เรื่อง ระบบกล้ามเนื้อ¹€รื่อง... ·...

เรอง… ระบบกลามเนอ

(Muscular System)

อาจารยรภทร เอกนธเศรษฐ

ระบบกลามเนอ

(Muscular System)

ระบบกลามเนอเปนระบบทประกอบขนดวยเนอเยอกลามเนอเปนกอนเสนใย (fiber) ทยด และหดได กลามเนอในคนมประมาณครงหนงของนาหนกตว กลามเนอทางานรวมกบกระดกเอน ขอตอ และระบบประสาททาใหรางกายเคลอนไหวได และชวยใหมการเคลอนไหวของอวยวะ ภายในดวย กลามเนอเปนทเกบสะสมโปรตนและเปนตวกาหนดรปราง รปทรงภายนอก ทรวดทรงของมนษยดวยสวนหนง ซงมความสาคญสาหรบผเรยนศลปะ จตรกร และประตมากรจะไดนาขอมลไปประกอบในการทางานศลปะเกยวกบคนไดอยางถกตองและแมนยา

หนาทสาคญของกลามเนอ คอ ชวยในการเคลอนไหวรางกาย ชวยในการหายใจ และการ ไหลเวยนของเลอด ชวยในการทรงตวของรางกายในทาตาง ๆ นอกจากนน กลามเนอมคณสมบต ในการยดหยน (elasticity) คอ หยนตวไดเมอมนาหนกและยดตวออกเมอนาหนกลดลง นอกจากนนยงมการตงตว (tone) เตรยมพรอมทจะทางานได และมการเมอยลา (fatique) เมอ ทางานมากไป เปนตน

ชนดของกลามเนอ

กลามเนอ สามารถแบงออกไดเปน 3 ชนด คอ

1. กลามเนอลาย หรอ กลามเนอโครงราง (Striated muscle หรอ Skeletal muscle) เปนกลามเนอทตดกบกระดกและขอตอ ชวยใหเกดการเคลอนไหว กลามเนอลายม จดเกาะตน เรยกวา Origin และจดเกาะปลาย เรยกวา Insertion จดเกาะทงสองสวนมากจะม ลกษณะเปนเอน (Tendon or ligament) ซงจะเกาะกบกระดกโดยตรงหรอไมกได ประกอบดวย เสนใยกลามเนอ (Muscle fiber) รวมกนอยเปนจานวนมาก การทางานเกดจากการหดและคลายตว ของกลามเนอ เปนกลามเนอทอยภายใตการควบคมของจตใจ (Voluntary muscle) เชน กลามเนอ แขน ขา ลาตว เปนตน

2. กลามเนอเรยบ (Nonstriated muscle หรอ smooth muscle) เปนกลามเนอทลกษณะเรยบไมมลาย เปนกลามเนอของอวยวะภายใน เชน ผนงกระเพาะอาหาร ลาไส เปนตน การทางานอยนอกเหนอการควบคมของจตใจ (Involuntary Muscle)

3. กลามเนอหวใจ (Cardiac muscle) เปนกลามเนอลกษณะเฉพาะพบทหวใจเทานน การทางานอยภายใตการควบคมของ ระบบประสาทอตโนมตอยนอกเหนอการควบคมของจตใจ

ภาพกลามเนอมนษย

ภาพท 1 กลามเนอสวนลาตว ดานหนา

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 28

ภาพท 2 กลามเนอสวนลาตว ดานหลง

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 29

กลามเนอใบหนา

กลามเนอใบหนาเปนกลามเนอทอยตน คอ อยใตผวหนง (Subcutaneous tissue) ดาน หนงเกาะกบกระดกหนา อกดานหนงตดกบผวหนงของใบหนาทาหนาทแสดงความรสกบน ใบหนาในลกษณะตางๆ เชน ดใจ เสยใจ โกรธ และแสดงอาการทางสหนา เชน ยม หวเราะ รองไห เปนกลามเนอทเนนบคลกภาพของแตละคนได เปนอยางด กลามเนอท ใชแสดงความรสก ของใบหนา (Muscle of facial expression) ทสาคญ ไดแก

