View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ธนาคารอาคารสงเคราะห 67ธนาคารอาคารสงเคราะห
รศ.ดร.อรยา อรณนท ภาควชาภมสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร
จฬาลงกรณมหาวทยาลย
การปองกนนำทวมเมอง : ประสบการณจากประเทศเนเธอรแลนด (FloodPreventioninCities:Netherland’sExperience)
เปนททราบกนโดยทวถวนวาประเทศเนเธอรแลนด หรอเรยกกนวา “ฮอลแลนด” หรอ “ฮอลนดา” ในอดตนน
มภมประเทศสวนใหญเปนทราบลม และพนทประมาณหนงในสของประเทศตำกวาระดบนำทะเลและเคยเปนพนททะเล
มากอน อนเปนทมาของชอประเทศทมรากศพทมาจากคำวา “Neder” + “land” หรอหมายถง “แผนดนตำ”
ดวยสภาพพนททตำนนเองทำใหชาวเนเธอรแลนดหรอ “ชาวดทช” ตองตอสกบอทกภยมาอยางตอเนอง ศาสตร
ทางดานวศวกรรมทเกยวของกบนำหลากหลายแขนงมกำเนดจากประเทศน รวมทงเปนทตงของมหาวทยาลยและ
สถาบนการศกษาวจยทมชอเสยงเปนอยางมาก ไดแก UNESCO-IHE (Institute forWater Education) ซงตงอยท
เมองเดลท กอตงมาตงแตป ค.ศ. 1957 เปนสถาบนทเปดการสอนดานวศวกรรมชลศาสตร (Hydraulic Engineering)
เปนแหงแรกของโลกมศษยเกาเปนเครอขายทวโลกรวมทงประเทศไทย นอกจากนนการศกษาของประเทศเนเธอรแลนด
มรปแบบการแบงสาขาวชาและระดบสถาบนการศกษาแตกตางจากในประเทศอนๆ โดยเนนเชงปญหา (Problem
Based)ซงคณะหรอสาขาวชาจะตงชอปรญญาหรอประกาศนยบตรตามหลกสตรยอยๆเฉพาะเจาะจงอยางนาสนใจเชน
68 ธนาคารอาคารสงเคราะห
ประสบการณและแงคด การปองกนนำทวมจากตางประเทศ
ธนาคารอาคารสงเคราะห
MSc in Munic ipal Water and
Inf rastructure, MSc in Water
Management , MSc in Wate r
Science and Engineering ทสถาบน
IHE,MSc.inUrbanManagement&
Development, MSc in Financial
Management: specialization in
Urban Infrastructure Finance ท
สถาบน IHS (Institute for Housing
andUrbanDevelopmentStudies)
เปนตน
สาเหตทนำพาใหผเขยนปรารถนา
ทจะนำเสนอแนวคด ประสบการณ
การแกปญหานำทวมและการวางแผน
การใชพนทของประเทศเนเธอรแลนด
มาเผยแพรในวารสารฉบบน เนองจาก
เหนความสำคญของรปแบบการแก
ปญหาอยางมระบบและยงยนในแบบ
อยางท เปนรปธรรมอยางชดเจนมา
ยาวนานของชาวดชท และผเขยนเคย
ไดรบทนการศกษาจากหลายประเทศ
ไปศกษาในประเทศญปน เนเธอรแลนด
สหรฐอเมรกา และฝรงเศส อกทงไดม
โอกาสเดนทางไปดงานดานภมสถาปตย-
กรรม การบรหารจดการสงแวดลอม
หลายครง จงไดพบวาสภาพพนทและ
ปญหาของทงประเทศเนเธอรแลนด
และประเทศไทยมความใกลเคยงกนใน
สวนหนง แตประเทศเนเธอรแลนดนน
ไดศกษาและแกปญหามาอยางตอเนอง
ทำใหหวงวาจะเปนกรณศกษาทสามารถ
หยบยมมาปรบใชกบประเทศเราไดบาง
ไมมากกนอย
ผเขยนขอเรมตนบทความนดวย
หวขอเรยงลำดบดงตอไปน 1) สภาพ
ภมประเทศของประเทศเนเธอรแลนด
