វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

កិច្ចការស្រាវស្រាវ

ស្រកុមនិស្សតិឆ្ន ាំទី៤ ជាំនាញទ៩ី

ដេប៉ា េឺម៉ាង់ វិទាាស្តស្រដស្េឋកិច្ច និងស្ររប់ស្ររងកស្កិមម

មុខវិាជ ាៈ ដស្េឋកិច្ចពាណិជជកមម

បដស្រងៀនដោយាៈាស្តារ ចារយ វ៉ា ដវ៉ាងដេង

ឆ្ន ាំស្កិា ២០១៤ -២០១៥ស្មាជិកស្រកុម

១. ៀសងែរី ចាន់ៀេត ២. អ ៊ុក ែសីម្៊ុ ុំ ៣. ៀេង ម្ករា ៤.មាសស៊ុធារ ី

ស្របធានបទាៈ វិបតរិដស្េឋកិច្ចពិភពដោក

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

បទបង្ហា ញដស្រកាម

ស្តវតសវទ៍២ី០

• ១៩២៩ ម្ហាវ ិតតិៀសេឋកិច្ចៀៅ សហរេឋអាៀម្រចិ្• ១៩៧៣-១៩៧៥ វ ិតតិធនាគារៀៅ អង់ៀរេស• ១៩៨០ វ ិតិត ុំណ៊ុ ប អាៀម្រចិ្ខាងតបូង• ១៩៨៣ វ ិតិតភារហ ៊ុនធនាគារៀៅ អ៊ុីែស្ថព្រអប• ១៩៨៧ ភារហ ៊ុនកិភកៀោក ៉ះទ្យងគិច្កន៊ុងរយ៉ះៀកបេ៏ខ្េី

ស្របវិតរននវិបតរិដស្េឋកិច្ចពិភពដោកវទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ស្តវតសវទ៍២ី០

• ១៩៨៩-១៩៩១ វ ិតតិខ្ចីប៊ុយ ៀៅសហរេឋអាៀម្រចិ្• ១៩៩០ អច្បនែទ្យកយធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ ៀៅជ ៊ុន• ១៩៩៤-១៩៩៥ វ ិតតិៀសេឋកិច្ច ៀៅម្៊ុិច្ស៊ុិច្កូ• ១៩៩៧ វ ិតតិហរញិ្ញវតា៊ុអាស្ថ ន• ១៩៩៨ វ ិតតិហរញិ្ញវតា៊ុ រូស ៊្ុ ី

ស្របវិតរននវិបតរិដស្េឋកិច្ចពិភពដោក(ត)

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ស្តវតសវទ៍២ី១

• ២០០០-២០០១ វ ិតតិ ៀៅទួ្យររី• ២០០១ វ ិតតិ ៀៅអាហ្ង់ទី្យន• ២០០៧-២០១០ វ ិតតិហរញិ្ញវតា៊ុស្ថកបៀោក

ស្របវិតរននវិបតរិដស្េឋកិច្ចពិភពដោក(ត)

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ១. ស្របវិតរននវិបតរិដស្េឋកិច្ចអាដមរចិ្

ៀោងតាម្រ ករុំៀហើញននែ វតតិស្ថស្រសតកិភកៀោកបានឲ្យេឹងថាម្ហាវ ិតតិៀសេឋកិច្ចៀបើកទី្យ១ៀៅៀបើកិភកៀោករឺៀេើតម្ៀច្ញកីវ ិតតិៀសេឋកិច្ចៀៅសហរេឋអា-ៀម្រចិ្នាឆ្ន ុំ១៩២៩ វ ិតិតៀន៉ះបានៀធើវឲ្យកៀែកើករញ្ជួ យកិភកៀោកទ ុំងមូ្បៀបើកព្របងព្រតែ ៀទ្យសស្ថធារណរេឋសងគម្និយម្សូៀវ តព្រត ៊ុៀ ណ្ ៉ះព្រេបអាច្ៀរច្េ៊ុតកីម្ហាវ ិតិតៀសេឋ-កិច្ចៀន៉ះ។ ៀហើយវ ិតតៀន៉ះៀធវើឲ្យែ ជាជនអាៀម្រចិ្១៣ោននាក់អត់ការងារៀធើវ និងកសិករ១៥ោននាក់ៀបា៉ះ ង់ការងារៀចាប។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