Frontalis อยทหนาผาก ทาหนาท ยกควขนลง ทาหนาผากยน

Nasalis อยทจมก ทาหนาท หบปากจมก เวลาดมกลน

Corrugator อยบรเวณคว – เหนอคว ทาหนาท ขมวดคว ครนคด

Orbiculalis occuli อยรอบดวงตา ทาหนาท ปดตา หรอหลบตา

Zygomaticus major เกาะอยบรเวณโหนกแกม – ปากบน ทาหนาทยกปาก

Orbicularis oris อยบรเวณรอบปาก ทาหนาท หบปาก ทารมฝปากยน ทาปากจ

Risorius อยถดออกมาทางดานขางของปาก ทาหนาทเวลาแสยะยม

ภาพท 3 กลามเนอใบหนา ดานหนา

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 853

ภาพท 4 กลามเนอใบหนา ดานขาง

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 854

ภาพท 5 กลามเนอใบหนาทใชแสดงอารมณ

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II, 1999 : 855

กลามเนอเกยวกบการเคยว (Muscle of mastication) ม 4 มด คอ

Tempolaris muscle อยทขมบดานขางของกระโหลกศรษะ แผเปนนรศมเตมขมบ ทาหนาทอา หบและยนปาก เวลาเคยวอาหาร

Masseter muscle อยดานนอกมมขากรรไกรลางของใบหนารปรางสเหลยมผนผา ทาหนาทยกกระดกขากรรไกรลางขนเวลาเคยวอาหาร

Pterigiod muscle เปนกลามเนอทอยลกยนจากสวนมาตรฐานของกระโหลกศรษะ ไปยงบรเวณขากรรไกรลาง ม 2 ค คอ External และ Internal pterigoid muscle ชวยในการอาปาก หบปาก เคลอนกรามไปทางดานขาง

กลามเนอรอบลกตา (Extrinsic Muscles of the eyeball) ม 2 กลม

Intrinsic muscles มจดเกาะตนและจดเกาะปลายอยภายในลกตา ทาหนาทเกยวกบการมองเหน เชน การปรบขนาดของรมานตาและตาและการปรบความโคงของเลนสตา

Extrinsic muscles เปนกลามเนอทมจดเกาะตนอยภายนอกลกตา และมจดเกาะปลายอยทผวชนนอกของลกตา การเคลอนไหวของลกตาถกควบคมดวยกลามเนอภายนอกลกตา 6 มดคอ

1. กลามเนอทมแนวเกาะตรง (Rectus muscles) Superior rectus muscle ทาหนาท ดงลกตาใหมองขนบน Inferior rectus muscle ทาหนาท ดงลกตาใหมองลงลาง Medial rectus muscle ทาหนาท ดงลกตาใหมองเขาตาใน Lateral rectus muscle ทาหนาทดงลกตาใหมองลาง

2. กลามเนอทมแนวเกาะเฉยง (oblique muscles) Superior oblique muscle ทาหนาท หมนลกตาใหมองลงลางเฉยงไปทางดานนอก Inferior oblique muscle ทาหนาท หมนลกตาใหมองขนบนเฉยงไปทางดานนอก

ภาพท 6 ลามเนอ ตาทง 6 มด ทมา: Shier,D.& et al.(1996).Human Anatomy &Physiology.p469.

