردرآنزمانمحتاجبهسرمایهوپولکالنواقتصادپویابودلذادولتبدونرضایت

رضاشاهشروعبهبهانهگیریازکمپانیانگلوپرشننمودحتیدرخواستقرضهمازاومیکرد.

معبدالحسینتیمورتاشوزیریدادگستریایرانبا8/1928درماهنشستی4/1929کمپانیانگلوپرشدر"لوزان"باهمنشستندودرماه

%20دیگردرتهرانکردنددرنتیجه)کادمان(مسئولانگلوپرشن(.17.)مالکانهکمپانیمذکوررابهدولتایرانتفویضکرد

همنتوانستمشکلاقتصادخودرا20%لکندولتایرانبااینرفعنمایددرنتیجهدرخوزستانکارگرانکمپانینفتدستبه

اعتصابزدند،لذاامیرفیروزیحلآنرادرمداخلهنظامیمیدید.درهمانوقتروسهاازحسرتنفتایرانتمامبازرگانیرابا

ایرانبحالتتعلیقدرآوردهبود.اینتحریمنیزخیلیمشکلاقتصادیبرایایراندرستکرد.درهمانموقعتیمورتاش

میخواستکهبازرگانیرابهاختیاردولتدرآوردبدینجهتمالیاتزیادبرشکروسیگارومواددیگربستهبوداینهممسئلهرابغرنج

وپیچیدهترکرد،ازطرفدیگرایرانمصرفزیاددرکشیدنخطقطارودرستکردننیرویدریاییکردهبوداینهمهسردرگمی

دولتراسرساموفلجکردهبودوکمپانیهاینفتیهمدراستخراجنفتعمداکاهلوسستیراپیشهکردهبودند.

))مالحظات:درکتابزندگیپرماجرایرضاشانوشتهاسکندردلدم،قتلتیمورتاش"وردتیمورتاش"بهصحنهسیاستبایدازشروع

نمایندگیدردورهدوممجلسشورایملیدانست.تیمورتاشپسازپایانتحصیالتدرمدرسهنظامی"سنپطرزبورغ"مدتیوابسته

سفارتایراندرشورویشد.دربازگشتبهایرانبهریاستحاکمگیالنشد-1298قشونخراسانمنصوبگردید،اودرسال

تیمورتاشبعدازبرکناریسیدضیاءزندانیبودوپسازتشکیلشمسی1300کابینهتوسطمیزراحسنمشیرالدولهاولبهمنماه

بهمجلسمعرفیشدوافرادیچونمیرزاابراهیمخانحکیمالملک،میزرامحمودخانقدیرالملک)جم(رضاخان

سردارسپه)رضاسوادکوهی(رضاقلیخاننیرالملک،میرازحسینخاننایبالسلطنهومیرزااحمدخاناعتالءالسلطنهدرآنعضویتداشتند.تیمورتاشدرماجرایغوغایجمهوریخواهینیزجانبرضاقلدرراگرفتوبعدادرتغییرسلطنتخدمتفراوانیبهسردارسپهکردوبهاتفاقعلیاکبرخانداوردرتهیهوتنظیم

پیشنهادوتغییرسلطنت)احمدشاه(وقبوالندنآنبهمجلسنقشاصلیراایفانمود.تاآنجاکهتحقیقشدهاینپیشنهادراتیمورتاش

وعلیاکبرخانداورویکیدوتندیگرازمحارمرضاخانباصالحدیدخوداوتهیهوتنظیمکردندوبعدانمایندگانرایکییکیبهمنزلسردارسپهمیکشاندندوآنهاراوادارمیکردندتاپیشنهادراامضاکنند.زمانکهرضاشابهسلطنترسیدتیمورتاشبهوزیردرباربرگزیدهشد.بعداموردغضبرضاشاهقرارگرفتدرزندان

بهدستوررضاشاهبدستپزشکاحمدیکهجالدرضاشاهبودبهویزهرخوراندهشد،وقتیکهزهرموثرواقعنشدوپزشکاحمدی

فهمیدتیمورتاشسختجانمیدهد،باکمکدستیارانشبهتیمورتاشهجومبردوآنبدنکفتهنحیفآغشتهبهسمرابهبادکتکگرفتندوپزشکاحمدیکهلذتخاصیازارتکاببهقتلمیبردبالشیراکهزیرسرتیمورتاشبودبرداشتورویدهاناوگذاشتورویآننشست.مأمورینشهربانیوزندانبانهانیز

دستوپایتیمورتاشرامحکمگرفتهبودندتانتواندخودرانجاتدهد.سرانجامصدایخرخرکهازدهانشواززیربالشبهسختیبهگوشمیرسیدکمکمخاموششدوسرانجامقلبیکهاززمان

نوجوانیوتحصیلدرمدرسهنظامی"سنبطرزعبورگ"بهعشقزیبارویانروسیتپیدهبودازحرکتبازایستاد.البتهرضاشاهدههامخالفینووزراووكالرااینگونهمیکشتکهاکنوندرنظراغلب

ایرانیاناینجانوروحشیمورداحتراماست.مترجم(

چندشخصیتیایرانبراینشاندادنبیباکی1930درپایانسال))خودازکمپانی"انگلوپرشنایرانی"باکمپانینفتی"شیلگل

RoyalDatchShellارتباطبرقرارکردندتادراستخراجنفتایرانمشارکتنمایندآنهاهمآمادگیخودرابرایمشارکتنفتایران

(18.)اعالمکردند

وقتیکهرضاشاهمتوجهشدکهعوایدسیرنزولیرامیپیمایدومردماندیگردررابطباکمپانیهاینفتیدگرهستنددر

مشروعبهمیانجیگریمیاندولتوکمپانی27/11/1932(19.)انگلوپیرشنکرداماموفقیتبدستنیاورد

آمریکاوچیرگیونفوذبرایرانبهواسطهیتغیروتعوالت

درمیانپدروپسرآمریکاهمچوکشورتازهبهقدرترسیدهوصاحبقدرتاقتصادی

بیحدوحصر،پسازپدیدارشدنارزشنفتوشناختندریایقزوینهمچومنبعنفتی،چشمطمعوآزمندیبهایراندوختو

کوشیددرایراندوستانیبیابد.

رضاشاههمچونشخصدوراندیشدریافتهبودکهبریتانیاضیعفوناتوانگردیدهاستوآمریکاجایاوراخواهدگرفتونیزبهاین

نکتههمواقفگردیدهبودکهآمریکادوستانبیشماردرمیاننظامیانایراندارد،اگرخودشانعلیهبریتانیاکودتاهنکنندامکان

داردیکیازژنرالهایایرانیاینکاررابکندوشاهنشاهیایرانازدستبرود.

ازطرفدیگررضاشاههمچونناسیونالیستایرانیارتباطمحکمباآلمانداشت،رضاشاهتوطئهبهدنبالتوطئهبرایخودگسالندنازبریتانیامیچیدوسرانجامخودرابهآغوشآمریکاانداخت،در

م،اسمکشورخودراعوضکردزیراقبال1936وهلهاولدرسالایرانرا"پرشیا"میگفتند،یعنیکشورپارسیان،برایاینکه

کمپانیانگلوپرشنگیجگرددوپیمانهایقبلیویدرهمبرهمبشوندبااینواکنشکمپانیانگلوپرشنرامجبورکردتانام

کمپانینفت(Aioc)کمپانیخوراتغییردهد،ازآنتاریخبهکمپانی(20.)ایران

مالحظات:"ایراندردورانمغولایرانشد"فراگنز"استادپیشین))رئیسانستیتوایرانشناسی2009دانشگاهبامبرگ،مؤسس،اکنون

آکادامیعلوماتریشاست.فراگنز،پارسیانراابرقدرتوازپیشگامانتمدنبشریمعرفیمیکند،معتقداستمفهوم

"ایران"نهدردورانهخامنشیانکهدرزمانحکومتایلخانیان((مغولپدیدآمدهاست.مترجم

بریتانیاهمکهمتوجهحرکترضاشاهشدخودراازآخوندهایایراننزدیکنمودودردانشگاه"پرمنگاهام"رابهرویدانشجویانایرانی

کهنامکمپانی1939برایتحصیلدررشتهبازکردهبود،درسالانگلوپرشنراتغییردادآیتاللهکاشانیکهنامش"رضافالح"بود

فارغالتحصیلدانشگاهآبادانبودوباخرجکمپانینفتمذکورراهبهدانشگاه"برمنگاهام"یافت،ایندانشجوتوانستباموفقیتبه.)ایرانبرگرددوسپسبهمسئولکمپانیانگلوپرشنمنصوبشد

21)

شعلهجنگدومجهانیبیشتربریتانیاراترساندزیرارضاشاهباآلمانارتباطمحکمداشتوبریتانیابیمآنداشتکهرضاشاهبا

تماممعنیباآلمانیهابهتوافقبرسدوبرایشاندردسربسیاربزرگبهوجودآید.

بریتانیاازبیماینمسئلهباروسیههمدستگردید،کهیکیازآنهاشمالایرانراتسخیرکردودیگریجنوبآنرامتصرفشد،روی

همینقضیهباعثشدکهقبلازاینکهآلمانیهاعکسالعملهردو25/8/1941ازخودنشانبدهندآنهاپیشدستیکردندودرتاریخ

دولتواردخاکایرانشدند،روسیهشمالایرانراتسخیرنمودوبریتانیانیزدرقسمتسفالیآنبهجهتحفاظتپاالیشگاهاو

منابعنفتیایرانمستقرگردیدوآمریکااعمالهردوحکومترابهتسخیرایرانبهحسابآوردسپساوهمبهبنامحفاظتازخلیج

(22.)درآنجاپیادهشد

ایناقدامبریتانیاوروسیهبیشازپیشرضاشاهرانگرانساختواعالمکردلذابیطرفایرانرادرجنگدومجهانیاعالمکرد.ورضاشاهازبیماینموضوعپسرشمحمدرضاراتشویقکردتاازآمریکا

نزدیکیبکندوبعدازبدستآوردندوستیازآنهاراوادارکندتاازپدرشبخواهندبهنفعاوازسلطنتکنارهگیریکند،وپسازاخذ

توافقازآمریکامحمدرضاپهلویفرمانپدرشرادرتاریخماجراکرد.16/9/1941

))مالحظات:درحقیقتاینپیشنهادازطریقفروغینخستوزیریوقتوسیاستمداریکهنهکاردرهمانتاریخورودمتفقینبهایران

مدنظرقرارگرفتولیرضاشاهباآنبهشدتمخالفتکرداماوقتیکهمتفقینایرانرااشغالکردندوآرتشایراندرهمپاشید

درحالیکهبااتفاقفروغیبهاصفهانمیرفتدرنیمهرااستعفانامهکنارهگیریازسلطنترابهنفعپسرشمحمدرضاپهلویامضاکردبهمجلسداد،وگرنهرضاشاهصاحباینعقل

وشعورنبودکهآیندهکشوررادریابدوحتیفکرمیکردمیتواندبااینچندقازاخجلوارتشمتفقینرابگیردوبالدرنگاعالمجنگکردو

یککشتینظامینیرویدریایایرانهمدراینزدوخوردبهوسیلهقوایمتفقینغرقگردید،ورضاشاهدرنوشتننامهتهدید

آمیزازطریقمجلسایرانبهروسیهپیشقدمشدوچندینافسرارشدراهمبهاتهامعدممقاومتدربرابرقوایمتفقین

زندانیکردهبود.مترجم((

موقعیکهمحمدرضاپهلویبرتختنشستمیدانرابرایآمریکاوسیعترکردوبریتانیاراکنارزد،لکنبریتانیاازکوششدست

نکشیدوخودرابیشترازآخوندهایایراننزدیککردودرصددبودتااینکهمحمدرضاپهلویراازتختبزیرآورد.

پسازجنگدومجهانیدروسطچرخبیستم،کشمکشبریتانیاوآمریکاوروسیهدرموردگماردندوستانخودشانبهزمامداردر

ایرانهرلحظهپرطنینترمیشد،انگلیسوآمریکاییهابرایبدستآوردنمنافعمخصوصخودشانبرنامهامپڕیالیستیداشتند،

روسیهنیزدرزیرپردهمارکسیستیولینینازآنهابدتربرایمنافعومصلحتخودحقوقمردممضمحلرازیرپامیگذاشت.

درموقعزبانهکشیدنآتشجنگدومجهانی،روسیهوقتراغنیمتدانستاینسرزمینمملوازنفتشمالایرانراتسخیرنمایدوباتشکیلیکحکومتکمونیستیدریایقزوینراتمامادرزیرسلطه

ملشکریبهسفالی25/8/1941خودبگیرد،بااینمنظوردرتاریخایرانگسیلداشتودولتایرانبدونمقاومتدربرخیجاهاعقبنشینیکرد،استانتبریزوقسمتیازکردستانشرقیراخالیکرد،افسرانروسیآشکارادراینقسمتازکردستاندر

رفتوآمدبودندوکردهارابهحمایتازپیشهوریدرتبریزراغبوتشویقمینمودند.

همچنانکهدرکتابکردستانوکشمکشمنافع،ازآنسخنبهمیانآوردهامافسرانروسیبعضیازسرانکردرابه"باکو"دعوتکردندباایناقدامتوانستندازطرقسیاسیونظامیهردو

استانتبریزوآذربایجانشرقیراازدستدولتمردانایرانخارجکنندوآنرابهمایهسیاسیبرایمشارکتدرنفتشمالایران

نمایند.

مالحظات:درموقعحملهمتفقینبهایرانیکقسمتاز))کردستانشرقیکهارمیهومهابادوبوکانواشنویهو

شاپور)سلماس(وخویوغیرهجزوآنهستندازتعرضمصونماندهبودآنهمدراثرسیاستبزرگانکرددرآنزمانبود.نیزاعالم

حکومتخودمختارکردستانخارجازمداخلهروسیبودمیتوانگفتمتفقینهیچگونهنقشیدرآننداشتند،زیرابادرهمپاشیدنرژیمشاهانشاهیدرایرانکردهاکوملهژ-کتشکیلدادندسپسکهکوملهبهحزبدموکراتتبدیلشدوقاضیبهاندامآندرآمدسروكلهروسهاپیداشد،ونیزکردستانهیچوقتزیردستآذربایجان

شرقینبودهاستوپیشهوریرئیسجمهورخودمختارتبربریزبودهاستوقاضیمحمدرئیسجمهوریکردستانشرقیایران،لیکن

ایندودولتپیماندوستیباهمامضاکردند،لیکنموقعکهدولتپوشالیشاهنشاهیباپشتگرمیآمریکاواردصحنهکارزارشدو

جمهوریتبریزشکستخوردروسهادولتکردستانراتهدیدبهمقاومتدربرابرقوایحکومتشاهنمودندودرزدوخوردهایکهقبلازمداخلهروسیهدرمیانپیشمهرگانجمهوریمهابادوآرتشایرانچهدرسنهسقزوچهدرنقدهوپیرانشهرواشنویهرخداد،قوایدولتیبکلیمضمحلودرهمپاشیدهودههاافسرایرانیبهاسارتپیشمهرگانکرد)زندهیادژنرالمصطفیبارزانی(درآمدند.البتهروسیههمبهوعدهنفتشمالفریبنخستوزیروقتقوام

السلطنهراخوردبودکهتاریخازآنبهتصفیلیادخواهد(کرد.مترجم

پسازاینکهبریتانیاوآمریکابرایشانمعلومشدکهروسههانمیخواهنددرکنارجنگآلمانقسمتشمالبرایخودمتصرفبشوند

ازطریقکردوترکهادرخواستکردندنشستسهجانبهدرتهرانداشتهباشندتااینکهقبلازپایانجنگدومجهانیپیماننامه

عقبنشینینظامیراباروسیهامضانمایند.

استالینرئیسجمهورروسیه،روزلیترئیسم28/11/1943درتاریخجمهورآمریکا،وچرچلنخستوزیربریتانیا،درتهرانباهم

نشستندوپسازدوروزگفتگوچانهزدنتصمیمگرفتندکهپسازپایانجنگهرسهکشورقواینظامیخودراازایرانخارج

آمریکا،ایرانراترککردودرتاریخم1/12/1945نمایندکهدرتاریخمقوایبریتانیاازایرانبیرونرفت،اماروسیهبرخالف1/2/1946

آنهابهوعدهخودوفانکردومدعیشدتاامتیازنفتجنوبراکهKavtaradzeم15/9/1944نگیردایرانراتخلیهنخواهدکرد،در

جانشینوزارتخارجهروسیبود،بهتهرانآمدومسئلهنفتجنوبکردستانراباآنهادرمیاننهاد.امامحمدسعید)آقایفروغی(کهآنوقتنخستوزیرایرانبودگفت:منافعخارجیدرموقعجنگ

(23.)باتصمیمکابینهدولتبستگیدارد

آقایفروغیبااینتصمیمدروازهرابهرویروسیهبست،اماروسههادوستانبسیارداشتندیکیازآنهامرتضیقلیخاندردولتایرانبودوازطریقآنتوانستنددولتایرانرامجبوربهانعقاد

قانونتازهازمجلس1944-12پیماننمایند.امامصدیقدرماهگذراندبااینقانونتصمیممرتضیقلیخانراازاعتبارساقط

نمودوباردیگرروسیهراازمیداننفتبیرونراند،لکنروسهها.)بیمنتبودندزیرادولتآذربایجانوکردستاندرکنترلآنهابود

24)

دولتآذربایجانتبریزوجمهوریکوردستانمهابادبرایمشارکتروسیهدرنفتایرانچونابزارباقدرتدردستروسیهبودند،

مخصوصابعدازپایانجنگدومجهانیوشکستآلمانیها،آمریکاوبریتانیانیزباهمبرایاجرایحکمایرانوبیرونراندنروسیه

قوامالسلطنه1956ازایرانبهتوافقرسیدند.اینبوددرماهیکمنخستوزیرایرانشد.

OnJanuary22,1946,HakimiresignedandQavamSultaneh,whohadbeenaPrimeMinster.

)مالحظات:جمهوریخودمختاریکردستانهیچوقتابزاردستروسیهنبودهاستاینسخنانازشونیسمایرانیگرفتهشدهوپایه

واساسیتاریخینداردندبهتربودنویسندهمنبعآنرامینوشتند.مترجم(

قوامالسلطنهباغوررسیدقیقوعلمیدربارهکلیهمصالحروسمبهنامشرکتدرگردهمآئینفتوگاز1946وایران،درماهدوم

ایراندرمقابلعقبنشینیازایرانوعدمحمایتازدولتتبریز(25.)ودولتمهابادبهمسکورفت

دولتروسیهدربرابراینپیمانسادهتمامتبلیغاتشورشیاکتبرراازاعتبارانداختوعدمحمایتخودراازهردوجمهوریاعالمکردوقوایخودراازایرانبیرونبردوهردوملتکردوترکرادربرابرحکومتپوشالیشاهبرحذرازبرخوردباآرتشایرانو

مجبوربهتسلیموسرفرودآوردنکرد.

inWashingtonbyDeanAcheson,thentheU.S.Under-SecretaryofState.FromthatmomenttheAmericangovernmentwasinfactcommittedtothesupportofIranianindependenceagainstRussianencroachments.

SoonafterAmbas-sadorAllen'spronouncement,IraniantroopsmovedintoAzerbaijan

))مالحظات:هرچندهاریترومنرئیسجمهوریوقتایاالتاتمامحجتقاطعیبهمولوتفوزیر1946متحدهدرهشتممارس

امورخارجهشورویفرستادهبود،مبنیبراینکهقوایروسایرانراترککندلیکندراثررایدادگاهالههشورویایرانراترککرد،

البتهوعدهوعیدقوامالسلطنههمبهروسیه،درموردنفتشمالروسیهرااغفالکردهبودکهازیکترفندیسیاسیبیشتر

نبود.مترجم(

منامهبراینخستوزیرایران1946-4سفیرروسیهدرتهراندرماهفرستادوتماممادهوتبصرههایپیمانمذکورراکهفیمابینایران

وروسیهمنعقدشدهبودآشکارساخت،آنهاهمکپیآنرادرروزنامهمنتشرکردندوعکسآندکومینددر:

PUBLICOFFICERECPRD:(0,37/52673)بریتانیاشماره

(26.)بهاینشکلنشاندادهاست

سالاول25تشکیلدادنیککمپانینفتیباشراکتدرمدت-1مالروسیهباشدودرمدت%51کمپانیمتعلقبهایرانباشدو49%سالدومسهمآنهافیفتیفیفتی.25

سودکمپانیبرطبقسهمتقسیمبشود.-2

مرزاینمناطقکهدرآنهانفتکشفمیشودالزماستاز-3دادهایدم24/3/1946محدودهآنمنطقهبیروننروندکهدرنقشه

بعالوهازآنقسمتآذربانیغربیکهخطآنازمرزروسیهوترکوایرانشروعمیشودوازستیغشرقیدریاچهارمیهتابه

"میاندوآب"میرسد.درهمانوقتدولتایراندرغربهمانخطهیچامتیازیبهکمپانیهایبیگانهوایرانیکهسهمبیگانهدرآن

باشدونفتاستخراجمیکنندندهد.

3وبنددولتایرانهیچگونهسرمایهدرکمپانینخواهدگذاشت-4پیمانیادشدهبشکلسرمایهبحسابمیآید،وحکومتروسیهتماموسائلوابزارالزمهراتهیهونیزمصارفومخارجمتخصصینو

کارگرانراراسابعهدهخواهدگرفت.

وکمپانییادشدهبهمدتپنجاهسالمخارجاستخراجنفترا-5تقبلمیکند.

بعداازانقضایپنجاهسالدولتایرانمحقومختارخواهدبود-6کهسهمروسیهراخریدارینمایدیااینکهمدتآنراتمدیدنماید.

حفظوصیانتمنطقهنفتیوسائلنفتاستخراجنمودنبعهده-7ایرانمیباشد،پیماننامهساختناینکمپانیمشترکایرانو

روسیهالزماستبامندرجاتیادداشتامضاگردد.

پیماننامهمذکوربایستیبعدازانتخاباتمجلسایرانوضمانتآنبهرایگذاردهشودونبایدازهفتماهبیشترطولبکشد،روسهها

پسازامضاپیماننامهشروعبهعقبنشینیازآذربایجانوکردستاننمایند،سرانجامروسیهدولتهایپیشهوریوقاضی

محمدراباانعقادپیماننفتشمالبهشاهفروخت.

قاضیمحمدوجمعیدیگرازکردهادرروزیاعالمجمهوری1946کردستان

16/11/1946بعدازعقبنشینیقوایشوروی،لشکرایراندرتاریخمیالدیبهطرفتبریزحرکتنمودوبعدازکشتوکشتارزیاداز

طرفدارانپیشهوریبهجانبآذربایجانیغربیرفتبعدازتصرف

شهرماکوبهارومیهرفتپسازاشغالمناطقترکنشینازطریق17/11/1946"تبریز"و"ماکو"به"مهاباد"براهافتاددرتاریخ

واردمهابادشدوشروعبهکشتوکشارنمودقاضیمحمدوجمعیدیگرازکردهارابدارزد،بدینطریقناآگاهیکردازمسائل

(27.)اقتصادینفت،کردهایایرانراهممضمحلکرد

))مالحظات:کتابجنبشملیکردکهنویسندهآنکریسکوچرااستوآقایابرایمیونسیآنرابهفارسیترجمهکردهاست

میگوید:"صفحه:مذاکراتینهایی:مذاکراتیکهدرماهژوئنبهحالتعلیقدرآمدهبوددرماهاوتدرتهرانازسرگرفتهشد.قاضی

محمدباتأمینیکهباواسطهسفارتاتحادشورویدریافتداشتهبودبهتهرانرفت.درجریاناینمذاکراتیکهبانخستوزیرقوام

السلطنه،انجامشد،قاضیمحمدخواستارایجاداستانکردستانشدکهازمرزهایاتحادشورویتانقطهایبینسنندجوکرمانشاهراشاملمیگردید،وخوداونخستیناستاندارآنمیبود.بنابرپاره

روایتهاقوامالسلطنهبااینپیشنهادموافقتکرد،مشروطبراینکهدکترجاویداستاندارآذربایجاننیزموافقباشد.بنابرروایاتدیگرقوامالسلطنهاینپیشنهادرابیقیدوشرطپذیرفت،اما

روسهابااینترتیباتمخالفتورزیدند.بههرحالنتیجهیکیاست:قاضیمحمدبیاینکهتوانستهباشداساسیحقوقیبرای

جمهوریخودفراهمکندبهمهابادبازگشت.((

))آرخپیبالدروزولت)پسر(معاونوابستهنظامیسفارتآمریکاازمهاباددیدارکردهشهررادروصفی1946درتهرانکهدرسپتامبر

کامال"عادی(یافت:ویپسازصرفنهاررسمیبااعضایدولتکردستانگفتگویمفصلیراباپرزیدنتقاضیبعملآورد.دراینگفتوگوقاضیمحمدبهویاظهارداشتکهکردستانکشوریاستآزاد،وجمهوریمهابادیک)عروسکخیمهشببازی(دردست

شورویهانیست،وافزود:اگر)چنینبود،پسسربازانشورویدکترجاویداستاندارآدربایجاندرمورد1946کجاهستند؟())دراکتبر

مبادلهوالیتخمسهباسردشتوتکاب،باقوامالسلطنهمذاکراتیمیکند)والیتخمسهدرمرزشرقیآذربایجانواقعاست،وتوسط

آرتشخلقآذربایجاناشغالشدهبود(.نخستوزیرایرانبااینپیشنهاد)!(موافقاست،اماشاهوارتشمخالفآنند،وهنگامیکه

قاضیمحمدسندیدراینزمینهکهبهامضایقوامالسلطنهرسیدهبرایمالقاتسرلشکرهمایونیبهسقزمیرود

سرلشکرهمایونیاوراازسربازمیکند!مترجم((

)قاضیهیچوقتبهسقزنرفت.مترجم(

سقوطجمهوریمهاباد

1946دسامبر17))مالحظات:دورانعجیبصلحوآرامشیکهجمهوریمهابادازماهمهازآنبهرهمندبودبهسرعتروبهپایانبود:دراواسطنوامبر

شاهپسازمشورتبانخستوزیر)قوامالسلطنه(ووزیر1946جنگورئیسستادارتش)سرلشکرحسنارفع(وبهرغمواهیمهنخستوزیرازمداخلهشورویهابهحمایتازپیشهوریتصمیمبه

آذربایجان3لشکر1946نوامبر23اعزامنیروبهآذربایجانگرفت.دربیاینکهبامقاومتیبرخوردکندواردزنجان،مرکزوالیتخمسه

شد.

شاهبرایسازماندادنتعرضنهاییعلیه"جمهوریهای"آذربایجان3آذربایجان)ولشکر3ومهابادشخصابهزنجانرفت.لشکر

کردستانوحدودسههزارجنگجویغیرنظامی،ێعنیدرمجموعتنعلیه"جداییخواهان"واردعملشدند.ایننیروهاعمالبه20000

مقاومتیبرنخوردند.درشمالرژیمپیشهوریعمالبیاقدامبهدسامبربهاتحادشوروی11جنگفروپاشید،ورهبرانآندر

گریختند،درحالیکهمردمقیامکردهبودندوهر"دموکرات"یکهمییافتندمیکشتند،ازجملهکشتهشدگانیکیهممحمدبیریا،وزیرآموزشبودکهجسدشرابرپشتتکجیببستندودرکوچههاو

خیابانهایتبریزکشیدند.بررویهمطیروزهایکهسقوطدسامبر13تنکشتهشدند....ودر500جمهوریتبریزسررسید

بعدازظهردیرگاهنخستینواحدهایارتشایرانباسرتیپ1946هاشمیواردتبریزشدند.مترجم((

))درجنوبیعنیدرکردستان،عناصریازآرتشخلقآذربایجاندرتپههایپیرامونشهرک1946دسامبر11الی17چهارروز،از

شاهیندژ،درنیمهراهبینتکابومیاندواب،مقاومتکردند،اماسرانجامپسازرسیدننیروهایبارزانی،نیروهایایرانیمقاومتشاندرهمشکستوبازگشتند...پسازآندیگرعمالجنگی

دسامبر13روینداد...بارزانیهابهمهابادبازگشتند،ومیاندوابدرتسلیمشد.مترجم((1946

))درپنجمدسامبرقاضیمحمد"درشورایجنگ"باشرکتدهتنازرهبرانسیاسیونظامیوباحضوربرادرشصدرقاضیکهنمایندهمجلسبودودرتماماینمدتبینتهرانومهابادنقشمیانجیراایفاکردهبودموفقشدنظرخودرابهحاضرانبقبوالندوفردای

آنسندیدایربرضرورتمقاومتمسلحانهدربرابرتعرضنیروهایایراندرمسجدعباسآقاخوندهشد.((

قاضیمحمدوسیفقاضیوحاجیباباشیخ1946دسامبر16))دروشماریدیگرازسرانمهابادبهمیاندوابرفتندتاخودراتسلیم

سرلشکرهمایونیکنند.پسازگفتوگویبالنسبهگرمباسرلشکرهمایونیقاضیمحمداجازهیافتبهمهابادبازگردد.

درآنجابرایآخرینبارمالمصطفیبارزانیرادید.بارزانیبهوی"التماس"کردبااوبرود،اماقاضیمحمدکهتصمیمگرفته

بودبرایحمایتازمردمشدرمهابادبماندازانجامایندرخواستشهرمهابادرارسمابهمقاماتایرانی1946دسامبر17سرباززد.در

تسلیمکرد.چندروزبعدتمامسرانجمهوری-جمعاحدودسینفر-بازداشتشدند.مترجم((

(())محاکمهقاضیمحمدقاضیمحمدوبابرادرشصدرقاضیو1947))اوایلژانویهسال

پسرعمویشسیفقاضیدریکدادگاهویژهنظامیبهریاستسرهنگپارسیتبارودادستانیسرهنگفیوضی،رئیسستاد

سرلشکرهمایونی،محاکمهشد.مترجم((

قوامالسلطنهکهپیماننفتراباشورویامضاکردبود،درنظرداشتتااینکهقوایروس،خاکایرانراتخلیهنکندالیحهمذبوررابهمجلسنبرد،بدینعلتدرصددتعللآنبود.پسازاینکهقوای

ایراندرآذربایجانومهاباداستقراریافتآنوقتپیمانیادشدهرابهمجلسفرستاد.نمایندگانمجلسکهاکثر22/10/1946درتاریخ

ازدوستانانگستانوآمریکاوناسیولیسهایایرانیبودند،پیمانرایموافقمردود2رایمخالفو102قوامباروسیهرابا

شمردند،بههمینترتیبحکومتقوامالسلطنهدستروسیهرا(28)عمالتختهکردوباردیگرشورویراازنفتمحرومنمود

ThewaywasnowopenfortheelectionstotheFifteenthMajlis.TheseelectionswerestartedinJanuary1947andonlycompleted

bythemiddleofAugust,QavaniSultaneh's'Democratic'Party,whichhadbeencreatedespeciallyfortheelections,gaineda

substantialmajorityofseats.Dr.Mossadeqledanoppositiongroupofabout25deputies.The

TudehPartysecured2seats.ThemostimportantimmediateproblembeforethenewMajliswastheratificationofQavam

Sultaneh'soilagreementwithRussians.

قوامالسلطنهدرکنارحمایتازشورویبرخیگاممهمبرایکمکردنقدرتکمپانی"انگو"ایرانیبریتانیابرداشت،درآخرماه

برایاولینبارپروژهسیاسینفترابهشرحزیربه1046سال10(29.)میانآورد

ایراناینحقرادارااست:خودمداخلهدرنفتخودبکند.-1

پیمانمیاسنروسیهوایرانباطلاست-2

ایرانحقنداردباهیجکشورخارجیپیماناکتشافواخراجنفت-3امضاکند.

اگرتاچهارسالپنجسالآیندهایراننفتتازهکشفکردواز-4آننفتاستخراجکرداجازهداردبهشورویبفروشد.

ایراناجازهدارددرسفالیایرانبرایاکتشافنفتگامبرداردوبااشخاصدیگردراینبارهحقگفتگوداردمشروطبراینکهپروژهآنرا

بهمجلساحالهکند.

مجلسایرانبرایبیاعتبارکردنپیمانبینقوامالسلطنهوشورویدرموردنفتشمالاوراازنخستوزیریبرکنارکردوآقایحوسینعالرابجایاوبهنخستوزیریمنصوبنمود.

))مالحظات:طبققانوناساسیعزلونصبنخستوزیردرزماندودمانپهلویاعمازرضاشاهومحمدرضاشاهدراختیاروصالحیتپادشاهبود،واکنوننیزدرزمانجمهوریاسالمیعزلونصب

نخستوزیرازاختیاراتیرهبریاست.فقطمجلسمیتوانستدولترااستیضاحکند.مترجم((

1950باتوجهبهاینکهبریتانیادرزمانجنگدومجهانیتاسالبجهتبکارگیریکشتیهایباربریوتانگواتومبیلاحتیاجبهنفتداشت،کمپانیانگلوپرشنراتوصیهنمودکهبهرهاستخراجنمودن

(30.)نفترادرایرانبیشترنماید

تنبود.9,705,769بهره1943لذادرسال

تنرسید.31,750,147بهرهارتقایافتوبه1950امادرسال

پاوندانگیسیبه4,464,438بهرهمالكانهایرانبدانطریقازپاوندرسید.16,031,735

البتهدرآنزماننیزایرانازلحاظاستخراجنفتچهارمیندولتدنیابحسابمیآمد.

))مالحظات:امامحمدرضاشاهدرکتابپاسخبهتاریخمیگوید:البدخوانندگانبیاددارندکهموافقتنامهایمیاناحمدقوامباروسها

درموردنحوهبهرهبرداریمشترکازمنابعنفتشمالایرانبرمنعقدشدهبود.روسهادرتصویبنهائیاین51-49اساس

موافقتنامهوتشکیلشرکتنفتایرانوشورویاصرارفراوانداشتندودرحقیقتمیخواستنددرشمالکشورمنطقهنفوذی

برایخود،مثابهآنچهانگلیسهادرجنوببهمزدهبودند،فراهمآورند.سرانجاممطلبدرمجلسشورایملیایرانمطرحشدوقانونی

رأیمخالفدرموردسیاستنفتیکشور27رایموافقو109با

بتصویبرسید.رهبرمخالفاندکترمصدقبودکهبعداازاوسخنخواهمگفت.مترجم((

)دراینقانونتصریحشدهبود:

هرنوعمذاکرهبادولتشورویدرموردواگذاریامتیازات)اوال-احتمالینفتبآنکشورکانلمیکنوملغیاالثراعالممیشود.

درآینده،بهیجعنوانوشکلیدولتایران،مجازبهواگذار)ثانیا-امتیازاتنفتیبهخارجیاننخواهدبود.

بدولتاجازهدادهشددرصورتاکتشافمنابعجدیدنفتی)ثالثا-درسهسالآینده،جهتفروشنفتحامل،بادولتشورویوارد

مذاکرهشود.