១.១. មូលដេតុននវិបតរិដស្េឋកិច្ចអាដមរចិ្

ម្ហាវ ិតតិរឺ ជាវ ិតតិៀសេឋកិច្ចស្ថកបៀោកេ៏ធងន់ធងរមួ្យៀៅកន៊ុងទ្យសវត្ម្៊ុនសស្រងាគ ម្ៀោកៀបើកទី្យII (World War II)។ ព្រេប ត្ ែ ៀទ្យសជាៀែច្ើនចា ់ៀេតើម្េ្៊ុ៉ះៀ ើងៀៅឆ្ន ុំ១៩២៩ៀហើយ ញ្ច ់រហូតេប់ច្៊ុងឆ្ន ុំ១៩៣០ រៀឺេើម្ឆ្ន ុំ១៩៤០។ ៀហើយបានរកីរាបដាបទូ្យទ ុំងកិភកៀោកកន៊ុងសតវត្វទី៍្យ ២០។

ៀៅសតវត្ទី្យ២១ម្ហាវ ិតិតរឺ បានៀែ ើជាទទហរណ៍ននៀសេឋកិច្ចកិភកៀោកអាច្នឹងធាេ ក់េប់កុំរតិ្។ វ ិតិតៀន៉ះៀកើតៀ ើងនូវនងងទី្យ ៤ កញ្ញញ ឆ្ន ុំ ១៩២៩ ៀហើយៀេតើម្ៀច្ញកីសហរេឋអាៀម្រចិ្វា ត្ បម្កកីច្ុំន៊ុច្សុំខាន់ធធុំច្ុំនួន៣រឺ៖

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ៀៅច្៊ុង ញ្ច ់ននសស្រងាគ ម្ៀោកៀបើកទី្យ១ ែ ធានាធិ តីអាៀម្រចិ្ វូែេូវបិស៊ុន(Woodrow Wilson 1916-1920)បាន ញ្ញជ ឲ្យេកទ្យក័សហរេឋអាៀម្រចិ្កីទី្យវ អឺរ ៊ុ ៀេើមី្បរួ រួម្គាន កែងឹងការអភិវឌ្ឍកស្ថងៀសេឋកិច្ចនេក្ន៊ុង។ ែ ធានាធិ តីអាៀម្រចិ្ព្រេប នតតុំព្រណងកីៀោក វបិស៊ុន បាននា ុំគាន កស្ថងៀសេឋកចិ្ចតាម្ែទឹ្យសីតៀេើម្” ទ្យ៊ុកឲ្យៀរៀធវើ ” ត្ បឲ្យេបិតេបៀកើនៀែច្ើនហួសៀហត៊ុៀកកៀៅៀកបព្រេបតែម្ូវការទី្យេាររួម្តូច្ វ ិតតិៀសេឋកិច្ចមួ្យបានៀកើតៀ ើ

ច្ាំនចុ្ស្ាំខានទ់១ី

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

រឺ ត្ បម្កកីការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះតុំនបភារហ ៊ុន។

ញ្ញា មួ្យៀទ្យ តរែឺ ជាជនព្រេបមានែបាក់ទិ្យញទ្យុំនិញ អាែស័យៀដាយខ្ចីែបាក់កីធ-នាគារ។ការខ្ចីែបាក់ៀហើយម្និបាន ងវបិទន់ៀកបៀវោៀធវើឲ្យធនាគារអស់ែបាក់ ងវបិនិងែតូវក័្យធន។ែ ការៀន៉ះៀធវើឲ្យអនកមានែបាក់ៀេញើកន៊ុងធនាគារខាេ ច្ធនាគារេួបរបុំបាត់ ង់ទឹ្យកែបាក់រ ស់ខ្េួន ៀរែ ញ ់ែ ញាប់ៀៅេកែបាក់កីធនាគារវញិ។ ៀៅឆ្ន ុំ១៩២៩មានធនាគារច្ុំនួន៧០០បាន ទិ្យទវ រ។ ៀៅច្ៀនាេ ៉ះឆ្ន ុំ១៩២៩ េប់ ១៩៣៣មានពាណិជជករជាង ១០០ពាន់នាក់ែតូវក្យ័ធននិងកម្មករច្ុំនួន ១៣ ោននាក់គាម នការងារៀធវើ។

ច្ាំនចុ្ស្ាំខានទ់២ី

ច្ាំនចុ្ស្ាំខានទ់៣ី

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

១.២. ផលប៉ា៉ះពាលាស្កល

ម្ហាវ ិតតិៀៅសហរេឋអាៀម្រចិ្ឆ្ន ុំ ១៩២៩បានជ៉ះឥទ្យធិកបេប់ ត្ បែ ៀទ្យសអភិវឌ្ឍេូច្ជា៖ អូែស្ថត បី (Australia)