สภาพพนทและปญหาของทงประเทศเนเธอรแลนดและประเทศไทย มความใกลเคยงกนในสวนหนง แตประเทศเนเธอรแลนดนนไดศกษา และ แกปญหามาอยางตอเนอง ทำใหหวงวาจะเปนกรณศกษาทสามารถ หยบยมมาปรบใชกบประเทศเราไดบางไมมากกนอย
2) การจดรปแบบองคกรและหนวยงาน
ทเกยวของ 3) โครงการ (Projects)
ตางๆ ดานการบรหารจดการนำ และ
ลงทายดวย 4) บทสรปสำหรบประเทศ
ไทย
สภาพภมประเทศของประเทศเนเธอรแลนด ประเทศเนเธอรแลนดมพนท
ทงสน41,526ตร.กม.แมวาจะเลกกวา
ประเทศไทย ซงมพนทกวา 513,115
ตร.กม.อยมากแตหากจะประเมนพนท
โ ดย เปร ยบ เท ยบกบพ นท ล มน ำ ใน
ประเทศไทย อาจจะใกลเคยงกบลม
นำภาคกลาง ซงไดแกลมนำเจาพระยา
(20,125 ตร.กม.) รวมกบลมนำปาสก
(16,292 ตร.กม.) และลมนำทาจน
(13,681 ตร.กม.) ครอบคลมบรเวณ
ทราบลมภาคกลางของประเทศไทย
และเปนพนททประสบปญหาอทกภย
ในฤดหนานำในทกๆป
ดวยประชากรราว 17,000,000
คน ประเภทการใชทดนของประเทศ
เนเธอรแลนดสวนใหญ 66.2% ยงคง
เปนพนทการเกษตร 13% เปนปาไม
และพนทธรรมชาต 6.3% เปนทพก-
อาศย 4.6% เปนพนทแหลงนำ 3.8%
เปนโครงสรางพนฐาน 2.7% เปนพนท
ธรกจและททำงาน และทเหลอเปนการ
ใชทดนอนๆ
ประเทศเนเธอรแลนดมแมนำ
Rhine เปนแมนำสายหลก ซงมตนนำ
จากประเทศเยอรมน มสภาพภมอากาศ
ทแตกตางจากพนทในยโรปอนๆ ทเหน
ไดชดคอ มฝนตกชกและเปนหนงใน
ประเทศทมการแปรเปลยนของสภาพ
อากาศในรอบวนอยางชนดทกรมอต-
นยมวทยาตองพยากรณเปนรายชวโมง
ทเดยว จนชาวดทชเชอวา บางวนพวก
เขาตองเตรยมรบมอกบสภาพอากาศ
ถง 3 แบบในวนเดยวกน คอ ฝนตก
หนาวจด และแดดจา สภาพอากาศ
แบบ “ExtremeWeather” นจงเปน
เอกลกษณหนงของสภาพ ภมอากาศ
ในประเทศเนเธอรแลนด ปรมาณนำฝน
โดยเฉลยสงถง 700 - 900 มม./ป1
เทยบกบคลายกบลมนำภาคกลางของ
ประเทศไทยซงเราถอวาเปนประเทศ
ในเขตมรสม มอากาศรอนชน และ
ฝนตกชกโดยเฉลยอยท1,000-1,200
มม./ป2
ชายฝงทะเลของประเทศเนเธอร-
แลนดประสบกบปญหานำทะเลหนน
สงทวมชายฝงมาตงแตอดต พนทตด
ชายฝงทะเลของเนเธอรแลนดมการ
สรางเขอนกนนำทะเลเปนแนวยาว
พนทบางสวนมการใชพนททนำทะเล
1 http://www.knmi.nl/cms/content/90757/regional_differences_in_the_extreme_rainfall_climatology_in_the_netherlands 2 ทมา:กรมชลประทาน2546 http://www.thaienvimonitor.net/Concept/priority2.htm
ธนาคารอาคารสงเคราะห 69ธนาคารอาคารสงเคราะห
การปองกนนำทวมเมอง:ประสบการณจากประเทศเนเธอรแลนด
เคยทวมถงมาใชประโยชนเปนพนท
แผ น ด น ใ หม ( P o l d e r ) ค ำ ศ พท
“Polder” นจงถกใชเรยกภมประเทศ
ของเนเธอรแลนด อนหมายถงการฟนฟ
พนททมปญหา (Reclaimed Land)
รวมทงพนทเพอการตงถนฐาน พนท
คนดน ประตนำ (Lock) ทงปศสตวเพอ
ใชหนวงนำ และพนทรองรบนำทวม
(Flood Plain) เทคโนโลยดงเดมใน