)علیرغمقسمتسومتصمیماتفوق،روابطایرانباهمسایهنیرومندشمالیبهتیرگیگرائیدوبهشدتبحرانیشد.تیرگیروابطباشورویماراوادارکردکهبرایتضمینامنیتخودوتدارکاسلحهوتجهیزاتالزمبادولتایاالتمتحدهبهتوافق

برسیم.مترجم((

کوششوتقالیآمریکابرایبیرونراندناینگلیزازایران

پسازاینکهآمریکاوانگلیسروسیهراازایرانراندند،اینبارایندوعلیهیکدیگرمشغولتوطئهچینیشدندوهریکدرصددبیرون

کردندیگریازایرانبود.

آمریکادعویبرمشارکتازنفتایرانداشت،وامابریتانیانمیخواستآمریکابههیچعناویندسترسیبهنفتایرانپیداکند.

درحقیقتآمریکاوبریتانیاایدهکامالمتفاوتازهمدارندزیراآمریکاییهادراینگونهموارداغلببرایبدستآوردننیازخودپناهبهکودتاواستفادهازقدرتسربازیمیبرند.امابریتانیاهمچون

سیاستمدارکهنهکاربهحیلهوتزویرونیرنگمتوسلمیشودوبرایدسترسیبههدفهایشدرصدداغوایمردموبهوجودآوردن

فضایمعرکهوکشمکشوجنگوستیز،وبهاصطالحازآبگلآلودماهیگرفتناست.

بعالوهازاین،بعدازپایانجنگدومجهانیوتیزبینیمردمنسبتبهبهرهنفتکمکمصدایملیکردننفتدرایرانطنین

اندازشد،کشورهایبزرگازجملهبریتانیاوآمریکاوروسیهوفرانسهمیکوشیدنداینصدارابهپلمنافعخودشانتبدیلکنند

وهرکدامبهنوبهخودسعیمیکردآنرابهشمشیربرندهعلیهدیگریبکارگیرد.

رویکارآمدنمحمدرضاشاه،دررابرویآمریکاگشودوداشتمنافعبریتانیارابهنقطهنامعلوممیبرد،زیرامحمدرضاشاهدر

میالدیدولتایرانرابهجهتپروژهاستخراج1949اوایلسال(راNIOCنفتمستقلترغیبنمودبود،وکمپانیملینفتایران)

ساخت،کهصاحبآندولتبود،واستقاللتمامبرایانعقادهرگونهپیماننو،باکمپانیهاینفتیبیگانهگرفت،چنانبنظرمیرسیدپنهانیباکمپانیهایآمریکاییبهتوافقرسیدهباشند،این

واکنشاسلحهمهمیبودبرایتضعیفکردنقدرتکمپانیانگلوپرشنبریتانیا،آنهاهمتدریجاشروعبهکمکردنعوایدنفت

درایراننمودند.

(تامدتچهارسالNIOCپسازتشکیلدادنکمپانینفتملیایران)روزبهروزعوایدنفتایرانداشتسیرینزولیمیپیمود،اینهمبردرآمدایرانبسیارکارگرواقعشدواوضاعاقتصادیایرانرا

بطریقزیرباتالقمشکاالتبرد:

مجلسشروعکردبهبحثدرموردملیکردننفت.-1

.0عوایدایرانروزبهروزسیرینزولیراطیمیکرد-2

صدایملیکردننفتدرهمهجاپیچیدهبود.-3

احزاباسالمیعلیهشاهشروعبهتظاهراتکردند-4

درتبعیدبودبهایرانبازگشتو1950آیتاللهکاشانیکهسال-5جمعیتبسیاراوراحلقهزدند.

جنگسردمیانروسیهآمریکاداشتتنورراگرمترمیکردو-6آمریکابیمآنراداشتکهشووریازطریقنظامیایرانرااشغال

نماید.

آمریکاازبیماینمسئلهازمحمدرضاشاهدرخواستنمودتااینکه"ژنرالرزمآرا"رابهسمتنخستوزیریمنصوبنماید،تا

اگراحیانادرایرانبرخوردنظامیباروسیهرخدهدبراوضاعمسلطگردد،واینموضوعهمبرخالفخواستبریتانیابودزیرابریتانیاچنانمیپنداشتکهآمریکاباایندوزوکلکمیخواهدبر

اقتصادایراندستیابدوتسلطپیداکند.

))مالحظات:مسئلهملیکردننفتبدرخواستدولتمصدقبودنهشاه،هرچندشاهدرکتابپاسخبهتاریخنیزنوشتهاست:وقتیکهمصدقدرخواستملیکردننفترانمودمنهمباآنموافقبودم

امانهباآنشرائطکهمصدقمیگفت!مترجم((.

بریتانیاوروسیهوکوششآنانبرایبیرونراندنآمریکاازایران

همچنانکهقبالازآنسخنرفت،بعدازجنگدومجهانی،سهگروهدرایراندیدهمیشدند-اولیگروهاسالمیدومیناسیولیستهاو

سومیکمونیستها.

بریتانیادرعهدصفویارتباطمحکموناگسستنیباآخوندهایایرانطرحریزیکردهبودوخودراازآناننزدیکمیکردوبرای

منافعومصلحتخودآنانراچونشمشیربهکمرخودحمائلکردهبودودرموقعالزممیچرخاندوسپسکهپیبهدعویناسیولیستها

بردکهمیخواهندنفتراملیکنندبیشتربهآنهاتقربجستوآنانراجداترغیبکردتادعویملیکردننفترابنمایندوازاین

طریقاقتداربیرونآورنحکمآنراازدستشاهخارجکنند.

درپیشنیزاشارهبهفرزندآیتاللهکاشانیکردهبودیمکهچگونهاورابرایتحصیلبهلندنگسیل1939کمپانیانگلوپرشندرسال

داشتتاپسازاخذمدارکمسئولیتکمپانینفتانگلوپرشنرابعهدهگیرد،ونیزمحمدرضاشاهبعدازسرکارآمدنچطورحزب

اسالمیرامتالشیوآیتاللهکاشانیراازایرانتبعیدکرد،بهایرانبرگشتمردمرابدورخود1950نامبردهنیزدرماهششم

جمعکردوحزباسالمیراقدرتمندترنموددرنتیجهتبدیلبهخارسرراهشاهشد.

مصدقکهآنوقترئیسجبههملیایرانبودبههمکاریاسالمیهاوکمونیستهاپسازکشتهشدنتیمسارحاجیعلیرزمآرا،درتاریخ

ازطرفمحمدرضاشاهبهنخستوزیرمنصوبشدتا4-1951–1616–7-1952.

Mohammad-RezaShahMosaddeghkissingthehandof

http://en.wikipedia.org/wiki/Mohammad_Mosaddegh

AfterfivedaysofmassdemonstrationsonSiyeh-i Tir)the30thofTirontheIraniancalendar(,militarycommanders,orderedtheirtroopsbackto

barracks,fearfulofoverstrainingtheenlistedmen'sloyaltyandleftTehraninthehandsoftheprotestersFrightenedbytheunrest,ShahdismissedQavamandre-appointedMosaddegh,grantinghimthefull

controlofthemilitaryhehadpreviouslydemanded.

اکثرایرانیهاتاامروزنیزاحترامزیادبرایمصدققائلهستندوبهاوچونسیاستمدارزیرکوتیزهوشناممیبرندزیرااودرملی

کردننفتپیشقدمبودهاست،برخیاوراوطندوستوبدورازبیگانهگانمیدانندبعضیهماوراتودهمینامندکهسرنخآنبهشووریبستگیدارد،ویكعدههماورادستنشاندهبریتانیاقلمداد

میکنند.

.تلفزیون1950بعدازسپریشدنجهلسالازکودتایمصدقدرBBCبرنامهراجعبهکودتامصدق،چناننیشانمیداد1989درسال

کهبریتانیادرتهرانبهحمایتازمصدقنمودهاستتاقدرترابه(31)دستبگیرد

درموقعجنگدومجهانیمشاوریننفتآمریکابنام:

(HERBERTHOOVER)

پروژهایراازطریقکمپانی(A.CURTIS)بامشاورینایرانیبنامنفتیآمریکاوکمپانیشیلیتهیهکردند.

ROYALSHELLAMERICANOILCOMPANIES

برایدهستبردنبهنفتعلیایایران،پروژهراتقدیمبهمصدقکردهبودندکهدرآنموقعنامبردهرئیسمجلسبود،امادرآنوقتپاسخآندادهنشد،برخیمنابعمیگویندایندوکمپانیدرکودتای

مصدقوملیکردننفتایرانوانعقادپیمانتازهدست(32.)داشتهاند

))مالحظات:مصدقکودتانکردهاستحتیموقعشاهازایرانخارجشدمصدقشوراینیابتبرایشتشکیلدادوبعدازکودتاکه

جمعاسهروزطولکشید.شاهازبغدابهرومرفتهبود.دربازگشتاو،اوباشهایشاهبهسرکردگیشعبانبیمغاغتشاشبرپانمودندوفاطمیراگرفتندوسپسوسیلهسرهنگفوالدوندمصدقرابازداشتکردند.اینتبلیغاتمنحصربهشاهوعاملاومیباشند،ضمناکودتاشاهبهحمایتآمریکاصورتگرفت،زیرااقداممصدقباروحقانوناساسیآنوقتمطابقتداشتزیرادرحکومتمشروطپادشاهفقطسلطنتمیکند،قدرتبانخستوزیراست،وپسازکودتا،شاهایناختیاراتراتماماازطریق

مجلسبهخودواگذارگردانیدوحتیقانونانحاللمجلسینراهمبهخوداختصاصداد،کهدرموقعاجرایقانوناصالحاتارضیاز

آناستفادهکردومجلسسناوشورایملیرامنحلنمودسپسساعتنمایندگانخودرابنام48بااستفادهازهمینقانونظرف

ملتدستنشانومنصوبکردوسیلهآنهاقانوناصالحاترابهتأئیدرساندواجرانمود.مترجم((

))مالحظات:ایدونوزیرخارجهانگلیسدراینبارهمیگوید:درماهآوریلماکهاطالعداشتمدولتمصدقضعیفشدهچونتحتعملقرارگرفتهبودنتوانستمدرامورمداخلتکنم.سپسادامهمیدهد:

)مخالفینمصدقازعدمکمکومساعدتآیزنهاویربدولتاواستفادهنمودندودولترااستیضاحکردندکهدرجلسهحاضرنشدو

امتناعکردوبرایتعیینتکلیفخودبهرفراندممتوسلگردید،چانچهملتبادولتاوموافقاسترأیبدولتبدهدواالرأیبه

بقایمجلس،ونتیجهاینشدکهاکثریتبنفعدولترأیدادوچونمصدقخودراقویتصورمیکرددرخواستانحاللمجلسراازشاه

نمودولیشببعدازیککودتای)شاهانه(برایانتصابزاهدیبمقامنخستوزیریشروعشدکهبعلتسوءتشکیالتنقشه

کشفگردیدوبهنتیجهنرسیدوشاهباطیارهعازمبغدادگردید.دکترمصدقهمبالفاصلهانحاللمجلسرااعالمنمودونمایشاتضدسلطنتشروعشدوقشونمأمورگردیدباشاهکمککند.18مصدقهمکهنمیخواستتحتتسلطکمونیستهادرآیدروز

مرداد(بقوایشهربانیامرنموداعالناتتودهایراازبین27اوت)هریکازپیشرفهایدولتاوسببمیشد1953ببرندودرتمامسال

کهوسعتتکیهگاهدولتشکمترشود.مبارزهبرعلیهشاهموجبعدمرضایتقشونشدهبودوعملیاتضدکمونیستهمسبب

گردیدهبودکمونیستهابرعلیهمصدقبشوندونیتیجهاینبشودکهمرداد(باهیچیکازدودستهکه28اوت)19نمایشاتبرلهشاهدر

نمیخواستندبامصدقکمککنندتصادفنکندوشبآنروزمصدقووزرایشمجبورباختفاگردندوژنرالزاهدیشاهرادعوتکندو

ازاستقبالباوجدنشاطیدرتهرانمستفیضگرداند.مترجم((

پس1332))مالحظات:شاهدرکتابپاسخبهتاریخمیگوید:درمردادازحصولاطمینانازپشتیبانیایاالتمتحدهآمریکاوانگلیس،که

سرانجامسیاستمشترکیراآغازکردهبودندپسازبررسیاوضاعبا"کرمیتروزولت"نمایندهسازمانمرکزیاطالعاتایاالتمتحدهآمریکابرآنشدمکهبراییافتنراهحلیواردعملسوم:

سرهنگنعمتاللهنصیریفرماندهگارد1332مرداد25درشاهنشاهیرامامورکردمکهفرمانبرکناریمصدقرابویابالغکندوسپهبدفضلاللهزاهدیراکهازدوستانپیشینمصدقووزیرسابقدولتاوبودبهنخستوزیریبرگزیدم.بعدامیگوید:پسازابالغبرکناریمصدق،منکهازطرحهایسیاسیوجاه

طلبیهایاوکامالباخبربودم،تصمیمگرفتمکهبرایجلوگیریازهرگونهخونریزیکشورراترککنموایرانیانرادرانتخابراه

آیندهکشورآزادبگذارم...پسازترکایران،ابتداباهواپیمایدوموتورهشخصیخودبهبغدادرفتم.سفیرمادربغدادحتیدرمقام

توقیفمنبرآمد!ولیمنبهزیارتعتباتعالیاتشتافتموسپسراهیرمشدمودرآنجابودکهازسرنوشتفالکتبار

سیاستمداریکهایرانرابهورشکستگیوسقوطکشاندهبود،آگاهشدم....پسازاینماجراها،منبیالدرنگبهوطنبازگشتم

وبااستقبالپرشوروگرمازجانبهموطنانممواجهشدم.مترجم((

))مالحظات:درحقیقتشاهمردبزدلبودحتیدرزمانانقالباسالمیهرچندفرماندهایردهباالیلشکرالتماسکردندازایران

خارجنشودازترسواهیمهفراررابرقرارترجیحداد.اینمردترسو،برایدلیلتراشیدنکهمیخواستتمامگندهکاریهارابرگردندیگرانبنهد،دستوردادتااینکهسپهبدازهاریدرچندروزیزماننخستوزیری،آقایهویداوهمانسپهبدنعمت

اللهنصیریوچنداشخاصدیگررابازداشتنمایداینافراددرهنگامپیروزیانقالببهدستانقالبیونافتادندو)خالخالی(همهرادریکشبانهروزتیرهبارانکرد،وفرارکردنشاهموجبسقوطحکومتاوگردید.درحقیقتشاهدرصددبودباردیگرنظامیانبرایشکودتابکننداوراباصالوتبهکشوربازگرداند،اماآنهاهمازاوترسوتر

بودند.مترجم.((

))مالحظات:زیراچنانکهارتشبدقرهباغیدرکتاباعترافژنرال(ارتشبد3نفرازافسرانپایهبلندنظامیکهعبارتاز)27میگوید:

(سرلشکربودنددرجلسهحضورپیداکردندکهبا2(سپهبدو)22)(رأیمخالفرأیبرتسلیمشدنآرتشدادند.وقتکه2اتفاقآرابا)

اعالمیهبیطرفیصادرشد،تا1957بهمن22آرتشدرتاریخسربازانبهپادگانهابازگردندوپشتیبانیخودراازمردماعالمکنند،

رژیمازهمپاشیدوپادگانهاتاراجشدند.مترجم((

(بهمن22/روزی)30/10جلسهشورایفرماندهانارتشدرساعت(نفرفرماندهان،معاونین،روساءمسئولین27باحضور)1357ماه

سازمانهاینیروهایمسلحشاهنشاهیبهشرحزیرتشکیلگردید:

-ارتشبدعباسقرهباغی،رئیسستادبزرگارتشتاران1

-ارتشبدجعفرشفقتوزیرجنگ.2

-ارتشبدحسینفردوسترئیسدفترویژهاطالعات.3

-سپهبدهوشنگحاتم،جانشینستادبزرگارتشتاران.4

-سپهبدناصرمقدم،معاوننخستوزیرورئیسساواک.5

-سپهبدعبدالعلینجیمینائینی،مشاوررئیسستادبزرگ6ارتشتاران.

-سپهبداحمدعلیمحقق،فرماندهژاندارمریکشور.7

-سپهبدعبدالعلیبدرهای،فرماندهنیرویزمینیشاهنشاهی.8

-سپهبدامیرحسینربیعی،فرماندهنیرویهوائیشاهنشاهی.9

-دریاساالرکمالحیباللهیفرماندهنیرویدریائیشاهنشاهی.10

-سپهبدعبدالحمیدمعصومینائینی،معاونپارلمانیوزارتجنگ.11

-سپهبدجعفرصانعیمعاونلجستگینیرویزمینیشاهنشاهی.12

-دریاساالراسداللهمحسنزادهجانشینفرماندهنیرویدریائی13شاهنشاهی.

-سپهبدحسینجهانبانی،معاونپرسنلینیرویزمینی14شاهنشاهی.

-سپهبدمحمدکاظمی،معاونطرحوبرنامهنیرویزمینی15شاهنشاهی.

-سرلشکرکبیر،دادستانارتش.16

-سپهبدخلیلبخشیآذر،رئیسادارهپنجمستادبزرگ.17

-سپهبدعلیمحمدخواجهنوری،رئیسادارهسومستادبزرگ.18

-سرلشکرپرویزامینیافشار،رئیسادارهدومستادبزرگ.19

-سپهبدامیرفرهنگخلعتبری،معاونعملیاتینیرویزمینی20شاهنشاهی.

-سرلشکرمحمدفرزام،رئیسادارههفتمستادبزرگ.21

-سپهبدجاللپژمان،رئیسادارهجهارمستادبزرگ.22

-سرلشکرمنوچهرخسروداد،فرماندههواپیمائینیرویزمینی.23

-سپهبدناصرفیروزمند،معاونستادبزرگارتشتاران.24

-سپهبدموسیرحیمیالریجانی،رئیسادارهیکمستادبزرگ.25

-سپهبدمحمدرحیمیآبکناری،رئیساجودانیستادبزرگ26ارتشتاران.

-سپهبدرضاطباطبائیوکیلی،رئیسادارهبازرسیمالیارتش.27)مترجم(

واکنشمصدقوکاشانیوکمونیستبرایملیکردننفتایران

پسازاینکهمحمدرضاشاهبهپیشنهادصریحآمریکاژنرالرزمآرا،رابهنخستوزیریایرنمنصوبنمود،منافعومصلحتبریتانیاو

روسیهتمامادربوتهابهامومخاطرهقرارگرفت،لذاهردودولتمتحدینوعناصرخودرادرایرانبرایدیگرگونیحکومت،تشویقو

ترغیبنمودند.

باتوجهباینکهدعویملیکردننفتایراندرآنموقعباالگرفتهبود،هرسهگروهاسالمیوجبهملیایرانوکمونیستهادولت

ایرانرابرایملیکردننفتدرمنگنهقراردادند.

مصدقکهخودشرئیسجبههملیایرانونخستوزیرایرانبودباتصمیمملی1/3/1951درخواستخودواکثرمردمایراندرتاریخ

(BPکردننفترااعالمکرد،کمپانینفتانگلوپیرشنکهسپسبه)تغییرنامداد،صدایمخالفتخودرابلندکردسرانجامدرماهسوم

مسئلهرادرسازمانمللمطرحنموداماباتوجهباینکه1953سال.)موضوعسیاسیبودرسیدگیبهآندرعهدهتعویقافتادوماند

33)

مصدقکوتانیامدوبرسخنخودپافشاریکردوایستادوموضوعدعویحکومترام30/4/1951رابهمجلسبرد،مجلسایراندرتاریخ

پذیرفتوآنراتأییدکرد.

محمدرضاشاهکهدرتنگانهقرارگرفتهبودوسرکالفراگمکردهوبرسردوراهیقرارگرفتهبودنمیدانستآیابهداخلکودتاچیان

برودیااینکهعلیهآنهادستبکاربشود،وهردوراهنیزبرایشصعبوسختبودبدینجهتبرایپیداکردنراهگریزازاینبن

بستبهاروپارفت.قدرتمصدیقروزبهروزبیشترمیشد.درماهمصدقتلگرافیبهمحمدرضاشاهمخابرهنمود1952هفتمازسال

درآنبهاوگوشزدکردکهملتایراناوراقبولندارندونبایدبه(34.)ایرانبازگردد

))مالحظات:بازجایتعجباستکهنویسندهبهتاریخمراجعه(روزبطولانجامیدکه3نکردهاستزیرارفتنشاهازایرانکال)

درمالحظاتقبلیبداناشارهکردمکه)شاه(درکتابپاسخبهتاریخنوشتهاست.نیزدکترمصدقهیچوقتچنینتلگرافیبه

شاهمخابرهننمودهاست!برایواقعیتامرالزماستبهکتاب)خاطراتوتألمات(بقلمخودزندهیادمصدق،مالحظ

شود.مترجم((

مصدقیکسالبرسرکارماندوشورویهاازطریقکمونیسهاودوستانخوددردستگاهایحکومتازکودتاچیاننزدیکیکردندوبر

ارادهآنهامستولیگردیدند.

بریتانیادراوائلتصورمیکردمیتواندازراهدوستانشبهکودتاچیانتقربکندوکودتاراهبهسمتمنافعخودبچرخاندلیکنموقعیکهبرایشمعلومشدکهشیرازهکودتاازدستدردرفتهتابتوانبرآنمسلطشدوروسیهمشغولآناستکهبرآنچیره

شودواگراوضاعواحوالبدینطریقپیشرودبعیدنیستتولیدکنندگاننفتدرخاورمیانه،بویژهعراق،درپیتقالیتغییراتیملیکردننفتبرآیند،لذابریتانیاازبیماینمسئلهمجبورشدبهآمریکا

وکمپانیهایبزرگجهانبجهتبهوجودآمدنکودتا،پناهببرد.

چانکهدرباالسخنازآنرفتبعلتاوضاعواحوالساختنکمپانیبهرهنفت1945تا1950نفتیملیایرانوکودتایمصدق،درسال

ایرانسیرینزولیراپیشگرفتواینبیعدالهتیفشاربسیاربرکردندولتوملتایرانگذاشت.تاکودتایژنرالزاهدیتحقق

یافت.

))مالحظات:سیرنزولینفتوبفروشنرسیدنآنهممربوطبهسیاستمصدقبودکهآنراازچنگوچنگالبیگانگانمخصوصا

بریتانیابیرونآوردهبودوتصورمیکرددرنتیجهبریتانیاناچارخواهدشدبهاهءآنرابیشتربپردازدامابریتانیاباکویتواردمعاملهنفتیشدواحتیاجاتخودرادرآنجاتأمینکرد،کهآنموقعنفتایران

سنتمیخرید،9سنتبود،اونفتکویترابشکهای13بشکهیبدینطریقنفتایرانبیخریدارماندواستخراجآنسیرینزولیراپیمودوضربهمهلکبرپیکرحکومتمصدقزد.درآناثناحکومتمصدقباکودتایشاهسقوطنمود،اینموضوحدرکتاب)مأموریت

برایوطنم(وکتابپاسخبهتاریخ(یمحمدرضاشاهونیزدرکتاب)خاطراتوتألمات(دکترمصدقبچشممیخورد.مترجم((

واکنشآمریکاوبریتانیاوکمپانیهاینفتیبرایکودتایدرایرانم1953درسال

چنانکهبارهاگفتهایم...کمپانیهاینفتیدستباالوشگرفیدرتغیراتوتحوالتکشورهایصاحبنفتجهانداشتهاند،حمایتبیدریغمردمایرانبرایتقویتکودتایمصدقوعکسالعململی

کردننفت،کشورهاینفتخیزخاورمیانهراازخواببیدارکردوکمپانیهاینفتیراترساند،همهباهمبرایکودتاعلیهمصدقو

برکناریوخلعیداودستبدستهمدادند.

بعالوهازدسترفتنعوایدنفتی،چرخشکودتابهسمتمنافعشورویوگرمشدنجنگسردمیانروسیهوآمریکاوشیوعیهاوئاسیاوآمریکا،بریتانیاوآمریکاراترساندمباداشورویایرانرا

اشغالنمایدوخودرابهتنگههرمزبرساندکهدراینصورتبهجنگجهانیسوممنجرمیگردد،احتمالاینوضعموجباتحادکشورهایاروپاییگشتوسببشدتااینکهکمپانیهاینفتیوکشورهای

غربیمتحدبشوندوباهمبنشینندواوضاعواحوالراکامالارزیابینمایندوبدقتبسنجند.

(باCIAباتوجهبهنکاتیادشدهباال،دستگاهاطالعاتآمریکا)سرلشکرزاهدیارتباطبرقرارمیکندوبهاوچراخسبزمیدهدتا

بایککودتاینظامیمصدقراازمیانبرداردوقدرترابهشاه(35.)بازگرداند

دستبهکودتامیزندودریک26/8/1953ژنرالزاهدیدرتاریخچشممبهمزدنمصدقبازداشتمیگردد.درهمانساعتاولیه

زاهدیبهشاهتلگرافمخابرهودرخواستبازگشتاورابهایرانمینماید،شاهبعدازچندهفتهبهکشوربازمیگردد،وزاهدیرابه(36.)نخستوزیریودکترئهمینیرابهوزیردارائیمنصوبمیکند

))مڵاحظات:اولاینکهشاهقبلازترکوطن،زاهدیرابهنخستوزیریمنصوبومصدقراازسمتنخستوزیریعزلکردهبودوسرهنگنعمتاللهنصیریفرماندهگاردجاویدانحاملنامهشاهبه

مصدقبود،لیکنمصدقتااینکهنامهعزلخودراامضانمیکرد،نخستوزیریزاهدیرسمیتنمییافت.کهرئیسستادآرتش

وقتتیمسارریاحیبود.دوماینکهشاهبعدازسهروزترکوطنبهکشوربازگشتنهچندینهفته!مترجم((

پسازموفقیتزاهدیوبرگشتشاه،بریتانیابانرمشتمامبرایمشارکتدرنفتباآمریکاوفرانسهگامبرداشت.سفیربریتانیا

درتهراناعالمکردهبود:کمپانیانگلوپرشنکهنامش

به"انگلوایرانی"تغیریافتهاستباردیگرنمیتوانددرایرانبه(37.)تنهاییاظهاروجودکند

ژنرالزاهدیاینعکسالعملسفیربریتانیارابهگاممثبتدانستوشروعبهارتباطمستقیمبابریتانیاوآمریکانمود،درکنفرانسهای

نفتیهمشرکتمیجستوازکمپانیهایکهدرخاورمیانهکارمیکردندپیشوازیمیکرد،زاهدیرویهمصدقرادرملیکردننفت

(کهNIOCپیشهگرفتواقتداررابهکمپانیملینفتیایران)پیشترمصدقبهوجودآوردهبود،داد.زاهدیکمکمتوانستتمام

کشمکشونزاعداخلینفترافیصلهدهدوایرانرابهبازارنفتببرد.

سرخرمنتازهکمپانینفتیخارجیدرایران

بادستگیریمصدقوبازگشتشاهبهایراندرتاریخ،آمریکاباتماممعنیبرایرانمسلطگشتوازاقتدار26/8/1953

بریتانیاوروسیهبطورکلیکاست،وبجهتبیمشورویبرایکلیهکمپانیهایغربیراهبازکردوآنهارادربهرهوعوایدنفتمشارکت

داد،یکیازآنهاکمپانینفتفرانسهبود.

ژنرالزاهدیکهنخستوزیرایرانبود،نمیخواستویااینکهنمیتوانستملیکردننفتراملغیکند،بریتانیانیزمدعیبرحقوق

خوددرنفتایرانشد،کمپانیهاینفتیاروپاهممیخواستندسیستمپنجاهپنجاههمچوکشورهایخلیجدرایرانمعمول

گردد،آمریکانیزمیخواستدولتایرانسیستمیتازهبراینفتایراناعمالکندتااینکهکمپانیهایآمریکاییوفرانسهنیزدرآن

(38.)سهیمباشند

گفتگودرمیاندولتایرانباکمپانیهایغربیازطریقکمپانی(شروعشد.NIOCنفتیایران)

1(-AIOC+)OrvilleHarden2-StandardOil)N.J(3-HaroldSnow4-J.HLondonRoyalDutch

نمایندهایران4بهتهرانآمدوبا11/4/1954درروزShellکمپانی(39.)بهاسامیزیرواردمذاکرهشد

آقایعلیامینیوزیردارائی-1عبداللهامیرانتظاموزیرخارجه-2فتحاللهخاننوراسفندیاری-3مرتضیقلیخانبایتمجریکمپانینفتایران.-4

درایننشستبراینمسائلتکیهکردندکهکمپانیهایخارجیملیکردننفتازطرفمصدقرابهرسمیبشناسندوتمام

دربهرهمالکانه%50حقوقنفترابهایرانبازگردانند،سیستم

برایایرانمحفوظوتحققیابد.ونیزکمپانیهامحقباشندسالدراکتشافواستخراجنفت25بجانشینیدولتایرانتامدت

ایرانمجازباشند،بعدازانقضامدتیادشدهباالهرپنجسالیکبار(40.)اینقراردادتمدیدگردد

))مالحظات:اماشاهدرکتابپاسخبهتاریخمیگوید:پسازمذاکراتماقراردادیبایککنسرسیوم1333طوالنیسرانجامدرسال

مرکبازهشتشرکتنفتیبزرگجهانامضاءکردیم.مقررشدکهاینشرکتهابصورت"عامل"شرکتملینفت،عملنمایند.مدت

(سالبودوامکانتمدیدآنبهمدتپانزدهسال25اعتبارقرارداد)دیگریعنیهرپنجسالیکبارپسازانقضایموعدوجودداشت

،ملحوظشدهبودونیمیازسودبهره50-50درقرارداداصلبردارینصیبایرنیانمیشد.مترجم((

))مالحظات:بازشاهمیگوید:سهسالبعدماتوفیقیافتیمکهبراینخستینبارشرکتملینفتایرانرادرمجموعفعالیتهاینفتی

کشورشریکوسهیمگردانیموآنقراردادیباشرکتآجیببریاستانریکوماتهئیبودکهشرکتمشترکنفتایرانایتالیا

تشکیلشدوپنجاهدرصدسهامآنمتعلقبهایرانبود.اندکیبعدقرارداددیگریبرهمیناساسباشرکتنفتپانامریکنبرایاستخراجنفتفالتقارهایرانتشکیلشدوچوندرهردوقراردادازیکطرفشرکتملینفتایرانمالکپنجاهدر

صدسهامشرکتبهرهبرداریکنندهبودوازطرفدیگردولتایرانپنجاهدرصدمالیاتازمنافعرادریافتمیداشت،عمالسهمکشوربه

%میرسید.مترجم((

کمپانیهایبیگانهنیزدرمورداینمهمباهممتحدگردیدندودکترعلی5/8/1954(تشکیلدادنددرتاریخConsortumکمپانیبنام)

(باهمبهتوافقرسیدندوقراردادراHowardPageامینیوآقای)امضاکردندوبهمجلسایراندادند.مجالسایراندرخواسترأی

رأیموافقوپنجرأی113گیریازنمایندگاننمودکهالیحهبامبهتصویبمجلسسناو21/10/1954مخالفتائیدودرتاریخبهاصطالعبهتوشیعهمایونی29/10/1954شورایملیرسیدودر

(41.)رسیدیعنیشاهآنراامضاءکرد

(خواستارحقوقپیشینRogerStevensسفیربریتانیالهتاران)"انگلوپرشن"قبلیمیکرد،گروه"سرخرمن"وایرانمتفقالقول

میلیونپاوند510تصمیمگرفتندکهکمپانیهای"سرخرمن"((درمقابلکارپیشینبرابرهربشکهنفتBPانگلیسیبهکمپانی

"سالتاآخریندالراستهالکنماید.25سنتآمریکی،درطول"10سالبرای10"میلیونپاونددرمدت25دولتایرانهمبایستی"

مصارفکمپانیهایسرخرمنودیعهبگذاردولندنهمدوکمپانی(42.)برطبققانونبریتانیاتشکیلکند

بعالوهازایندوکمپانیبریتانیا،ایرندوکمپانیدیگردرهلندتشکیلنمود،یکیکمپانینفتایرانودیگریکمپانیپاالیشگاهبود.و

(اجازهدادهشدIOOCکمپانیدیگریبهنامکمپانیمجریایرانی)(درکرماشانBPمایلمربعدرپائینایرانومحل)100,000کهدر

نفتاستخراجکند.

)مالحظات:دولتایرانمیبایستیبهکمپانیهایبریتانیاوهلندمالیاتبپردازد.

سهمخودشانازنفت%50ازConsortumکمپانیهای"سرخرمنایرانرابهشرحزیردرمیانخودتقسیمکردند.

BritishPetroleumCo.40%ShellPetroleumN.V.14%GulfOilCorporation7%

StandardOilCo.7%ExxonCorporation7%

TexacoIncorporated7%CompaniesFrancaise

desPatrols7%

IriconGroupofCompani1%

سهم%43سهمبریتانیاو%45برمبانیاینتقسیمبندیباال،برایکمپانیشیلوفرانسهتعیینشدهاست.یکیاز%17آمریکاو

وزرایقدیمیایرانبناماسداللهعلمدرکتابخودبنام)الشاهوانا(تقسیمبندیرابهطرزدیگرنشاندادهاستلیکنما

بهدالیلومستنداتدیگربیشتراعتمادنمودیموسیستمسهم(43:)بندیاسداللهعلمدرصفحهبعدیمیآید

BritishPetroleum40%Shell14%

CompaniesFrancaisedesPatrols

6%

Exxon7%StandardOil7%

Texaco7%GulfCountries7%

IriconGroup5%

کمپانینفتی"ئیرکوس"بهجایکمپانیآمریکاشرکتکرد،دراینبودهاست.%39جامعلوممیشودکهمشارکتآمریکادرنفتایران

پسازآنکهمحمدرضاشاهوهمدستانشنزدیکبههزارانبیلیوندالرازبهرهنفتایرانقاپیدند،اینبارمحمدرضاشاهباسران

کشورهاینفتیاعرابشروعبهارتباطمستقیمنمودسرانجام(OPEC(تشکیالت"اوپک")1960-9درموردتثبیتبهاءنفتدرماه)

رابنانهادند.شرکتکنندگانعبارتازکشورهایتولیدکننده،بویژهکشورهایخاورمیانهودرمیانآنهاایرانبود،محمدرضاشاه

دراینکنفرانسدستباالیداشتوسرانجامدراولیننشستبه(44.)رئیساینتشکیالتبرگزیدهشد

22))مالحظات:بهاهنفتایراندرزمانرژیممحمدرضاشاهازمیلیاردبیشترنشد،تعجبمیکنمکهارقامهزارانبیلیونراچطورمیتوانقاپید!ممکناستمیلیونهاباشد.مترجم((

(Consortium،محمدرضاشاه،کمپانی)1961-1966-1968درسالهایرابرایاستخراجبیشترنفتتحتفشارگذاشت،تااینکهسرمایه

شرکتنفتایرانرابیشترنماید،بعالوهازاینمحمدرضاشاه(رابهایرانConsortiumمیخواستمثلسعودیهسهامکمپانیهای)

برگرداند،لیکنکمپانیهامیخواستندبادولاعراببحالتهمترازنگهدارند.