ៀដាយស្ថរែ ៀទ្យសៀន៉ះកឹងព្រេែកោ ងខាេ ុំងៀៅៀបើការនា ុំៀច្ញេបិតេបកសិកម្មនិងទសាហកម្ម មានន័យថាអូស្រស្ថត បី ជាែ ៀទ្យសមួ្យរងេប ៉ះពាប់ោ ងខាេ ុំងៀៅកិភកៀោកភារខាងបិច្។ ជាងៀន៉ះៀៅៀទ្យ ត និកម្មភាកបានៀកើនៀ ើងេប់២៩%ៀៅឆ្ន ុំ១៩៣២។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

១.២. ផលប៉ា៉ះពាលាស្កល (ត)

កា្ដា(Canada)េបិតកម្មទសាហកម្មកា្ដាបានធាេ ក់ច្៊ុ៉ះម្កែតឹម្ ៥៨% ននឆ្ន ុំ

១៩២៩ េប់១៩៣២។ ែ ៀទ្យសព្រេបមានវ ិតតិទី្យ២ ន្ា ់កីសហរេឋអាៀម្រចិ្រឺ អង់ៀរេស បានធាេ ក់ច្៊ុ៉ះែតឹម្ ៨៣% ៀៅឆ្ន ុំ ១៩២៩។ និកម្មភាកឈានេប់ ២៧% ៀកបមានវ ិតតិ ៀៅឆ្ន ុំ ១៩៣៣។អុំ ៊ុងឆ្ន ុំ ១៩៣០ កា្ដាបានជួបកម្មករៀែ ើមានកុំរតិខ្ពស់ព្រេបអាច្កាត់ នាយនៀោបាយអៀនាត ែ ៀវសន៍។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

១.២. ផលប៉ា៉ះពាលាស្កល (ត)

ឈបីី(Chile)ឈបីីរងនូវេប ៉ះពាប់កីការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះននម្ហាវ ិតតៀិៅឆ្ន ុំ១៩៣០ៀកប GDP

ធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ១៤% ច្ុំណូបព្ររ ធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ ២៧% ៀហើយការរកបានកីការនា ុំៀច្ញធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ ២៨%។ ជ ៊ុន (Japan)

ម្ហាវ ិតតៀិន៉ះម្និៀធវើឲ្យែ ៀទ្យសជ ៊ុនរងនូវេប ៉ះពាប់ខាេ ុំងៀនា៉ះៀទ្យ។ៀសេឋកចិ្ចជ ៊ុនធាេ ក់ច្៊ុ៉ះែតមឹ្ ៨% កន៊ុងអុំ ៊ុងឆ្ន ុំ ១៩២៩-១៩៣០។រេឋម្ស្រនតីករសួងហរញិ្ញវតា៊ុ Takahashi Korekiyo រឺជាអនកែ ត ិតិតការេុំ ូងៀដាយជុំរ៊ុញកនធអាករឲ្យទូ្យបុំទូ្យោយ និង បានៀែ ើែបាស់ធនាគារជ ៊ុនៀេើម្បទី្យ ់បុំនឹងឪនភាកច្ុ្ំ យ នឹងកាត់ នាយសុំពាធព្រេបៀច្ញកីអតេិរ្។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប អាៀម្រចិ្ខាងតបូង (Latin America)

ៀដាយច្បនាអនកវនិិៀោរអាៀម្រចិ្មានតុំនបខ្ពស់ៀៅកន៊ុងៀសេឋកចិ្ចអាៀម្រចិ្ខាងតបូងអនកវនិិៀោរទ ុំងៀនា៉ះទ្យទួ្យបរងអនតរាយធងន់ធងរៀដាយវ ិតត។ិជាកិៀសសៀៅកន៊ុងតុំ ន់ Chile Bolivia និង Peruរទឺ្យទួ្យបេប ៉ះពាប់េ៏អាែកក់ៀន៉ះ។ ច្ែកភកអង់ៀរេស (UK)

ឥទិ្យធកបតុំ ន់ទសាហកម្មៀៅភារខាងៀជើងននែ ៀទ្យសអង់ៀរេសរែឺតូវហិនហាច្ខ្ណៈព្រេបតែមូ្វការេបិតេបទសាហកម្មធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ។ៀៅច្៊ុងឆ្ន ុំ១៩៣០និកម្មភាកែតូវៀកើនៀ ើងៀទ្យវេងចា ់កី១ោនៀៅេប់២.៥ោននាក់ៀហើយតុំនបននការនា ុំៀច្ញែតូវបានធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀៅសប់ែតមឹ្ព្រត៥០%។

១.២. ផលប៉ា៉ះពាលាស្កល (ត)

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ស្េរេឋអាដមរចិ្ច អងដ់រលស្ បរាំង អាលមឺង់