กลามเนอคอ

กลามเนอคอ (Muscle of the neck) ทสาคญในการเคลอนไหวของคอ มอย 3 มด คอ

1. Sternomastoid หรอ Sternocleidomastoideus เปนกลามเนอทใหญทสดของคอ เกาะพาดจากกระดกหนาอกกบกระดกไหปลาราไปยงดานนอกของกระดก Mastoid และกระดก ทายทอย ทาหนาทเอยงคอ หนและหมนคอ

2. Splenius capitis เปนกลามเนอทอยดานขางของคอ มจดเกาะเรมจากกระดกสน หลงสวนลาตว (thoracic spine) อนท 3 และ 4 ไปยงจดเกาะปลายทกระดกทายทอย ทาหนาท ยดคอ เอยงคอและเงยหนา

3. Semispinalis capitis เปนกลามเนอทอยดานหนาของคอ จดเกาะตนเรมจาก กระดกสนหลงสวนคอ (cervical spine) อนท 4 และ 5 ไปยงจดเกาะปลายทกระดกทายทอย ทาหนาทยดคอ เอยงคอและเงยหนา

ภาพท 7 กลามเนอคอ

ทมา : http;//musclemwit22room9.blogspot.com

กลามเนอลาตว

กลามเนอสวนลาตว (Muscle of the trunk) แบงเปนกลามเนอสวนลาตวดานหนา และดานหลง ดงน

1. กลามเนอสวนลาตวดานหนา กลามเนอสวนลาตวดานหนาทเหนเดนชด และมดใหญ มดงน

1.1 Pectoralis minor เปนกลามเนอรปสามเหลยมแบนเลกอยภายใตกลามเนอ

Pectoralis major เกาะจากผวนอกของกระดกซโครงซท 3 – 5 ไปยง Coracoid process ของ กระดกสะบก ทาหนาทดงหวไหลไปทางดานหนาและลงลาง และชวยรบนาหนกตวขณะทยนเอา มอยน

1.2 Pectoralis major เปนกลามเนอทรวงอกมดใหญรปรางคลายพดคลมอยบน อกและทบอยบนกลามเนอ Pectoralis minor และเปนกลามเนอทเกาะจากแนวกลางของกระดก หนาอกไปยงกระดกตนแขน เปนกลามเนอทเนนลกษณะเพศชายไดชดเจนคอมลกษณะอกผาย ไหลผง ทาหนาทหบ งอ หมนตนแขนเขาดานใน ชวยในการผลก ขวาง ปนปาย การหายใจเขา รงแขนใหมาทางดานหนาทาใหไหลคงรปอยกบท

1.3 Rectus abdominis เปนกลามเนอหนาทองมลกษณะเปนแถบยาวเปน ปลอง ๆ เมอออกแรงเกรงมจดเกาะตนจากกระดกหวเหนา (Pubic bone) ทอดขนบนและคอย ๆ กวางขนไปเกาะทปลายผวหนาของกระดก Xiphoid และกระดกซโครงท 5, 6,7 ทาหนาทเกรง ชองทองเวลายกของหนก ชวยในการขบถายและคลอดบตร

1.4 Oblique externus หรอ External oblique เปนกลามเนอลาตวดานขาง ตงตนจากกระดกท 4 -12 ทอดเฉยงจากบนมาลาง ยดเกาะท Iliac crest ของกระดกเชงกราน ทาหนาทเหมอนกบกลามเนอ Rectus abdominis

1.5 Serratus anterior เปนกลามเนอดานในของรกแร อยทางดานขางของอก มรปรางเปนแฉก ๆ ยดตดกบกระดกซโครงทางดานหนาไปยงกระดกสะบก ทาหนาทยดดง กระดกสะบกใหอยกบทและชวยการทางานของกลามเนอ Deltoid เวลายกแขน

ภาพท 8 กลามเนอสวนล าตวดานหนา

ทมา : http;//musclemwit22room9.blogspot.com

2. กลามเนอสวนลาตวดานหลง

ในสวนลาตวดานหลง มกลามเนอทสาคญดงน

2.1 Trapezius เปนกลามเนอรปสามเหลยมคลมบรเวณคอดานหลงลงมาถงหลง โดยยดเกาะจากแนวกลางของแผนหลงสวนบนไปเกาะทกระดกไหปลาราทงซายและขวา ทาหนาทรงกระดกสะบกมาขางหลง

กลามเนอสวนบนเมอหดตวไหลจะยกขน สวนกลางหดตวจะ ดงสะบก 2 ขางเขามาหากน สวนลางหดตวจะทาใหไหลถกดงลง