การสราง Polder นเปนทถกเถยงใน
ปจจบนวาเปนการทระบายนำออกจาก
พนทชมนำ (Marshland) นนเหมาะสม
หรอไมอยางไร มวธใดท Polder จะไม
ทำลายระบบนเวศในพนทชมนำหรอไม3
เพอนภมสถาปนกของผ เขยน
คนหนง คอ Prof Jusuck Koh,Direc-
tor Wageningen University and
ResearchCentre4เคยวาดฝนถงPost-
Modern Polder แมวาเขาจะเปนชาว
เกาหล แตกศกษาและเปนอาจารย
สอนอย ในมหาวทยาลยทมชอเสยง
ด านภม สถาปตยกรรมในประเทศ
เนเธอรแลนดมานาน เขากลาววา ใน
อดต Polder คอการพยายามของ
มนษยท จะเอาชนะธรรมชาต และ
ควบคมธรรมชาตแลวละเมดธรรมชาต
เอามาเปนพนทของการตงถนฐานของ
มนษย วศวกรพยายามอยางหนกทจะ
แยกนำออกจากมนษยโดยการระบาย
นำออกจากแผนดนและแยกออกจากกน
ดวยคนกนนำ ในขณะทนกผงเมอง
มงเนนทจะใชทพนทเพอการอยอาศย
อยางคมคากบเมดเงนลงทนทางวศว-
กรรมทดำเนนการไป Prof Koh ยงให
คำจำกดความของ “Post-Modern
Polder” วาตอไปนจะไม ใช “การ
ควบคม” อกตอไป แตจะเปน “การ
ตอรอง” กบนำและธรรมชาต ไมใช
“การแยก” แตเปน “การกลบมารวม”
กนอกครงของนำและมนษย ทไมไดเนน
“กำไรสงสด”แต “พอเพยงและยงยน”
โดยหลกเศรษฐศาสตรทใชประโยชน
รวมกนระหวาง “ชมชน” และ “ระบบ
นเวศ” แตอยางไรกตาม Prof Koh
ไมไดปฏเสธความมอยของPolder เดม
แตมงเนนทจะระแวดระวงไมใหมการ
ละเมดธรรมชาตมากไปกว าน และ
อยรวมกบธรรมชาตดวยภมปญญาใน
ยคนทตระหนกของความสำคญของ
ธรรมชาตทมตอมนษยชาต
การจดรปแบบองคกร และหนวยงานทเกยวของ โครงสรางของระบบการบรหาร
ประเทศเนเธอรแลนดเปนโครงสรางท
แตกตางจากประเทศไทย กลาวคอ ใน
ระดบภมภาคประเทศเนเธอรแลนด
มสหภาพยโรป (European Union)
เปนผบรหารหลก ตอลงมาสรฐบาลผสม
ในระดบประเทศจากการเลอกตงการ
บรหารในระดบจงหวด12จงหวดระดบ
ทองถนอก 460 เทศบาล นอกจากน
ยงมกรรมการบรหารนำอก 27กรรมการ
แบงตามลมนำยอย (Basin) ในระดบ
กระทรวง ประเทศเนเธอรแลนดแบง
ออกเปนเพยง 11 กระทรวง กระทรวง
ท เกยวของกบนำ ส งแวดลอม การ
คมนาคม และโครงสรางพนฐานการ
วางผงกายภาพตางๆ จะรวมศนยท
Ministry of Infrastructure and the
Environment (I&M) และแยกยอย
ออกเปน6หนวยงานไดแก
1. The Public Works andWater Management หรอ Rijkswater- staat(RWS),
2. TheInspectorateforTransport, P ub l i c Wo r k s a nd Wa t e r Management(IVW),
3. Inspectorate forHousing, Spatial Planning and theEnvironment (VI),
4. The Netherlands Emissions Authority(NEA),
5. TheNetherlands Environmental AssessmentAgency(PBL),
6. The Royal NetherlandsMeteo- rologicalInstitute(KNMI)