جنگاعرابواسرائیلرخداد،کشورهای1967پسازاینکهدرسالعربیتصمیمگرفتندازنفتعلیهکشورهایغربی،مثابهاسلحه

(استخراجنفتراConsortiumبکارگیرند،درنتیجهکمپانیهای)برایمدتدوسالزیادکردند.50%دریران،نزدیکبه

خودمشارکتدادنشورویدرگازوعوایدایران

پسازفروختنجمهوریکردستانوآذرباینجانشرقی

1917روسیهنیزازطرفکمونیستهایجهانبعدازشورشاکتبریدومینبلوکبشمارمیآمد،امااوهمبهتبعیتوپیرویازکشورهای

اروپاییبخاطرمنافعومصلحتسیاسیخوددههاملیترابهقربانگاهبردودرباتالقنابودیبینامونشانکرد.

1956ازسال7محمدرضاشاهپسازمیانبرداشتنمصدق،درماه-دیداریازمسکوکردوبهآنانوعدهنفتوگازداددرآناثناشوروی

محمد1958وآمریکاسرگرمموشکهایاتمیبودند،درسالرضاشاهسفردیگریبهروسیهنمودودرصددمیانجیمیانآمریکاوشوریبرایحفظایرانازاسالحاتمیبرآمد،همچنیناطمینانبهروسیهدادکهاجازهندهدآمریکاسکویاسلحهاتمیدرایران

باریدیگربهروسیهوعدهدادکه1962سال9مستقرنماید،ودرماه

ایرانبههیچوجهبههیچکشوربیگانهاجازهاستفادهنظامی(45.)ازخاکخودنخواهدداد

اینعکسالعملمحمدرضاشاهروسیهراازدغدغهخاطربدورنمودوبسیارمشعوفگردانیدلذامستقیماباهمواردطرحاقتصادی

یکپیمانمشارکتبازرگانیبهجهت27/7/1963شدندودرتاریخساختنسدآببرایتولیدبرقوساختنیکسیلویگندممنعقد

کردند.

انعقادپیماندربینروسیهوایرانکمپانیهایغربیرارنجیدهخاطرونگراننمودلذاتالشکردندتابانکجهانیبرایکارگای1964آهناعتبارمالیندهد.محمدرضاشاهباردیگردرپایانسال

باروسیهتماسحاصلکردوازآنهاخوستبرایکارهایتکنیکیکارگاهیادشدهخوداقدامنمایند،بههمینجهتمهندسینو

تکنیسینشورویبهایرانآمدندوکارهاراازلحاظفنیروبراهنمودند.

محمدرضاشاهمستمراسیاستخودراباشورویادامهدادودرسالبرایسومینبارازمسکودیدنکردوپیمانبازرگانیمهمی1965

بااومنعقدنمود.وروسیهتصمیمگرفتآنگارگاهآهنرابرایایرانعملیسازد،ایرانهمدرمقابلآمادگیخودرامبنیبراینکه

گازموردنیازشورویراازطریقیکلولهآهنازپائینایرانبهگازایرانبه1970مسکو،تأمینکند.پروژهعملیشدودرسال

شورویرسید.اینعکسالعملمحمدرضاشاه،آمریکارابکلیرنجاند،زیراپروژهیادشدهدرآنزمانکهشورویوآمریکاباهم

درگیریجنگسردبودندمنافعزیادبهروسیهرساند،دراینجاشکافیعمیقمیانآمریکاوایرانبهوجودآمد،محمدرضاشاهبا

اینهمبسندهنکردوبیمنتخودرابهآمریکانشانداد،بویژهبعدازاکتشافچندمعدنتازهگازدرایران.

محمدرضاشاهپروژهایدیگریبامشارکتروسیه1970بعدازسال(600واروپایشرقیبهجهتکشیدنچندلولهکهقادرباشند)

بیلیونمترمربعگازبهروسیهبرساندوازآنجابهاروپاببردمطرحدستبکارشدامااینپروژهعملینشد،زیرا1975ساخت،درسال

.)(مانعاجرایآنشدودرعهدهتعویقماند1357انقالباسالمی)46)

کشمکشجزیرههاونقطهاختالفدرمیانکشورهایعربیبابامحمدرضاشا

،1960محمدرضاشاهبعالوهازاتحادودوستیباروسیهبعدازارتباطمستقیمومحکمیهمباکشورهایعربیخلیجبر

قرارکردهبود،اینصمیمیتومتحدبودنوپیوندینزدیکموجبهمصداییوهمرأیکشورهایتولیدکنندهنفتوتضعیفشدن

کمپانیهاینفتیمیشد،موجبگشتتااینکهکمپانیهاینفتیهمبهنوبهخوددرمقامتوطئهچینیوبروزاختالفدرمیاندول

عربومحمدرضاشاهبرآیند.

عوایدوبهرهکالننفتورفعبیمازطرفروسیه،محمدرضاشاهراسواربرمرکبسرکشونخوتوغرورخودخواهینمودودر

تالشمیکندتااینکهخودراازکشورهایتولید1960اوائلسالکنندهنفتجهاننزدیکنمایدوازطرقسیاستملتخودرابه

عنوانپادشاهنفتیجهانبهآنهابشناساند،میکوشدتاهمهباهممؤسسهایبسازندودراینتشکیالتدرمقابلنرخنفتعلیه

کمپانیهاینفتیهمصداگردند،اینبودکهسازمان)اوپک(رابهوجودآوردندوصحنهرابرکمپانیهاینفتیتنگوتنگترکردند.

محمدرضاشاهمصرامیکوشیدبهوسیلهسازمان)اوپک(کمپانیهاینفتیراازجستوخیزدرمحورقیمتگذاریازاقتداربیندازد

وقراردادهایقبلیراحذفوازاعتبارساقطنماید.رویهمیندرخواستبهرهمالکانهبیشترازکمپانیهای14/5/1969تصمیمدر

نفتیکرد،کمپانیهاینفتیمیدانستنداگرایناتحادمسالمتآمیزدرمیانایرانوکشورهایعربیهمچنانراهکمالوعالیراطی

کند،منافعآنهادرمخاطرهخواهدافتادودستخوشتضعیفخواهدشد،وازطرفدیگربطوربالوپرآنهابستهشدهبودیگرنمیتوانستندگامیدرنزولقیمتهاینفتدرخاورمیانهبردارند،شاه

کهاینوضعراخودببارآوردهبودبخوبیسنجیدووقترابهغنیمتتماماعضااوپکرابرایباالبردننرخ14/2/1871شمردودرتاریخ

(47.)نفتوکمکردنسهمکمپانیهاتحتفشارقرارداد

واکنشتونداعرابخلیجومحمدرضاشاهومتحدانشاندربرابرکمپانیهاینفتی،سیاستمداراننفترابرایشکافیبزرگدرمیانمحمدرضاشاهوکشورهایعربیبهفکرزمینهسازییک11توطئهچینیکرد،وعواقیبتوطئههماینبودکهبریتانیادرماه

ازسهجزیرهباسامی)تومببزرگوتومبکوچکو1971سالابوموسی(بنفعایرانازآنهادستکشیدکهبهاشغالنیروهای

دریاییایراندرآمد.اینواقعهاتحادویگانگیاوپکرابههمزدواکثرکشورهایعربیرابرضدعکسالعملمحمدرضاشاهتحریک

نمود،بعالوهازکشورهایخلیج،آقایقزافیرئیسحکومتلیبی،به(رابیرونAICO((بریتانیا)BPجبراناینجزایر،کمپانی

کرد،محمدرضاشاهنیزبرایحفاظتجزایریادشدهمجبورشدنیرویدریاییایرانرابیشازپیشمجهزبهسالحسنگیننمایدو

نتیجهاینامرسیرصعودیپیمودننرخنفترادربازارهایجهان(48.)هموارساخت

محمدرضاشاهدرمقابلواکنشدوستانهبریتانیادرموردجزایر)تومببزرگوتومبکوچکابوموسی(باکمپانیهاازدرمهرو

درلندنباوسائلارتباطجمعی24/6/1972محبتدرآمدودرتاریخجهانبهگفتگونشست،وازیگانگیواتحادودوستیایرانو

(سخنگفت.خالصهاینکهاختالفمیانConsortiumکمپانیها)کشورهایعربیوایرانتغیرعکسالعملمحمدرضاشاهرادربرابرکمپانیهاینفتیبهدنبالداشت،وازطرفدیگرکمپانیهارا

نیزتحریکوتشویقکردتابرایاستخراجبیشترنفتایراندستبکارشوند.باتوجهایننکتهکمپانیهابرایفراوانکردنقوارهاستخراجنفتکهایرانبتواندهشتمیلیونبشکهنفتدرروز

بیرونبیاوردووبرایکشورهایاروپاییبفرستند،اقدامبهکشیدنلولههاینفتبهبنادرکردند.

توندوتیزیکشورهایعربدربرابراسرائیلوکمپانیهاینفتی،اینفرصترابرایمحمدرضاشاههموارکردکهازماههفتمسال

(بخواهدتادرموردانعقادقراردادConsortiumازکپمانیهای)1973سالهبادولتایرانواردگفتگوبشوند،اینهمکاریکردکهمحمد20

رضاشاهخودراازحمایتسازماناوپکعقببکشدکهدرماهنهمتشکیلشدهبودودرخواستازدیادنرخنفتمطرحشد،لذا1973

نشستاوپکموفقیتبدستنیاورد.

،6/10/1973زبانهکشیدنجنگدرمیاناعرابواسرائیلدرتاریخاوضاعسیاسیواقتصادینفترادیگرگوننمود،کشورهایعرب

،تصمیمگرفتندنفتخودرانفروشندوبلکه17/10/1973درتاریخآنراچوناسلحهایسیاسیواقتصادیعلیهکشورهایصنعتیبکار

بازارنفتکاهشیابدوبهاء25گیرند،ایناقدامموجبشدکه%سنتصعودکند.واکنشکشورهای34دالربهدالر7یکگالوننفتاز

عرببهنفعمحمدرضاشاهتمامشدوعوایدسرشاربدستآورد.

بعالوهازاینملیکردننفتعراقدرآناثنارویدادناگوارنفتیدردنیابرجستهکرداینهاهمهبهمصالحومنافعشاهایرانتمام

شدند،زیرامحمدرضاشاهازآنبیمداشتصعودبهاءنفتبهمنفعتعراقتمامشودوچوناونمیخواستکهدولتعراق

صاحبعوایدودرآمدسرشاروکالنگرددلذادریکیازبهتماممعنی)1973کنفرانسهاینفتیاوپکدرتهراندرماهسال

OPEC(49.)(راخشمگیننمودوبهاءنفترابهدالرکاهشداد

و1970مشاکلژنرالمصطفیبارزانیوکردهایعراقدرسالهای،شاهایرانرامشوشوگیجنمودهبود،زیرانمیدانست1974

علیهآنانبهپاخیزدیاازآنهاحمایتکردهویاریدهد.البتهاگر

علیهآنهامیایستاداحتمالداشتاعرابباآنهاهمدستبشوندوبرضدایراندستبکارشوندزیرااختالفمیانکشورهایعربیوایرانبسیارباالگرفتهبود،واگرحمایتمیکردازاینبیمناکبود

کهآمریکاواسرائیلبرایشاندولتدرستکنندوازکردهایایرانکهبهویبپیوندندنگرانبود،ایندودلیمحمدرضاشاهراوادارکردبارزانیراعلیهکشورهایعربواداربهجنگکندوآنهاراموقتامسلحنمایدتاآنهادولتعراقرابهزانودرآورندومجبوربشوند

درخواستهایمحمدرضاشاهراقبولکنند.)مالحظات(بارزانیقبلازارتباطگرفتنباایراننیزبادولتعراقدرجنگبود،زیراوقتیکهمتوجهشدکهوعدهووعیدهایژنرالعبدولکریمقاسمدروغازآبدرآمدوشعارکردوعرب

برادرندجزترفندسیاسیچیزیدیگرنیست،علیهاوشوریدهبودامامیتوانگفتشاهایراننهبهجهتدلسوزیبلکهبرایدسترسیبهاهدافیسیاسیخودبهبارزانیکمککردواسلحهدراختیاراو

گذاشتتانیرویآرتشعراقرابهزانودرآورد،ودرخفانیزمشغولتماسازطریقمیانجیگریبادولتعراقبودلذاسرانجام

درالجزایربوسیلهبومدینپیمانکثیفخودرابا1975درسالصدامحسینمنعقدکردومرزهایایرانرابرویپیشمهرگانکرد

بستوخیانتخودرادرحقبهبارزانیبمنصهظهوررساند.مترجم((

1975کفڕانساوپکدرسالدرالجزایرموجبارتباطمستقیم

محمدرضاشاوکشورهایعربی

بعدازبازگشتمحمدرضاشاهازمصر،نمایندهایرانوعراقدرمدراستانبولباهممذاکرهاینمودندودراین1974-12پایانماه

نشستگفتگوهردوطرفبیشتردرمحورسیاستآمریکادرموردمسائلومشاکلکردهابود،لذاطرفینمتفقاباهمتصمیمگرفتند

کهازهراقدامیبایستهکهاحیاناتبدیلبهتشکیلدولتکردیبشودقویاجلوگیرینمایند،وسپسدرنشستهایدیگرمسائلرا

(50برایکنفرانسالجزایرکامالپختهوآمادهکردند.)

اجالسسران)اوپک(درالجزایرگشودهشدو1975-ازسال3درماهمحمدرضاشاهوصدامحسینمعاونرئیسجمهورعراقواکثر

سرانکشورهایعربیدرآنمشارکتجستهوحضورداشتند،پسازگفتوگوهایبسیارشاهایرانوسرانکشورهایعربتصمیمگرفتنداختالفمیانایرانوعراقرافیصلهدهند،سرانجامتوافق

ازطرف1974-3-6نامهفیمابینمحمدرضاشاهوصدامحسیندر

محمدرضاشاهوصدامحسینامضاشدواینتوافقنامهموجبسیاهروزیکردهایعراقرافراهمساخت.

باتوافقکشورهایعربیباشاهایراناجالس"اوپک"باردیگرپاگرفتوهمگیتولیدکنندگاننفتعلیهکمپانیهاینفتیقدعلمکردندوباردیگرقیمتنفتسیریصعودیراپیموددراینجا

آمریکاازرژیمایرانرنجیدهخاطرشد.

آمریکاکهازعکسالعملکشورهایتولیدکنندهنفتبهخشمآمدهبودخودرابرایپیادهکردندرخلیجبهجهتتغییراتیسیاسیواقتصادیدرمنطقهآمادهکرد،لیکنخارجشدنعراقازآغوش

)51.)شوروی،آمریکاراپشیمانکرد

محمدرضاشاهدرکنفرانساوپکبایکتیرسههدفرازد:-پایانگرفتناختالفمیانایرانوعراقبهپیروزیایرانتمام1

شد.

-باکشورهایتولیدکنندهعرببهتوافقرسیدوجلو"اوپک"2راعمالبدستگرفت.

-قیامکردهارانابودوآنانرامضمحلکرد،ودرخاورمیانهیکه3تازمیدانشد.

اماازطرفدیگرعکسالعملشاهدرکنفرانسالجزایر،موجبرنجیشآمریکاوکشورهایصنعتیوکمپانیهاینفتیومضمحل

مبهعمراین1977شدنملتکردشد،درنتیجهملتایراندرسالحکومتننگینپایانبخشیدوطومارآنرادرهمپیچید.

))مالحظات:درکتابجبشملینوشتهکریسکوچرا،ترجمهابراهیمیونسی،چنینآمدهاست:باتوجهبهمحرمانهبودنتماسهایاولیهدشواربتواندریافتکهبرایاینآشتیشگفتقدماولرا

چهکسیبرداشت-پرزیدنتسادات،پرزیدنتبومدین،یاملکحسینپادشاهاردن؟

)اگرچهدراینجریاننقشساداتمهمبودهلیکن"تضمین"اودرنظرشاه،کهخواستارتضمینیکرهبرعربی"سخت"(،چونبومدینبودکافینمیبود.هدفپرزیدنتساداتروشنبود:اعراب)درمواجههبااسرائیلنمیتوانستندجبههدومیراهم

بگشایند،حالاینجبهه"کردستان"بودیا"ظفار"فرقنمیکرد.برایملکحسیننیزقضیههمینبود.(

)طرحپرزیدنتبومدینوسیعترازاینبود:درمحتوایجغرافیایی،اومیکوشیدازنفوذدوابرقدرت-)ایاالتمتحدآمریکاواتحاد

شوروی-درخلیجفارسومدیترانهبکاهد،وبراینیلبهاینمنظورمیبایستبهجنگ)کردستان،کهبهسرعتوبطرزخطرناک

گسترشمییافتخاتمهدادهمیشد.(

شاهایرانبراییکدیداررسمیسهروزهوارد1975ژانویه6)درفوریهواردقاهرهشدودرآنجابهگرمیازاو8عمانشد.در

استقبالشد،خالصهپیشازآمدنشبهمصروعدهاعطاییکمیلیارددالری)بهکشورمزبوردادهبود!(.

)ایناستمزاجهاتاکنفرانسسراناوپکادامهداشت،وپیشرفتکارچندانرضایتبخشبودکهبهپرزیدنت)ساداتامکاندادپیشازتشکیلکنفرانسسرانکردهاراازسازشوتوافقآتیآگاه

سازد.)مترجم(

م1975مالحظات:کنفرانسسراناوپکوتوافقششممارس،درپایتختالجزایرهاین1975مارس4)اجالسسراناوپکدر

فرصترابهپرزیدنتبومدیندادکه)شاهوصدامحسینرابهگردهمآورد.

)شاهایرننیکدرمییافتکهباحمایتازکردهادرحقیقتباآتشبازیمیکند:درایرانپنجمیلیونکرد)زندگیمیکردندکههیچگونهحقوقینداشتند،وتنهاایرانیانخوبیبشمارمیآمدند!این

مردم)درمدارسازآموزشبهزبانمادریخودمحرومبودند)آموزگارانکردراهرچندگاهبهمناطقدیگرایران)منتقل

میکردند(ونشریاتبهزبانکردیممنوعبود،وملیگرایانکردسختمعروضتعذیب)وآزاربودند.(

مادهاستکهاینموارد4)موافقتنامهالجزایررسمامشتملبرراپیشبینیمیکند:

)تحدیدحدودزمینیبینایرانوعراقبراساسمقاولهنامههای.(1914قسطنطنیهوعملیاتکمیسیون)سال1913سال

)تعیینمرزهایآبی،براساسخطمیانهرود.)نظارتشدیدو"مؤثر"برمرزهابرایجلوگیریازنفوذ

هرگونه"عناصرمخرب"(ایننکات،ترتیباتجامعیهستندونفیآنهابهمنزلهبهخطرانداختنروحاینتوافقنامهخواهدبود.)توضیح

اینکه)عناصرمخرب(منظورازکردهااست.مترجم()رهبرانبعثعراقباشناختخطمرزیکمیسیونهایمرزی

نهتنهامسالهشط)العربراحلوفصلکرده1914و1913سالهایبلکهازحقوقتاریخیاعراببرخوزستان)یابهقولآنهاعربستان(وحاشیه)شمالیخلیجفارسنیزچشمپوشیدهبودندوبههمین

جهتمطبوعاتدمشقبهزودیوباالفاظیتندآنها)راازاینبابتنکوهشکردند.(

)اماموافقتنامهالجزایرهبهویژهحاویمادهایاستدربارهلزومجلوگیریازبدلشدنکشورهایخلیج)فارسبهمهرههایدربازیابرقدرتها،باحمایتازکشمکشهایمحلی:دراینمعناایرانکردها

رارها)میکرد.

)عراقنیزبهنوبهخودمتعهدمیشدهرگونهپشتیبانیخودراازسازمانهایضدایرانیکهبغدادپایگاهبود-)بهویژهحزبدموکرات

کردستانایران-وشورشیانظفار،قطعکند.(

)ژنرالبارزانیکهبهمنظوربهعملآوردنآخرینتالشنزدشاهدرفوریه)بهتهرانرفتهبودبیآنکه)ازسویشاهپذیرفتهشودبه26

کردستانبازگشت.امابهاوگفتهبودندکهتوافقیدرکارخواهدبود،واینتوافق)بهحالکردهاسودمندخواهدبود.مترجم(

)سرانجام:)ژنرالبارزانیقریبسیسالپسازقاضیمحمد،رئیسجمهور

کوتهعمرمهاباد،کهویاورابهاین)علتکهبیهیچجنگیقبضهتفنگرابهایرانتحویلداده..."بهخیانتمتهم100000

کردهبود،بهنوبهخود)ازجنگیکهبرایکسب"حقوقمردمکرد"آغازکردهبوددستکشیدوپسازاینکهچهلسالاززندگی)خودراوقفاینمبارزهمسلحانهکردبازراهتبعیدرادرپیشگرفت،وپشتبهدستگاهیکرد)کهازعصر"افسانهگونه"امیربدرخانبه

اینسونیرومندترین"حکومت"کردبود.مترجم(

رقابتوهمچشمیبریتانیاوکمپانیهاینفتی

برایبیرونکردن

م1987محمدرضاشاهدرسال

آمریکابعدازاینکهکودتایمصدقراعقیمکرد،باردیگربرسیاستم1958نظامیواقتصادایرانمسلطگشت،ازناحیهدیگرازسال

بهبعدمحمدرضاشاهبهدستورآمریکادررابرویاسرائیلگشوده

بودواورادرتمامبازاراقتصادوفرازوفرودنظامیذیسهمکردهبود.

))مالحظات:پرواضحاستآنهایکهکودتاکردندایادیشاهبودندکهپسازفرارشاهازایرانبدنبالملیکردننفتازطریقدولت

دکترمصدیقباحمایتآمریکادستبهکودتازدند.هیچکدامازرابناممصدقثبتنکردهاند،کودتا1332تاریخنوسانکودتایسال

همبدستژنرالزاهدیبهحمایتآمریکاصورتگرفتکهدرنتیجهمصدقبدستسرهنگفوالدونددستیگرشدوازشاهدعوتبعمل

آمدتااینکهبهایرانبازگردد.مترجم((

تکبروغرورنخوتشاهدرمراودهباشورویوکشورهایعربوباالبردنبهاءنفتهمچوبیماریسرطاندرجثهشاهنفودکرده

بود،بههمینعلتپشتیابنیآمریکاواسرائیلوکمپانیهاینفتیراازدستداد.بریتانیانیزکهمتوجهمسئلهشدکهآمریکاو

اسرائیلازاعمالمحمدرضاشاهاوقاتتلخاند،برایبزیرآوردنشاههمفکرآمریکاواسرائیلشد،روسیههمازآنانحمایتو

پشتیبانیکرد،زیرامیدانستهرتغیراتیکهدرایرانرخبدهدبهمصلحتومنافعاوخواهدشدسرانجامهرسهدوستانخودشانرا

برایبهوجودآوردندیگرگونیدرایراندلگرموتشویقنمودند.چنانکهدرباالسخنازآنرفت،ابرقدرتهابرایبیرونکردنیکدیگر

ازایراناسلحهملیکردننفترابهدوستانخوددادهبودندکهماشهآنباتبلیغاتچکاندهمیشدوافکارمردمرابدانبخواب

(وBBCمغناطیسیبردهبودند.ورادیوهایخارجاعماز)مونتیکارلو"یکآخوندآوارهوتبعیدیایرانیرابهنامخمینیکهبهپاریسرختسفربستهبود،بهپیغمبرچرخبیستممعرفیمیکرند

واینتبلیغاتمسمومکنندهرابخوردملتایرانمیدادند.

بةنتسةدرظايةمتظامةنةثتثةحمةدتنةؤادرةفسةنجانتظومةتنت

وقسمتیازملتایرانبرایپیادهکردنامیالخودشانبااینمردمکهجذبهمریدودراویشیداشتندقاطیشدهبودندودر

خیابانهایتهرانوشهرههایدیگروتظاهراتوسنگپراکنیرابهنامملیکردننفتوسعتمیبخشیدند.

)مالحظات:ایناصطالحاتکهرژیمایرانباسنگپراکنیوآنهمبهنامملیکردننفتسقوطکردصحیحنیست،زیرااولینتبعید

اجرایقانوناساسیبرمیگرددکهحتیشاه1342خمینیبهسالهمدرکتابپاسخبهتاریخازآنناممیبرددوممسئلهملیکردن

دردولتدکترمحمدمصدق.سوماینکه1332نفتبرمیگرددبهسالملتایرانآگاهانهعلیهدیکتاتوریشاهبرخواستندوچیزیتصادفی

نبود!چونملتایرانسالهابودازدستخانوادهمستبدپهلویومتمرکزبودندولتایرانبستوهآمدهبودندوشاههماینقدر

سادهایرانراترکنکرد،چندیندولتنظامیراجابجاکردوایرانچندینماهدرحالحکومتنظامیبودواینقدرهمسادهفرونریخت،بلکهصدهاقوربانیگرفت،درحققیتانقالبایرانیک

انقالبیمردمیبود،امابعدازپیروزیرنگیخودراباختوتبدیلبهمالبازاریشد،لیکنمیتوانگفتخمینیبرسرسیاستمدارانایران

کالهگذاشتانقالبراقاپیدوخرافاترابرملتایرانتحمیلکرد،وگرنهملتایرانباآگاهیتمامبهصحنهآمدهبودندلیکنچوننامخمینیشاهبیتگردیدهبوددیگرنمیشدآنرانادیدهگرفت،وپسازپیروزیانقالبآخوندهابااستفادهازبندوبستمذهبتشیع،متأسفانهتوانستندازطریققبضهکردنارگانهایباالو

پستهایکلیدیوحساسازطریقنابخردانورجالهوسینهزنانمحرم،دستسیاستمدارانوروشنفکرانراکوتاهنمایندوبجایمجلسمؤسسانمجلسخبرگانراباچندآخوندمرتجعپرکنندو

سالزمانجهالترابنامملتایرانبهتصویب1400قانونبرسانندوسیستمحکومتمهدیووالیتمطلقهرابرمردمتحمیلنمایندومخالفینرابهجوخهآتشبسپارندواینکارهارانیزکردندو

اکنوننیزمتأسفانهاینخرافاتوجنایتهامستدامواجرامیشوند.مترجم((

محمدرضاشاهدراوائلچنانفکرمیکردکهآمریکاازاوحمایتخواهدکردوبرایسرکوبمردمایراناورایاریخواهدداد،لیکنازآمریکاپاسخمثبتنگرفتوحتیآمریکاازشاهخواستایرانراترککند

وبعددرکشورآمریکاراهمبرویشبست.

))مالحظات:بعالوهازاینکهآمریکاازبیرونرفتنشاهوپیروزیانقالبتعجبکردحتیخودخمینیوبازرگانوبهشتیومطهری

و...ازفرارشاهوپیروزیانقالبمتحیرگشتند،زیراآنهاتصورمیکردندالاقلدوتاسهسالوقتمیخواهدتااینرژیمعظیمازبیخوبنکندهشود.لیکنبزدلیوترسویشاهکارهاراسهلوآسانکرد،ناگفتهنماندشاههمبهقصدترکوطنازایرانبیروننرفتهبودبلکهبهاینمنظوربختیاررابهنخستوزیریمنصووب

ژنرالزاهدیتکرارگردد،لیکن1332کرد،کهزمینهکودتایاعالمیهبیطرفیلشکرتمامطرحهایشاهرانقشبرآب

کرد.مترجم((

بعدازاینکهشاهایرانراترککردخمینیبهایرانبازگشتودولتمنصوبکردوتمامپیمانهایایرانباآمریکاواسرائیلرافاقد

اعتبارخواندوآمریکادرخارجازکشوربرتماماقتصادایرانچنگانداختوبالیبیکاریشروعشدبرخیازکودتاچیهاسفارتآمریکاواسرائیلرادرایرانبستند،اکثراایرانیانتامدتچهار

سالزیرپایخودرانمیدیدند.کردهایایرانازسیاستنفتبرایخودگسالندنابرقدرتهاوشخصیتهایایرانبیخبربودند،برای

انتقامگرفتنازرژیممحمدرضاشاهبااستفادهازنامانقالبباکودتاچیهاهمکارینمودندوبرچندشهرکردستانمسلطگشتنداما

بعدازاینکهکودتاچیاناستقراریافتند،چونرمهگاوگوسفندبهکردستانآمدندهزارانکردراگرفتندوبهبندکشیدندوبهدار

زدند.درزمانکودتالحظبهلحظاستخراجنفتباکمبودروبرومیشدسرانجامکمپانیهابستهشدندهرچندکودتاچیهادراوائلدمازملیکردننفتمیدادندلیکناینککهسالهاازآنتاریخمیگذرد

ازملیکردننفتخبرینیست.

))مالحظات:اوالهیچکودتایدرکارنبودبلکهانقالببود،ثانیاموقعکهخمینیازپاریسبهایرانبازگشتودولتموقتراتعیینکرد

وبازرگانرابهنخستوزیریمنصوبنمود،هنوزآقایبختیارنخستوزیررژیم،برسرکاربودودرتهرانحکومتنظامیبود،

لیکنموقعکهخمینیحکومتنظامیراغیرهقانونیاعالمکردوامیرانآرتشدریکنشستاعالمیهبیطرفیآرتشراصادرکردندوسربازانبهپادگانهابازگشتند،مردمبهفتوایخمینیبهپادگانها

هجومبردندوسربازانبهمردمپیوستندومردممسلحشدند.طبیعیاستدرکردستانهماینرویهپیشگرفتهشدلیکنغیرازپادگانمهاباد،حزبدموکراتازاشغالبقیهپادگانهاوارگانهایدولتیجلوگیریکرد،کردستانهمهمچونسایر

شهرهایایراندرشعفوشادمانیفرورفت،اماچوننیروهایحکومتشاهکالمحلخودراترکنمودهبودندمردممجبوربودنددرتمامشهرهایایرانازجملهکردستانخودشانتأمینامنیترا

بعدهمیگرفتندبدینجهتدرتمامشهرهایایرانکمیتههایازبومیشهریبهوجودآمد،سوماینکهاشغالسفارتآمریکابدست

دانشجویانخطامامراهمنمیشودبهکودتانامید،چهارماینکهدرایرانجامهعملبخود1333مسئلهملیکردننفتدرسال

پوشیدهبود،لذااینتکرارومکرراتبدوناشارهبهمنابعنمیتوانددرذهنهیچخوانندهایمؤثرواقعشود.مترجم((

اعرابتولیدکنندهنفت،دراینمدتانتقامگذشتهخودراازایرانگرفتنهزیراشروعبهفروشنفتکردندوبهرهسرشارازاین

وضعبدستآوردند،محمدرضاشاهمدرمدتفراریازایرانکهجایبرایسکنیواقامتنداشتبهمصررفت،وانورساداتکه

میدانستشاهسرمایهکالندرمصرداردمیخواستدرمصرماندگاربماندوآنسرمایهرادرمصربکاراندازدازاواستقبالکرد.

کردهایایرانو

(1978)1357مشارکتآناندرانقالب

ظلموزورگوییفارسوترکدرکردستانایراندرمقابلکردهاکاریکردهاستکهدولتمرکزیبههرنحویازانحاسقوطنمایدآنهابدونهیجگونهبرنامهریزیبهپایگاهاینظامیهجوممیبرند

وآنهاراخلعسالحمیکنند.

پسازاینکهتبریزوتهرانشروعبهتظاهراتنمودندکوردهاهمازخانههایشانبیرونآمدندوشعارمرگبرشاهوسرنگونیحکومتسردادند،کردهاتوانستنددراکثرشهرهایآذربایجانغربیونیزدراستانهایایالموسنندجوکرمانشاهپایگاهنظامی)پیشمرگ(

بازکنند.سپسشروعبهتأسیستشکیالتهایحزبیدرکلیهشهرهانمایند،آنوقتسهحزبدرکردستانمعروفبودندیکیحزب

دموکراتدومیکۆمله،سومیرزگاری.هرچنداختالفاتدرمیاناحزابیادشدهاحساسمیشدامادربرابرحکومتمرکزیهمصدابودند،منهمدرآنموقعدرکردستانایرانبودموهواخواهحزب

دمکراتبودم.

))مالحظات:اولینحزبشناختهشدهدرکردستانحزبدموکراتکردستانایرانبود،سپسکوملههماعالمموجودیتکرددیرگاهی

بعدرزگاریوبقیهاحزابکمونیستردیفشدند.مترجم(

ناگفتهنماندبرخیازاحزابسیاسیکردستانازخطمشیلنینحمایتمیکردندوکمونیستبودندوبدینجهتتحلیلآنهادربارهحقوقملتکردباعقایدایرانهایمتعصبهممحوربودلذااغلبآنهاازحقوقکردهاچشمپوشینمودهوسنگایرانیبودنرابهسینهمیزدندبدوناینکهیکذرهاحساسمسئولیتدربرابرملت

خودنمایندبههرنغمهآخوندهایمرتجعمیرقصیدند،زیرانتوانستماینوضعراتحملکنمبنابراینکردستانایرانراترکنمودمو

رختسفررادرلندنافکندم.

مدردوران1956)مالحظات:حزبکمونیستعراقنیزسالدیکتاتورینوریسعیددرکنفرانسدومخوددرموردمسئألهیکرد

اعالمکرد:خلقکرددرعراقبخشتجزیهناپذیریازملتکرددرسرتاسر

کردستاناستکهمیانترکیهوایرانوعراقتقسیمشدهاست...خودمختاریبرمبنایاتحادداوطلبانهوبرادرانهدرمبارزهراهحلی

استتاکتیکیکهباشرایطفعلیهردوملت)یعنیکردوعرب-مولف(همخوانیداشتهوبهمنابعهردوملتیاریمیرساند.اماهیچراهحلنهاییایوجودنداردکهجایگزینحقتعیینسرنوشت

گردد.اینراهحلعاملمهمیاستجهترهاییخلقکردوتحققاتحادملیوفراهمساختنشرایطمناسبیکهخلقکردبتوانداز

حقخویشمبنیبرتعیینسرنوشتاستفادهنماید.حقیکهعبارتستازتأسیسیکدولتمستقلدرسراسرکردستان.مترجم(

ازطرفدیگرکردهادرمیانخودشاناختالفوکدورتقبلیداشتنددرگیریداخلیآنهااجتنابناپذیربودوآخوندهاازایناوضاع

استفادهکردندوباپیرویازهمینضربالمثلازآبگلآلودبایدحملهوحشتآساودرندهگونه18/8/1989ماهیگرفتدرتاریخ

خودراازطریقنیرویجهلوخرافاتوکمیتهچیهایبدونترمز،بهکردستاننمودندکهازهیچجنایتبایسته،ازقتلعامپیرمردانصدسالهتابچههایشیرخواردریغننمودند،کاریکردندکهرحمتبهتیمورلنگوچنگیزمغولشعارهرمردوزنکردشدهبود،دراین

برههازگیرودارصدهاکردبیدفاعجانخودراازدستدادندوهزارانخانهبابومبهایبزرگویرانوهزارانپیروبرنابا

بومبهایخۆشهایدروشدند.ودههابیگناهبهاتهامکردبودنودعویدمکراسیوخواستههایبحقشانبهدارآویزانگردیدندو

ساعت24یادردادگاهایفرمایشیوبدونوکیلمحاکمهوظرفتیرهبارانشدند.وهزاراندیگرخانهوکاشانهخودرارهاکردهو

مجبوربهترکوطنگردیدند.