2.2 Latissimus dorsi เปนกลามเนอรปสามเหลยมแบนกวาง คลมอยตอนลาง ของแผนหลงและบนเอวทอดผานไปมมลางของกระดกสะบก ทาหนาทดงแขนเขาชดลาตว ดง แขน ลงมาขางลาง ดานหลงและหมนแขนเขาดานใน กลามเนอนใชมากในการปนปาย วายนา และกรรเชยงเรอ จะหดตวทนทในขณะทจาม

ภาพท 9 กลามเนอสวนล าตวดานหลง

ทมา : http;//musclemwit22room9.blogspot.com

กลามเนอสวนหวไหลและแขน

กลามเนอสวนหวไหลและแขน (Muscle of the upper limb) ทชวยในการทางาน ของหวไหลและแขนทสาคญ คอ

1. กลามเนอสวนหวไหล

1.1 Deltoid เปนกลามเนอคลายขนนกหลาย ๆ อนมารวมกนเปนมดใหญหนา รปสามเหลยมจดเกาะอยทไหปลารา และกระดกสะบก แลวไปเกาะทตอนกลางของกระดกตน แขน ทาหนาทยกไหลและยกตนแขน เปนสวนทบงบอกลกษณะเพศชายไดอยางชดเจน

1.2 Supraspinatus เรมเกาะจากกระดกสะบกไปยงกระดกตนแขน ทาหนาทชวย กลามเนอ Deltoid ในการยก หรอกางแขน

1.3 Infraspinatus เรมเกาะจากกระดกสะบกไปยงกระดกตนแขน ทาหนาท หมนตนแขนออกดานนอก และดงแขนไปดานหลง

1.4 Teres minor และ Teres major เกาะทกระดกสะบก แลวมาเกาะทกระดก ตนแขนโดย Teres minor ทาหนาทหมนแขนออกดานนอก Teres major ทาหนาทหมนแขนเขา ดานใน

1.5 Subscapularis มจดเกาะทกระดกสะบกและกระดกตนแขน ทาหนาทหมนตนแขนเขาดานใน

ภาพท 10 กลามเนอสวนหวไหลและตนแขน

ทมา : http;//musclemwit22room9.blogspot.com

2. กลามเนอแขนสวนตน ทสาคญไดแก

2.1 Biceps brachii เปนกลามเนอดานหนาของตนแขน มทเกาะสวนบนแยก 2 ทาง คอ เกาะจาก Coracoid process และ Supraglenoid tubercle ไปยง Tuberosity ของ กระดกปลายแขนทอนนอก (Radius) ทาหนาทงอตนแขนและปลายแขน หมนแขนเขาและดง ออก

2.2 Brachialis เปนกลามเนอตนแขนทอยตรงกลางคอนมาดานลาง เกาะจาก กระดกตนแขนไปยง Tuberosity ของกระดกปลายแขนทอนใน (Ulna) ทาหนาทงอขอศอก

2.3 Coracobrachialis เกาะจาก Coracoid process ของกระดกสะบกไปยง กงกลางของกระดกตนแขน ทาหนาทงอตนแขน

2.4 Triceps brachii เปนกลามเนอดานหลงของตนแขน ปลายบนแยก 3 ทาง เกาะทกระดกสะบกหนงท และอก 2 ทางเกาะทกระดกตนแขน และมจดเกาะปลายทกระดก ปลายแขนทอนใน (Ulna) กลามเนอมดนจะทาหนาทตรงกนขามกบกลามเนอ Biceps brachii คอ ทาหนาทเหยยดปลายแขน

3. กลามเนอสวนปลายแขน

3.1 Brachioradialis เปนกลามเนอดานนอกของปลายแขน มจดเกาะตนท ตอนลางของกระดกแขน ไปเกาะทดานนอกของกระดกปลายแขนทอนนอก (Radius) ทาหนาท งอปลายแขน