Rijkswaterstaat (RWS) เปน หนวยงานทสำคญย งในการบรหารจ ดการน ำ โดยด แลแมน ำท กสายในประเทศ ในด านการระบายน ำสงแวดลอม และการใหอำนวยความสะดวกในการเดนเรอ โดยเรยกรวมการบรหารจดการนวา “Canalization” เชน การรกษาระดบนำ ใหเพยงพอแกการเดนเรอ นำดบสำหรบเตมในทะเลสาบนำจดสำหรบทำนำประปาการปดเปดประตนำ/Floodgate ตามความเหมาะสมในแตละชวงฤดกาลหรอแมแตการออกแบบระบบกนนำใหสอดคลองกบภมอากาศและระบบนเวศเชน การจดทำชองทางใหปลาแซลมอนและปลาเทราทสามารถไปวางไขได(PassageforFish)เปนตน
ยทธศาสตรหลกในการวางแผน พฒนาเชงพนทของประเทศ (Spatial Planning) นนเนนทจะบรณาการ
3 Kees Vriesman,General Director of Staatsbosbeheer. http://static.nai.nl/polders/e/columns/index.html 4 Jusuck Koh, Director Wageningen University and Research Centre. http://static.nai.nl/polders/e/columns/column_koh.html
70 ธนาคารอาคารสงเคราะห
ประสบการณและแงคด การปองกนนำทวมจากตางประเทศ
ธนาคารอาคารสงเคราะห
ภาพพนทกอนและหลงการเกดพายและอทกภยครงใหญ ในป ค.ศ. 1953 ไดเกดโครงการ Delta ขน
โดยการลดพนทชายทะเลเกดเปนทะเลภายในแนวเขอน
Source : “Watersnoodramp 1953, the disastrous flooding”5 Source : NASA/GSFC/METI/ERSDAC/JAROS, and U.S./Japan ASTER Science Team
เปาหมายใน 5 ดาน ไดแก การ
จราจรขนสง (Mobility) การเคหะ
(Housing) ธรรมชาต (Nature)
เศรษฐกจ (Economy) และการ
เกษตรกรรม (Agriculture) สวน
การพฒนาทางเศรษฐกจจะเนนท
3 เมองหลกไดแก Amsterdam,
RotterdamและEindhovenโดย
มทางนำและเครอขายโครงสราง
พนฐานเปนแกนหลกในการพฒนา
เปาหมายระยะยาวในการพฒนา
ประ เทศม 3 ห วข อหล ก ได แก
1)พลงงานทางเลอกทยงยน2)การ
วางแผนการเจรญเตบโตของเมอง
และ 3) การจดการนำและปญหา
ภมอากาศทเปลยนแปลง (Climate
Change)
Source : Borm & Advisory Huijgens
5 “Watersnoodramp 1953, the disastrous flooding” Provincie Zeeland Travelogue by Pavlik_NL Online: http://members.virtualtourist.com/m/tt/30619/#ixzz1jnDwDbkY
รางแผนการบรหารจดการนำ ป ค.ศ. 2009 - 2015
ธนาคารอาคารสงเคราะห 71ธนาคารอาคารสงเคราะห
การปองกนนำทวมเมอง:ประสบการณจากประเทศเนเธอรแลนด
Source : A. Aruninta (1994)
โครงการ (Projects) ตางๆ ดานการบรหารจดการนำและการพฒนาเมอง ดงทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา
ประเทศเนเธอรแลนดเลงเหนปญหา
เรองนำ และเนนแกปญหาดวยการให
ความสำคญของการบรหารจดการนำ
อยางบรณาการ หนวยงานทเกยวของ
ไมวาจะเปนการวางแผนพฒนาการ
ใชทดน การคมนาคมสญจร รวมทง
สงแวดลอมไดถกสงเคราะห จำลอง/
คาดการณ และวางแผนอยางเปนระบบ
มการแกไขใหสอดคลองกบการเปลยน-
แปลงและการพฒนาตงแตอดต (ตงแต
ครงเกดอทกภยครงใหญ ในป ค.ศ.