درایناوضاعواحوالعراقدربرویاحزابکردایرانیگشود،وآنهابهصدامگرویدندواوهمبرایمنافعخودازآنهادرجنگایرانوعراقاستفادهکردودرنتیجهدههاهزارنفرکردکردستانایران

درجنگایرانوعراقزحمیوکشتهشدند.

))مالحظات:دراینجابیانصافینویسندهازحدودثغورخارجشدهاستزیرااینتهمتبزرگوناروابهاحزابسیاسیکردستان

ایرانازجملهحزبدمکراتدورازانصافاست.بایدگفتاحزابکردکردستانایرانازجملهحزبدموکراتهیچوقتآلتدست

صدامواقعنگردیدندوحتییکنفرهمازکردهایایرانیازطریقصدامباآرتشجمهوریاسالمیواردمعرکهکارزارنشدهاستو

حساباحزابسیاسیکردستانایرانازجملهحزبدموکراتدراینبارهاینقدرپاکودورازآالیشاستکهدرموقعسقوطحکومتددمنشعراقکهکلیهاسنادومدارکبدستآمریکاوخودعراقیهاافتادوموبهموبررسیشدکوچکترینهمکاریاحزاب

سیاسیایرانیدرمورداتهاموارده)ازطرفنویسندهبهچشمنخورد(لداایناتهامتراشیهیچگاهقادرنبودهونیستلکهایبه

دامنپاکاحزابسیاسیایرانازجملهحزبدمکراتایرانبزند،بنابراینجاداردبگویم:نویسندهدرآئینهخودوسرانحزبپارتیواتحادمیهنیسراناحزابکردستانایرانرادیدهاست،

کهازیکنویسندهکرد،غیرهمنتظرهوبعیدبود.برایاینکه

قبالبداناشارهکردمبراینوشتنمواردتاریخینبایدهرگیزازتبلیغاتاینوآناستفادهکردبلکهبایدرویدادهارابامدارکو

دالیلانتخابودستچیننمودوتاصحتوسقمآنهاروشننشودنبایدبکاربرد.مترجم((

بریتانیاوفرانسهواشغالکودتایخمینیوکوششبرای

بیرونکردنیکدیگرازایران

ایرانیهامیگویند:سیاستپدرومادرندارد!راستمیگویند.چنانکهمیبینیممدتصدسالاستابرقدرتهااعماز:

)بریتانیا،آلمان،فرانسه،آمریکا،شوروی(ازطریقسیاستمدارانشانبهسیاستحکومتجمهوریاسالمیکمکمیکنندوسیاستمداران

ایرانهمدرخفاباآنهاهستندوظاهراباعکسالعملمتضادازگردونهخارجمیشوند.

بعدازجنگاولجهانیارتباطبریتانیابامشایخوآخوندهایاسالمیبهویژهبااهلتشیعمحکمترشدهاست.زیراآیتاللهکاشانیوآیتاللهخمینیهرگزبرضدسیاستانگلستانقدعلم

نکردند.پسازبرکناریمصدقازسیاستوقدرتومردناو،سرانجبههملیایرانخودراازفرانسهنزدیککردندوفرانسه

دردانشگاهارابرویآنانگشودودههااشخاصازجملهمهدیبازرگان،شاپوربختیار،صادققطبزاده،بنصدر،مسعودومریمرجویراتربیتدادندتادرموقعخودازآنهابهنفعخوداستفادهکنداینشخصیتهاچندیناحزابمختلفتشکیلدادند،باقدرتترین

آنهامجاهدخلقبودند.

کودتایهمهملیتهایایرانیبود.1978بطوریکهدیدیمکودتایدرآغازدوستانبریتانیاوفرانسهکهعبارتازآخوندهاوجبههملیایرانبودندباهممتحدشدندواقتدارکمونیسهاراتضعیفکردندسپسنوکحملهخودرامتوجهکردهانمودندپسازاینکهآنهارا

همضعیفکردندخودشانبرایقبضهکردنقدرلتعلیهیکدیگربهپاخواستند.

ایرانرابهکودتانام1357))مالحظات:نویسندهدرهمهجاانقالببردهاست،درصورتیکهمفهومیکودتا:برانداختنحکومتبا

استفادهازقواینظامیکشوروتسلطاوضاعورویکارآمدنحکومتینوگویند،یااینکهباتوطئهوقیامناگهانیعدهایاز

سپاهیانیککشوربرایبرانداختنحکومتیاتغییردادنرژیم.اماانقالببهمفهومی:شورشعدهایبرایواژگونکردنحکومتموجودوایجادحکومتینواست،لذاشورشمردمایرانعلیهرژم

شاهنشاهیایرانانقالببودنهکودتا!.مترجم((.

چونبرایشمعلوموروشنشدهبودکهآخوندهایایرانفرانسهنیز

دوستانبریتانیاهستندوبااقتدارترینمهرهبهحسابمیآیندودرآیندهنزدیکایرانراقبضهخواهندکردوفرانسهراازایران

بیرونخوهندنمود.ونیزباتوجهبهاکثرتشیعدرعراقدرآنجاهمرخنهخواهندکرد،برایسرکارآوردنصدامباآمریکاهمصداشد.پسازاینکههردودرآوردنصدامموافقیتکردهندوحتیاورا

تحریکوتحریصبهحملهبهایراننمودندتاجبههملیدراینگیروداربتوانندبایککودتازماماموررادردستبگیردلذاصدام

بهایرانحملهآغازکرد،اماچونآخوندهاازمسائل4/9/1980درتاریخبویبردهبودندصدهاتنازشخصیتهایبرجستهجبههملیرا

نظیر:صادققطبزادهراکشتندوصدهایدیگرراچونشاپوربختیارومسعودرجویوبنیصدرراازایرانمجبوربهبیرونراندنکردندواینشخصیتهاکهازکشتننجاتپیداکردندبهعراقرفتند،وبابیرونرفتنآنهافرانسهکامالازایرانبیرونراندهشد

وپسازمتالشیکردننیرویجبههملیایران،آخوندهابرتمامارگانهایکلیدیدستیافتهومسلطگردیدندفقطدراینمیانمنافعبریتانیارامحفوظکردند،صدامحسیننیزبرایصیانتو

حفظاقتدارخودبهجنگادامهدادکههشتسالکشید.

))مالحظات:مسعودرجویوبنیصدر،جبههملینبودند،ضمناشاپوربختیارآخریننخستوزیریشاهمخلوعاندکیپسازپیروزی

ازایرانفرارکردچهارتباطباقطبزاده1357انقالبیعنیدرسالنداشت!ونیزمسعودرجویکهمسئولمجاهدخلقبودبعدهاپس

ازاعالمجنگمسلحانهفرارکردونیزبنیصدراولینرئیسجمهوراسالمیایران،دراثناجنگایرانوعراقکهفرماندهکلقوا

رانیزبرعهدهداشت،بارجویبالباسمبدلبههمانهواپیماوهمانخلبانیکهشاهراازایرانبیرونبردهبودفرارکردندومریم

هممجاهدخلقبود،پساینهاهیچکدامبهغیرازبازرگانوشاپوربختیارجبههملینبودندمتاسفانهنویسندهبرایاینتوضیح

بههیچمنابعاشارهنکردهاست.مترجم((

بهطویلالمدتکشیدنجنگایرانوعراقبهرهنفتمتخاصمینراباکمبودغیرقابلتصورروبروکرد،وآنچهنیزعایدمیشدصرفخریدنابزارجنگمیشد.سرانجاماستفادهعراقازموادشیمایی

لشکرایرانرامتالشیومضمحلنمودورهبرانایرانرابهزانودرآوردبطوریکهخمینیکهتمامقطعنامههایسازمانملل

رامردودشمردهبودوحریصومدعیبهادامهجنگبودومدتآنراباآرتشبیستمیلیونی،بیستسالتعیینکردهبودوبهامید

آمادهجامزهرنوشیدنکرد.1988تصرفبیتالمقدسبوددرسال

))مالحظات(:متننامهآیتاللهخمینیدرموردپذیریشآتشبسدرجنگتحمیلیازسویصدام:بهمسئوالنلشکریوکشوری67درزماناعالمآتشبس)بهاصطالحجامزهرنوشیدن(درسال

منتشترکرد:

((پیامخمینی:))بسماللهالرحیمنالرحیمبایاریخداوندمتعالوباسالموصلواتبهانبیاءبزرگوارالهیو))

ائمهمعصومینصلواتعلیهماجمعین.حالکهمسئوالننظامیمااعمازآرتشوسپاهکهخبرگانجنگمیباشند،صریحااعتراف

میکنندکهارتشاسالمبهاینزودیهاهیچپیروزیبهدستنخواهندآوردونظربهاینکهمسئوالندلسوزنظامیوسیاسینظامجمهوریاسالمیازاینپسجنگرابههیچوجهبهصالح

کشورنمیدانندوباقاطعیتمیگویندکهیکدهمسالحهایراکهاستکبارشرقوغربدراختیارصدامگذاردهاندبههیچوجهوبا

هیچقیمتینمیشوددرجهانتهیهکردوباتوجهبهنامهتکاندهندهسپاهپاسدارانکهیکیازدههاگزارشنظامیسیاسی

استکهبعدازشکستهایاخیربهاینجانبرسیدهوبهاعترافجانشینفرماندهکلنیروهایمسلح،فرماندهسپاهیکیازمعدود

فرماندهانیاستکهدرصورتتهیهمایحتاججنگمعتقیدبهادامهجنگمیباشدوباتوجهبهاستفادهگستردهدشمنازسالحهای

شیمیاییونبودوسائلخنثیکنندهآن،اینجانبباآتشبسموافقتمینمایموبرایروشنشدندرمورداتخاذاینتصمیم

نگاشتهاست2/4/67تلخبهنکاتیازنامهفرماندهسپاهکهدرتاریخاشارهمیشود،فرماندهمذبورنوشتهاستماتاپنجسالدیگرهیچ

پیروزینداریم،ممکناستدرصورتداشتنوسائلیکهدرطولپنجسالبهدستمیآوریمقدرتانهدامیویامقابلهبهمثلرا

(تیپپیادهو)350اگرمادارای)71داشتهباشیموبعدازپایانسال(300(هواپیمایجنگیو)300(توپو)3000(تانکو)2500

هلیکوپتر...کهازضرورتهایجنگدرآنموقعاست–داشتهباشیممیتوانگفتبهامیدخدابتوانیمعملیاتآفندیداشتهباشیمویمیگویدقابلذکراستکهبایدتوسعهنیرویسپاهبه"هفتبرابر"

وارتشبه"دوبرابرونیم"افزایشپیداکند،اوآوردهاستالبتهآمریکاراهمبایدازخلیجفارسبیرونکنیمواالموفقنخواهیمبود.اینفرماندهمهمترینقسمتموفقیتطرحخودراتهیهبه

موقعبودجهوامکاندانستهاستوآوردهاستکهبعیدبهنظرمیرسددولتوستادفرماندهیکلقوابتوانندبهتعهدعملکنند.

البتهباذکراینمطالبمیگویدبایدبازهمجنگیدکهایندیگرشعاریبیشنیست.آقاینخستوزیرازقولوزرایاقتصادو

بودجهوضعمالینظامرازیرصفراعالمکردهاند،مسئوالنجنگمیگویندتنهاسالحهائیراکهدرشکستهایاخیرازدستدادهایمبهاندازهتمامبودجهایاستکهبرایسپاهوآرتشدرسالجاری

درنظرگرفتهشدهبود.مسئوالنسیاسیمیگویندازآنجاکهمردمفهمیدهاندپیروزیسریعیبهدستنمیآیدشوقرفتنبه

جبههدرآنهاکمشدهاست.شماعزیزانازهرکسبهترمیدانیدکهاینتصمیمبرایمنچونزهرکشندهاستولیراضیبهرضای

خداوندمتعالهستموبرایصیانتازدیناووحفاظتازجمهوریاسالمیاگرابرویداشتهباشمخرجمیکنم،خداوندامابرایدینتوقیامکردیموبرایدینتوجنگیدیموبرایحفظدینتوآتشبسراقبولمیکنیم.خداونداتوخودشاهدیکهمالحظهایبا

آمریکاوشورویوتمامقدرتهایجهانسرسازشنداریموسازشباابرقدرتهاراپشتکردنبهاصولاسالمیخودمیدانیم،خداوندا

درجهانشرکوکفرونفاقدرجهانپولوقدرتوحیلهودوروئیماغریبیم،توخودیاریمانکن.خداوندادرهمیشهتاریخوقتیانبیاءواولیاتصمیمگرفتهاندمصلحجامعهگردندوعلموعملرادرهمآمیزندوجامعهایدورازفسادوتباهیتشکیلدهندبا

مخالفتهایابوجهلهاوابوسفیانهایزمانخودمواجهشدهاند.خداوندامافرزنداناسالموانقالبمانرابرایرضایتوقربانی

کردیمغیرازتوهیچکسنداریممارابرایاجرایفرامینوقوانینخودیاریفرما،خداونداازتومیخواهیمتاهرچهزودترشهادترا

نصیبمفرمائی.گفتمجلسهتشکیلگرددآتشبسرابهمردمتفهیمنمایند.مواظبباشیدممکناستافرادداغوتندبا

شعارهایانقالبیشماراازآنچهصالحاستدورکنند.صریحامیگویمبایدتمامهمتتاندرتوجیهاینکارباشد.قدمیانحرافحراماستوموجبعکسالعملمیشود.شمامیدانیدکهمسئوالن

ردهباالینظامباچشمیخونباروقلبیماالمالازعشقبهاسالمومیهناسالمیمانچنینتصمیمیگرفتهاندخدارادرنظربگیرید

وهرچهاتفاقمیافتدازدوستبدانید،والسالمعلیناوعلیشنبه/تیر/عباداللهالصالحین.روحاللهالموسویالخمینی.

.مترجم((67

مدرمیانعراقوکویت،1990درزبانهکشیدنجنگخلیجهمرخدادهایتازهبرایایرانپیشآوردزیرابیمآنداشتکهآمریکادراثناجنگباعراق،ضربهکاریهمبهایرانواردکند،لیکنبریتانیاجلواینرویدادهاراگرفتوحکومتآخوندیراازگیرودارخلیج

مصونودرآمانداشت.بعدازپایانجنگیخلیج،دولتایرانبههیچطریقنامیازملیکردننفتایراننیاوردودروازهکشورشرابرویکمپانیهاینفتیدولبیگانه،جهتبدستآوردنحمایت

ازخودبازنکرد،مبادامبتالبهبیماریمزمنعراقبشودزیرااحساسمیکردنوبتاوهمسررسیدهاست.

برایخودگسالندنکمپانیهاینفتیم1991درایرانبعداز

آخوندهایایرانبعالوهازاینکهبهوعدهووعیدخودبامردمایرانجامهعملنپوشاندندونفتراملینکردند،حتیدرجنگخلیج

مبهسکوتفراگیرپناهبردند،دیگرپرخاشوتهدیدآنها1991درمقابلآمریکابکلیبهبوتهخاموشیسپردهشدوحتیدراولین

لشکرکشیهمپیمانانبهخلیج،داللهاینفتیباحفظمنافعمشترکباکمپانیهاینفتیآمریکاوفرانسهواردمعاملهشدندو

کوشیدندآنهارابهایرانبازگردانندومیخواستندبابهاءخیلیکمترازرضاشاهفرزندشباآنهاقراردادتازهنفتیمنعقدنمایند.

کمپانیهایآمریکاییوفرانسویپیشنهادآنانراقبولکردندوبهایرانرفتند،پسازچهارسالآمدورفتوتفحصدرمعادن

مقراردادیبهمبلغ1995نفتی،کمپانی)توتولی(فرانسویدرسالمیلیوندالرباایراندرمورداستخراجگازازچاههای)سیریدا(و600

نیزکمپانیهای)کونکو(و)آماکوی(آمریکاییقراردادیسهمیلیوندالریبرایتداخلدرنفتگازجزیرهپارسیسفالمنعقدکرد،بعالوه

ازکمپانیهایآمریکاییوفرانسوی،رژیمایراندروازهبروی(52.)کمپانیهایروسیومالیزینیزگشود

آمریکادراوائلپنداشتکهایرانفقطدررابرویاوگشودهاستلیکنکهبرایشمعلومشدکهایرانمنافعومصالحرافیمابینهمگیکشورهایخریدارنفتتقسیممیکندعدمرضایتخودرا

مقانونتازهایدربرابرایران1996اعالمنمودودرسالبهنام)داماتو(بهتصوتبرساندکهبهموجبآنهریککمپانینفت

(میلیوندالرازایرانمعاملهنماید40وگازیخارجیبیشتراز)آمریکاراهبازرگانیدرداخلآمریکاراازاوخواهدگرفت.

بعالوهازایننیزوقتیکهحکومتآلمانمتوجهایننکتهشدکهایراندرمدنظرداردآلمانراازمعامالتبزرگفاقدسهامکند،مسئلهترورشدندکترصادقشرفکندیسکرتیرحزبدموکراتایرانورفقایشانراکهبدستتروریستهایرژیمجمهوری

اسالمیایراندررستوران)میکنوس(بقتلرسانیدهبودنددوبارهزندهنماید،زیرادادگاهمیکنوسآلماناتهامواردهبهعمال

جمهوریاسالمیرامحرزومسلمدانستهبودودرحکمصادرهچند

شخصیطرازاولرژیمازجملهرفسنجانیوفالحیان...باارائهدالیلمستندوواضعآزطرفدادگاه،محکومبهارتکاباینجنایت

هولناکگردیدند.لذاداگاهبرخیازایادیجمهوریاسالمیرادرلیستتروریستهامنعکسنمودوپسازصدوراینحکمقانونیتمامدولاروپاباایرانقطعرابطنمودندوسفرایخودراازایرانفراخواندند،امامتأسفانهبازارنفتباردیگرکشورهایحریصغرب

راواداشتازاینجنایتهمچشمپوشیوآنراماستمالی(53.)نمایند،تامنافعآنهاباخطرروبرونشود

فرانسههمکهبخاطرجنگکویتازهرامتیازیدرموردنفتساقطشد،لذامسائلمنافعباآمریکادرمیانشانتبدیلبهبروزاختالف

کمپانی)توتول(فرانسویبا1997سال(9)گردیدودرپایانماههمکاریکمپانیگاز)پرومی(روسیوکمپانی)مالیزی(قراردادیبالغبردومیلیوندالربامعدنگازپارسیپائینایرانامضاکردند.

بارویکارآمدن"نجمالدیناربکان"رئیسحزبرفاهترکیه،آخوندهایرژیماسالمیایرانبابهپیشکشیدناتحاد

اسالمی،بنفعاوشروعبهتبلیغاتنمودندودرنتیجههردورژیمایرانوترکیهازهمنزدیکشدندویکپروژهمشترکبرایکشیدن

لولهگازازایرانبهترکیهوازآنجابهاروپابایکپیماندوازدهمیلیوندالریباهمامضاکردندلیکنباسقوطحکومتنجمالدین

اربکان،اینطرحدرعهدهتعویقماند.

تصمیم1998ازطرفدیگرحکومتایرانبرایاولینباردرسالگرفتدرمناطقکردستانایران)استانآذربایجانغربی(اقدامبهاکتشافنفتنمایدزیرادردرهوتپهوگریوههایمنطقهنقدهواشنویهمعادننفتمشهودگردیدهاستبعالوهازایندولتایرانکهبرایشمحرزشدکهکمپانیهاینفتیچشمطمعوآزمندیبه

نفتقزویندوختهاندکمپانینفتایرانراسفارشکردکهدرمرزایرانداخلدریاشروعبکارکند،ومنظورایرانازاینکارهم

اینبودتاخودرادرمعاملهبزرگنفتآندریاذیسهمقلمدادنماید.

))مالحظات:درآبادیگرگآبادواقعدرسهکیلومتریشهراشنویهکهزادگاهمترجماستوجودنفترویآبچشمهوچراهگاهکناررودخانهمعروفبهمزارع)اشتالب(دیدهمیشود،وآبچشمهآنجا

همدرمیانباغمابودرویآبچشمهنیزچربینفتبهوضوحدیدهمیشد،گویادردهکدههایاطرافهممردمپیبدانبردهبودندمیگفتنددرجنگاولجهانیکهروسیهبهایرانآمدهاینآبرا

آزمایشکردبودگفتهبودزیراینچراگاهمعادنبزرگنفتاست.مترجم((.

،اعالمکردکهنزدیکبهم1999-7-3تلفزیون)سحریایران(درتاریخپنجاهنفرازمتخصصیننفتوبازرگانیبریتانیاییجهتگفتگو

نیزبهرهBBCدرموردآیندهنفتواقتصادبهتهرانرفتندومنبعمالکانهنفتایرانبهبشرحزیرنشاندادهاست.

متنکاملچهارمينقطعنامهشورایامنيتو

ضميمههایآن13-06-2010

۱۹برابربا۲۰۱۰ژوئن۹شورایامنیتسازمانمللمتحدروزچهارشنبه)

(چهارمینقطعنامهتحریمایرانبهدلیلادامهفعالیتهایغنی۱۳۸۹خردادرأیمخالفو۲رأیموافق،۱۲سازیاورانیومراتصویبکرد.اینقطعنامهبایکرأیممتنعازتصویبشورایامنیتگذشت.

برزیلوترکیهرأیمخالفولبنانرأیممتنعدادند.

اندکزمانیپیشازرأیگیرینمانیدگانبرزیلوترکیهدالیلمخالفتخودباقطعنامهراتشریحکردند.

نمایندهبرزیلگفتتصویبقطعنامهپیامنادرستیبهایرانخواهدداد.هیالریکلینتونوزیرخارجهآمریکاقطعنامهسازمانمللراشدیدترینتحریمی

خواندکهآنکشورباآنروبروبودهاست.متنقطعنامهمربوطبهایران:

بایادآوریوتأییدمفادقطعنامههاییکهدرسالهایگذشتهبهتصویبشورایامنیترسیدهاست؛باتأییدتعهدشورانسبتبه

پیمانمنعگسترشسالحهایهستهای،ولزومرعایتمفادآنازسویهمهکشورهایعضو؛وبادرنظرگرفتنحقکشورهایعضوبهتحقیق،تولیدوکاربردانرژیهستهایصلحآمیز،وهمچنینبا

یادآوریقطعنامهشورایحکامآژانسبینالمللیانرژیاتمیدائربراینکهحلمسألههستهایایرانبهتالشهاییکهدرزمینهعدمگسترشسالحهایهستهایصورتمیگیردکمکخواهدکرد،و

نیزبوجودآمدنخاورمیانهعاریازسالحهستهایراتسهیلخواهدکرد؛وهمچنینباتذکرایننکتهکهاحداثتأسیساتغنیسازی

اورانیومدرقمناقضتعهداتدولتایراندرزمینهتعلیقفعالیتهایغنیسازیبودهاست؛وباتوجهبهاقدامدولتایران

درصد،بدونمطلعساختن۲۰درغنیسازیاورانیومدرسطحآژانس؛وباتأکیدبراهمیتتالشهایدیپلماتیکومذاکرهو

توافقنامهترکیه-برزیلوایراندراینراستا؛وباتأکیدبراینکههیچیکازمفاداینقطعنامهکشورهایعضوراملزمبهاقدامدر

۴۱خارجازچهارچوباینقطعنامهنمیکند،وباتوجهبهمادهفصلهفتممنشورسازمانمللمتحد،شورایامنیتسازمانملل

متحدمواردزیرراازتصویبگذراند:شوراتأییدمیکندکهجمهوریاسالمیایرانتاکنونازاجرایالزاماتا-

مصوبشورایحکامآژانسبینالمللیانرژیاتمیونیزمفادسهقطعنامهایبهتصویباینشورارسیدهکوتاهیوقصور۲۰۰۸و۲۰۰۶،۲۰۰۷کهدرسالهای

کردهاست؛شوراتأکیدمیکندکهایرانباید،بیدرنگ،اقداماتیراکهشورایحکام-۲

آژانسدرمصوباتپیشینخود،درراستایاعتمادسازیتصویبکردهانجامدهد،مسایلباقیماندهراحلوفصلکند،ونگرانیهاییراکهدرجامعهجهانی

بخاطراحداثتأسیساتهستهایدرقمپیشآمدهبرطرفسازد؛شوراتأکیدمیکندکهایرانبایدباآژانسبینالمللیدرتماممسائل-۳

باقیمانده،بهویژهآنچهبهابعادنظامیبرنامههستهایمربوطمیشود،همکاریکاملداشتهباشد،کهازجملهمیتوانتأمیندسترسیبدونتأخیر

نمايندگانآژانسبههمهتأسیسات،تجهیزات،اشخاص،واسنادمورددرخواستآژانسرانامبرد؛

شوراازمدیرکلآژانسبینالمللیدرخواستمیکندهمهمواردیراکه-۴مربوطبهاجرایموافقتنامهتضمیناتدرایراناستبهشورایامنیتگزارش

دهد؛

شورارأیدادکهجمهوریاسالمیایرانبدونتأخیر،بطورکاملوبدون-۵هیچگونهقیدوشرطی،موافقتنامهتضمینات،شاملترتیباتفرعیرا،بطور

کاملاجراکند؛وهمچنینازجمهوریاسالمیمیخواهدکهمفادپروتکلالحاقیامضاکردهاستبهتماموکمالاجراکند؛ونیز۲۰۰۳راکهدرهجدهمدسامبر

ازایرانمیخواهدبیدرنگپروتکلالحاقیرابهتصویبمجلسشورایاسالمیبرساند؛

موافقتنامهتضمینات،ایران۳۹و۲۴شوراهمچنینتأییدمیکندکه،طبقموادحقنداردبطوریکجانبهموافقتنامهتضمیناترااصالحکندیاتغییردهد،وتأکیدمیکندکههیچنوعسازوکاریدرموافقتنامهمذکوروجودنداردکهبراساس

آنایرانبتواندتمامیابخشیازترتیباتفرعیرابهحالتعلیقدرآورد؛شوراتأکیدمیکندکهایران،بایدهمهفعالیتهایمربوطبهعملآوردن-۶

اورانیوم،عملیاتمربوطبهآبسنگینوغنیسازیاورانیومراطبقتعهداتمندرجدرقطعنامههایپیشینبهحالتعلیقدرآورد؛ونبایداحداثتأسیساتجدیدغنیسازیاورانیومیاتأسیساتمربوطبهآبسنگینراآغازکند؛وباید

عملیاتمربوطبهتأسیساتیراکهدردستساختمانداردمتوقفسازد؛ایراننبایدهیچگونهمشارکتیدرفعالیتهایتجاریکشورهایدیگردرزمینه-۷

استخراجاورانیوم،یاتولید،واستفادهازموادهستهایدیگروفناوریمربوطآمدهاست،داشتهباشد؛INFCIRC-254/Rev.9/Part1بهآن،کهدرفهرست

شورارأیدادکههمهکشورهابایدازفروش،تأمینیاانتقالمستقیمیاغیر-۸مستقیمهرگونهتانکرزمی،خودروهایزرهی،موشک،یاسیستمهایموشکیبهایران،کهمشخصاتآنهادردفترثبتسالحهایمتعارفسازمانمللقید

شدهاست،ونیزتجهیزاتوابستهبهآنها،ازجملهقطعاتیدکییااقالمیکهکمیتهشورایامنیتمشخصکردهاست،جلوگیریکنند؛

ایراننبایددرهیچگونهفعالیتیکهبهتولیدوکاربردموشکهایبالستیکی-۹قادربهحملسالحهستهایباشندمربوطشودشرکتکند؛ودولتهابایداز

هیچتالشیبرایجلوگیریازانتقالفنآورییاکمکهایفنیمربوطبهاینفعالیتهابهایراندریغنورزند؛

شورارأیدادکههمهدولتهابایدتدابیرالزمرابکاربگیرندتاازورودیا-۱۰مصوبسال۱۷۳۷قطعنامهشمارهEوC،Dترانزیتافرادیکهدرپیوستهای

وسایرقطعنامههایشورا۱۸۰۳قطعنامه۲،وپیوستهایشمارهیکو۲۰۰۶

ازآنهانامبردهشدهاستجلوگیریشود،بهاستثنایمواردیکهورودیابهمنظوراجرایبندهایقطعنامههایشورایترانزیتایناشخاصمستقیما

امنیتباشد؛،۱۷۳۷قطعنامه۱۵و۱۲،۱۳،۱۴شورارأیدادکهتدابیرمندرجدربندهای-۱۱

شاملافرادومؤسساتیانمایندگانآنهانیزخواهدشدکهدرپیوستشمارهیکقطعنامهمندرجاست؛

۱۷۳۷قطعنامه۱۵و۱۲،۱۳،۱۴شورارأیدادکهتدابیرمندرجدربندهای-۱۲

شاملاعضایسپاهپاسدارانانقالباسالمی،ومؤسساتوابستهبهآن،کهدرآمدهاست،یانمایندگانوبرگزیدکانآنهانیزخواهدشد،وازهمه۲ضمیمه

دولتهامیخواهدمراقبتکنندتامعامالتیکهمربوطبهسپاهپاسدارانمیشودومیتواندبهفعالیتهایهستهایایرانیاتولیدسالحهستهایازسویآن

کشورکمککندانجامنگیرد؛ ۷و۳،۴،۵،۶شورارأیدادکهبهمنظوراجرایتدابیرمندرجدربندهای-۱۳

وINFCIRC/254/REV.9/PART1فهرستاقالم۱۷۳۷قطعنامهINFRCIRC/254/Rev.7/Part2جایگزینفهرستS/2006/814خواهدشد،ونیز

هرگونهاقالمدیگریراکهدولتذیربطتشخیصدهدامکانداردبهمنظورغنیسازیاورانیوم،تولیدآبسنگینیاسالحهستهایمورداستفادهقرارگیرد،

دربرخواهدگرفت؛شوراازهمهکشورهامیخواهدکه،مطابقبااختیاراتومقرراتملیو-۱۴

قوانینبینالمللی،ویژهقانوندریاوتوافقنامههایبینالمللیهواپیماییکشوری،تماممحمولههاییراکهبهایرانحملیاازآنجاخارجمیشود،در

سرزمینخود،ازجملهبنادروفرودگاههابازرسیکنند.بهویژهوقتیکشوری،اطالعاتیداردکهبراساسآن،باورمیرودآنمحموله،حاویموادیاست

،(2006)1737قطعنامه7و3،4کهفروش،انتقالیاصدورآنمطابقبندهایاین9و8یابندهای(2008)1803قطعنامه8،بند(2007)1747قطعنامه5بند

قطعنامهممنوعاست؛یادآورمیشودکهکشورها،براساسقوانینبینالمللی،بهویژهقانون-۱۵

دریاها،ممکناستبازرسیازکشتیدردریاهایآزادراباموافقتکشوریکهپرچمشبرکشتیموردنظروجودداردانجامدهند،و)شورا(ازهمهکشورهامیخواهددراجرایچنینبازرسیهاییهمکاریکنندبهویژهوقتیکشوری،

اطالعاتیداردکهبراساسآن،باورمیرودآنمحموله،حاویموادیاست)1737قطعنامه7و3،4کهعرضه،فروش،انتقالیاصدورآنمطابقبندهای

8یابندهای(2008)1803قطعنامه8،بند(2007)1747قطعنامه5،بند(2006اینقطعنامهممنوعاست؛9و)شورا(تصمیممیگیردبههمهکشورهااجازهدهدمحمولههاراضبطو-۱۶

معدومکنند)ازطریقامحا،تبدیل،ذخیرهیاارسالبهکشوریغیرازمبداو،3مقصد(؛محمولههاییکهعرضه،فروش،انتقالیاصدورآنمطابقبندهای

قطعنامه8بند(،2007)1747قطعنامه5،بند(2006)1737قطعنامه7و4اینقطعنامهممنوعاست؛9و8یابندهای(2008)1803

باالبازرسیانجام15و14دولتهاموظفند،هرزمانکهبراساسبندهای-۱۷روزکاریيکگزارشکتبیمقدماتیبهکميتهارسالدارند،5ميشود،ظرف

کهشاملزمينهونتيجهبازرسی،ميزانهمکاری،وانتقالاقالمیکهحملآنهامنعشدهخواهدشد،دولتهاهمچنينموظفندپسازگزارشمقدماتیدرمرحلهبعد،گزارشديگریازجزئياتبازرسی،ازجملهاقالمضبطويامنهدمشده،

تشريحوذکرجزئياتاقالممنتقلشده،وتوصيفمبداومقصدانتقالراچنانچهدرگزارشمقدماتیذکرنشدهبهکميتهارائهدهند.

تمامکشورهااتباعخود،یااستفادهازسرزمینآنهارا،ازارائهخدماتی-۱۸مانندتهیهسوختوياتدارکاتديگربهکشتیهایمتعلقبهایرانياتحت

قراردادباآنرا،ازجملهکشتیهایدربست،ممنوعهستند،درصورتيکهزمینههایمعقولیوجودداشتهاشدکهباورشودآنهاحاملمحمولههائیهستندکه

فروش،انتقال،ويا2006سال1727قطعنامه7،و3،4بموجببندصدورشانممنوعاعالمشدهاند.بهاستثنایفراهمآوردنخدماتیکهبرایمقاصدانساندوستانهالزمباشدیاتازمانیکهمحمولهبازرسی،ضبطیادر

صورتلزوممنهدمشود،وتاکیدمیکندکهمقصودازاینبندایننیستکهبرفعالیتهایاقتصادیقانونیاثربگذارد.