ផលតិកមមឧស្ាេកមម -46% -23% -24% -41%

តាំនលលកេ់ុាំ -32% -33% -34% -29%

ពាណិជជកមមបរដទស្ -70% -60% -54% -61%

និកមមភាព +607% +129% +214% +232%

ការព្រែ ែ ួបននៀសេឋកិច្ចឆ្ន ុំ១៩២៩-១៩៣២

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

២. វិបតរិដស្េឋកិច្ចដៅអាស្ុី

២.១. មូលដេតុននវិបតិរដស្េឋកិច្ចដៅអាស្ុីរយ៉ះៀកប២៤ព្រខ្ច្៊ុងៀែកាយ ព្រេបតុំ ន់អាស៊ុីបា ស៊ុីហវិកបានជួ ែ ទ្យ៉ះនូវេបវបិាក។

ែ ៀទ្យសឥណឌ៊ុ ៀនស៊ុី មា ៀ ស៊ុី កូៀរ ខាងតបូង និងនង ង់មាន ទ្យកិៀស្ថធន៍អាែកក់ច្ុំៀពា៉ះការែ ត ិតតៀិសេឋកចិ្ចរ ស់កូកៀរៀៅកន៊ុង៣ទ្យសវត្ច្៊ុងៀែកាយ ញ្ញា ៀន៉ះបានៀធវើឲ្យេបិតេបកួកៀរបានច្៊ុ៉ះកី៦ៀៅ១៤% ៀៅកន៊ុងឆ្ន ុំ១៩៩៨។ការតវា ព្រេបៀសេឋកចិ្ចអាស៊ុីបា ស៊ុីហវិកមានរឺការអន៊ុវតតៀសេឋកចិ្ចម្និែ ៀសើរ (ទទហរណ៍ការខ្វ៉ះខាតច្ៀនាេ ៉ះៀវនការែតួតកិនិតយរ ស់ធនាគារនិងភាកស ៊ុ ៊ុំែរបុំរវាងឈមួញធុំធនិងម្ស្រនតីរដាឋ ភបិាប)។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

កុំរតិននការ ុំផ្លេ ញៀសេឋកចិ្ចៀៅកន៊ុងែ ៀទ្យសអាស៊ុីនីមួ្យធម្និសម្ែស ៀៅតាម្បកខ័ណឌ រច្នាសម្ព័នធកិតែបាកេនិងសកម្មភាកនៀោបាយទទហរណ៍ច្ុំនួននន ុំណ៊ុ បអនតរជាតសិុំរា ់រយៈៀកបខ្េី មាននិយ័តកម្មព្រេនកហិរញ្ញវតា៊ុ មានភាកម្និែរ ់ែគាន់ច្ុំនួនននរូ យិវតា៊ុ រៀទ្យស ុំរ ៊ុងព្រេបរកបានច្ុំៀពា៉ះស្ថា ័នរូ យិវតា៊ុមានការការពារេ៏សវិតស្ថវ ញច្ុំៀពា៉ះអែតា តូរែបាក់កុំរតិការែបាក់ខ្ពស់រ ស់IMFនិងការ ទិ្យធនាគារមួ្យច្ុំនួននិងសម្តាភាកននែ ក័នធនៀោបាយច្ុំៀពា៉ះការការពារៀសារភាកសងគម្ៀៅៀកបស្ថា នភាកសងគម្ម្និនឹងនរ ។

២.១. មូលដេតុននវិបតិរដស្េឋកិច្ចដៅអាស្ុី (ត)

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ២.២.ការយលេ់ឹងពីវិបតរិេរិញ្ញវតថុដៅអាស្ុី

អនកសៀងេតការខ្េ៉ះបានកុំនត់នូវវ ិតតមួិ្យច្ុំនួនេូច្ជាការ ញ្ច៊ុ ៉ះតុំនបរូ យិវតា៊ុ ៀៅៀកបព្រេបច្បនាធាេ ក់ច្៊ុ៉ះរ ស់រូ យិ ័ណណ។ ករណីកិតែបាកេព្រេបៀកើតមានៀៅកន៊ុងតុំ ន់អាស៊ុីៀហើយវ ិតតៀិន៉ះបានៀកើតៀ ើងជា ់ធគាន ជាមួ្យប៊ុយបាតរ ស់នងៀៅកន៊ុងនងងទី្យ០២ព្រខ្កកេដាឆ្ន ុំ១៩៩៧។ ែសៀេ ងគាន ៀន៉ះព្រេបវ ិតតេ៏ិខាេ ុំង ុំេ៊ុតៀៅកន៊ុងែ ៀទ្យសកូៀរ ៀៅកន៊ុងព្រខ្ធនូឆ្ន ុំ១៩៩៧សតីកីការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះរ ស់រូ យិ ័ណណកូៀរ (ＷＯＮ )។