3.2 Flexor carpi radialis เปนนกลามเนอทอยดานหนาของปลายแขน มจดเกาะท กระดกตนแขนแลวมาเกาะทกระดกฝามอชนท 2 และ 3 ทาหนาทงอขอมอและกางมอ

3.3 Palmaris longus เปนกลามเนอทอยทางดานหนาของแขน จดเกาะตนเรม จากกระดกตนแขนไปยงกระดกปลายแขน แลวกลายเปนเอน (Tendon) ไปเกาะทฝามอทาหนาท งอขอมอ

3.4 Flexor carpi ulnaris เปนกลามเนอทอยทางดานหลงของกระดกปลายแขน ทอนใน (Ulna) ผานมาทขอมอ ทาหนาทงอขอมอ

3.5 Extensor carpi radialis longus เปนกลามเนอทมจดเกาะตนจากกระดกตน แขนแลวไปเกาะทกระดกฝามอทางดานหลง ทาหนาทกางและเหยยดขอมอ

3.6 Extensor digitorum เปนกลามเนอทมจดเกาะตนจากกระดกตนแขน และม ปลายเปนเอน 4 อน ไปเกาะยงกระดกนวมอทง 4 นว ทาหนาทเหยยดนวมอและขอมอ

4. กลามเนอสวนมอและนว

กลามเนอสวนมอและนวมอ เปนกลามเนอขนาดเลกและสน สวนมากจะเปนเอน ของกลามเนอซงตดตอมาจากแขนทอนลาง ทาหนาทชวยในการงอและเหยยดมอและขอมอ รวมทงชวยใหนวหวแมมอสามารถเคลอนไปแตะนวอน ๆ ไดจงเรยกวา Opposition กลามเนอใน กลมนทสาคญ ไดแก

4.1 Thenar eminence เปนกลามเนอหวแมมอเกาะทฝามอ โดยเฉพาะทไดฐาน หวแมมอจะเหนเปนเนนชดเจน ทาหนาทงอนวหวแมมอ

4.2 Hypothenar eminence เปนกลามเนอทอยใตนวกอย มรอยนนเดนชด ทา หนาทงอนวกอย

4.3 Dorsal interosseus เปนกลามเนอทกระดกฝามอชนท 1 และ 2 ผานมา เกาะทนวหวแมมอทาหนาทกางนวชและหมนหวแมมอ

4.4 Abductor pollicis เกาะอยทฐานของนวหวแมมอ ทาหนาทงอนวหวแมมอ

ภาพท 11 แขนและมอ

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II, 1999 : 735

ภาพท 12 มอและนวมอ

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II, 1999 : 779

ภาพท 13 มอและนวมอ

ดานหนา ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II, 1999 : 78

กลามเนอสวนสะโพกและขา

กลามเนอสวนสะโพกและขา (Muscle of the lower limb) ทสาคญ ดงน

1. กลามเนอสวนสะโพกและกนกบ

1.1 Gluteus maximus เปนกลามเนอมดใหญ และหนาทสดของสวนสะโพก ม จดเกาะท Ilium และ Sacrum ของกระดกเชงกราน แลวไปเกาะยงกระดกตนขา ทาหนาทเหยยด ขา กางตนขา หมนตนขา ไปทางดานขาง

1.2 Tensor fasciae latae เปนกลามเนอทางดานขางของสะโพก เกาะอยทสวนหนาของกระดกเชงกรานทาหนาทกางและหมนขาเขาดานใน

2. กลามเนอสวนโคนขา

กลามเนอสวนนแบงออกเปน 3 กลม ตามตาแหนงหนาท และประสาททมา เลยง ดานหลงของตนขาเรยกวา Flexor surface เปนทอยของกลามเนอกลมเอนหลงตนขาดานลาง (Hamstring group) อกกลมหนงคอ กลามเนอกลมดงขอ (Adductor group) และยงมกลามเนอ กลมดานหนาของตนขา (Anterior group) กลามเนอสวนโคนขามดทสาคญ มดงน