1953) เรอยมา จนปจจบนสอนาคต
เปนแผนระยะยาว เชน แผนสำหรบป
ค.ศ. 2030 แผนสำหรบ ป ค.ศ. 2040
เปนตน
โครงการทนาสนใจตงแตอดต
เชน โครงการ Delta Project ยงคง
ใชสบเนองมาจนทกวนน แตกมการ
Source : A. Aruninta (2008)
นำเสนอแนวคดทจะรบมอกบสภาพ
ภมอากาศท เปลยนแปลงในอนาคต
เชน การเสนอโครงการ Delta Project
โครงการ 2 มการจดทำหนจำลองการ
เกดนำทวม การระบายนำ และแนว
ปองกนทสามารถสอใหทกคนเขาใจ
ในทศทางเดยวกน
นอกจากนในการวางแผนการ
พฒนาพนท แผนการพฒนาการใชทดน
ควบคไปกบแผนการอนรกษพนทสเขยว
และแหลงนำ(GreenandBlueDelta)
กลาวคอในแผนการพฒนาจะมการ
เตรยมกนพนทสองฝงแมนำไวเปนพนท
สเขยวเพอเปนพนทนำหลาก (Flood
ภาพหนจำลองขนาดยกษแสดงพนทโครงการ Delta
ภาพบรรยากาศพนทสเขยวและพนทรบนำของโครงการประตนำทวม (Floodgates) บรเวณลมนำ Lek และ Rhine ตอนใต แกะจากปศสตวของชมชนเลมหญาในพนทสองฝงนำและทงหญารบนำ
72 ธนาคารอาคารสงเคราะห
ประสบการณและแงคด การปองกนนำทวมจากตางประเทศ
Source : Institute of Community Studies/The Young Foundation and Polynet Partner, 2005
บรเวณพนท Ranstad และผงโครงการ Randstad 2040 “Green and Blue Delta”
Source : Movares Nederland 2010
Plain) และเชอมตอระบบพนทสเขยว
และสฟา (นำ) เขาดวยกน (ดผงโครงการ
Randstad 2040) โครงการ Randstad น
ครอบคลมพนทเมองหลกๆ ของเนเธอร-
แลนดเปนรปเกอกมา ทตงอยในพนท
ดานใตบรเวณเมอง Rotterdam ขน
เหนอเลาะชายฝงทะเลผานกรง Hague
และ Leiden ขนเหนอเลยวไปทางกรง
Amsterdam และ Utrecht โดยรป
เกอกมานเปนเนอเมองและแมนำสอง
สายลอมรอบพนทเกษตรกรรมสเขยว
(Green Heart) ไว
บทสรปสำหรบประเทศไทย เนองจากพนทดนทมอยางจำกด
การพฒนาเมองและการตงถนฐานก
ตงอยและพงพาชายนำมาแตอดตชาว
ดทชไดเลอกแลววาพวกเขาจะอยรวม
กบธรรมชาตและสายนำโดยไมสามารถ
จะถอยรนไปพนทอนได เปรยบไดใกล-
เคยงกบชาวไทยลมนำเจาพระยาทเรา
เลอกทจะตงเมองหลวงในลมนำนมา
ตงแตสมยอยธยาจนถงกรงเทพมหานคร
เชนในปจจบน บทเรยนจากกรณศกษา ของประเทศเนเธอรแลนดทผ เขยน นำเสนอในครงนเพอทจะบอกวาการทำ ความเขาใจกบธรรมชาตในการวางแผน การพฒนานนสามารถอยควบคไปกบ ธรรมชาตอยางยงยนไดทงสองฝาย การ วางแผนการพฒนาพนทจำเปนตองการ หนวยงานและบคคลทมวสยทศนและ องคความรทบรณาการกนไดอยางเปน องครวม ไมวาทางดานการจราจรขนสง การเคหะ ธรรมชาตเศรษฐกจ และ การเกษตรกรรมรปแบบการจดองคกร ภายในกระทรวงทรบผดชอบเรองแผน พฒนาเชงพนทและการบรหารนำควรอยรวมกน และสามารถประสานกนส
วตถประสงครวมกน • • •
ทายทสดนการออกแบบทพรอมจะอยรวมกนกบธรรมชาต
ไมใชกนแยกเอาธรรมชาตออกจากมนษย หรอนำมนษยหนออก
จากธรรมชาต นาจะเปนทางออกใหกบแนวทางแกปญหาการ
พฒนาเมองและปญหานำทวมของประเทศไทยไดบางไมมากกนอย
ผเขยนหวงไวอยางนน
Recommended