ភាកអនតរាយកិតែបាកេៀនា៉ះរកឺារៀែ ើអស់ននរូ យិ ័ណណ រៀទ្យស ុំរ ៊ុង ព្រេបជាមូ្បៀហត៊ុៀធវើឲ្យមានវ ិតតនិារកឺារេកៀសច្កេទី្យ៊ុកច្តិតរ ស់អនកវនិិៀោរ រៀទ្យសច្ុំៀពា៉ះធនាគារ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ២.២.ការយលេ់ឹងពីវិបតរិេរិញ្ញវតថុដៅអាស្ុី (ត)

ៀៅកន៊ុងរយៈៀកប ួនឆ្ន ុំកនេងម្កការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះននហិរញ្ញវតា៊ុបានៀធវើឲ្យៀកើតមានៀ ើងជាសុំខាន់ៀដាយែកឹតតកិារណ៍ ែី ៀភទ្យរៈឺ

១.ការទ្យទួ្យបបានម្កវញិភាេ ម្ធព្រេបធនធាន ុំរ ៊ុងរតឺចិ្ជាងការរតិស្ថម នៀេ្ងធ២.ការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀដាយម្និនឹកស្ថម ន៣.ការរាបដាបកីែ ៀទ្យសជតិខាងៀៅកន៊ុងែកឹតតកិារណ៍ននការខូ្តខាតអាច្ឲ្យេងឹ

បានជាម្៊ុន(ធនធាន ុំរ ៊ុងតចិ្ ុំណ៊ុ បរយៈៀកបខ្េីខ្ពស់រូ យិវតា៊ុ ៀបើសតុំនប) ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ២.២.ការយលេ់ឹងពីវិបតរិេរិញ្ញវតថុដៅអាស្ុី (ត)

ៀៅម្៊ុចិ្ស៊ុិច្កូៀៅច្៊ុងព្រខ្ធនូឆ្ន ុំ១៩៩៤តុំនបននការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះបានៀធវើឲ្យមានការបាត់ ង់ រមិាណននធនធាន ុំរ ៊ុង។ ៀៅកន៊ុងែ ៀទ្យសនងនងងទី្យ០២ព្រខ្កកេដាឆ្ន ុំ១៩៩៧ការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះតុំនបែតូវបានអន៊ុៀោម្តាម្ការេ្កវេាយជាស្ថធារណៈថាធនាគារក ត្ បនងបានមានការបក់េ៊ុោេ ជាបកខណៈធុំ ។ ការបក់េ៊ុោេ ៀន៉ះរមឺ្និបានេ្កវេាយឲ្យទន់សភាកការណ៍ននការម្កេប់នូវភាកច្ោច្បោ ងខាេ ុំងរ ស់ទី្យេារ។ ៀៅកន៊ុងែ ៀទ្យសកូៀរ ព្រខ្ធនូឆ្ន ុំ១៩៩៧ការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះតុំនបរជឺាឱកាសសុំរា ់មានការេ្កវេាយរ ស់ធនាគារក ត្ បភារៀែច្ើននូវធនធាន ុំរ ៊ុងរូ យិ ័ណណ រៀទ្យសជាស្ថច់្ែបាក់ម្និស៊ុទ្យធៀៅកន៊ុងធនាគារកូៀរ ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ៀ ើៀោងតាម្ច្ុំៀបើយរ ស់ៀសេឋកិច្ចមា ែកូរឺវាហួសកីការស្ថម នៈ១. ុំណ៊ុ បរែឺតូវធាេ ក់ច្៊ុ៉ះកាប្វនិិៀោរទ្យ៊ុនកន៊ុងែស៊ុក (ទទហរណ៍ៀៅកន៊ុងទ្យ៊ុន ងវបិ បិខិ្តស្ថន ម្ឥណទនមានបកខណៈែតមឹ្ែតូវ )មានអែតាការមួ្យននេបច្ុំៀនញមានទ្យុំហុំ ធុំៀធងជាងតុំនបទ្យ៊ុនកិភកៀោក។២. អែតា តូរែបាក់កិតែតូវធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ៣. ច្បនារណនីទូ្យោយកីភាកកុំរៀៅភាកៀបើសទ ុំងែស៊ុង៤. ែ ក័នធធនាគារទ្យទួ្យបរងនូវភាកម្និអាច្េូរជាស្ថច់្ែបាក់បាននិងែ ព្រហបជាការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ ន្ា ់ ន្ ុំៀដាយអនកកន៊ុងែស៊ុក។