2.1 Biceps femoris เปนกลามเนอในกลามเนอกลมเอนหลงตนขาดานลาง จด เกาะเรมจากกระดก Ischium และกระดกตนขาไปยงสวนหวของกระดกปลายขาทอนเลก (Fibula) ทาหนาทเหยยดตนขาและงอเขา

2.2 Rectus femoris เปนกลามเนอในกลมดานหนาของตนขา (Anterior group) เปนกลามเนอมดใหญอยทางดานหนาของตนขา จดเกาะเรมจากกระดก llium ไปยงกระดกปลาย ขาทอนใหญ (Tibia) ทาหนาทงอตนขาและเหยยดปลายขา

2.3 Satorius เปนกลามเนอในกลมดานหนาของตนขา มลกษณะยาวแบนพาด เฉยงบนโคนขา จดเกาะเรมจาก Iliac spine ไปยงสวนบนของกระดกปลายขาทอนใหญ (Tibia) ทาหนาทงอตนขา และปลายขา

ภาพท 14 กลามเนอสวนสะโพกและขาทอนบน

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II, 1999 : 568

3. กลามเนอสวนปลายขา

กลามเนอสวนปลายขาแบงออกเปน 3 กลม คอ กลมดานหนาของปลายขา (Anterior compartment) กลมดานขางของปลายขา (Lateral compartment) และกลมดานหลง ของปลายขา (Posterior compartment) กลามเนอสวนปลายขาทสาคญ ไดแก

3.1 Tibialis anticus เปนกลามเนอในกลมดานหนาของปลายขา เกาะจาก ดานขางของกระดกปลายขาทอนใหญ (Tibia) และจากผงผด ซงยดระหวางกระดกปลายขาทอน ใหญและทอนเลก และเกาะทกระดกฝาเทาทาหนาทกระดกขอเทา และบดขอเทาเขาดานใน

3.2 Gastrocnemius เปนกลามเนอในกลมดานหลงของปลายขา เปนกลามเนอ นองเกาะจากสวนปลายของกระดกตนขาทงสองดาน สวนปลายกลายเปนเอนเกาะทกระดกสวนเทา (Achillis tendon) ทาหนาทงอหลงเทา เหยยดนวเทา ถบฝาเทาลงและชวยงอเขาดวย

3.3 Soleus เปนกลามเนอใหญ รปรางคลายปลาอยใน Gastrocnemius ทาหนาท งอฝาเทา

4. กลามเนอสวนเทา

เปนกลามเนอทเกาะคลายบรเวณมขอมอแตกตางกนตรงทเปนกลามเนอทควบคม สนเทาระหวางการเดน กลามเนอสวนเทาทสาคญ มดงน

4.1 Flexor hallucis longus เกาะจากดานหลงของกระดกชวงลาง สวนปลาย เปนเอนเกาะทกระดกหวแมเทา ทอนปลายทาหนาทงอปลายนวหวแมเทา ทาหนาทกระดกขอ เทาลง และบดเทาเขาดานใน

4.2 Extensor digitorum brevis เปนกลามเนอดานหลงเทา ตรงปลายเปนเอนไป เกาะทนวเทาทง 4 ยกเวนนวหวแมเทา ทาหนาทเหยยดขอของนวเทาทง 4

4.3 Adductor hallucis เปนกลามเนอทอยลกสด ทาหนาทเหยยดหวแมเทา

4.4 Flexor digitorum brevis เปนกลามเนอบรเวณอมเทา ทาหนาทชวยในการ เคลอนไหว เปนกลามเนอทควบคมการเคลอนไหวของเทาเวลาเดน

ภาพท 15 กลามเนอ และเอนขา และเทา

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 580

ภาพท 16 กลามเนอและเอนสวนเทา

ทมา : Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II , 1999 : 578

อางอง

หนงสอ กายวภาคศาสตรของมนษย คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พมพครงท 15 พ.ศ. 2559

Keith L. Moore and Arthur F. Dalley II ,28. ( 1999 ).

http;//musclemwit22room9.blogspot.com

Shier,D.& et al.(1996).Human Anatomy &Physiology.p469.