1737،وپانزدهقطعنامه12،13،14اقداماتمشخصشدهدربندهای-۱۹درموردموسساتمتعلقبهشرکتکشتيرانیجمهوریاسالمی2006سال

قطعنامه،بهفردويانهادهائیکهبه3ايران،وبراساسپيوستشمارهعناوينمختلفبهنمايندگی،ياتحتکنترل،هدايتومالکيتجمهوریاسالمی،

کهبنابهتشخيصشورایامنيتسازمانمللمتحدياکميتهنظارتبمنظور

،2007سال2006،1747سال1737گريزازتحريمويانقضقطعنامههای،ويااينقطعنامهبهآنکشورکمککردهاندنيز،اعمال2008سال1803

خواهدشد.ازکليهدولتهایعضوميخواهدهرنوعاطالعیدرموردفعاليتهاوحملکاال-۲۰

ازسویهواپيماهایباریوياخطوطکشتيرانیتجارتیمتعلق،وياتحتادارهوکنترلجمهوریاسالمیايران،ازجملهکشتیهاوهواپيماهایتجاریکهبا

تغييرناموثبتناممجددتالشميکنندازتحريمبگريزندويامفادقطعنامههایرانقضکنند،دراختيارکميتهقراردهندوازکميته1803،و1737،1747

بخواهندکهاطالعاتکسبشدهرابطورگستردهایدردسترسقراردهند.،1737،1747ازکليهدولتهاميخواهدعالوهبررعايتواجرایقطعنامههای-۲۱

،واينقطعنامهازهرگونهخدماتمالیمانندبيمه،تمديدبيمه،ارسال1803ويادريافتپول،اعتبار،دارائیازسویاشخاص،سازمانها،نهادها،موسسات

مالیوياشعباتآنهادرخارج،درصورتيکهاطالعاتکسبشدهازسویدولتهادالئلمستدلیارائهدهدکهاينخدمات،دارائیها،ومنابعميتواندبهگسترشفعاليتهایحساساتمی،وتوليدسالحهستهایجمهوریاسالمیايرانکمکخواهدکرد،جلوگيریکنند،دولتهاهمچنينموظفنداعتبارات،

دارائیها،ومنابعمالیموجوددرکشوروياآنهائيکهدرآيندهدرآنکشورويادرحوزهقضائیآنکشوردرارتباطبافعاليتها،وبرنامههایاتمیجمهوری

اسالمیايرانتشکيلخواهدشدمسدود،وبرطبققوانينوبانظارتگستردهوپيشرفتهایازچنيندادوستدهایمالیجلوگيریکنند.

تصمیممیگیردکهتمامیکشورهایازاتباعخود،افرادیکهتحت-۲۲حاکمیتقلمرویآنهاهستند،وشرکتهایثبتشدهدرخاکآنهایاتحت

حاکمیتآنهابخواهندتادرانجاممعامالتبازرگانیبااشخاص]حقوقی[ثبتشدهدرایرانیاتحتحاکمیتایران،ازجملهسپاهپاسدارانانقالباسالمی،

کشتیرانیجمهوریاسالمی/واشخاصحقیقیوحقوقیکهازطرفآنها/یابهدستورآنهااقداممیکنند،یامؤسساتمستقلیکهمالکیتیاادارهشانبههرنحوی–ازجملهبهصورتپنهانی-برعهدهءآنهاست،درصورتیکهبراساساطالعاتشانباوردارندکهچنینمعاملهایبهایرانکمکمیکندتافعالیت

هایحساسهستهای/یاسیستمهاینقلوانتقالسالحهایهستهایرا)مصوب1747(،2006)مصوبسال1737گسترشدهد،یاناقضقطعنامههای

(یاقطعنامهءفعلیاست،هوشیاریو2008)مصوبسال1803(،2007سالاحتیاطبهخرجدهند؛

کشورهارافرامیخواندتابااتخاذتدابیرمناسب،جلویگشایششعبه-۲۳هایاصلیوفرعییادفاترنمایندگیبانکهایایرانیرادرخاکخودبگیرند؛و

همچنینمانعازراهاندازیفعالیتهایاقتصادیمشترکبابانکهایایرانی،دریافتسودازمالکیتمشترکیاراهاندازیوحفظروابطدرارتباطبافعالیتبانکهادرقلمروحاکمیتخودشوند،ومانعازتدمینخدماتمالی ًتوسطاینموسساتشوند؛بهشرطآنکهبراساساطالعاتشانمنطقااعتقادداشتهباشندکهاینفعالیتهابهایرانکمکمیکندتافعالیتهایحساسهستهای،یاسیستمهاینقلوانتقالسالحهایهستهایاشرا

گسترشدهد؛کشورهارافرامیخواندتابااتخاذتدابیرشایسته،مانعازآنشوندکه-۲۴

مؤسساتمالیواقعدرخاکیاقلمروحاکمیتآنها،دفاترنمایندگییاشعبوابسته،ویاحسابهایبانکیدرایرانافتتاحکنند؛بهشرطآنکهبراساساطالعاتشانمنطقابهاینباوربرسندکهچنینفعالیتهاییبهایرانکمکمیکندتافعالیتهایحساسهستهای،یاسیستمهاینقلوانتقالسالحهای

هستهایاشراگسترشدهد؛ضمنابرازتأسفازبابتتخطیهایصورتگرفتهازمواردممنوعشده-۲۵

)1747(-کهاززمانتصویبقطعنامه2007)مصوب1747قطعنامهء5دربند(بهاینکمیتهگزارششدهاست،اقدامکشورهاییکهمواردنقضشده2007

رابهکمیتهگزارشدادهاند،تحسینمیکند؛بهکمیتهدستورمیدهدکهبهنحومؤثریبهنقضمواردذکرشدهدر-۲۶

وقطعنامهءکنونی(2008)1803(،2007)1747(،2006)1737قطعنامههایپاسخدهد،ویادآوریمیکندکهکمیتهمیتوانداشخاصومؤسساتیراکهدرتخطیازتحریمها،یانقضمقرراتاینقطعنامههابهاشخاصومؤسسات

ناقضآنهاکمککردهاند،معینکند؛(،2006)1737تصمیممیگیردکهکمیتهدراجرایکاملقطعنامههای-۲۷

وقطعنامهءکنونی-بهطرقمختلفوازجملهاز(2008)1803(،2007)1747طریقیکبرنامهءکاری-برتالشهایخودبیفزاید؛اینبرنامهکاریمشتمل

برارائهءطرحها،رسیدگیوتحقیق،دسترسی،گفتگو،کمکوهمکاریبایدظرفچهلوپنجروزازتصویباینقطعنامهتسلیمشورایامنیتگردد؛

،و1737قطعنامهء18تصمیممیگیردکهحکمکمیته،مندرجدربند-۲۸،درمورداقداماتیکهدر(2008)1803ازقطعنامهء14اصالحیهءمندرجدربند

اینقطعنامهدرموردآنهاتصمیمگیریشدهنیزقابلاجراست؛ازجملهباال؛17دریافتگزارشازکشورهاپیروبند

ازدبیرکلمیخواهدتابامشاورهباکمیته،گروهیمتشکلازحداکثر-۲۹یکسالًهشتکارشناس)"پانلکارشناسان"(،تشکیلدهدتادرمدتی-کهبدوا

درنظرگرفتهشده-تحتریاستکمیته،وظایفزیرراانجامدهد:)آ(کمکبهوبند(2006)1737قطعنامهء18کمیتهدراجرایحکمخودبهنحویکهدربند

اینقطعنامهمشخصشدهاست؛)ب(اطالعاتمربوطبهاجرایاقدامات28)مصوبسال1747(،2006)مصوبسال1737مصوبدرقطعنامههای

(وقطعنامهءکنونیرا-بهویژهدرموارد2008)مصوبسال1803(،2007تخطیازاینمصوبات-ازکشورها،نهادهایذیربطدرسازمانمللِخاص

متحدودیگرطرفینعالقهمندبههمکاری،گردآوری،بررسی،وتجزیهوتحلیلکند؛)پ(درزمینهءاقداماتشورا،کمیتهیاکشورتوصیههاییارائهکند،وممکناستترتیباتیبرایاجرایبهتراقداماتمرتبطدرنظربگیرد؛و)ت(

روزازانتصاباعضایپانلکارشناسان،گزارشموقت90حداکثرظرفاقداماتشرابهشوراارائهکند.گزارشنهاییبایستیهمراهبایافتههاو

توصیهها،حداکثرسیروزقبلازپایاندورهءکارپانل،بهشوراارائهشود؛همهدولتها،سازمانهایذیربطسازمانمللمتحدودیگرگروههای-۳۰

مرتبطرابههمکاریکاملبااینکمیتهوگروهکارشناساندرزمینهارائهو1737،1747،1083اطالعاتواعمالتحریمهایمندرجدرقطعنامههایقطعنامهجدیدبویژهدرصورتتخلففرامیخواند؛

روزدربارهاقداماتموثریکهدر60ازهمهدولتهاخواستهشدهدرظرف-۳۱،7،8،9،10،11،12،13،14،15جهتاعمالتحریمهاییادشدهدرجملههای

بهکمیتهگزارشبدهند؛24و16،17،18،19،21،22،23بهتقویتتالشهادرراستایادامهگفتگوهاورایزنی5+1برتمایلگروه-۳۲

تاکیدمیکندازجملهادامهگفتگوهایبدونپیششرطباایرانبرسربرنامههستهایآنکشور؛

نمایندهارشداتحادیهاروپادرحوزهروابطخارجیوسیاستگذاریامنیتیرا-۳۳بهادامهارتباطباایرانبهمنظورپشتیبانیازتالشهایدیپلماتیکوسیاسی

برایایجادفضایالزمجهت5+1براییافتنراهحلینظیرپیشنهادهایگروهادامهگفتگوهابرسربرنامههستهایایرانتشویقمیکندوایرانرابهنشان

دادنواکنشمثبتبهچنینپیشنهادهاییتشویقمیکند؛دایر2009اکتبر21ازپیشنهادمدیرکلآژانسبینالمللیانرژیاتمیدر-۳۴

برتهیهپیشنویستوافقنامهایمیانآژانس،ودولتهایفرانسه،روسیهوایرانبرایکمکبهتامینسوختهستهایرآکتورتحقیقاتیتهرانقدردانیمی

کند،نسبتبهپاسخغیرسازندهایرانبهاینپیشنهادابرازتاسفمیکندوآژانسبینالمللیانرژیاتمیرابهادامهارائهچنیناقداماتیدرراستای

اعتمادسازیمنطبقباقطعنامههایشورایامنیتسازمانمللمتحدتشویقمیکند؛

تاکیدمیکندکهمهماستتمامکشورها،ازجملهایران،اقداماتالزمرا-۳۵بعملآورندتامسلمشودکههیچادعایینزددولتایران،یاهرشخصونهادی

مصوبهسال1737درایران،یااشخاصونهادهاییکهمطابقباقطعنامه،وقطعنامههایمربوطتعیینشدند،یاهرشخصیکهازطریقیابنفع2006

چنینفردیانهادیادعاییرادرارتباطباهرقراردادیامعامالتدیگر،درجاییمصوبهسال1737کهازانجامآنبدلیلاقداماتمندرجدرقطعنامههای

واینقطعنامهجلوگیریشد،2008مصوبه1803؛2007مصوبه1747؛2006باقینماند؛

ازمدیرکلآژانسبینالمللیانرژیاتمیدرخواستمیکندازچگونگی-۳۶1737عملکردایراننسبتبهتعلیقکاملهمهفعالیتهاییکهدرقطعنامه،1737درجشدهونیزپایبندیایرانبههمهمواردقیدشدهدرقطعنامههای

روزتهیهکندودراختیار90وقطعنامهجدیدگزارشیدرظرف1747،1083شورایحکامآژانسوشورایامنیتسازمانمللمتحدقراربدهد؛

بهآناشاره36بطورقطععملکردایرانرادرغالبگزارشیکهدربند-۳۷شدموردبازنگریقرارخواهددادوالف(اگرایرانهمهفعالیتهایمربوطبه

غنیسازیوبازآماییازجملهتحقیقوتوسعهدراینحوزههارازیرنظرآژانسبینالمللیانرژیاتمیبهحالتعلیقدرآورد،اعمالتحریمهانیزاز

رویحسننیتوبهمنظورایجادفضایرایزنیودستیابیزودرسبهیکنتیجه

قابلقبولبرایطرفینبهحالتعلیقدرخواهدآمد.ب(اگرشورایحکامآژانسبینالمللیانرژیاتمیتاییدکندکهایرانبهتعهداتشدرغالبقطعنامه

هایشورایامنیتودرخواستهایآژانسبطورکاملپایبندینشانداده،،بندهای1737قطعنامه12و3،4،5،6،7اعمالتحریمهایمندرجدربندهای

و1803قطعنامه11و3،5،7،8،9،10،بندهای1747قطعنامه7و2،4،524و7،8،9،10،11،12،13،14،15،16،17،18،19،21،22،23بندهای

قطعنامهجدیدنیزمتوقفخواهدشد.پ(اگرگزارشنشاندهدایرانوقطعنامهجدیدرااجابتنکردهاست،برپایه1737،1747،1803قطعنامههای

منشورسازمانمللمتحدبمنظورمتقاعدساختنایرانبه7فصل41مادهپایبندیبهقطعنامههاودرخواستهایآژانساقدامهایمتناسببیشتری

اعمالخواهدشدوبهتصمیمهایبیشتریاتخاذخواهدشد؛حقتصمیمگیریدربارهموضوعبرایشورایامنیتمحفوظباقیمی-۳۸

ماند.لیستشخصیتهایحقیقیوحقوقی)افرادونهادها(یدرگیردرفعالیت 

هایهستهاییاتولیدموشکهایبالستیکیادوربرد.نهادها

گروهصنعتیامین:ایننهاددرپیتولیددستگاهکنترلدماباقابلیتکاربرد(1درتحقیقاتهستهایومراکزتولیدوعملیاتاینپژوهشهااست.اینگروهوابستهبهسازمانصنایعدفاعجمهوریاسالمیایراناستکهدر

نیزمورد2006شورایامنیتسازمانمللمتحددرسال1737قطعنامهاشارهوتأکیدقرارگرفتهبود.

مجتمعصنعتیامین–549-91735آدرس:صندوقپستی مشهد–ایران شهرکسیدی-جادهخلج-کوچهسیدی-مجتمعکاوه 

A.K.Aگروهصنعتیامینپشتیبانیجنگافزارهاوِگروهصنعتیآرمامنت:تولیدکنندهوارائهخدمات(2 

سالحهایسبکشاملتفنگهایباکالیبرمتوسطوبزرگ.اینگروهغالبتکنولوژیهاوخدماتمربوطهراازطریقگروهصنعتیحدیدارائهوعرضه

میکند.

19585/777آدرس:صندوقپستی تهران-ایران جادهمخصوصکرج-10کیلومتر خیابانسپاهاسالم-کوچهپاسداران موسسهآموزشيوتحقيقاتيصنايعدفاعي:اینمرکزتحتنظروزارت(3 

دفاعوپشتیبانینیروهایمسلحجمهوریاسالمیادارهمیشود.اینوزارتخانهبرکلیهفعالیتهایتحقیقوتوسعه،تولید،تهیهونگهداریوصادراتصنایع

نظامیایراننظارتعالیهدارد.19585/777آدرس:صندوقپستی تهران-ایران خیابانپاسداران شرکتبینالمللیدوستان:اینشرکتمسئولتأمینتدارکات،تجهیزاتو(4 

خدماتمرتبطبابرنامهموشکهایبالستیکیادوربرداست.صنایعفراسخت:اینگروهصنعتیتوسطسازمانصنایعهواییایراناداره(5 

وکنترلمیشود.سازمانصنایعهواییایراننیزبهنوبهخودزیرنظروزارتدفاعوپشتیبانینیروهایمسلحجمهوریاسالمیفعالیتمیکند.

311-83145آدرس:صندوقپستیصندوقپستی ایران-اصفهان اتوباناصفهان-تهران28شاهینشهر-کیلومتر ینبانکتوسطاP.L.C.FIRSTEASTEXPORTBANKبانکصادراتشرق(6 

7بانکملتایراندرمالزیپایهگذاریوتوسعهدادهشدهاستودرطیسالگذشتهصدهاميلیوندالرعملیاتبانکیمربوطبهفعالیتهایهستهای

وموشکهایدوربردایرانراانجامدادهاست.آدرس:مالزی-پارکصنعتیالبوآن البوانخیابانمردکا)استقالل(87000WP-ساختمانمرکزیB1-10شماره IL06889شمارهثبتبازرگانی: شرکتابزاربرشیکاوه:اینشرکتتوسطسازمانصنایعدفاعادارهو(7 

کنترلمیشود.آدرس:مشهد–ایران 

جادهخلج-شهرکسیدی-انتهایکوچه4کیلومتر549-91735صندوقپستی:91638سیدیشماره

صنایعشهیدبابایی:اینمجموعهصنعتیتحتنظرگروهصنعتیشهیداحمد(8 کاظمی)سازمانصنایعدفاعهواییموشکیسابقوابستهبهسازمانهوا-

فضایوزارتدفاعجمهوریاسالمی(.سازمانهوا-فضایوزارتدفاعجمهوریاسالمیادارهکنندهگروهصنعتیشهیدهمتوگروهصنعتیشهید

نیزمورداشارهو2006سال1737باکریاستکهاینهردودرقطعنامهیتأکیدقرارگرفتهبود

7616535آدرس:تهران-ایرانصندوقپستی- 16548تهران بزرگراهامامعلی،پارچین دانشگاهصنعتیمالکاشتر:ایندانشگاهتحتنظرموسسهآموزشيو(9 

تحقيقاتيصنايعدفاعيدروزارتدفاعوپشتیبانینیروهایمسلحجمهوریاسالمیاستوشاملگروهتحقیقاتیفیزیکاستکهپیشازآنتحتنظرمرکزتحقیقاتفیزیکادارهمیشد.مقاماتجمهوریاسالمی،تابهحالبهناظرینسازمانبینالمللیانرژیاتمیاجازهمصاحبهباکارکنانیابررسیمدارکایندانشگاهرا،بهمنظورروشنشدننکاتمبهمبرنامهاتمیایران

ندادهاست.آدرس:تهران-ایران تهران،تقاطعبزرگراهامامعلیوشهیدبابایی وزارتدفاعوپشتیبانیصادراتنیروهایمسلح:اینسازمانمسئولیتو(10 

اختیاربازاریابیوفروشتجهیزاتنظامیتولیدشدهیایرانرابهمشتریانخوددرسراسرجهاندارد.هرگونهفروشوصادراتفنآورینظامیایرانبه

شورایامنیتسازمانمللمتحدممنوعاعالم2007سال1747موجبقطعنامهشدهاست.

آدرس:تهران-ایران 189-16315صندوقپستی غربخیاباندبستان-منطقهعباسآباد ماشینآالتسازیمیزان:ایننهادصنعتیتوسطگروهصنعتیشهید(11 

همتادارهوکنترلمیشود.

آدرس:تهران-ایران 16595-365صندوقپستی A.K.A.:3MGگروهصنعتیامین IR-40شرکتراهکارصنایعنوین:طراحوسازندهقطعاتوسازههای(12 

راکتورهایآبسنگیندراراکاست.آدرس:اراک-ایران شرکتراهکار،صنایعراهکار،راهکارصنایعنوین. 

مرکزپژوهشهایهستهایبرایتحقیقاتکشاورزیوپزشکی:مرکز(13تحقیقاتکشاورزیوپزشکیهستهاییکیازمراکزبزرگتحقیقاتیوابسته

شورای2006سال1737بهسازمانانرژیاتمیایراناستکهدرقطعنامهامنیتسازمانمللمتحدمورداشارهوتأکیدقرارگرفتهاست.اینمرکزدرکرجواقعاستودرآنفعالیتهایمرتبطباغنیسازیاورانیومانجاممی

شودآدرس:کرج-ایران 4395-31585صندوقپستی 

A.K.Aمرکزتحقیقاتکشاورزیوپزشکیهستهای،مرکزتحقیقات:کشاورزیوپزشکیکرج

گروهخدماتصنعتیپژمان:ایننهادتوسطگروهصنعتیشهیدباکری(14 ادارهوکنترلمیشود.

آدرس:تهران-ایران 195-16785صندوقپستی شرکتسبالن:سبالنیکشرکتاسمیاستکهبهمنظورایجادپوشش(15 

)امنیتی(برایفعالیتهایگروهصنعتیشهیدباکریتاسیسشدهاست.آدرس:تـهران-ایران-جادهدماوند 

شرکتصنعتیقطعاتآلومینیومیسهند:سهندیکشرکتاسمیاست(16کهبهمنظورایجادپوشش)امنیتی(برایفعالیتهایگروهصنعتیشهیدهمت

تاسیسشدهاست.آدرس:تـهران-ایران-جادهدماوند صنایعشهیدخرازی:ایننهادتوسطگروهصنعتیشهیدباکریادارهو(17 

کنترلمیشود.

آدرس:تهران-ایرانصنایعشهیدستاری:ایننهادتوسطگروهصنعتیشهیدباکریادارهو(18 

کنترلمیشود.آدرس:جنوبشرقتهران-ایران 

A.K.Aگروهتجهیزاتصنعتیشهیدستاریصنایعشهیدصیادشیرازی:ایننهادتوسطسازمانصنایعدفاعجمهوری(19

اسالمیایرانتملک،ادارهیاکنترلمیشود.گروهصنایعویژه:ازگروههایزیرمجموعهسازمانصنایعدفاعاست.(20

آدرس:تهران-ایران 19585/777خیابانپاسداران-صندوقپستی تیزپارس:یکشرکتاسمیاستکهبهمنظورایجادپوششفعالیت(21 

هایگروهصنعتیشهیدهمتتاسیسشدهاست.اینشرکتدرفاصلهوبامسئولیتگروهصنعتیشهیدباکریتالش2007ماههایآوریلوژوئیهسال

محورهلیزریراتولیدکندتابدانوسیله5کردتاماشینبرشوجوشکاریایرانرادربرنامهساختوتولیدموشکیخودیاریکند.

آدرس:تـهران-ایران-جادهدماوند شرکتذوبفلزاتیزد:ایننهادازواحدهایزیرمجموعهسازمانصنایع(22 

دفاعجمهوریاسالمیایراناست.آدرس:تهران-ایران خیابانپاسداران-جنبمخابرات678-89195صندوقپستی جادهتفت5یزد-ایران-کیلومتر 

A.K.Aصنایعمهماتسازیوذوبفلزاتیزدشخصیتهایحقیقی)افراد(

جوادرهیقی:سرپرستسازمانانرژیاتمی-مرکزفنآوریهستهایاصفهان

لیستشخصیتهایحقوقیوحقیقیمرتبطبابرنامههستهایایرانکهدر تملک،ادارهیاکنترلسپاهپاسدارانانقالباسالمیهستند.

مؤسسهفاطر:زیرمجموعهقرارگاهخاتماالنبیاء.فاطربامسئولیتخاتم(1االنبیاطرفمعاملهتأمینکنندگانخارجیتجهیزاتموردنیازبرنامهاتمیایران

بودهاست.

قرارگاهسازندگیقائم:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتم(2االنبیاست.

قرارگاهسازندگیکربال)قربکربال(:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترل(3قرارگاهخاتماالنبیاست.

قربنوح:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتماالنبیاست.(4شرکتحرأ:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقربنوحاست.(5شرکتمهندسیمشاورایمنسازان:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترل(6

قرارگاهخاتماالنبیاست.سرپرستیقرارگاهسازندگیخاتماالنبیاء:اینسازمانیکیازشرکتهای(7

وابستهبهسپاهپاسدارانانقالباسالمیاستکهمستقیمأدرفعالیتهایمربوطبهراهاندازیپروژههایعظیمسازههایعمرانی،نظامیواقتصادیمداخلهومشارکتدارد.اینسازمانمسئولیتهایبسیاریرانیزدرپروژههایبخشدفاعغیرنظامیدرسیطرهخوددارد.شرکتهایزیرمجموعهو

اقماریخاتماالنبیاءبهطورخاصدرساختوراهاندازیسایتغنیسازیاورانیومدرفردودرنزدیکیقمدخیلبودهاند.

مکین:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتماالنبیاست.(8عمرانساحل:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقربنوحاست.(9

شرکتنفتاورینتالکیش:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاه(10خاتماالنبیاست

راهساحل:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتماالنبیاست.(11مؤسسهمهندسیرهاب:اینسازمانزیرمجموعهخاتماالنبیاءودرعین(12

حالدرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتماالنبیاست.مهندسینمشاورساحل:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقربنوح(13

است.سپانیر:اینسازماندرتملک،ادارهیاکنترلقرارگاهخاتماالنبیاست.(14شرکتمهندسیسپاصد:شرکتمهندسیسپاصددرتملک،ادارهیاکنترل(15

قرارگاهخاتماالنبیاست.نهادهایدرتملک،ادارهیاکنترلخطوطکشتیرانیناوگانجمهوریاسالمی 

ایرانشرکتکشتیرانیایرانوهند(1

آدرس:تهران-خیابانولیعصر-روبرویپارکملت-خیابانصداقت-کوچه 18مهرداد-پالک

IRISLBENELUXNVشرکتکشتیرانیجمهوریاسالمی(2 آدرس:بلژیک  NOORDERLAAN139,B-2030,ANTWERP,BELGIUM;V.A.T.NUMBER:

BE480224531شرکتکشتیرانیجنوب:(3 -پالک4آدرس:تهران-خیابانقائممقامفراهانی-خیابانشهیدقندی-کوچه 2-طبقهسوم-واحد7

ThefollowinginformationcomesfromthePressandInformationOfficeonIran.May1976.p.3.

YearBarrelsperday

PriceinUSDollars

1955329,20090,2001956538,800150,9001957721,700212,8001958825,800274,2001959927,300262,40019601,052,900285,00019611,178,300391,20019621,134,200343,20019631,465,800380,00019641,691,000482,20019651,885,400514,10019662,113,300608,20019672,596,600751,60019682,847,600853,40019693,374,900992,80019703,828,6001,109,30019714,539,6001,851,00019725,024,1002,396,00019735,861,1004,399,20019746,021,70021,443,20019755,300,00020,000,000

EIUestimated)OPEC,AnnualStatisticalBulletin.TheEconomistIntelligenceunit92-93.WithregardtotheincomefromIranianoilovera

15-yearperiod.

YearIncomeinUSDollars

YearIncomeinUSDollars

197622,923,000,000197723,599,000,000197821,684,000,000197919,186,000,000198013,286,000,000198112,053,000,000198219,223,000,000198319,225,000,000198412,255,000,000198513,115,000,00019867,183,000,000198710,515,000,00019888,170,000,000198912,500,000,000199017,300,000,000199117,500,000,000

خلیجکرد

Duringtheyears:550to330B.CcoincidingwithsovereigntyofthefirstPersianEmpireonthe

MiddleEastarea.تمامعقایدودستوریآینیوسیاسیواجتماعیآنملترامحق

خواهددانستکهقبلازدیگراندراینسرزمینبودهاستومالکیتاینخاکبرایاینسرزمینبرمیگردد.

))درکتابکردستانوکردنوشتهزندهیادشهیددکترقاسملو،ترجمهزندهیادطعتیقی(دربارهکردهاچنینمیگوید:تاریخروشن

نمودهاستکهکردهاازنسلعشایرزاگرس)گوتی،لولوبیوغیره(میباشندکهدرروزگارانقدیمدرکوههایزاگرسساکن

ازمیالدبودهاندوباعشایرهندواروپاییکهدرهزارهیدومقبلمیسیحبهاینسرزمینکوچیدهانداختالطپیداکردهاند.اسناد

تاریخیدورهیآکادروشنمیسازدکهعشایرلولوبیوگوتیدردوهزارسالقبلازمیالدباآکادیانپیوندورابطهبرقرارکردهاندو

حتیصدنفرازعشایرفوقالذکردردولتآکادفرمانروایی((2کردهاند.مترجم.

))مالحظات:دربارهریشهیکلمهی"کرد"نیزاختالفنظروجوددارد.بعضیآنرابهکلمهی"کردخوی"نسبتمیدهندکهگزنفونبهآن

اشارهنمودهاست.عدهاینیزآنرابهکورتیهامربوطمیدانندکه

400دراطرافدریاچهارمیهزندگیمیکردهاند.گزنفوندرسالقبلازمیالددرکتابمشهورخودبنامآناباس)بازگشت(دربارهایقهرمانیکردخوئیهاصحبتکردهوبهتفصیلداستانجنگهایرا

هزارسرباز10روایتمیکندکهدرموقعبازگشتبهسرکردگییونانیازایرانبهیونانباآنهاداشتهاست.مترجم((

رفرنسنفتایران

1-HandbooktotheModernWorld2-OilincomeandFinancialPoliciesinIranFinanceand

Development13,1976,P12.TheCambridgehistoryofIran,volum7,P640.

3-Iranacountrystudy,1978,P286.4-Iranacountrystudy,1978,P286.5-RamblingRecollection,forhisserviceinIransee

Greeves,PP120-69.6-RamblingRecollection,forhisserviceinIransee

Greeves,PP120-69.7-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P640.8-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P641.

TheHistoryoftheBritishpetroleumCompany,P67.9-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P74.

10-TheHistoryoftheBritishpetroleumCompany,P126.11-TheHistoryoftheBritishpetroleumCompany,P67.12-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P641.13-Iranacountrystudy,1978,P287.

TheCambridgehistoryofIran,volum7,P642.

،دراساتفىتأريخااإليران,دكتوركمالمظهر،)ص144)-14

(144دراساتفىتأريخااإليران,دكتوركمالمظهر،)ص-15

16-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P643.

HandBookstotheModernWorld,TheMiddleEast,P46517-45بنجاب،،صفتاح

18-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P652.19-InternationalCortofJustice,p4320-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P648.21-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P651.22-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P652.23-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P65224-TheCambridgehistoryofIran,volum7,p653رقاسملو،ُدكيو،ناوىثازادتداْئلساطظةبايلةضت-25

بةشىجليننهةمولتةماتْست26-27-TheCambridgehistoryofIran,volum7,p653.28-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P653.29-TheEconomistIntelligenceUnit,1992,1993,

30-PressandInformationOffice,profileonIran,May1976,P3BBC-1989

31(–BBC-1989)پهنۆرامایهکی1989تهفزوێنبیبیسیلهساڵیلهسهرکودهتایمسهدقبڵاوکردهوه

32-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P652.33-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P661.34-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P663.35-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P66336-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P66439-Iranacountrystudy,1978,P291.40-Iranacountrystudy,1978,P29141-Iranacountrystudy,1978,P290.42-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P665.

76الشاهوأنا،أسدعلم،ص-4344-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P652.45-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P684.46-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P6685.47-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P673.48-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P673.49-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P674.50-TheCambridgehistoryofIran,volum7,P671.

Iranacountrystudy,1978,P283.

(236لمشكلةالكرديةفىالشرقاألوسط،ص)-51

أمريكاتغزوالخليج،دراساتالكونجرساألمريكي،ص-52131–141.

1991-4-8جريدةالحياة:-5330-9-199712-4-199710-9-

19948-10-19976-10-19971-10-

199712-7–19983-11-199724-10-

1997

غربکردستانکهبهکردستانسوریهنامبردهمیشودوچاههاینفتیآن

چوندرکتابهایانگلیسیوعربیخودمشروحادرموردنفتغربیکردستانمطالبنوشتهامودیگرالزمنمیدانمدراینکتاب

تکرارنمایمتنهابهخالصهایازآناشارهمیشود:آنقسمتازغربیکردستانبهقسمتیازخاکمقبولوپربرکتکشاورزیودامداریمعروفبودهودراینزمانهمچوندریاچهنفتخودرادرنقشهنشاندادهاست.درقدیماالیامبهویژهدر

زمانظهوراسالمرودفراتمرزیبوددرغربیکردستاندرمیانعربوکرد،دلیلهمایناستکهاعرابدرموقعگسترشدادن

مرزهایاسالمی،ازطریقموصلوسنجارومناطقجزیرهوعلیایرودفراترابهبهانهگستریشاسالماشغالنمودند،وسپسبهنام

صیانتوحفاظتآئینیاسالم،دراینمناطقماندگارشدند.

درزمانعثمانیهاکشورسوریهنیزچونکشورهایدیگریعربیدریداقتداروفرمانرواییعثمانیهابود،جنگوجدالکردهابا

عثمانیهابهمصالحومنافعاعرابمانگارتمامشد،زیراعثمانیهاکردهارابهمناطقدیگرانتقالمیدادندواعرابرابجایآنها

اسکانمیدادندتادموگرافیراتغیردهندباشروعجنگاولجهانیاوضاعواحوالسیاسیوجغرافیاییمنطقهدچارتغییروتحوالت

گردیدوباردیگراعراباینمنطقهازطریق"شریفحسینمکه"زماماموررادردستگرفتند.

قبلازتوسعهجنگاولجهانیدرخاورمیانه،انگلیسوفرانسهدوافسرخودشانرابهاسامی)سایکسوپیکو(کهپیمانسایکسپیکوبدانمعروفگردیدوبموجبآنغربیسفالوعلیایکردستانبه

فرانسهدادهشدهبود،درحقیقتسهچهارمکردستانامروزبهفرانسویهاتعلقگرفتهبود.

فیصلفرزندشریفحسینمکهازپیمان"سایکسپیکو"بیاطالعبوداماطبقپیماننامههایکهپدرشبابریتانیامنعقدکردهبودتمامجزایرعربیوسوریاوعراقواردنوفلسطینمیبایستبهاینخانداندادهشود،لیکنکردستانجزئیآنهانبود،همینپیمانفیصل

شریفحوسینراترغیبوآزمندکردتاباقوایمجهزبرایپسگرفتنسرزمیناعرابازچنگالعثمانیانطالیهدارلشکربریتانیا

شهردمشقرامسخرنمودواکثر1918–9بشود،درپایانماهسرزمینیاعرابراازدستعثمانیهابیرونآوردوخودرابهپادشاهاعرابآمادهکردلیکنقسمتیباالیسوریهکهعبارت

ازمناطقکردنشینبوددردستقوایعثمانیباقیماند.

پسازمسخرکردنلبنانوسوریهامروزازناحیهقوایاسترالیاوبریتانیاوفیصلشریفحسین،لشکرفرانسهازطریقلبنانواردسوریهشدوقوایبریتانیاواسترالیاتدریجاازسوریهخارجشدند.

فرانسویهابهپادشاهیفیصلخۆشحالنبودندودرنظرداشتندیکیازدوستانخودرابهحکمرانمنصوبکنندلذااختالفمیانفیصلوفرانسویهابروزکرد،فیصلباحمایتاعرابپادشاهی

خودرابرکشورهایعراقوسوریهواردنوفلسطیناعالمکرد،ایناقدامیکجانبهازطرففیصلفرانسهراسختمتعجبو

رنجیدهخاطرکردوزدوخورددرمیانایشانآغازشد،قوایم25/7/1920فرانسهدرجنگموفقیترابدستآوردودرتاریخ

فیصلرادستگیروازسوریهبهپاریستبعیدنمودند.

1920بموجبپیمانیکهدرمیانآتاترکوفرانسهدرماههفتمسالمنعقدگردیدترکیهقوایخودراازمناطقکردنشینعلیایسوریه

بهعقبکشیدوآنقسمتازسرزمینکردستانتمامابهخاکسوریهملحقگردید،درآنزمانعکسالعملفرانسهنسبتبه

کردهابسیارعالیبود،حتیاجازهانتشارجرایدونوشتنکتابوآزادیکاملدادهبودلیکنوقتیکهاقتداروحکمرانیبدستاعرابافتادتعصبکورکورانهخودرادرموردنژادیبهحدوفورگسترشدادندونیزبرایتغییرچهرهدموگرافیکردستاناقدامبهنقلو

انتقاالتکردهاازکردستانوبردنشانبطوراجباریبهنقاطدیگرنمودندواعرابرابجایآنهادرکردستاناسکاندادند.