២.២.ការយលេ់ឹងពីវិបតរិេរិញ្ញវតថុដៅអាស្ុី (ត)

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ២.៣. ដេើមកាំដណើតននវិបតរិេរិញ្ញវតថដុៅអាស្ុី

វ ិតតហិិរញ្ញវតា៊ុ ៀន៉ះ បានេ្៊ុ៉ះៀ ើងៀៅពាក់ក ត្ បឆ្ន ុំ១៩៩៧ េុំ ូងៀរៀៅែ ៀទ្យសនងកន៊ុងែទ្យង់ែទយជាការវាយប៊ុកននការៀកងែ វញ័្ច (Speculative Attacks) ៀៅៀបើែបាក់បាតៀៅកន៊ុងកចិ្ចែ ជ៊ុ ុំែ ចា ុំឆ្ន ុំ ននែកុម្ែ កឹាភបិាបរ ស់មូ្បនិធរូិ យិវតា៊ុអនតរជាតិ (IMS) និងធនាគារកិភកៀោក(WB) ៀៅកន៊ុងព្រខ្កញ្ញញ ១៩៩៧ ៀរបានែចានៀចាបនូវសុំៀនើ ៀងេើត《មូ្បនិធអិាស៊ុី》សុំរា ់ទ្យ ់ទ្យប់និងការរាបដាបននវ ិតតៀិន៉ះ ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ៀហើយៀែកាយម្កជម្ងៀឺសេឋកចិ្ចៀន៉ះបានរកីរាបដាបោ ងឆ្ ់រហ័សៀៅកាន់ៀសេឋកចិ្ចននែ ៀទ្យសេនទ្យៀទ្យ តកន៊ុងតុំ ន់ព្រេបមាន《សម្តាភាកែ ព្រជងឈន៉ះ》ទ្យន់ៀខ្ាយៀែកាយកីការធាេ ក់តុំនបែបាក់បាតរពឺ្រេបែតូវបានវនិិៀោរនិននភារហ ៊ុនៀម្ើបៀញើញថាអាច្នឹងមាន ញ្ញា ហិរញ្ញវតា៊ុឬ ញ្ញា មា ែកូៀសេឋកចិ្ចេូច្ជាែ ៀទ្យសព្រេបរងៀែគា៉ះឯៀទ្យ តព្រេរ ។

ការរាតតាតៀន៉ះ បានឆ្េងចូ្បៀៅេប់ែ ៀទ្យសស្ថធារណរេឋកូៀរ ព្រេបជាៀសេឋកចិ្ចទី្យ១១ៀៅកន៊ុងកិភកៀោក ។

២.៣. ដេើមកាំដណើតននវិបតរិេរិញ្ញវតថដុៅអាស្ុី

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ច៣. ផលប៉ា៉ះពាលន់នវិបតិរដស្េឋកិច្ច ដៅកមភុា

ការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះព្រនវស័ិយៀសេឋកចិ្ចកិភកៀោកបាន ងាា ញកីភាកងាយរងៀែគា៉ះម្កៀបើកម្ព៊ុជាព្រេបជាែ ៀទ្យសមួ្យកុំក៊ុងអភវិឌ្ឍ មួ្យៀៅអាស៊ុីអាៀរនយ៍ ។ ៀទ៉ះជាោ ង្កដីទក់ទ្យង ៀៅៀបើវស័ិយៀសេឋកចិ្ចែ ៀទ្យសកម្ព៊ុជា ទ្យទួ្យបរងនូវវ ិតតៀិសេឋកចិ្ចកិភកៀោកៀៅៀបើ វស័ិយ ៀទ្យសច្រណ៍ វស័ិយទសាហកម្មកាតៀ់េរ និងវស័ិយវស័ិយសុំណង ព្រេបរងៀែគា៉ះោ ងធងន់ធងរ ជាងៀរ ។ ៀដាយព្រ ក វស័ិយកសិកម្មហាក់េូច្ជាម្និរងេប ៉ះពាប់ធងន់ធងរ ៀទ្យ ៀែពា៉ះមាន កុំៀណើ នបែរួរសម្កន៊ុងកុំ ៊ុងៀកបៀន៉ះ ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប

ៀោងតាម្តួរៀបខ្ព្រេបបានៀច្ញេាយៀដាយែកសួងៀទ្យសច្រណ៍កាបឆ្ន ុំ២០០៩កនេងៀៅបានៀអាយេងឹច្ាស់ថាគាម នការែ ៀសើរៀ ើងៀៅតួរៀបខ្សដីកីវស័ិយៀទ្យសច្រណ៍ព្រេបកុំក៊ុងធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀន៉ះៀទ្យៀដាយច្ុំនួនៀភញៀវៀៅព្រតធាេ ក់ច្៊ុ៉ះជាង២%ៀ ើៀែ ៀ ៀធ ៀៅនឹងរយៈៀកប៥ព្រខ្េុំ ូង។