تاجنگدومجهانیفرانسهزیرحکموفرمانفرانسهبود،بریتانیادرآنموقعبادوزوکلکاستانموصلراازدستفرانسهبیرون

آوردبهمانشیوهاوراازسوریهبیرونکردوحکومتمستقلعربرادرآنجامستقرکرد.

پسازبیرونرفتنفرانسهازسوریه،سوریهنیزهمچونعراقوایرانبهمیدانتاختوتازوجنگدوزوکلکدرمیانآمریکاواسرائیلوفرانسهوروسیهتبدیلشدوهرکداممیخواستند

دوستانخودراسرکارآورند،آمریکاپشتیبانیازیکسرلشکرعشایر"بهرازی"کردبهناوی)زعیمحسنی(میکردودر

موفقشداوراسرکاربیاوردوسکانکشتیسوریهرا1949سالدرایندریاییطوفانیبرههپرمخاطرهبدستاوبسپارد.

چنانکهدرفصلسومکتاب"کردستانوکشمکشمنافع"ازآنسخنراندهام،زعیمحوسینیبسیارکوشیدتابلکهاینقسمت

ازسرزمینکردستانراازسوریهجداکنداما)عقیدسامیحهناوی(کهیکیافسرانعرببوددستبهکودتازدونگذاشت

"سرلشكرحسنی"بهآرزویخوددستیابد،باوجوداینکهیکیازکردهای"ایلبهرازی")عقیدسامی(راکشت،لیکنبعدازکشتهشدن"عقیدمحمدسامی"سرلشکرادیبشیشکل"قدرترابدست

برمرکبقدرتسواربود.اینسرلشکربهانتقام1954گرفتوتاخون"عقیدسامی"نصفازکردستانراویرانکردو"ایلبرازی"

رابکلیمتالشیومضمحلنمود.باکودتایجمالعبدالناصر،اتحادمصروعراقوسوریهبیشتراعراب

سوریهرانیروبخشیدوآنهاروزبهروزبیشترکردهارابهتحلیلمیبردندوسرزمینشانرااشغالمیکردند.

))مالحظات:زندهیادشهیددکترعبداالرحمانقاسملودرکتابکردستانوکرد،ترجمهزندهیادطعتیقی،درموردکردهایسوریه

چنینمیگوید:بدنبالجنگاولجهانی،سوریهکهجزئیازامپراتوریعثمانیبودتحتقیمویتفرانسهقرارگرفت.اگرچهتا

هم1925مدتزیادیحتیبعدازحلمسألهیموصلدرسالاختالفاتبینترکیهوفرانسهالینحلماند.همانگونهکهقبالگفتیمفرانسهکاررابدانجارساندهبودکهدرمبارزهعلیهترکیهبهحزبخویبونکمکمیکردومیخواستازنهضتملیکرددرآنساماندرجهتهدفهایخودبهرهبردارینماید.درواقعبعدازشکست

،سوریهبصورتپناهگاهیبرای1920جنبششیخسعیددرسالکردهاییدرآمدهبودکهازترکیهمتواریمیشدندونزدبرادرانکردخوددرسوریهمأوامیگزیدند.امااختالفترکیهوسوریهبرسرپول

قراردادی1929ومرزهاسرانجامحلوفصلشدودرسالدرآنکاراتنظیمشدکهبموخبآنترکیهقسمتیازمنطقهی

کردنشینرابهسوریهواگذارکرد.مترجم((.

برخیازمنابعمیگویند:آمریکابرایجلوگیریازحمایتاسالمهایتندروازتشکیلدادنحزبناسیونالیستیعربیبنام"حزببعث"

از)مشلافلقلبنانی(پشتیبانیکرد،اینحزبسریعوشتابندهاقتدارسوریهوعراق1963توسعهیافتوگسترشنمودودرسال

راقبضهنمودومثلگرکهاربهکردستانآمدودرتماممحلهایکهکردنشینبودنددستبهنقلوانتقاالتزدوکردهارانقلواعرابرابهجایآناندرکردستاناسکانداد،تاچهرهدموگرافی

کردستانبکلیتغییرکند.

)شکریکویتلی(عرببهرأیمردمسرکارآمد،اویک1955درسالناسیونالیستیعرببود،درزماناوبعثیهاتوسعهیافتند،در

مصالحالدینالبتری،یکیازسرانحزببعثپروژه12/1/1958نفرازمقامهایبلندپایهارتش14)اتحادعربی(تهیهکردبااتفاق

برایارائهپروژهیادشدهبهمصررفتند،جمالعبدالناصرآنپروژهمهردوسرانمصروسوریهپیمان1/2/1958راتائیدکردودرتاریخ

اتحادعربیراامضاءکردند،پیماننامهمتحدشدناعراب،برایکردهادردیکشندهبودزیرانیرویبیشماریبرایحکومتسوریه

مهیاساختوآنانازایننیروهابرایویرانیواشغالسرزمینکردستاناستفادهکردند،زیراتماممناطقکردنشینمملوازنفت

بود.

درآغازتمامافسرانبلندپایهکردرااعمازسرلشکرتوفیقنظامالدینکهرئیسکلستادنیروهایآرتشسوریهبودبا

سرلشکرمحمودشوکتوصدهاافسردیگرازآرتشاخراجکردندونیزمقررداشتندبههیچکردیشناسنامهدادهنشودامامشمولینوظیفهکردراتاپیروزیاعرابمجبوربهخدمتنظامکردند،ونیز

منبعدبههیچکردیحقثبتنامدردانشگاهافسریدادهنشد.

برایترساندنکردها1960ادارهاطالعاتسوریهدرسالدرشهر"عاموده"نزدیکبهدههاتماشاچیکردرابهاتهامنگاه

کردنبهفیلمپارتیزانی،درداخلسینماسوزاند.

م،قانوناصالحاتزمینراازتصویبگذراندندوبه1963درسالوسیلهآنقانون،اکثرکردهاراازمالکیتزمینهایزراعیو

بنام10/4/1964علفزاروچراگاههایخودمحرومنمودند.درتاریخسرشماریاسامیصدهاهزارکردراازقلمانداختندتاامالکآنها

375راتصرفنمایند،سپسباکشیدنیککمربندیعربیبهطولکیلومترتماممناطقکردستانراویراننمودند14کیلومیتروعرض

وکردهاراآوارهکردند،باایناقداماینقسمتازخاککردستانعمالازقسمتهایدیگرکردستانجداشدوبهسرزمیناعراب

الحاقگردید.))مالحظات:زندهیادشهیددکترعبدالرحمانقاسملودرکتاب

کردستانوکردترجمهشادروانطعتیقیدربارهکردهایسوریهمینویسد:کردهایسوریهاکثرادرمنطقهمرزیمیانسوریهوعراقوترکیهساکنندووضعاقتصادیآنهانیزباکردهایسایر

ممالکاختالفچندانیندارد.قبلازشروعجنگدومجهانیوبعدازآنکردهایسوریهمطبوعاتبهزبانکردیداشتند.اما

درسالهایبعدازجنگوضعآنانبسیارتغییرکرد.مسلماهیچگونهبهبوداساسیدرحیاتکردهاروینداد،اماهراندازهنیروهای

دمکراتیکبهپیروزیبیشتریدستمییافتندوهراندازهدمکراسیدرکشورگسترشمییافت،افقتأمینحقوقملیخلق

کرددراینمنطقهروشنترمیشد.ازطرفدیگر،هرگاهارتجاعنیروهایدمکراتیکراموردهجومقراردادهباشدمتعاقباسازمانهایکردرانیزکهخواستارحقوقملیکرددرسوریههستندموردحمله

قراردادهاست.امروزهمباوجوداینکهمقاماتسوریهسیاستضدامپریالیستیاتخاذکردهاند،کردهایسوریههمانندگذشتهاز

هرگونهحقوقملیمحرومماندهاند.عالوهبراینهامقاماتسوریههزارکردرا100یکسرشماریکذاییانجامدادهاندوقصددارند

ازتبعیتسوریهمحرومنمایند.اینعدهبموجبقانوناصالحاتارضیحقندارندزمینخریدارینمایند.همچنینازحقکارکردنو

تحصیلنیزمحرومشدهاند.اینعدهازکردهابمنظوراجرای"کمربندعربی"ازمنطقهیجزیره)کهدرآننفتکشفگردیده

است(اخراجگردیدهوبهمناطقدوردستدرصحراتبعیدمیشوند.مترجم((.

م،"صالحالدینالنتری"رئیسبعثیهاحاکمیت8/3/1963درتاریخسوریهرادردستگرفتاوبعالوهازویرانیکردستان

سوریه،همکاریاعرابعراقرانیزبرایویرانیآنقسمتگروهدیگرازبعثیهازیرحکمو1970ازکردستانمینمود.درسال

فرماندگی"حافظاسد"دستبهکودتازدوفرمانرواییسوریهرابدستآورد،اینگروهشروعبهضربهسیاسیواقتصادیبه

کردهایعراق،ترکهاراتحریکوتشویقبهجنبشکردهانمود،ومارکسیستکردند،خودشاننیزسرگرمتنظیموپیماننفتبا.کمپانیهایجهانبودندونفتکردستانرابهآنهامیفروختند

حکومتهایسوریهواشغالچاههاینفتیکردستانیغربی

جویبارهای"تهلهعفهر"و"حمامعلی"ومناطق"زاخو"بهروشنینشانمیدهندکهخاکغربیکردستاننیزبدوننفتنیستو

درحقیقتباارزشبودناینخاکموجبشدکهاعرابسوریهچشمطمعبهآنسرزمینافکنندوآنراتصرفکنندودههاحزب

سیاسیکردراباجیرهبگیرکردنخوددهانبدوزندتانامیازکردستانسوریهنبرند.

حکومتهایپیدرپیسوریه،پسازاینکهکردهایعلیایسوریهراازهممتالشیوبهمناطقدیگرتبعیدنمودندواعرابرادرجای

شاناسکاندادند،تدریجاپیوندخودراباکمپانیهاینفتیبرقرارنمودندوشروعبهاکتشافنفتوزدنچاههاینفتنمودند.مجله

TheEconomistIntelligenceUnitLimited1993درموردنفت)سوریهبهتفصیلنوشتهاستکهخالصهآنبهاینشرحاست:

ازطریقکمپانی)1956(درسالKarachuk-Hamzahچاههای)MenhallCompany(کشفشدهاستلیکنسپسکمپانی)Atlantic

RefinigandPortsmouth.شرعبهچاهکندنشد)

م،ازطرفیککمپانیآلمانی1959(درسالSuwidiyaچاهسوریه)کشفشدوکمپانیسوریهبههمکاریروسیهکه"رومیله"عراقبود

،درآننفتاستخراجکردند.1962درسال

(درسالOlayanم،شروعبکارکرد.چاه)1975(درسالJubeissaچاه)میلیونتننفتدرآنتخمینزدهشده50(شروعبکارکردو1976است.م،شروع1986م،حفاریشدهودرسال1984(درسالThayyemچاه)

گالوننفتبهره65,000م،روزانه1989بکارکردهاستودرسالدادهاست.

(درسالAl.Harata-Al.Shula-Al.Sharah-Al.Wardچاههایکوچک)گالوننفتبهره35,000م،شروعبکارکردند،روزانه1989

درروزرسید.عوایددولت100,000داشتهاند،سپسعوایدآنهابه1993بوشکهنفتبود.ودرسال550,000به1992سوریهدرسال

گالوننفتصعودکرد.565,000به

کیلومترمربعزمینبهکمپانی25,000م،دولتسوریه1974درسالکیلومترمربع50,000(دادودرهمانسالحدودSPCنفتسوریه)

زمینبهکمپانیهایخارجیبرایاستخراجنفتداد.

م،شروعبکار1976(اولینکمپانیبودکهدرسالTripcoکمپانی)(سوریهشروعبکارSPC-RomPetrolکرد.درهمانسالکمپانی)

کرد.

(ازطریقکمپانیسوریهآمریکا)ShellOilم،کمپانی)1977درسالSyrianAmericanOilCompanyدرعلیاومیانهسوریهشروع)

بکارکرد.

م،دولتسوریهباکمپانی1979درسال(ChallengerOilCompanyOfCanadaبهتوافقرسیدو)17,000)

کیلومترمربعزمینپائین"پهمایرای"رادراختیاراوگذاشت.

(بهتوافقMarathonOilCompanyم،دولتسوریهبا)1981درسالکیلومترمربعرادریداختیاراوگذاشت.14,800رسیدو

(Samoco(اینمنطقهراکهبرای)Pectenم،کمپانی1083درسالگذاشتهبودبازپسگرفتوخودشدستبکارشد.درسال

(توانستPecten-RoyalDutchShell-Deminexکمپانی)1984("نفتApiandLowSowSulphur"دیرالزور"نفتبسیارکشفکند)

روون"معروفبود.

قراردادی)FURATPetroleum)FPCکمپانینفتسوریهباکمپانیگالونروزانهدرمعدنتایم60,000تنظیمکردکهمشغولاستخراج

گالوندرروزبرساندو120,000بشودواگرتوانستآنرابهنفتاینمعدناستخراجگردید.1986درسال

بریتانیاییقراردادیبرایTricentrollکمپانینفت1987درسالبه%75استخراجنفتعلیای"دیرهزور"امضاکرد.معدنعبدالعزیز

(دادهبود.Rompetrolسرپرستی)25%(PartnerNorskHydroofNorway.دادهبود)

(قراردادیبرایTotalکمپانینفتفرانسوی)1987درسال(کیلومترمربعامضاکردوتوانستنددرسال9,330استخراجنفتدر

بوشکهنفتبیرونبیاورند.ونیزدرسال200,000روزانه1989(توانستدرمعدن"ئومهر"نفتاستخراجکند.Pectenم،1989

(قراردادیباکمپانیTotal/CFPم،کمپانیسوریهو)1990درسال(برایدستبکارشدنمنعقدنمود.INPEX"یابانیو"ئهندهنوسیان")

م،دولتسوریهدوقراردادباکمپانیآمریکابه1990-1991ودرسالشرحزیرامضاکرد:

1-GropOfComposedOfPentagonPetrolemOfBatonRouge)USA(

2-PhoenixResouroes)aSubshdiary0FTexasInrernational(

پنچPalmyraAcregeYieldedOilم،کمپانی1991درسالچاهرادر"ئهلشئیر"حفرنمود.

م،کمپانینفت"ئوکسدهنتهلی"آمریکایی)1991درسالPetroleumOccidentalقراردادیبادولتسوریهبرایجهت)

Petroleum(DPC)کیلومترمربعباکمپانیدمشقسوریه11,525Damascusدرمنطقه"ئوسارابلوکبرایدستبکارشدن

منعقدکرد.اینکمپانیهازیرچتر"ئوکسدهنتهلداگردهمآمدند)DPCویلمسونئویهل%15"نورهوهیهایدروئویهل"%40+هرکدام%.5گاز

(درELF(بامشارکتکمپانینفتی)DZPCم،کمپانی)1991درسالکیلومتریمربعدرمنطقه"دیرهزور"دستبکارشدند.400

25گالوننفتدر330,000م،کمپانیسوریهتوانست1992درسالم،سوریهقراردادیبا1992معدناستخراجنماید.ودرسال

(تنظیمکردکهدرشرقیشامبااینکمپانیهاTullowکمپانی)بشرحزیر:

1-TullowOil24%2-UksClydePetroleum27%3-20%20%MalaysiasPeronascarhgsli4-UksSeafielResouroes10%

(هردوFPCکمپانیتالویایرلندیازطرفدیگرمشارکتبافرات)باهم:

1-SPA-FPC50%2-USShell15%3-Deminex18%4-SyrianShell15%

صفحه،11913،درشمارهم1995-9-4روزنامهالحیاتلندندرروزخالصهایازنفتسوریهراموردتحلیلقراردادهوچناننشانداده

کهنفتوگازسوریهبهسهمنطقهنامبردهاست:چاههای"حسکه،شرقیشهرقامیشلی.-1

چاههای"جبسییه"پائینشرقیشهرحسکه.-2

چاههایبادیهرڤافه،وسطسوریه.-3

م،مشغولبیرونآوردننفتدرقسمت1968دولتسوریهدرسالمیلیونمتر"ششپالو"بود208کردستانشد،بهرهسالاول

متر"شش6638,869م،بهرهساالنهرابه1994توانستدرسالمتر"ششپالو"ازنفتچاههای7,298,268پالو"برساند.اینبهرهازنفتچاههای"جبسییه"بود.571,395منطقه"حسکه"بودهو

تننفتبرایمایحتاجداخلیمیخواست،و4,660,999دولتسوریهلیرهسوریهبود،وآننفتکهازمایحتاج4,4000,263,339عوایدآن

تنبودکهبهخارج4,170,611روزانهسوریهمیماندبالغبردالربودکهایندرسال1000,766,436میفروختودرآمدشبالغبر

م،بود.اینتنهاعوایدنفتبودبهاستثناگاز،سرانجامعوایدتا1994(گالوندرروزرسید.6000,000به)1994سال

،اززبانرویتردرم1997-4-30روزی248روزنامهالقدسدرشمارهموردنفتسوریهمیگوید:وزیرنفتسوریهدرگفتگوییبا

م،سهپیماننفتیبا1996روزنامههاآشکارکردهکهدرکودتایسالکمپانیهاینفتی"شیل"و"دیمینکسیآلمانی"و"الفی

فرانسویی"و"سومیتیوییابانی"و"نتروناسیمالیزی"و"موولیمیجهر"منعقدکردهوبهآنهاحقاستخراجنفتوگازدرزمینبه

کیلومترمربعدادهاست.وهاکذاکمپانی"الفی15,000مساحتکیلومتر5000سومیتومووبتروناس"بهتنهاییاجازهبهمساحت

مربعزمینازعلیایشرقیکوردستانسوریهگرفتهاست.ازطرفدیگراظهارداشتهکهمحلنفتوگازدرسوریهرامشخص

محل،293محلبرایآزمایشدرنظرگرفتهاند،وازاین293کردهوبوشکهنفتدرروز---1997600,000پایانپذیرفتهوبهرهسال124

بوشکهبهخارجفروختهاست.330,000نشاندادهونیزروزانه

م،سوریهوچینمشترکایککمپانیباکردند2007درماههفتمسال%.50(باSino-SyrianKawkabOilCompanyبنام)

اینقراردادبریتانیاوآمریکارارنجیدهخاطرکرد،ماهمازاینتشتتبهنفعکرداستفادهکردیمونامهیمبسوطیبرایدولتچیننوشتیمودرنامهتمامنفتسوریهرابهنفتکردقلمداد

کردهایمودرضمنمکاتبهباچین،بهتمامکمپانیهایجهاننیزگوشزدنمودیم:نبایدبههیچنحویازانحاهیچگونهمعاملهینفتو

گازبادولتسوریهانجامپذیرد،زیراایننفتتعلقبهکردهادارد،متننامهدرکتابانگلیسیاستکهمنتشرشدهاستکه

قبالبهناموآدرسکتاباشارهکردهامودرخواستنمودهامکهکیلومترطولازمرزعراقبهطرفدریای400الزماستبهعرض

میانهبهمنطقهاستحفاظیتبدیلشودکهنفتکرد،بهصاحباصلییعنیبهخودکرددادهشود.

م،آمریکاسوریهرامحاصرهاقتصادیکردودرسال2005درسالم،باردیگرمحاصرهاقتصادیتمدیدشد،اینموجبشدکه2007

(امریکیازسوریهخارجبشودوکمپانی)ConocoPhilipsکمپانی)DevonEnergy(سهمخودرابهکمپانی)Gulfsandsفروخت،این)

(فروخت.SoyuzNefteGasسهمخودرابهکمپانی)%50کمپانینیز

پسازمحاصرهاقتصادیسوریهوسیلهآمریکا،باردیگردولتسوریهبهآغوشروسیهافتادودروازهکشورسوریهرابرویکمپانیروسیهاس+یاگشود،کمپانیهایروسیقراردادیبا

"بیلیون2,7دولتسوریهدربابتساختنیکپاالیشگاهبهمبلغدو"دالرمنعقدکردند.

ازطرفدیگرکمانیهایهندیوکمپانیهایچینیباهممشترکااستخراجنفتسوریه%37پیمانیبادولتسوریهبهجهتبرداشت

میلیوندالرمنعقد$573بهمبلغPetro-Canadaوخریدنکماپنیکردند.

اینمقداراطالعاتکهدرباالآمدهتمامامربوطبهنفتکردستانسوریهبوداماباتوجهبهاینکهکردهایسوریهنیززیریوخ

ستمگریحکمومتسوریه،ازاستقاللوآزادیبرخوردارنیستند،

ایناخبارهمجستهوگریختهاززبانخودکمپانیهاینفتیخارجیکهدرکردستانسوریهسرگرماستخراجنفتکردهستندگردآوریشده،کهمتأسفانهکمپانیهاییادشدهباالسالهااست

آنرابنامنفتکشوریسوریهاستخراجومعاملهمیکنند!

شدهاستبعالوهازاینکهمرزکردستانازفراتبه"حهسکه"آوردهم،قطعنامهیبناممحافظتمرزی1965دولتسوریهدرسال

برایآورهشدنکردهابهنام)حیزامیعهربیهوه(صادرکردوبموجباینقطعنامهدستبهویرانیکردستاندموگرافیبهعرض

کیلومتروبهطولمرزکردستانسوریهودستبهنقلو30انتقاالتکردهاوتبعیدآنانبهپائینسوریهنمود.توضیحاینکهمعادننفتسوریهکهکوچکنشاندادهشدهاندشایداینیکی

ازسیاستکمانیهاینفتیباشدتابرایاخذحقبیشترورفتنبدنبالاکتشافهایتازهباشدالبتهدرکناراینمعادننفتیمعادن

بسیارازگازهمکشفشدهاستواکنونبهمحصولرسیدهانداماباتوجهبهاینکهفعالسرسخنماتنهادرموردنفتاستاز

اکتشافگازسخنبهمیاننیاوردهایم.

نفتشمالکردستانوترکیهامروز

استادحمهرسولهاوار"برخیازمنابعبیگانهرانشاندادهکهتأئیدمیکنندوطنومحلسکنیترکهاخارجاز"دریاچهآرال"وایرانامروز،وشرقیدریایقزوین،بودهاست.باتوجهبهآناستناد

میالدیدرکنار1000تارخیبعدازاینکهدولتترکاندرسالتاجکستانامروزسقوطکرددشمنداریفیمابینخودشان

بروزکرد،لذایکقسمتازآنانمجبورشدهاندوطنخودراترکنمودهوبطرفشمالسرازیرشوند.

بعضازایلترکازمرزایراننزدیکیکردهاندوبعدازپیدایشآئیناسالمبطرفکردستانپائینآمدهاندوازراهکرمانشاهخودرا

ازبغدادنزدیککردهاندازآغازدرمنطقه"مندهلی"سکنیگزیدهاندوتدریجاازطریقشوهردادندخترهایشانبهخلفایاسالمبه

بغدادراهیافتهانداستنادبهاینکهمادر"معتصمبیلال"آخرینخلیفهعباسیترکبودهاست.

باتوجهبهاینکهدرعصر"معتصمبیال"انسانهممثلگاوگوسفندخریدوفروشداشتکهبهآنبردهمیگفتند"معتصمبیال"نیز

هزارغالمبردهخریدودرنزدیکیبغدادبرایشانارودگاهتهیهکردو

آنانرابهفنوننظامیآشناکردوازآنانلشکریدرستکرد.دراینجاترکهااقتدارخودرابدستگرفتندودرکنار"معتصم

بیال"خودرانیرومندومجهزنمودندوشروعبهاشغالسرزمینکردستانکردندوبعدازآمدنمغولهاوازبینرفتنعباسیانبه

مغولهاتقربجستندودرضمناقتداربطرفکردستانراهافتادندباتوجهبهاینکهصاحبلشکرمنظمبودندپسازعقبکشیمغولها

قدرتمنطقهراقبضهکردندزمانیبنام"آققوینلو"و"قرهقۆینلو"زمانیهمبنامعثمانیوصفویتاجنگاولجهانیبهاینمنوالبودهاستدراینجانیزترکهادرجنوبکردستانقدرترا

بدستگرفتندو"رضاشاه"کهمادرشترکبودبرشرقمسلطگشت.

))مالحظات:دراینجانمیدانممنظورنویسندهچهبودهکهمیگوید:چونرضاشاهمادرشترکبودبرشرقمسلطگشت.تاریخمیگوید:

رضاشاهیکسربازصفربوددرزماناحمدشاه،بعلتجنگهایپارتیزانبه"رضاماکزیسم"معروفگردید.دراینجاببینیم

محمدرضاشاهدربارهپدرشدرکتابپاسخبهتاریخ،چهگفتهاست:م،هنگامیکهقرارداددروسوانگلیسبامضارسید1907)درسال

پدرمکهدرحدودسیسالداشتفرماندهواحدکوچکیازتیپقزاقایرانبود...درآغازجنگاولجهانی،ویرا"رضاماکزیسم"

میخواندندزیراکهفرماندهیکواحدمسلسلسنگینازنوعماکزیسمبود.تصویرمعروفیازایندورهباقیاستکهویرادرکناریکقبضهمسلسلنشانمیدهد...ودرسیویکماکتبر

(مجلسشورایملیقاجاریهراازسلطنتخلع1304آبان9)1925کردوسپسمجلسمؤسسانباتفاقآرانمایندگانبجز

چهارتن،رضاخانسردارسپهرابهپادشاهیبرگزیدکهازآنپسشاهنشاهایرانرضاشاهپهلویخواندهشد.مترجم((.

)توضیحاینکهطبقگفتهمحمدرضاشاهومندرجاتتاریخوسیلهمجلسشورایملیاحمدشاهقاجارازسلطنتخلعگریدهوباتائیدمجلسمؤسسانرضاشاهبرتختپادشاهیتکیهدادهاست

لذاایننشانمیدهدازاولخلعاحمدشاهقاجارازسلطنتقاجارغیرهقانونیبودهاستزیرامیبایستازطریقمجلس

مؤسسانخلعمیشد،پسواگذارسلطنتبهرضاشاهازاولغیرهقانونیبودهآست.مترجم(

)ناگفتهنماندیکدورههمرضاشارامیرپنجمیگفتند.هرچندشهرتاوسوادکوهیبود.وسرانجاماینشاهدیکتاتورکهنوکرانگلیس

حملهمتفقینبایران،بهعمرایندیکتاتور1320بوددرسالبادوزکلکفروغینخستوزیر1320شهریور25خاتمهداد.اودر

وقت،بهنفعپسرشمحمدرضاشاهاستعفادادوازطرفمتفقینبهجزیرهموریستبعیدشدودرژوهانسبورکمرد.ناگفتهنماند

سرکارآمدنرضاشاهکهفردجاهلوفاقدمعلوماتبودبهحمایتانگلسیانصورتگرفت.مترجم((

آتاتورکورضاشاهدرجنگاولجهانیکهترکیه،یکیازنظامیانبنامکمالآتاتورک

زماماموررادردستگرفتتوانستکردهاوکشورهایهمپیمانرافریببدهدودولتامروزترکیهراتشکیلدهد،ترکهایترکیه

سالدرصددبهتضعیفوبهتحلیلبردنکردهابودهاند.90درمدت

رقابتترکوکردموجبعقبافتادگیترکیهدرمورداستخراجنفتگردیدزیرانفتترکیهنیزفقطدرمناطقکردنشینوخاک

کردستانوجوددارد،ودولتتنهادرمحلهایکهبرآنهامسلطاستتوانستهنفتاستخراجکندبهعبارتهردوطرفڕاه"اسکندرون"

و"دیاربکر"تامرزعراق.

کمپانیهاینفتترکیه

(TURKISH PETROLUM CORP)

قطعنامهیتازهبرایتشکیلدادنکمپانی1984دولتترکیهدرسال(بهقانوناضافهکردوبهکمپانیمذکوراجازهTPAOنفتیبنام)

منطقهموردنظردولتدرداخلترکیهدستبهکاوش161دادتادر(توانستTPAOنفتوگازبزندواقدامبهاستخراجنماید.کمپانی)

محلتنهاموفقیتبدستبیاوردودرهفتمحلنیزبا36درمشارکتکمپانیهایخارجیپیروزیراآنخودکرد.

TPAO))نفتاستخراجشده%77صاحب1991توانستدرسالچاهدارایمحصول466معدنگازو3معدننفتیو33ترکیهونیز

گردد.

کلیهاینمعادنبالولهباهموصلگردیدهاند،لولهیهمبهتننفت1,100,000پاالیشگاه"باتمان"وصلشدهاستکهسالیانه

(کیلومتر494ازطریقآنبهپاالیشگاهمیرودولولهدیگربهطول)اینجاز"باتمان"به"اسکندرون"کشیدهشدهاستکه)18وکلفتی

1991(تننفتازطریقآنحملگردیدهودرسال3,900,000(تننفت2,500,000لوله"ئومهرتهالک"و"کیرکالیش"بالغبر)

ازطریقآندرهمانسالفرستادهشده.لولهکوچکدربین"تننفتدرسالحملمیکند.دولت180,00"سهلیمو"وباتمان"

-(BOTAS-DITAS-IGSAS-TPSCترکیهاینکمپانیهاراباسامی)(قرارداد.TPAOزیرنظرواختیار

بهوجودآمدومسئوللولههایم(1974)درسال((BOTASکمپانینفتیاستاعمازلولههاینفتعراقولولههایبینمعادنوپاالیشگاهاسکندرونوهمچنیناجازهفروشنفتوگازوتماممعامالتنفتیکهازطرفدولتبدوسپردهشدهاست.کمپانی

DITAS))کارشرسیدگیبهکارهایکشتیبانیصاحبانکشتینفتیتننفتبه(18,300,000بالغبه)1991توانستدرسالDITASاست.

محلهایموردنظرخودانتقالوجابجاکند.

م،بهوجودآمدوظیفهاشپخش1971((درسالIGSASکمپانی(قرارگرفت.TPAOم،زیراختیار)1988کودشمیاییبوددرسال

تن"یوریا"بهرهداشت.549,000تن"آمونیا"355,000)1990درسال(استخراجنفتبهاینسیستمبود:TPAOعوایدسالیانه)

سالتهننهفت19851,030.00019861,245,00019871,497,00019881,485,00019891,685,00019902,176,00019911,346,0001992

چاههاینفتترکیهکهدرنقشهمشخصشدهاند

1-GARZAN-GERMIK2-MAGRIP3-KURTALAN)DEPLETED(4-COLIKLI/OYUKTAS5-SELMO6-SILIVANKA7-RAMAN8-BATIRAMAN9-BOLMON

10-KIZTEPE11-KAYAKYO

12-YASINCE13-SAMBAN14-KARTALTEPS15-BATI16-BIGA17-KARAKUS/KARAKUSN18-BESIKLI/CEVALER19-DIYAMAN20-KHATA

کشمکشبروزنفتودربینکشورهایصادرکننده

بطوریکهمیدانیدکمپانیهاینفتیکمپانیهاینفتیکشورهایغربی

کمپانیهاینفتیدرخاورمیانهنقشمهمیدرانتخاباشخاصدرمیاناحزابدارندوحتیبعضموقعحمایتخودراازشخصیتموردانتخابخودبرایبرکرسیقدرتنشاندنمیکنندوبعدابرایاینکهدولتهارابدنبالسیاستخودشانبکشند،وازراهآنهاراهدلبخواهخودراهموارکنندازهیچاقدامیبایستهدریغنمیکنند.و

گاهودرپینقشهوتوطئهبرایتغییرودیگرگونیحکومتهاآستینباالمیزنند،بدینوسیلهسرانکشورهایصادرکنندهنفترامطیع

خودنمودهوازاینراهمنافعخودراتثبیتوتضمینکردهومینمایندحتیدربرخیازکشورهایصادرکنندهنفتپیشازاینکهشخصیموردتوجهآنهاسرکارآیدسفیدهکاغذبهاوامضامیکنندو

منافعخودرادرآنمیگنجانند،امابعضازسرانکشورهانظیرایرانووینزویالومصروعراقسعودیه،وقتیکهکیسهانبانشانمملوازپولوطالگشتبرایارتقاشهرتخودعلیهاین

کمپانیهااقدامبهبهانهگیریمینمایندتاوانمودکنندباآنهاهیچوقتدرساختوپاختوزدوبندنبودهاند.براینمونهدرسال

مالیاتبرکمپانیهاینفتیخودبست،نیزدرسال%50ونزویال1943ایرانهمانروشراپیشگرفتوازکمپانیهادرخواست1957

م،1950مالیاتبیشترنمودوبدانجامهعملپوشاند.ودرسالپادشاهسعودیدرخواستباالبردنبهانفتازکمپانیهاکردوآن

کرد.ودرسال50%50استخراجکردهبود(ARAMCO)نفتکهکمپانیدولتعراقهمهمانرویهسعودیراپیشگرفتو1952

%درمیانکشورهای50شد.خالصهاینکهاین50%50باکمپانیها

خلیجعربیوغیرهمدلگشتوهمهشانتوانستندبهدرخواستهایخودبرسند.

کشمکشنفتدریایقزوینوامیدبهپیداشدنمرزتازه

دریایقزویندرشرقیشمالایرانواقعشدهاست،اطرافایندریابهویژهقسمتپائینآنکهبهجنوبکردستانایران

امروزمیرسددرزمانکهارزشکشاورزیرونقداشتآنناحیهبهمنطقهبسیارپربرکتمعروفبودهاست،وتاقبلازسرازیرشدنترکهادرسدهدهممیالدی،یکقسمتازحاشیهدریایقزویندرید

اختیارکردهابودهاستاماظلموستمترکها،کردهایمستقردرآنمنطقهومرزآندریاراوادارکردتاآنجاراترکنمایندوترکها

درجایآنهامسکنگزیدند.

درعصرقابلیتنفت،شرقیدریایقزوینبهاولینمنبعنفتجهاننگریستهمیشدبهویژهمنطقه"باکو"کهقبالجزوخاکایرانبودواکنوندرآذربایجاندراتحادجماهیرسوسیالیستی

روسیهشناختهمیشود.

درمنطقه"باکو"متخصصیننفت،استخراجنفتآنجارادراولویتمتربهنفتمیرسیدوچوندرآنزمان50داشتند،زیرادرحفر

تکنولوژیپیشرفتهنبودوسائلحفاریدردسترسنبودکسانیکهبصیرتومهارتداشتندآنجارابرهرمنبعدیگرترجیحمیدادند.

بهبعد،چشمطمعکاریهمه1850عالقهمتخصصیننفتیدرسالهایکشورهایقدرتمندرامعطوفبدانواداشتوهرکدامدرصدد

بودآنرا،آنخودسازد،امانزدیکیازقدرتروسیهدرزمانقبلازدرستشدنکمونیستجلوکشورهایمثلآلمانوبریتانیاو

فرانسهوآمریکاراگرفتهبود،روسیهکهخودنمیتوانستازنفتدریایقزویننفعبدستآوردراهبرکشورهایدیگرنیزگرفتهبود

وآنمنابعتااکنوننیزدستنخوردهماندهاست.

م،آن1988پسازتغییراتدرحکومتسوسیالیستیروسیهدرسالکشورتضعیفگردیدوتوانایاینرانداشتکهجلوکشورهای

غربیرادرمورداستفادهازمنابعنفتدریایقزوینبگیرداماتقالکردتاازذیسهمبودنمحرومنشود.پسازناتوانشدنروسیه،دولتجمهوریاسالمیایرانمیکوشیدخودشمالکیتنفت

م،استبه1999دریایقزوینرابدستگیرداماتاکنونکهسالنتیجهنرسیدهاست.

بعالوهازروسیهایراننیزکشمکشسیاسیبزرگیباآمریکاوبریتانیابرایچنگانداختنبهمنابعنفتدریایقزوینداردزیرابعد

م،درروسیهسوسیالیستی،بریتانیابهآذربایجانی1988ازتحوالتهایروسیهبرایبدستآوردناستقاللآذربایجانکمکنمود،

وقتیکهسروریآذربایجانرابدستآوردازلندندیدنکردوپیمانپنجبیلیوندالریبابریتانیادرموردتداخلدرنفتدریایقزوین

منعقدکردوروسیهازانعقاداینپیمانرنجیدهخاطرشدوارامنهرادرآذربایجانعلیهآنانتحریکنمود،جنگسهسالهبینارامنهوتورکآذربایجاندراطراف"باکو"پروژهیبریتانیاراعقبانداختو

دوستشنیزازسروریافتاد.

آمریکانیزازطریقترکیهخودرااز"حیدراوغلوڤی"رئیسجمهوریپیشینآذربایجاننزدیککردواوراکمکنمودتاقدرترابدست

باردیگردرانتخاباتکرسیرئیس1994آورد،کهنامبردهدرسالازآمریکادیدنکردو1996جمهوریراآنخودکرد،ودرسال

پیمانیبالغبریازدهبیلیوندالردرموردتداخلدرمنبعنفتدریایقزوینبااومنعقدنمود.

حیدرعلیئوڤ،تاکنونداردمیدانرابرایآمریکاهموارمیکندومیکوشدتاآمریکاپایگاهنظامیدرآنجامستقرنمایدوترکهایترکیه

هممیخواهندازاینعکسالعملعلیئوڤوآمریکابنفعخوداستفادهکنندومنطقهرادردستبگیرندوروسیهوایراننیزبرایازاعتبارساقطکردناینپیمانازهیچاقدامبایستهدریغنکردهو

نخواهندکرد.

کمپانیهایغربینیزباهمبهتوافقرسیدهبودندتاراهیبرایحملنفتبیابند،لذاکشمکشدرمیانروسیهوایرانوتورکیهبه

سرمحلکشیدنلولهها،بسیاربود.

کمپانیهاینفتیچهارطریقهبرایکشیدنلولههاینفتیبشرحزیرکشیدهاند:

لولهایازآذربایجانبه"جورجیا"میبرندوازآنجابهدریایسیاهمیکشند.-1

لولهایراازآذربایجانبهارمنستانمیبرندوازآنجابهترکیه-2وازکنارشرقیدریایسیاهپائینمیآورندوازمیانمنطقهترک

نشینبهطرفدریایوسطردمیشود.

لولهیراازآذربایجانایرانبهبطرفمنطقه"وان"میکشندو-3ازآنجابطرف"اسلوپی"ازداخلکردستانشرقیباهموصلمی

کنندوبالولههاینفتیعراقازآنجابهدریایوسط.

لولهاینیزازآدربایجانبهطرفایرانوازداخلخاکایران-4بطرفخلیجامتدادپیدامیکند.

اقتصادیوسیاسیمشارکتدربرنامهتحلیلوپیشنهادوتفسیرودریایقزوین

بطوریکهپیشترازآنسخنگفتیمنفتدریایقزوینیکیازدالئلوموجباتزبانهکشیدنجنگاولودومجهانیوآمدنآمریکا

بهخاورمیانهبودهاست.

م،بدینمسألهسیاسیواقتصادیپیبردیموکرد1991مادرسالرادراینمسائلسیاسیواقتصادیمشارکتدادیموازیکطرفقسمتیازدریایقزوینرابهسرزمینکردستانشناساندهایمو

ازطرفدیگرپروژهیبرایکشیدنلولههاینفتیدریایقزوینبهجانبکردستانتهیهکردیم،البتهاینپروژهبااستقبالگرموشایان

(پارتیکارگرانکوردستانترکیهPKKروبروشدولیمتأسفانه)مانعپیشرهویاینپروژهبرایکشیدنخطلولهنفتیبهکردستان

شد.

م،1994اینپروژهکمپانیهاینفتیراخوشحالکردودرسالپاسخبهدرخواستهایمادادهشدونمایندهایشانبامابنشت،وبعد

ازبررسیوتفحصدقیقوجروبحثزیاد،پیشمهرگههایپارتیرابرایهردوپروژه)پاالیشگاهولولههای((PKKکارگرانکردستان

نفتیدریایقزوین(چونگرهبزرگنشاندادند،منکه(راقانعبکنمدرPKKفکرمیکردممیتوانماینگرهکوررابگشایمو)

"مذاکرهنمودمومسلهپروژهیادشدهزبیرحیدرسازمانمللبا"رابرایشموبهموتوضیحدادماوهمتوصیهکردکهباکمپانیهای

(تماسحاصلنمایندومسألهرافیصلهPKKنفتیبگویمشخصابا)((درمسأیلدمکراسیسازمانمللبهکنارPKKدهند.باوجوداینکه

راندهشدهبودلیکنمنکمپانیراترغیبکردمتاباآنهابنشینندوآقایعلیساپانیPKKم،بانمایند1995سرانجامدرتابستانی

نشستند.

(تهدیدکردوگفتمامخالفتباکشیدناینPKKآقایعلیبنام)لولههاهستیمکهازخاککردستانعبوردادهشوندبرایتانمشکلسازخواهیمبودوالبتهآنچهقابلبحثاستبعدازدستگیریآقای

،ازتصمیمم19/11/1999(درتاریخMEDEAعبداللهاوجالنتلفزیون)خودعقبنشستوازکمپانیهایمذکوردرخواستکردآنهاآماده

هستندازتصمیمشاناستقبالبکنند،امابطوریکههمهمیدانند11گندمرابایدفصلپایزکاشتنهدرتابستان.اینبودکهدرماه

باحضوربیلکلنتونرئیسجمهوریآمریکاپیماننامه1999سالآذربایجانوارمنستانوجورجیاوترکیهبرایعبوردادنلولهها

منعقدوبهامضارسید.

هرچندقرادادمذکورهنوزهمرویکاغذاستامامأیوسنیستموبرایابطالآنبهدلیلمصرفکمتربهکردستان،درتقالودوندگی

وتکاپوهستم.وپروژهمانیزبدینطریقاست:مامعتقدیمکهآنمهندسکهپروژهحفاریکانالپناماوسویسرا

تنظیمکردخدمتشایانیبهانسانیتکرد،بههمانسیستمالزماستیککانالنفتیهمتهیهگرددومابدیننظرهمچنانکه

درصفحهآیندهخواهدآمدکروکیکردستانبزرگراتهیهکردهایمکهدربینچواردریایبزرگاعمازخلیج،دریایقزوین،دریای

سیاه،ودریایوسطواقعشدهاست.

بهفرضمحالاگرابرقدرتها،کشوریازایننوعبرایکردهافراهمآورندهرچهاردریایمذکورازطریقلولهکشیدرداخلکردستانمثل)کشورسویس(باهموصلوپیوستگیپیداکنندو

ازصحنهجنگوجدالدورگردند،درهیچمواقعکمبودنفترخنمیدهدبلکهموجبفراوانوارزانیتماممالالتجارههممیشود.

بهسازمانمللدادهشده1991مالحظات:اینپیشنهاددرسالاست:

پسازاینکهکمپانیهاینفتیدرصددتغییراتقراردادهاینفتیبرآمدند،کشورهایتولیدکنندهنفتموفقیتراآنخودمیدانستندومیکوشیدندیکبارهنفتراازیداختیارکمپانیهاینفتیبیرونبیاورندزیرامطمئنبودندیکییکیتوانایآنراندارندتاازعهدهکمپانیهابرآیندلذاتصمیمگرفتندبااتحادویگانگیجهتحفظ

منافعخودشانسازمانیتشکیلبدهند.

م،کشورهایصادرکنندهنفتدرجهانسوم1958درآغازسالزیرسایهمحمدرضاشاهایرانشروعبهمراودهوارتباطبایکدیگر

نمودندوپسازگفتگوفمابینکشورهایایرانوعراقوکویتسعودیهوونزویال،باهمنشستیمشترکنمودندودرماهنهم

(بهوجودآوردندوخردهخردهآنOPECم،سازمانیبنام)1960م،شمارهاعضااینسازمان1970راگسترشدادندودرپایانسال

م،کشورهایالجزایر،اکوادر،1978(کشوررسید.ودرسال13به)(OPEC)گابن،لیبی،نیجریه،قطر،اماراتدرخواستعضویتاز

نمودندلذادرشهر)وین(پایتختاطریشدریکگردهمآیی،یکهیئتاقتصادیتشکیلدادند.

بطوریکهمیدانیدکمپانیهانفتیسراناینکشورهایتولیدکنندهنفترابرکرسیفرمانروایینشاندهاندلذاآنهاهمدرمقابلاین

حسننیتهرکدامدههاپیماننامهپرمنافعنفتیارزانقیمتباآنانصدایملی(OPEC)منعقدوامضاکردهاند.لذاباسرکارآمدنسازمان

کردننفتروزبروزبلندترمیشدوازطرفدیگرازطریقکشورهایصادرکنندهنفتروزبروزازاقتدارکمپانیهاکاسته

میشد.

بسیارکوشیدتابهاء1960تاسال1958درسال(OPEC)سازماننفتراباالببردامابرکمپانیهاینفتیموفقنشد.لیکنتقالیكشورهایعربیازبکارگیرینفتچونسالحیعلیهکشورهای

موثرواقع(OPEC)دراتحادویگانگی1965غربیواسرائیلبعدازشد.

م،دربرنامههای1967جنگاعرابواسرائیلدرماهششمسالسازمان)اپک(بسیارتاثرگذاشت،زیرابستهشدنکانالسوئیس

وبفروشنرسیدننفتبرایمدتیازطرف1975تاماهششمکشورهایعربیوبستنلولههاینفتیسعودیهولبنانوجنگ

م،بعلتکمبودنفتدربازرهایجهان1970داخلینیجریهدرسالم،1970-7ضرروزیانزیادبهبهرهنفتواردکردند.سرانجامدر

الجزایر،درخواستباالبردنقیمتنفتکردو((OPECگردهمآئیم،کشورهایتولیدکنندهنفتخلیج1970-2عراقبدانرأیداد.در

عربیوپادشاهایراندرتهرانباهمنشستندوتصمیمگرفتندبهاباالببرندومالیاتکمپانیهای%50نفتخلیجعربیبهسیستم

م،.1975تاسال%55نفتیخارجیبیشترنمایندونیزبرای

باالبردوقراردادیباکمپانی55لیبیبالدرنگمالیاتخودرابه%هامنعقدنمود،"جزایر"سعینمودنظرکشورهایدیگرعضو"اپک"

راواداربهاینمهممعطوفدارد.

مالیاتخودراباالبردند.ودرسال((OPECم،تماماعضا1971-3درم،"الجزیره"و"لیبی"تماموسائلوابزارکمپانیهاینفتیرا1971

متصرفشدند.

م،دولتعراقچاههاینفتیراکهدریداختیارکمپانی1972درسالهاینفتیبودملیاعالمکردبعدازعراقدولعربیخلیجنیزعلیه

کمپانیهادستاویزبهبهانهدرآوردنشدندوتوانستندتمامتغییراتیراکهمستلزمبدانمیدانسنتدبرآنهااعمالنمایند.

بودویبه(OPEC)م،شیخاحمدزکییمانیرئیس1972درسالشریکباشندلذا%25کشورهایتولیدکنندهنفتحقدادهبوددر

شد.لیکنجنگاعرابواسرائیل51%م،سهممالکانه1973درسالم،واکنشدولعربیمبنیبااینکهازنفتبمثابه1973درسال

اسلحهاستفادهنمودهوبهآنهایکهازاسرائیلپشتیانیمیکنندنفروشند،تحققپیداکرد.

دولتعراقازتمامدولتهایپیشینتوندوتیزتربودبالدرنگبهانفتراباالبردعکسالعملعراقموجبشدکهبرایهربشکه

دالرتثبیتشود.

دولتلیبی،درباالبردنقیمتنفتهمصدایکشورهایخلیجعربیبرابربهانفتگردید.8الی5شداینهمموجبصعودنفتاز

دالرودوازدهسنت5م،بهاهربشکهنفت1972درماههشتمسالدالروبیستسنتودرهمانسالدوازده11م،1973ودرسال

چندبرابرارتقایافت.1974مترتبهنرخنفتباالرفتودرسال

کویت،برایاجرایتصمیممشارکتنمودندرآغازبه1974درسالراضینشدوبعدازچانهزنیهایبسیارکمپانیهاینفتیرا%25

میکرد.%100درخواست1975نمودودرسال60%مجبوربهدرهمانسالقطرواماراتوعربستانسعودینیزبهرهمالکانه

در%به%رساندند.20خودرااز

دوگروهبودند:(OPEC)اعضاکهمعروفبهارزانفروشان،آنکشورهاراتشکیل-گروهاول1

میدادکهجمعیتکمدارند،وازسهمخودبیشترمیفروشندمثل:عربستانسعودی،قطر،بحرین،کویت،امارات،عمان.

کهبهگرانفروشمعروفبودندعبارتبودنداز-گروهدوم2کشورهایکهجمعیتزیاددارندلیکنحقنفتفروختنکمداشتند

مثل:ایرانوونزویال.

برسر(OPEC)م،دربینایندوگروهاختالفبیساردر1975درسالنفت%25باالرفتنبهاءنفترخداد،زیرایکقسمتدرخواست

مینمودوعربستانسعودیراضینشدکمماندهبوداز"وتو"اضافهکردنتندرداد.%10استفادهکندلیکندرپایانکاربه

عربستانسعودیازطریقگفتگوتمامسهمیه1976درسالکمپانی%100کمپانینفتی)آرامگو(آمریکاییخریدبدینطریق

مذکورکهآمریکاییبوددریداختیارگرفتاماباتوجهباینکهکمپانییادشدهآمریکاییبودسعودیهمجبورشدمالیاتکمپانیرا

بهآمریکابدهد،زیراآمریکامنافعسعودیوکمپانیمذکوررادرتماممشکالتمحفوظمیکرد.

باردیگربهانفترااضافهکردوبرای(OPEC)،م1977-1-1درتاریخزیادشد.%5بهانفت1977-7-1دفعهدومدرتاریخ

کشورهایدیگرخلیجعربیدرصددمتصرفشدن1979درسالکمپانیهاینفتیبرآمدند.

%15م،بهاآن1980بیشترشد،درسال%15م،بهانفت1979-10درچاههای%70،کشورهایعضومالک1979اضافهگردید.درسال

نفتجهانراتأمینمیکردند.%80ونیزدراستخراج%50نفتو

دکترفاپلچلبیباشیخزکی(OPECATTHECROSSROADS)درکتاببشرحزیرنشان(OPEC)م،بهانفتراازطریق1989یمانی،درسال

دادهاست:

و(OPEC)کشمکش

کمپانیهاینفتیخارجی

مشکالتبسیار،لکناهمآنهاعبارتاز:جنگاسلحه-1جنگسیاستودوزوکلک-2جنگعلمودانش-3جنگاقتصادی-4

متخصصیناقتصاد،جنگاقتصادیرابزرگترینجنگبحسابمیآورندزیرادرجنگنظامی،نیروهایآرتشویکقسمتازمردم

کشورداخلجنگمیشوند،امادرجنگاقتصادیتماممردمیککشوردرآنمشارکتخواهندنمودوکمترکسرامیتوانپیداکردکهدرجنگاقتصادیبتوانندخودرانجاتدهدزیراعقلسلیمی

میخواهدتابتواندپیشبینیآیندهرابنماید،لذادراینجنگمتخصصیناقتصادبایکدستبهشمامیدهدوبادستدیگرازشماپسمیگیرد

واگردشمنشمامقتدرباشدبهیچجورنخواهدباخت.

بطوریکهمیدانیددرپایانقرننوزدهنفتبهنیرویاولدرجهانشناختهشدهاستونفتکردستانهمیکیازعللبهوجودآوردن

جنگاولجهانیبرایخاورمیانهبودوپسازمتارکهجنگاولجهانیجنگاقتصادی،گسالندنمنافعدرفیمابینکشورهای

ابرقدرتشروعگردید.

تقسیمجهانبرایبهفریببردنوگولزدنمردمدربینچپوراستموجبکشمکشوآوردنریسماناقتصاددرمیانایندو

کشوروبیندولغربشد.روسیهدرزیرچترکمونیستیمرزهایخودراگسترشدادونامشرا"سوفیت"گذاشت،کمونیستدنیارا

بجهتمصالحومنافعخودمیچرخاند.بحرکتدرآمدننیرویچپوکمونیستهابرایبرهمزدن

قراردادهاینفتیبینکمپانیهاینفتیوکشوریتولیدکنندهنفت،موجببدبختیومضمحلشدنوازخیروبرکتدورکردنبهرهآنشد.دادوفریادکمونیستوظلمبرخیازسرانشیخو

اربابیکشورهایتولیدکنندهنفتموجبنابودیفقراباملیکردننفتشد.کمونیستهامیگفتندکشورهایغربیسرمایههارامیدزدند،لیکناززالوصفتبودنروسیهومکیدنخوندهقانانوکارگرانکشورهایزیرظلموستمروسیهچیزیبهمردمنمیگفتند.وقتیکهنفتازیداختیارکشوریغربیخارجمیگردید

بدستروسههامیافتاد،دهانخودرامیبستوخودرابهخوابخرگوشیمیزد،بمصداق:)توازچنگالگرگمدرربودی---ولیکن

عاقبتگرگمتوبودی(عملمیکرد.

اگربهروزگاریکهنفتدردستکمپانیهایغربیبودودردورانکهبدستروسیهمیافتاد،بادیدبصیرتمقایسهکنیممیبینیم

دراینتغییراتچقدرکشورهایتولیدکنندهنفتمتضررشدهاندومیتواننموانهاشرادرعراقمالحظهکرد،مثالروسیهبابهایکه

نفترامیبردودرمقابلبجایپولنقداسلحهووسائلرابهعراقمیدادودرموردحصولبهرههمبایدبهکیفیتابزاریکهشورهویبکارگرفتهباابزاریکهکمپانیهایغربیازآناستفادهمیکردند

زمینتاآسمانتفاوتداشتهلذامیتواندرسنجیشنفتسال(70)روسیهاز)"سیبریا"و"آدربایجان"و"شیشان"(،بعداز

فریبواغفالکردنمردمتازهکهدرصدداستقبالازکمپانیهایغربیافتادهاند.

بعضازسرانکشورهایتولیدکنندهنفتقبلازاینکهبراریکهقدرتتکیهبزنندبابیارزشتمام،خودوملتوکشورشانرابه

کمپانیهاینفتیمیسپردندودروهلهاولبابهاءخیلیارزانباآنهاقراردادمنعقدمیکردندوبعدازاینکهقدرتراقبضهمیکردند

بااستفادهازبیاطالعیاینملتبیخبروناآگاهعلیههمینکمپانیهاشروعبهبندوبستوبهانهدرآوردنمیشدند،تابدین

شکلخودراراستگوووطندوستوملتخواهنشاندهندوضمنبرپاکردنایننوعهیاهووباددرغبغبانداختنازانعقاد

پیمانقبلیپشیمانمیشدندومسئلهملیکردننفترابهمیانمیآوردند.

ضمنابرخیروشنفکرانوشیخواربابکشورهایتولیدکنندهنفتکهقدرتفرمانروایینداشتند،دستمالرقصمارکسیتهارادردستداشتندوجلومردممیافتادندوازطرفآناندرخواستملیکردننفترامینمودند.سپسمعلومشداینهاهمازاینراه

چقدرپولبهجیبزدهوخودوخانوادهشانراهیکشورهایخارجگردیدند.تعجباینکهازاینهمهافرادکهسنگکمونیستیرابهسینه

میزدندحتییکنفرشانهمحاضرنشدبهدولکمونیستبرود.

بطوریکهمیدانیدهیچکدامازکشورهایتولیدکنندهنفتدرآغازخودشاننمیتوانستندنفتاستخراجنمایندوبهخارجصادرکنندیا

اینکهپاالیشگاهبسازند،وپسازاینکهکمپانیهاینفتیازبهرهنفتیبودجهاقتصادیآنهاراباالبردندوخزائنشانمملوازپول

شدواوضاعواحوالکشورشانتغییرپیداکردودشتهایخشکوبیآبوعلفتبدیلبهکاخهایسربفلککشیدهشدوباالخره

اعراببهجایشتر،ماشینهایشولێتومرسدسبردرحرمسراهایآنانپارکشد.

درمسائلاقتصادیبرخیاوقاتدرچیزیزیانودرچیزدیگرنفعبدستمیآیدبعضیوقتبرخیاجناسوکاالبرایمایحتاجیدیگر

ارزانفروختهمیشوند،بعالوهازاینکهتنوعقرادادهاینفتیدربینهرکدامازکشورهایبرایاستخراجنفتخودجایبحثاستلذابایددرتفحصوجستجو،اوضاعواحوالآنروزوآنموقعدر

نظرگرفتهشود.متاسفانهکشورهایتولیدکنندهبامطرحنمودنملیکردننفتوبهاصطالحبهآمالوآرزویخودرسیدن،عوائدنفتیشانخیلیکمترازپیشملیکردننفتتفریغمیآید!امروز

(بهاءیکبشکهنفتبسیارکمترازیکگالونآبخالص1995)استباستثناازعدمآشنائیباخرجدرعوایدنفت،برایمثال:اگراز

،امااگراز4000دولتیسؤالبشودچقدر"تانکر"نفتداردمیگوید:،400اوسؤالشودچقدرماشیندروکردنگندمداردمیگوید:

درحالیکهبرایپیشبرداقتصادیکشورعکسآنست.

معلومشداینسازماننمیتواندهیچگونه(OPEC)درآغازتشکیلموفقیتبرایموازنهبهانفتباقیمتکاالبدستبیاورد،برای

نمونه:اگرقیمتیکماشینبابهاءقیمتیکبشکهنفتبرابر50درنظربگیریدرمییابیدکهدربازاریکماشینقیمتش

اضافهشده،اماقیمتیکگالوننفتحتیپائینترهمشدهاست.وکشورهایعضوسازمان)اوپک(دربرابرمسائلکرد،نیزرل

کهسازمانیادشدهبه1975بسیاربدیداشتهاندبهویژهدرسالگارگاهتهیهکردن"موادکشتارجمعی"برایبهتحلیلبردنحقوق

کردهاتبدیلشد.

)کردستانصاحبنفتزیاداستوکردهاازاشتباهاتسازمانOPEC)درسعبرتگرفتهاندوامیدواریمازرویهوروشنادانی

آنهادوریکنیم.

ازروزیکهتاریخنوشتهشدهاستهردودستهازداناوناداناینتاریخرابکاربستهاندمستکبرینعلیهمستضعفینبرایخوردن

ثروتوسامانودسترنجآنان،ودرهرزمانغاصبینبهنامدینوآئینکردهاراگولزدهواغفالکردوگاهبهکشتوکشتارباکشورهایدیگروگاهباخودشانوازطریقزحمتبیمزدآنان

برایخودکاخوسنگرمقاومتوحفاظتتهیهنمودهاندزمانیبنامکمونیستآنهادربرایمنافعخودآلتدستقراردادهانددرهردومقطعنگذاشتهاندراحتبنشیندوازعایددستخودبهرهببرندچه

اززمانکشاورزیدیروزوچهازنفتامروز.

درآنزمانکهدولتعراقنفتراملیمیکردعراقیهاازجملهملتکردازلحاظاقتصاددرتنگناقرارداشتند،امامیپنداشتیمکهبعد

ازملیکردننفترخسارکشورتغیرخواهدکردوزندگیمردمازجملهملتکردهزارانباربهترازقبلخواهدشد.لیکنوقتیکه

اینرؤیاتحققیافتوازاینخلسهبخودآمدیم،دیدیمکهپولنفتبرایخریداسلحهومهماتجنگیوتقویتقواینظامیصرف

گریدهاست،وکردهابادژخیمانزماندرخانهوکاشانهخودمحکومبهمرگمیشوند،بعالوهازتبعیدبیرونراندنوصدهاهزارکرد

هزارمردوزنوکودکوپیروجوان(182)ازخانهوکاشانهبیشازکردزندهبگورشدندوهیروشیمایهلبجههمازطرفیدیگرهزارانپیروجوانوزنومردبیدفاعرانابودکردبعالوهازجنایتبابمب

هزارآبادی،تیشهبهریشهملتکرد(5)هایآتشزاویرانساختنزدند.

کتاب)آمریکاتغزوالخلیج،دراسارتالکونجرساالمریکی((اینکتابشرحوبست1991ترجمه:وجیهراضی)الطبعهاالولی

مفصلیازسیاستآمریکارا،راجعبهنفتخاورمیانهدرخودمنعکسنمودهاستودراینکتاببهبسیاریازاسنادومدارکدر

وزارتجارجهآمریکااشارهمیکندتوأمباعکسالعملکنگریسخلیجعربیرامتصرف1975آمریکا،کهآمریکامیخواستدرسال

نمایدلیکنسیاستروزپروژهآنانرابتأخیرانداخت.مالحظاتواضهارنظر:

چنانکهمالحظهمینمایددربرخیمواردواکنشخودرابرضدملیکردننفتابرازداشتهاماگربهچشموباریکبینینگاهشودبرایتانمعلوممیشودکهمفهومیپشیمانشدندرقراردادهای

بازرگانیکهپیشتردرفیمابیندولتوکمپانیهاینفتیازطریققدرتمدیامضاشدهبود،ازطرفدیگرمیبینیمکهکمپانینفتیبیصاحبنیستندبلکهدولتهایآنانازآنهاحمایتوپشتیبانیمینمایندوبعضیاوقاتپشیمانشدنموجباضمحاللآنکشور

خواهدشدکهقراردادرابرهمزدهاست،نمونهاشکشورهای:عراق،کویت،لیبی،الجزایر،ایران،میباشند.

بهنظرمادرآغازکار،قبلازاینکههرقراردادیامضابشودالزماستدربارهآندقتوباریکبینیبعملآیدبویژهمدتپیمانو

اوضاعواحوالمشارکتکنندگانموردمداقهوباریکبینیقرارگیرد.لذاتصورماایناستاگراینسهمدرمیاناحادکشورتقسیمبشودیعنیصاحبپیمانملتآنکشورباشدنهدولتآنکشور،آنوقتمشکلبرایهیچکدامازطرفیندرستنمیشودو

همگیبطورتساویصاحبتصمیمخودخواهندشد.

جریانتروریستی

سپتامبرآمریکاوباالرفتنبهانفت11

فروندهواپیمایمسافربریکه(4)م،2001درتاریخیازدهمسپتامبرشهرمختلف(4)ازباستون،لسآنجلسونیوجرسیبهمقصد

درحرکتبودند،دریکزمانربودهشدوبهمقصدکاخسفیدوپنتاگونکهنمادقدرتاقتصادی،سیاسیونظامیایاالتمتحده

صبحخودرا45:/8آمریکابودپروازکردند،نخستینهواپیمادرساعتبهیکیازبرجهایدوقلویمرکزتجارتجهانیکوبیدوواردطبقه

دقیقهبعدخودرابه20آنشدوهواپیمایدومکمتراز(73)(118)ساختماندیگرزدوپسازمدتکوتاهیبرجهایدوقلو

متردرمقابلچشمهمگانفروریختند.410طبقهایباارتفاع

م،جنگوجداللفظیکشورهایاسالمی1991بعدازجنگخلیجدریعنیتولیدکنندگاننفتباآمریکاراجعبهمنافعنفتبرقراربود،کشورهایتولیدکنندهنفتصدهاپروژهجهتبیرونکردنآمریکاو

همقطاراناو،درمناطقکشورهایاسالمیبراهانداختند.وکشورهایعراق،سوریه،ایران،سودان،سومالی،لیبی،بوضوحو

علنیوباصدایبلندورسادرخواستبیرونکردنآمریکارامیکردندوبرخیدههاگروپیتروریستیرابرایجنگباآمریکاو

تنفرازاوتشکیلدادهبودند.

،چندم2001-9-11یکیازهمینگروهالقاعیدهبود.کهدرتاریخهواپیمایمسافربریمملوازمسافررابکارگرفتکهخودرابهآپارتمانهایآسمانخراشینیورکزدندواینرویداددرتغییربها

باالبرداینهمبهانهدیگرشدکه$31به$24نفتمؤثرواقعشدوازبهعراقحملهنماید.1003آمریکادرسال

کشورهایاسالمیوچپهاامثالونزویالبرایراهگمکردنوآبروبردنوبیرونراندنآمریکاازخاورمیانهتدریجابهانفتراباال

$رسید،آمریکاهمازراهدیگراین140به2008بردندکهتاسالکشورهاراتحتفشارقراردادتابهانفتراپائینبیاورنداینهم

م،تاماههمانسالبرایاولینباردرطولتاریخ2010باعثشددر$نزولکرد.75به$140نفتمثلبرقدرحالنوسانافتادواز

لستونوعیتنفتجهانNewsGateway

http://newsgateway.ca/pishdare_oil_homeland.htm

YourGATEWAYtonewsstoriesoverlookedbymainstreamAmerican

media

www.newsgateway.ca

  ::Home::PeakOil Archive ::

Oil-"demandisout-racingsupply" GeorgeW.Bush,March16,2005::

©CopyrightSardarPishdare

KurdishOilandHomelandMovement

kurd.oil@btinternet.com

http://www.kurd-oil.net/energy.htm

KURDISTANANDEMERGINGWORLDENERGYCRISIS

ROADMAPFORLASTINGSOLUTIONS

SardarPishdare

February23,2005

Introduction

Theworldsupplyofoilandnaturalgasisnotsufficientforcurrentgrowthofworldenergydemand.Thecombinationofstrongpolitical

tensions,warandinstabilityintheMiddleeast,hasledto“highoilprices",andincreasingnaturalgasprices.Thesearedescribedbysome

economicanalystsandcommentatorsasposingathreattotheworldeconomy.

Thesituationconcerningoilisthemostdifficult.Worldsupply,productioncapacity,provenreservesandexplorationeffortforoilpose

immediateandseriousproblemsfortheworldeconomy,becauseitwillbedifficulttogreatlyincreasesupply,butthesituationregardingnaturalgas

isbroadlysimilar.

Onemajorproblemissaidtobethat,since1999,oilpriceshaveinfactincreasedroughly400%fromabout10USdollars-per-barrel)10

USD/bbl(toarangeofabout45–55USD/bblwithoutanyimpactatallonworlddemandforoil.

Quitethereverse!

Worldoildemandisnowgrowingatabout2.5%-3%eachyear.Inthe1990s,withmuchcheaperoil,worldoildemandgrowthwasonly

about1.4%eachyear.Thisprovesthecentralroleofstrongoilpricesinpushingeconomicgrowth,thereforereinforcingoildemandgrowth,not

weakeningit.Thissituationwillcontinueunlessoilpricesgotoveryhighlevels,above90USD/bbl,whichwillcausestronginflationandharmthe

worldeconomy.

Inturn,veryhighgrowthratetrendsforworldoildemandincreasegeopoliticalandGreatPowerrivalriesintheMiddleEast,forcontrolover

remainingworldreservesandsupply.Asiswellknown,regionalinstabilityintheMiddleEastisnowveryhigh.

Boldandlong-lastingsolutionsmustbefoundandapplied.FirstamongtheseistheacceptanceofthehistoricinjusticedonetotheKurdishpeople,andthecreationofapeaceful,democraticKurdish

homelandinitshistoricalterritories.CreationofGreaterKurdistanwillfirstlystabilizethegeopoliticalsituationoftheMiddleEast.Itwillpermit

therationalandlong-termdevelopmentandproductionofallregionalresources,includingenergyresources,bothrenewableandnon-

renewable.BringingstabilitytotheMiddleEastwillnotbepossiblewithoutthecreationofaKurdishhomeland.

TheworldoilproblemandKurdistan

Anincreasingnumberofbooks,studies,reportsandInternetsitesdescribethesituationregardingworldoilreserves,explorationeffort,

annualdiscoverytrends,productioncapacityanddemand.Alltheadvanced,urbanized,consumersocieties)suchasUSA,Japan,Europe,SouthKorea,Taiwan(consumeabout12–25barrelsofoilperheadofpopulation,eachyear.ApplyingthesameconsumptionratetoChina,India,Brazil,PakistanandTurkeywouldincreaseworldoildemandby

morethan55Millionbarrels-per-day)55Mbd(.

ThisissixtimesthetotalproductionofSaudiArabia,orseventimestheproductionofRussia,thetwobiggestoilproducersandexportersintheworld.Whilethecurrentoilpriceofaround50USD/bblforthelight

crudesisdescribedas“veryhigh",thispriceisinfacttoolowtoencourageseriousenergyconservationandlong-termefforttodevelop

therenewablesupplies.

Oilpricesofabout60or70USD/bblwilldrawattentiontothisproblem,andbringfinancialresourcesandinvestmenttorenewable

energydevelopment.Thiswillbeaverylong-termproject,over30yearsormore,andwillnotharmworldoildemand,ortherevenuesobtainedbyoilexportercountries.ThisisbecauseworldoildemandwillremainverystrongduetoeconomicgrowthanddevelopmentinChina,India,Brazil

andotherfast-growingeconomieswithverybigpopulations.Evenifthesecountriesonlyobtainaconsumptionrateforoilequivalenttoone-thirdorone-halftherateinrichcountries,worldoildemandwillstillincreaseby

hugeamountsinthecoming10–15years.

Theproblemwillbeoilsupply.Thisproblemwillincreaseveryfastandbecomeacrisisunlessactionistakeninthenear-term.Asiswell

known,theMiddleEastandCentralAsiaregionholdsatleast60%oftheworld’sremainingoilreserves,andmuchoftheworld’snaturalgas

reserves.