តាម្តួរៀបខ្ព្រេបែតូវបានច្ងែកងៀដាយនាយកដាឋ នកត៌មានរ ស់ែកសួងៀទ្យសច្រណ៍ ងាា ញថាៀភញៀវៀទ្យសច្រណ៍អនតរជាត៩ិ៤៥.៨០នាក់បានចូ្បរួម្ទ្យស្នាែ ៀទ្យកម្ព៊ុជាចា ់តា ុំងកីព្រខ្ម្ករាព្រេបការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ២.២៣% ៀ ើៀធ ៀៅនិងរយៈៀកបែបា ុំព្រខ្េុំ ូងននឆ្ន ុំ២០០៩។

៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ច (ត)ក. វិស្យ័ដទស្ច្រណ៍

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ច (ត)ក. វិស្យ័ដទស្ច្រណ៍

ៀទ៉ះ ោី ង្ក៏ៀដាយមាវ ស់ស ឋ្ គារនិងៀភាជនាយដាឋ នជាៀែច្ើនបានរាយ

ការណ៍កីការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះោ ងធងន់ធងរនូវៀភញៀវអនតរជាតកិន៊ុងឆ្ន ុំៀន៉ះៀ ើៀែ ៀ ៀធ ៀៅឆ្ន ុំម្៊ុន

ថាៀភញៀវៀទ្យសច្រណ៍អនតរជាតកិុំក៊ុងៀធវើេុំៀណើ រម្កកាន់ែ ៀទ្យសកម្ព៊ុជាតាម្ងវកិារមានកុំនត់មាន

ន័យថាស ឋ្ គារព្រេបមានបុំដា ់ទ ៀៅព្រតមានៀជារជ័យៀៅកន៊ុង រោិកាសព្រ ៀន៉ះ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប និោយកីវស័ិយសុំណង់វញិ ៀយើងៀញើញថាមានការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះ៤០% ៀៅឆ្ន ុំ២០០៩។

ៀដាយស្ថរការងយច្៊ុ៉ះវនិិៀោរផ្្លប់កី រៀទ្យស (FDT)។ កុំៀនើនៀសេឋកចិ្ចេ៏ែ ៀសើររ ស់កម្ព៊ុជាកាបកីៀកប ៊ុនាម នឆ្ន ុំម្៊ុន វាជា ់ទក់ទ្យងោ ងខាេ ុំងៀៅនិងFTD ព្រេបតុ្ំ ងៀអាយៀស្ើរព្រត៦០%ននវនិិៀោរសរ៊ុ កន៊ុងកុំ ៊ុងឆ្ន ុំ២០០៤េប់២០០៨។ ៀហើយទិ្យននន័យរ ស់ IMEសដីកីជញ្ជី ងទួ្យរទត់ ងាា ញថាតួរៀបខ្បាន់ស្ថម ន FDIបានធាេ ក់ច្៊ុ៉ះកី ៨៦៦ោនេ៊ុោេ អាៀម្រចិ្ៀៅឆ្ន ុំ២០០៦ម្កែតមឹ្ ៤៤៨ោនេ៊ុោេ អាៀម្រចិ្ៀៅឆ្ន ុំ២០០៨។ ម្ ាងវញិៀទ្យ តទិ្យននន័យបានកីធនាគារជាតកិម្ព៊ុជាបានឪយេងឹកីការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀៅឆ្មាសទី្យ២ឆ្ន ុំ២០០៨ៀហើយ IMFបានបា នស្ថម នថា FDIនិងធាេ ក់ច្៊ុ៉ះោ ងៀបឿនម្កែតមឹ្ ៤៨៨ោនេ៊ុោេ អាៀម្រចិ្កន៊ុងឆ្ន ុំៀន៉ះ។

៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ច (ត)ខ. វិស្យ័ស្ាំណង់

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ច (ត)រ. វិស្យ័កាត់ដេរ

ៀោងតាម្និនាន ការងមេីបិតេបកាត់ៀេរជាវស័ិយនា ុំៀច្ញឈានម្៊ុខ្រ ស់កម្ព៊ុជារួម្ច្ុំព្រនកែ ព្រហប ៦៥% ននការនា ុំៀច្ញសរ៊ុ រ ស់កម្ព៊ុជា ។ ម្៊ុខ្ែកួញរ ស់កម្ព៊ុជារសឺហរេឋអាៀម្រកិ ក៏ឳនភាកទី្យេារនា ុំៀច្ញកម្ព៊ុជាបានៀកើតៀ ើង ៀៅៀកបព្រេបសហរេឋអាៀម្រកិែ ទ្យ៉ះវ ិតតៀិសេឋកចិ្ច។ ន្ា ់កីមានកុំៀណើ នេប់ ២១% ៀៅឆ្ន ុំ២០០៦ តុំនបននការនា ុំៀច្ញសុំៀប ក ុំពាក់បានៀកើនែតមឹ្ ៨% និង ៣៣% ៊ុៀ ណ្ ៉ះៀៅឆ្ន ុំ២០០៧ និង ២០០៨ទិ្យននន័យងមីី្ធៀន៉ះបាន ងាា ញឲ្យៀញើញថាស្ថា នការណ៏បានព្រែ ែ ួបកាន់ព្រតអាែកក់ៀ ើង

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ៣.១. ផលប៉ា៉ះពាលដ់ៅដលើវិស្យ័ដស្េឋកិច្ចរ. វិស្យ័កាត់ដេរ(ត)

ៀដាយតុំនបសុំៀប ក ុំពាក់ែ ចា ុំព្រខ្បានធាេ ក់ច្៊ុ៉ះរួរឲ្យបារម្ាម្កែតមឹ្ ១៦៥ោនេ៊ុោេអាៀម្រកិៀៅព្រខ្ម្ករា ២០០៩ និង ១០២ោនេ៊ុោេ អាៀម្រកិៀៅព្រខ្ក៊ុម្ភៈ ៀធ តុំនបជាម្ធយម្២០០ោនេ៊ុោេ អាៀម្រកិៀៅឆ្ន ុំ២០០៨ ៀហើយការរួម្ធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀន៉ះបានៀេើរែស តាម្ការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះខាេ ុំងននការបក់រាយៀៅសហរេឋអាៀម្រកិ។ ៀោងតាម្តួៀបខ្ងមធីជាម្ធយម្ែ ព្រហប៦៥%ៀៅ៧០%ននការនា ុំៀច្ញសុំៀប ក ុំពាក់កម្ព៊ុជារៀឺឆ្ព ៉ះៀៅកាន់សហរេឋអាៀម្រកិ។ េូៀចាន ៉ះការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះៀសេឋកចិ្ចនិងការធាេ ក់ច្៊ុ៉ះតុំរូវការរ ស់សហរេឋអាៀម្រកិបាន ៉ះពាប់ោ ងខាេ ុំងៀៅៀបើវស័ិយកាត់ៀេរៀៅកម្ព៊ុជា ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប ស្ននិោឋ ន

តាម្រយៈ ទ្យ ងាា ញខាងៀបើ ៀយើងៀញើញថា ត្ ែ ៀទ្យសកុំក៊ុងអភវិឌ្ឍន៍ កិៀសសែ ៀទ្យសកម្ព៊ុជាកិតជាងាយទ្យទួ្យបរង់នូវវ ិតតៀិសេឋកចិ្ចោ ងខាេ ុំង ខ្ណៈៀកប និង ន្ា ់កីែ ៀទ្យសអភវិឌ្ឍន៍ជួ ែ ទ្យ៉ះវ ិតតៀិន៉ះ។

ជាអន៊ុសាសន៍ ៀេើម្បែី តកិម្មៀឆ្េើយត ភាេ ម្ធៀៅនឹងវ ិតតៀិៅកម្ព៊ុជា រកឺារកច្តិតទ្យ៊ុកដាក់ោ ងខាេ ុំងៀៅៀបើកតាត កីរោ ងរឺ កតាត ម្ន៊ុស្ (ែ ជាកបរេឋ)និងកតាត កសិកម្ម ។

ជាអន៊ុសាសន៍ ៀេើម្បៀីដា៉ះែស្ថយវ ិតតៀិសេឋកចិ្ចននែក៉ះរាជា្ច្ែកកម្ព៊ុជាៀរែតូវៀផ្លត តៀៅៀបើវស័ិយមួ្យច្ុំនួនេូច្ៈ វស័ិយៀទ្យសច្រណ៍ វស័ិយសុំណង់ ។

វទិ្យាស្ថា នជាតិកសិកម្មព្រែកកៀប Reference

Website:

1. www.khmereco.com

2. www.googole.com អត្ថបទចុុះផ្សាយនៅថ្ងៃសុក្រ13 ររកដា2012 សតីពីវបិត្តនសដ្ឋរិចច

3. នសៀវនៅទំនារ់ទំនងអនតរជាតិ្ របស់អងគការ CICO