TakingthecaseofIraq,itisseenthatinvasion,ratherthancountingonandsupportinglocaloppositiontotheregimeofSaddamHusseinhas

producedanunstable,warlikeanddangeroussituation.Thispreventsinvestmentandsuredevelopmentofoilandgasreserves,andincreases

terroraction,tothebenefitofnobody.

Kurdistanis,andwillalwaysremainahistoricalfact.Itcannotbe“sweptoffthemap".AidingandassistingtheKurdishpeopletoexercisetheirnaturalrightstoahomelandinsecureandrecognizedfrontierswill

beanimportantfirststepinbringingstabilitytotheMiddleEast.Onlywiththisstabilitycantheregion’sfossilandrenewableenergyreservesand

resourcesbedeveloped,tohelpeverybody.

Kurdishenergyinitiative

Oncecreated,anindependentGreaterKurdistanwillprovidethegeographicalspaceinwhichtofoundthebasisofaMiddleEastregional

electricpowergrid.Thiswillutilizepreviouslyflaredgas,anddevelophydropower,windandsolarresourcestorunelectricpowerstations,abletosupplycountriesoutsidetheregion.ThiswillfirstincludesouthernandeasternEuropeandtheGreaterMaghreb.Withregionalstabilityassured,

andoilpricesmaintainedatasufficientlyhighlevel,longer-termandmorecostlyinvestmentscanbemadeintheoilsector.

Thesewillincludeefforttoimproveoilfieldrecoveryrates,increaseproductionofheavy-gradecrudes,developgas-to-oilconversion,and

otherimportantmeasuresforimprovingworldsupplyofliquidhydrocarbons.Thiseffortwillbevitaltohelpworldoilsupplytoremainathighlevels,topreventcatastrophicdecreasesintheworldsupply,dueto

depletionofoilreservesinotherregionsoftheworld.Expertestimatesplacethesedepletionlossesatmorethan2Mbd-per-year.

GreaterKurdistanwillassureandensurethatmajorenergyinvestmentsareputtogooduse,onalong-termbasis,forthebenefitof

all.Conversely,rejectionofKurdistan’snaturalrighttoexistinstableandrecognizedfrontiers,reflectingitshistoricalexistenceover2000years,

willmaketheseprojectsandproposalsverydifficulttocarryoutandachieve.Timeisnowshortwithregardstofutureoilsuppliesforthe

world.Actionhasbeendelayed,andthewrongmethodshavebeenusedtoattemptbringingstabilitytotheMiddleEast.

Kurdishpeopleandtheirleadersrecognizethis,havedrawntheirconclusionsandmaketheobservationsandproposalsthatarebriefly

describedinthisdocument.From1991,KurdishnationalactivistsweregrantedUNauthorizationfortheKurdishoilprojectinIraqiKurdistan.Wecarriedoutafeasibilitystudyforthis,andcontinuetoactivelypursuethis

project.

Wewelcomesupporters,investorsandpartnerstowardsthisproject.Wecanbecontactedthroughthedetailsstatedabove.

AmericanviewonOilConflagrationorCo-operation?

CGESConference,Aprill0,1995

ThereportbyRichardW.Murphy,SeniorFellowforMiddleEastStudies,incollaborationwithThomasJ.Navratil,InternationalAffairsFellow,attheCouncilonForeignRelations,NewYork.

TheaggregateofRussianandAmericanactionsandinteractionswillbethemajorgeopoliticalfactorinshapingtheworldoilmapadecadefromnow.Inparticular,theyhavethepotential,eithertosupportand

enhancethestabilityandhealthofthegeopoliticalenvironmentinwhichtheoilindustrywilloperate,ortospawnconfrontation,andeven

conflagrationintheoilworld.

MiddleEastNaturalseepagearousedearlyinterestinIraq'soilpotential.AfterthediscoveryofoilatBaku)inwhatisnowtheSovietUnion,onthewest

sideoftheCaspianSea(inthe1870s,foreigngroupsbeganseekingconcessionsforexplorationinIranandintheareaoftheOttomanEmpirethatbecameIraqafterWorldWarI.TheAnglo-PersianOilCompany)laterrenamedtheAnglo-IranianOilCompanyandstilllaterBritishPetroleum(

wasgrantedaconcessioninIrananddiscoveredoilin1908.ShortlybeforeWorldWarI,theBritishgovernmentpurchasedmajorityownership

oftheAnglo-PersianOilCompany.

ThediscoveryofoilinIranstimulatedgreaterinterestinpotentialIraqioilresources,andfinancialgroupsfromseveralmajornations

engagedinprotractednegotiations,andinconsiderableintriguewiththeOttomanEmpire,inordertoobtainconcessionstoexploreforoilinMosulandinKirkuk,twolocationsinwhatlaterwasnorth-centralIraq.Although

afewconcessionsweregrantedpriortoWorldWarI,littlesurveyingorexplorationwasdone.

TheMiddleEastwillremainthedominantglobalsupplieroverthecomingdecadebecauseofitspredominantshare)roughlytwothirds(of

provenreserves,itswellestablishedinfrastructure,includingeasyaccesstointernationalshipping,anditsabilitytocontinuetoattractforeign

investmentandgenerateselffinancingtomaintainandexpanditscurrentproductionrapidlyandinexpensively.AddtothistheexperienceanddecisivenessofMiddleEasternleadersinissuesofoilproductionand

marketing.DoingbusinessintheMiddleEasthasalwayshaditsshareofheadachesandrisks,butforeignoilcompaniesandbankershavereached

acomfortlevelindealingwithMiddleEasternauthoritiesthattheyareunlikelytoexperienceineitherRussiaorCentralAsiaduringthecoming

tenyears.

ThereareatleastthreeassumptionsaboutthegrowthofMiddleEasternoilproductions,whichappearreasonabletomaketoday:

Iraqioilwillhavebeenbackonstreamforseveralyearsand,althoughitsre-entrytotheworldmarketmayinitiallydepress

prices,risingworlddemandby2005willhavepushedtoday'spriceshigher;

Iranianoilproductionmayhaveincreasedbecauseofahigherexportquotaandco-operationwithforeigncompanies,whose

technologyhasbeenlargelyabsentfromtheIranianoilsectorsincethe1979revolution;

andSaudiArabiacouldbeproducingatleasttwomillionbarrelsperdayofexportsaboveitspresentquotaonasustainablebasis.

Butalloftheseassumptionspresupposethatby2005theMiddleEastwillbealesscontentiousarenathanithasbeenduringthepast

decade.UnfortunatelyitisalltooeasytoconstructnegativescenariosconcerningthreemajorMiddleEasternquestions:IraqiandIranianrolesintheregion,thetrendsinpoliticalIslamandtheArab-Israelipeaceprocess.EachmaydevelopinwayscomplicatingplanningandproductionofMiddleEasternoil.AsRussianpolicieswillbekeytohowEurasianproductionwill

develop,soAmericanpolicieswillhavethemajoreffectontheMiddleEasternscene.

IranandIraq

BeforetheIran-Iraqwareruptedin1980,U.S.policyrankersexplicitlyopposedthedominationoftheGulfregionbyanysinglepower,andtacitlyreliedonabalanceofpowerbetweenFrance,IraqandSaudi

Arabia.WashingtonassumeditmighthavetobeactiveinmattersaffectingGulfsecurity,butdidnotinfacthavetoplayasizableroleuntil

theeighties.TodaywhatregionalbalanceofpowerexistsrestsontheweaknessofbothFranceandIran.Theresultsof"DesertStorm"inWashington'seyeshavereinforcedtheneedforittoplaythemajor

securityroleintheGulfregion.Thewayitplaysitsrolepromisedtobeasubjectofcontinuingcontroversy.

Inonesense,whentheUSannounceditspolicyof"dualcontainment"in1993,itwasadmittingthattheefforttoisolateIran,anditshopetobringaboutachangeinIraqileadershipthroughstiffSecurity

Councilresolutions,hadnotworked.Dualcontainmentisaphrase

reflectinganacademician'sdelightinlabellingpoliciesratherthanaseriousdescriptionoftwoquitedifferentpolicies.

Administrationspokesmanhavearguedthatdualcontainmentdoesnotmeantheywilltreatbothcountriesthesameway.Norcould

Washingtondothis,sincethereisnointernationalmandateimposingsanctionsonIran.LastyeartheU.S.itselfexportedover$600millionof

productstoIran.U.S.oilcompaniestradeIranianoil,andevenliftitdirectlyfromIranianports.

Negativefeelingspersistonbothsides.TherecentuproarcausedbyCONOCO'sannouncementthatithadreachedanexplorationagreement

withTehran,thefirstsuchagreementbetweenaU.S.oilcompanyandFrancesincetherevolution,illustratesthecontinuingpoliticalsensitivities

ofthepresentAdministrationandsomeintheCongress.

Theprospectthatby2005bothIraqandIranwillbeproducingmoreoilthantheywereontheeveoftheIran-IraqwarhasaddedtoworriesintheArabGulfstatesthatBaghdadandTehranwillonceagainattemptto

exerthegemonyoverthem.Thiswouldnotbesurprising,giventhesizeoftheIraqiandIranianpopulations,therichnessoftheirnaturalresources

andtheweightofhistory.Shouldweassume,however,thattheirachievementofhegemonywouldbeharmfultoWesterninterests?

Duringtheeighties,howeverbadlyitwasdoinginitswarwithIraq,andexceptforitsattacksonKuwaitishippingin'86-'87,Iranneversought

tostopGulfstateoilexports,muchlesstowithholditsownoilfromtheworldmarket.AsforIraq,SaddamHusseininvadedKuwaitinpartoutof

resentmentattheconstraintsonIraq'srecoveryimposedbyadropofworldoilprices,causedinhisviewbyoverproductioninKuwaitandtheUAE.Aftertheinvasion,hetooktheprecautionofissuinganimmediatepledgethattheoilfrom"Iraq'snineteenthprovincet9wouldkeepflowing.

IfthevitalWesterninterestinaccesstoGulfenergywassupposedlyassured,whywasthereawar?Theanswerwastwofold.Washingtonandothercapitalscouldnotaffordtostandbyandallowthedestructionofaninternationallyrecognizedsovereignstate.Ontheoilissue,theydefinitelydidnotwanttoseeIraqinapositiontointimidateandeffectivelycontrol

GulfStatedecision-makingonproductionand/orpricinglevels.Today,Washington'sviewofSaddamisthatwhenpoorheismischievous;when

richhewillbedangerous.

Tehrancontinuestobelieve,asdidtheShah,thatitshouldplaythedominantroleinGulfsecurity.Toitschagrin,Tehranhasneverbeen

invitedbytheGCCintoanyofitsdiscussionsonthisissue.TheoddsarethattheUnitedStateswillinsistonitsownpre-eminentrolein

maintainingsecurityforthenextfewyears.Thisvirtuallyguaranteescontinuingtension,ifnotopenhostility,betweenWashingtonandTehran.

Furthermore,AmericahasalonglistofcomplaintsconcerningIran'sbehaviourandIranentertainsprofoundresentmentofWashington.

ConceivablyreactionagainstAmericanpressurecoulddriveIranandIraqclosertogether,butthemutualhatredssurvivingfromtheirwarintheeighties,andthedifferentpoliticalorientationoftheirleadership,

probablyconstrainsuchadevelopment.

Thescopeforpoliticalco-operation,however,betweenIraqandIranwithRussiaandCentralAsiaisclear.Iran'ssilenceovertheRussian

suppressionofMuslimsinChechnyaisindicative.AsforIraq,itdoesnotconcealitssatisfactionasRussia,togetherwithFrance,arguesthatthere

shouldbeagradualliftingoftheoilembargoonIraq.

Wecananticipatethattheseargumentswillbecomemoreaggressive,oncetheU.N.specialrepresentativereportsfavourablyon

Iraq'scompliancewiththeCouncil'sdemandfordismantlingitsweaponsofmassdestruction.Thus,oneplausiblescenarioisthatIranianandIraqi

bitternesstowardtheU.S.willinclinethemtolooktoMoscowastheirprincipalpoliticalpartner.TheymayalsopursuehostilepoliciestowardsthoseArabGulfregimes,whichtheyconsidertobeactinginaccordance

withAmericanbidding.Thiswilladdtoarea-widetensions.

BritishviewinOilConflagrationorCo-operation?

OptionsFORIRAQPROFESSORFREDHALLIDAY

PROFESSOROFINTERNATIONALRELATIONSLONDONSCHOOLOFECONOMICSUK

CGESConference,Aprill0,1995

IraqandtheOilMarket:TheLonger-RunPoliticalContext

1.Thesituationsince1991isoneofimpasse:theIraqiGovernmentremainsinpower,theUNSecurityCouncilinsistsoncontinuingits

sanctionspolicy.Thereappearslittleprospectofthisalteringinthenearfuture,barringasuddenchangeofpolicyinBaghdad.AtUS

insistence,theSecurityCouncilisnotgoingtomakeiteasyforIraqtogetsanctionslifted.Russian,ChineseandFrenchdisavowalswill

remainineffective.Thereisnoconstituency,ofsufficientweight,withintheUSAforanalterationofpolicy.

2.Assessmentoflonger-termprospectsshouldtakeaccountoftheimportanceofIraq'sposition,intheoilmarket,andinthepoliticsof

theMiddleEast.Its100billionbarrelsofreservesputitinanadvantageouspositionforproductionandexport.Itsbroadernatural

endowmentisfavourable,giventhecombinationofcapital,agriculturalland)l2%ofIraqiscultivable(,andaneducatedand

medium-sizedpopulation.Iraq'spoliticalandculturalcontributiontotheArabworldinthiscenturybuysitastanding,which,with

appropriateleadership,couldplaceitonceagainatthecentreoftheMiddleEast.NoregionalsecuritysystemthatexcludesIraqwill

bestable.

Beyondissuesofoilproduction,fourbroadareasofpolicyneedaddressinginthelonger-run.

1.Thefirstisthatofoilproductionlevels,andtheabilityoftheoilproducingstatestofindanequitableandstablesystemof

quotas:failuretodothiswasacontributingfactortothel990crisisoverKuwait.

2.ThesecondisthatoffindingsomemodusvivandibetweenIraq

anditsneighbours:RelationswithIranandTurkeyhavebothbeenenflamedinrecentyears,yetwithoutagreementwith

them,andintheTurkishcasethisincludesthequestionofwater,theprospectsforstabilityinIraqarelow.Equallythequestionof

thenew‘Arabcoldwar'ofdivisionsaccentuatedbythe1990war,needstobemovedforward.

3.Thirdly,Iraqhastobebroughtbackintonormalrelationswiththegreatpowers:nostateofIraq'sstaturecanbeforever

excludedfromtheinternationalsystem,anymorethancanSerbiaorIran,or,inearliertimes,ChinaorRussia.

4.Finally,therehastobeprogressinregardtotheinternalpolitical

systeminIraqitself:thislastis,arguably,thepreconditionforprogressontheotherthree.

ProtestandopenLetterAfterIfawnedon29October2004IranandChinaannouncedthesigningofadealonChineseinvestmentinIran'soilfieldsandthe

long-termsaleofIraniannaturalgastoChinathatcouldeventuallybeworth$100billionandthegasdealentailedthe

annualexportofsome10milliontonsofIranianliquefiednaturalgas)LNG(fora25-yearperiod.

Thedealwasnotedtohavethepotentialtoreach15-20mtonsayear,takingthetotalvaluetoasmuchas$200bn.Deliverycould

notbeginforatleastfiveyears,asIranhadtofirstbuildtheplantstoliquefythenaturalgas.Thisstunningdevelopmentwas

widelyconsideredamajorblowtotheBushadministration'ssanctionsonIran.TheIran-LibyaSanctionsAct)ILSA(penalizedcompaniesinvestingmorethan$20millioninIran'soilandgas

sector.

IranianofficialswerehopefulthedealwouldleadtoafundamentalrethinkingofdoingbusinesswithIran

onthepartofEuropeancountries,India,Japan,andevenRussia.ThanIhavepasthefollowingopenLettertothe

Media.

KURDISTANOILDEVELOPMENT

http://www.kurd-oil.netkurd.oil@btinternet.com

SardarPishdare

Iran must give up Kurdish territory

AstheHolyBibleRevisedStandardVersionshowsthemapofthegreatEmpiresofthesixthcenturyBCwhichcallingMEDIANEMPIREthe

assistanceoftheKurdishpeopleshowsthatthetodayIranianterritoryisbelongtotheKurd,notPersian,thehistoryisshowthatwhenMedianandPersiancomedowntotheMiddleEast,thePersianstayontheeastofIran

andtheMedianstayonthewesternofIran,thismenisallthewesternIranistheKurdishterritoryfromtheStraitsofHormuztotheCaspianSea.

Thisproposalconcernstherationalandefficient,near-termdevelopmentofupto10Millionbarrels/dayofexpanded,madeoveror

newoilproductioncapacitywithinaperiodnotexceeding6monthsfromthefoundationofanoildevelopment,productionandtransportationentity

inIranianKurdistan.Thekeyelementsofthisproposalfeaturethecreation,underinternationalguarantee,ofa1000-kmswideFreeZone,extendingfromtheStraitsofHormuztotheCaspianSeaontheIranian

territory.

Furthertothisproposal,aconcessionaryandoperatingcompanywillbefounded,theKurdistanOilCorporationWithUS,BritishandFrance,incorporatingKurdishandUS,BritishandFranceinterestsona50/50

basis,togetherwithallthosenecessary,adequateandsufficientsecurityprovisionsandstructuresintheareasconcernedbythisproposal.

OILRESERVESANDKURDISTAN

GreaterKurdistancoversalargeareaofterritorycurrentlyoccupiedand/orclaimedbySyria,Turkey,IraqandIran.Withintheeffectiveareaof

GreaterKurdistan,forexampleasrecognizedbytheTreatyofSevres,currentlyknown,proven,inferredandlikelyoilreserves)andboth

associatedand'stranded'gasreserves(areverylarge.Further,andparticularlyconcerningtheareamadeupbytheaforesaidFreeZone,in

majoritylyinginIranianoccupiedterritory,thedevelopmentofoilproductioncapacitieshasbeendeliberatelyheldatalowleveltoraisethe

praiseofOil.

Overall,itisfullypossibleontechnicalgroundstoobtainthestatedobjective,of10Mbdofneworexpandedproductionwithin6months

followingthefoundationoftheaforesaidKurdistanOilCorporationWithUS,BritishandFranceentity,ofcoursewithadequateandeffective

internationalguarantees,andlocalsecurity,tobeprovidedwithmajorityKurdishparticipation.

FOUNDATIONOFKOC

Thefoundationofaninternationallyrecognisedoperatingentityisthefirststeptowardsrealisingthegoalsofthisproposal.KOC,after

discussion,negotiationandappraisalofallinterestsbyallpartners,mayinitiallybegiventheobjectiveofdevelopingandsecuringreliableoil

productioncapacity,andthetransportofoiltotheGulfSea,withinIraq.

ThiswillconcerntheeasternIranextremityoftheproposedFreeZone.Severaladvantagesmayaccruetoaprogrammefeaturingthiselementthatisinitialoildevelopment,etc,inIraqandIraqiKurdistan.

1.KurdishinfluenceandpoliticalcontrolinKurdishIraqisnowanestablishedarecognizedfact.

2.Currentoilfieldoperation,andespeciallythetransportofoil,isunsureandinefficient,whetherconcerningcrudeorrefinedEstablishmentof

Kurdishcontrol,withprovisionofadequateandeffectivesecurityalongtheCaspianSeauptotheStraitsofHormuz,throughthe

constructionoffortifiedsettlements,willensurereliabletransportationofoiltotheGolf.

3.products.

PROGRAMMING

Itisfirstnecessarytofoundaninternationaloilconcernofaconcessionarynature,chargedwiththedevelopment,upgrading,andtransportationofKurdishoil.WithUS,BritishFrenchpartnership,this

wouldbeachievedthroughfoundinganentitysuchasKOC.Inthecaseofotherpartneringinterests,forexampleUS,BritishorIndianinterestsexpressinginterestandwishingtoparticipateinthefoundationofan

operatingentity,thenameoftheentitywillbemodified,tobecomeKOCorporation.Inallcases,capitalownershipandmanagement

responsibilitywillbeona50/50basis,KurdishandInternationalinterests.

Followingcreationoftheoperatingentity,programmingwillfeaturethesimultaneousdevelopmentorprovisionof

1.SecuresettlementsandsecurityfacilitiesfromtheStraitsofHormuztotheCaspianSea

2.Oildevelopment,upgrade,renovationandmakeoverall

3.Constructionandsupplyofallinstallationandancillaryequipment,asrequired.

Throughdetailedplanningandprogramming,alltheabovemaybeassuredwithinatimeframenotexceeding6months,aftercreationofthe

KOC,withFrenchorotherinternationalpartners.

FINANCIAL AND ECONOMIC ASPECTS

Thisproposalconcernsthecreationofanoil)andassociatedgas(producingentitywithaninitialobjectiveofattaining10Mbdofoil

productioncapacitywithin6monthsfromtheincorporationofaKurdish-Internationaloperatingentity,withadequateandfullsecurityintheareasconcernedbythisproposal,notablywithregardtotransportationfacilities

andinstallations.

Atcurrentprices,theturnovervaluerepresentedbyneworincreasedoilproductionof10Mbdisapproximately180000MillionUSdollars/year.

Investmentandsecurityprovisionsmaybeestimatedprovisionallyatapproximately30–40BnUSdollars,withrelativelylowrecurring

expenses,costsandcharges.

SardarPishdareLondon

Proposalconcern

400-kmsFreeZoneinSyria

KURDISTANOILDEVELOPMENT

http://www.kurd-oil.netkurd.oil@btinternet.com

SardarPishdare

INTRODUCTION

Thisproposalconcernstherationalandefficient,near-termdevelopmentofupto1Millionbarrels/dayofexpanded,madeoverornew

oilproductioncapacitywithinaperiodnotexceeding6monthsfromthefoundationofanoildevelopment,productionandtransportationentityin

Kurdistan.

Thekeyelementsofthisproposalfeaturethecreation,underinternationalguarantee,ofa400-kmsFreeZone,extendingeastwards

fromtheSyrian-LebaneseborderonMediterraneanSea,andextendingtotheNorth,boundedbythecurrentlyinactiveDORTYOLpipelineandrail

line)builtandownedbyFrenchinterests(uptoIraqiBorder.

Furthertothisproposal,aconcessionaryandoperatingcompanywillbefounded,theKurdistanOilFranceCompany)KOF(,incorporating

KurdishandFrenchinterestsona50/50basis,togetherwithallthosenecessary,adequateandsufficienctsecurityprovisionsandstructuresin

theareasconcernedbythisproposal.

OILRESERVESANDSYRIANKURDISTAN

GreaterKurdistancoversalargeareaofterritorycurrentlyoccupiedand/orclaimedbySyria,Turkey,IraqandIran.Withintheeffectiveareaof

GreaterKurdistan,forexampleasrecognizedbytheTreatyofSevres,currentlyknown,proven,inferredandlikelyoilreserves)andboth

associatedand'stranded'gasreserves(areverylarge.Further,andprticularlyconcerningtheareamadeupbytheaforesaidFreeZone,in

majoritylyinginSyrianoccupiedterritory,hedevelopmentofoilproductioncapacitieshasbeendeliberatelyheldatalowlevel.

Numeroussmallerandmedium-sizedoilfields,generallycapableofproductionvolumesintheregionof500–3000barrels/day,each,canbequicklydevelopedandbroughtintoreliable,long-termoperation.Other

andnumerousoilfields,currentlyproducingsmallvolumesandrelyingonoutdatedandinadequateorinefficientinstallations,equipmentand

management,canbequicklymadeover,renovatedorupgradedtoyieldmuchmoreproduction,onareliableandlong-termbasis.

Overall,itisfullypossibleontechnicalgroundstoobtainthestatedobjective,of1Mbdofneworexpandedproductionwithin6monthsfollowingthefoundationoftheaforesaidKOFentity,ofcoursewith

adequateandeffectiveinternationalguarantees,andlocalsecurity,tobeprovidedwithmajorityKurdishparticipation.

FOUNDATIONOFKOF

Thefoundationofaninternationallyrecognisedoperatingentityisthefirststeptowardsrelaisingthegoalsofthisproposal.KOF,afterdiscussion,

negotiationandappraisalofallinterestsbyallpartners,mayinitiallybegiventheobjectiveofdevelopingandsecuringreliableoilproduction

capacity,andthetransportofoiltotheMediterraneanSea,withinKurdishIraq.

ThiswillconcerntheeasternextremityoftheproposedFreeZone.

Severaladvantagesmayaccruetoaprogrammefeaturingthiselement,thatisinitialoildevelopment,etc,inKurdishIraq:

1.KurdishinfluenceandpoliticalcontrolinKurdishIraqisnowanestablishedanrecognizedfact.

2.Currentoilfieldoperation,andespeciallythetransportofoil,isunsureandinefficient,whetherconcerningcrudeorrefinedproducts.

3.EstablishmentofKurdishcontrol,withprovisionofadequateandeffectivesecurityalongtheDORTYOLlineandrailline,throughthe

constructionoffortifiedsettlements,willensurereliabletransportationofoiltotheMediterraneanSea.

PROGRAMMING

itisfirstnecessarytofoundaninternationaloilconcernofaconcessionarynature,chargedwiththedevelopment,upgrading,and

transportationofKurdishoil.WithFrenchpartnership,thiswouldbeachievedthroughfoundinganentitysuchasKOF.Inthecaseofother

partneringinterests,forexampleUS,BritishorIndianinterestsexpressinginterestandwishingtoparticipateinthefoundationofanoperating

entity,thenameoftheentitywillbemodified,tobecomeKOCorporation.Inallcases,capitalownershipandmanagementresponsibilitywillbeona

50/50basis,KurdishandInternationalinterests.

Followingcreationoftheoperatingentity,programmingwillfeaturethesimultaneousdevelopmentorprovisionof

1.SecuresettlementsandsecurityfacilitiesalongtheDORTYOLlineandrailline.

2.Oildevelopment,upgrade,renovationandmakeoverall.l

3.Constructionandsupplyofallinstallationandancillaryequipment,asrequired.

Throughdetailedplanningandprogramming,alltheabovemaybeassuredwithinatimeframenotexceeding6months,aftercreationofthe

KOForKOC,withFrenchorotherinternationalpartners.

FINANCIAL AND ECONOMIC ASPECTSThisproposalconcernsthecreationofanoil)andassociatedgas(

producingentitywithaninitialobjectiveofattaining1Mbdofoilproductioncapacitywithin6monthsfromtheincorporationofaKurdish-

Internationaloperatingentity,withadequateandfullsecurityintheareasconcernedbythisproposal,notablywithregardtotransportationfacilities

andinstallations.

Atcurrentprices,theturnovervaluerepresentedbyneworincreasedoilproductionof1Mbdisapproximately18000MillionUSdollars/year.

Investmentandsecurityprovisionsmaybeesimatedprovisionallyatapproximately3–4.5BnUSdollars,withrelativelylowrecurring

expenses,costsandcharges.

SardarPishdare

ؤانةُفرتاتنةيةوةكةمبكةومكةروْدةمةوتنْنولةداردةدرتْيترباراندةكرت

:الوثائقالبريطانيةلندنالشاهلعبباألكرادطويال

وحصلعلىمايريدفرأىأنيبيعهمعلىحافةالنهر

أسرارمحادثاتبريطانياوفرنساحولاتفاقالجزائربينبغدادوطهران

*لندن:الشرقاألوسط

76*وثيقةرقم:

1975أبريل25*التاريخ:

*من:ام.اس.وير،وزارةالخارجية،لندن.

*الى:جي.ايه.غراهامسفيرجاللةالملكة،بغداد،سري.

*الموضوع:إتفاقيةالجزائر

أناشكركقبلهذهالرسالةّ/كانعلي1*عزيزيجونيمارسعناالتفاقية15علىخطابكالمثيرلالهتمامبتاريخ

بينصدامحسينوشاهإيران،وقدتحركتاألحداثمنذوقتذاكعلىنحوسريع.وفيالمراحلاألولى،تساءلتأنا،

مثلآخرينكثيرين،ماإذاكانتهذهاالتفاقيةستصمد،ولكنيميالاآلنلالعتقادبأنهناكإرادةلجعلهاتعمل،والجدالأنلطرفيهامصلحةفينجاحها.فإيرانبالطبعقلقة

تجاهتسويةوصولهاإلىشطالعربوربمايأخذاالجتماعبينأبريلهذاالموضوع19خالتباريوالقيادةالعراقيةيوم

لمرحلةأعمقنحوتسويةتفصيلية)ونحننعلمأنالعراقوإيرانقداشتريتاأحدثتقنياتبحريةللشطقبلنحو

أسبوعين(.والعراقيونيستكملونفيغضونذلكاحتاللهمللمناطقالكرديةويبدوهذااألمرقدتحقق،علىقدرمبلغ

علمنا،ومندونقسوةوتضحيات.

/ومنهذهالنقطةومايليها:هلستواصلاالتفاقية2صمودها؟لكلمنالعراقوإيران،وبمجردتسويةقضيةالشط،سيكونهناكدافعمستمرللوصولالىتسوية

الحدوداألرضية،ويبدوالجانبانجادينفيهذااألمر،وقدظلتاإلدارةهنامشغولةفيمساعدتهماللحصولعلىنسخ

1914منأطقمالخرائطالكاملةالتياستخدمتعامجنيه4000لتعريفالحدود)وبتكلفةماليةلكلمنهماقدرها

إسترليني(.نقاطالمراقبةتمتأسيسهافيمناطقااللتقاءمعالجزائريين.

بمعنىماللعراقييناآلنالوضعاألقوىبعدأنأنجزواسلفاأهدافهمفيالشمال،فيمايكونعلىإيرانأنتسعى

للحصولعلىإنجازاتها،ولكنالشاه،وبالجدال،يعتبرأناستعادتهلقواتالبشمركةالمدربةضمانةفيحالتملص

العراقيينأوتراجعهمعناالتفاق.

/التوجهالسوفياتياتسمبالحيرةمنذالبداية،ففيأعقاب3زيارةصدامحسينلموسكوسجلالبيانالمشترك)الرضا(22ولكنمنالواضحمنتحليلروجرزبزنفيخطابهبتاريخ

أبريلبأنالروسمتخوفونمنتداعياتاالتفاقيةعلىنفوذهمفيالعراق.منجانبيلستمتأكدابأنلدينادليال

كافيابعدلالعتقادبأنتراجعصدامأوتغييرهلوجهه)العبارةوتعنيالتغييرفيVoltefaceالمستخدمةهنافرنسية

السياسة،واإليضاحمنالشرقاألوسط(انعكاسلرغبةلجهةاالنفصالعنالقبضةالسوفياتية،مثلمايذهبتقدير

المصريينواإليرانيينفيمايبدو،أمترىذلكالتغييرنوبةحصيفةلتكتيكانتهازي.

/وماذاعناألكراد؟إذاكانلناأننحكمعبرمنظومة4األحداثعلىنحوما،فسيحصلونعلىحصةمنصفةمن

ميزانيةالتنمية،وبذلكربماتكونمصالحهمكشعبأفضلمنخاللعملهمعبرحلالحكومةالعراقيةبحكمذاتي.وربمايكونأولئكالذينيعانوناآلنبصورةأكبرهمالالجئونالذينتركوافيإيرانأوأعضاءالحزبالديموقراطيالكرديالذين

أبعدواالىأوروبا)لديناطلبمنالحزبالديموقراطيلتالميذ3500طالباو551الكرديلمنحهأماكنجامعيةلـ

بالمرحلةالثانوية،ومنالواردأنالنتمكنمنمساعدتهمبهذاالقدر،وأتجرأهنابالقولانعليناأننمارسوباستمرارنحوضغطانسانيفيهذاالبلدالىأنيظهرالوضعتحسنا(.

/منوجهةنظربريطانيةاليمكنللتهدئةواالستقرارفي5الشمالأنيفشالفيأنيكونالصالحناليسسياسيافقط،وإنما،ربما،تجاريابمرورالزمنيومأنيفرجعنالموارد

للتنميةاإلقتصادية.وبقدرمايعنيأمرالتداعياتدولالخليج،فمنالواضحأنعالمةاالستفهامالكبرىتحلقفوق

الكويت،ونحننناقشهذاالموضوعبصورةمنفصلةفيإطاررسالةآرشيالمبالممتازةوالموضوعيةبعنوان)الكويت

فبراير.أماباالتجاهجنوبا،فأنامثلك26وجيرانها(بتاريخأتحفظبالحكم.وقدعبرزائرإيراني،هود.عباسأميري،والذيقابلتهأمسبمعهدالدراساتاإلستراتيجية،ويشغل

مديرمعهدهمالجديدللدراساتالسياسيةواالقتصاديةالدولية،عبرعنثقةمتينةبأنصدامحسينرجليفي

بكلمتهوأنناسنرىنهايةللتدخالتالعراقيةفيجنوبالخليجوسلطنةعمان،ومنجانبيوجدتأنمنالصعبتصديقأن

بعثياثوريايمكنأنيغيرمواقفهإلىتلكالدرجة،ثمماذا

عنروابطهمعجمهوريةاليمنالديموقراطيةالشعبية؟وأظنأنالشاهنفسهسيوطننفسهعلىتوجه،انتظر

لترى،معهذهالمسألة.

توقيعام.اس.ويرصورةللسفراء:طهران،الكويت،الجزائر،دمشق،أنقرة،مسقط،البحرين.

وصورةللقناصلة:واشنطنوبعثةنيويورك.

مذكرةخاصة:

وضحليمنالتقاريرالصحفيةعلىالتوأنصدامحسينقدأعطاناطعاماإضافياللتفكيربمطالبتهبخلقهياكلأمنية

خليجيةبمنطقةالخليجواستئصالالوجودالعسكرياألجنبيواحتمالعقدمؤتمرأمنخليجيلمناقشةهذاالموضوع.ردفعليالفوريهوأنأتمنىلهالتوفيق،وبوسعناأننتبنى

الخطالمفهومبأنأيوجودبريطانيهناكتمبطلبوبموافقةالحكومةالمحليةالمعنية،وأنهليستلدينارغبة

فياإلبقاءعليهللحظةأكثرمنالحاجةاليه.

بةئاضكراوةكانمانْكيت

KurdistanandPoliticsofOilBookID:51164ISNB:9781434323583

TheOilFactor

BookID:51991ISNB:9781434388384

TheKurdishOilDisputeکوردستانوکێشهینهوتISBN:9781438949444BookID:57459

TheKurdishOilProjectandtheMosulVilayetProjectISBN:9781449015862BookID:60547

پڕۆژهینهوتیکوردستانوپڕۆژهیویالیهتیموسڵ

KurdistanandtheOilProblemکردستانومشکلهالنفطISNB:9781434381446BookID:51164

OneHundredYearsandoneHundredKurdsISBN:9781452009858IBookID:72082

سهدساڵوسهدکورد

http://www.authorhouse.com/BookStore/ItemDetail~bookid~45625.aspx

UScontactinformation:bkorders@authorhouse.comcontactinformation:USA001888.728.8467UK0044800

1974150