View
218
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
II wojna światowa. Rok 1943. Teren GeneralnejGuberni. Jasło. W mieście znajduje się dużewięzienie i posterunek gestapo, co sprawia, żeJasło jest centrum niemieckiej administracji wregionie.
Starosta jasielski Walter Gentz to ambitny prawnik i finansista z Karlsruhre. Urzęduje w ratuszu.
Maj 1943. Gabinet Gentza. Wizyta Wilhelma Raschwitza, szefa gestapo w Jaśle.
Po obławie w Białobrzegach mamy 200 aresztowanych.
Siadaj, Willi. Co nowego?
Przygotowujemy uderzenia w Jaśle, Krośnie i Gorlicach…
Cieszę się, że w moim powiecie działa najlepsza jednostka gestapo w GeneralnejGuberni.
Walter, jesteśmy naprawdę
blisko kompletnego
rozbiciakonspiracji
na tymterenie.
Życzę powodzenia!
Heil Hitler!
Czerwiec 1943. Gestapo nasila aresztowania.
Do aresztu i na ciężkie tortury trafiają między innymi:
Julian Szypuła kapitanTadeusz Rakszewski„Rzewny”
Antoni Strahl
„Mierzanowski”kapitan
Julian Müller
Pod koniec miesiąca gestapo likwiduje siatki sabotażowe w Gorlicach, Mielcu i Krośnie.
25 czerwca w potyczce pod Przysietnicą zostaje zastrzelony „Kubacki”, porucznikFranciszek Płonka, oficer dywersji. Wraz z nim ginie trzech innych żołnierzy Kedywu AK.
Bursa gimnazjalna w Jaśle przy ulicy Na Młynek. Siedziba gestapo. Najbardziej złowrogi budynek w mieście. Śledczy pracują tu pełną parą.
WilhelmSchuhmacher
Bruno Menkel Teodor DrzyzgaWalter Matheus
Na czas przesłuchań zatrzymanych oprawcy umieszczają w małych piwnicznych celach.
Do najokrutniejszych funkcjonariuszy należą:
Codziennie po przesłuchaniach przewozi się ich do jasielskiego więzienia.
I tu osadza albo w ciemnicy, albo w celach na oddziale więźniów politycznych.
W rezultacie na początku lipca 1943 roku jasielskie więzienie pełne jest żołnierzy polskiego podziemia.
Kolejny cios dla podkarpackiego AK przychodzi z Krosna.
Robił zdjęcia w hangarach!!!
Dobrze się spisałeś. Już my z nim porozmawiamy!
I co? Wszyscy z lotniska wyłapani!
A ty w bursie wszystko wyśpiewasz…
Aresztowanie „Janka”, majora Jana Ptaka, kierownika samodzielnej Ekspozytury Oddziału II Komendy Głównej AK, który zajmował się tzw. głębokim wywiadem wojskowym było ukoronowaniem gestapowskiej akcji. Gdyby udało się go złamać - katastrofa byłaby pełna.
„Trójka” zbiera dla Korczaka informacje i stara się stworzyć możliwość niepostrzeżonego wejścia na teren więzienia.
„Natan” podchorąży Czesław Starzyk, ślusarz, pomaga w dorabianiu kluczy.
„Korczak”, szef rzeszowskiego rejonu Kedywu w obliczu prawie kompletnego rozbicia konspiracji na Podkarpaciu, podejmuje próbę ratowania towarzyszy broni. Pomaga mu w tym współpracujący z nim strażnik więzienny „Trójka”.
„Korczak” podporucznikZenon Sobota
„Trójka” plutonowy
Józef Okwieka
Ci trzej mają wyroki śmierci. Rozstrzelać w Warzycach.
To musi jak najszybciej trafić do dowództwa.
Zosiu, mam coś dla „Łukaszów”.
Od „Łukaszów” alarmujące meldunki trafiają do „Korczaka”.
Jasielskie więzienie jest prawdziwą fabryką śmierci. Nikt z zatrzymanych, po śledztwie, nie zostaje zwolniony. Mnożą się egzekucje.„Trójka” prawie codziennie przesyła meldunki.
Dom Florentyny i Ludwika Madejewskich - skrzynka kontaktowa Kedywu o kryptonimie „U Łukaszów”. „Zośka” - żona „Trójki” jest krawcową pani Florentyny.
Egzekucji coraz więcej. „Janek” u kresu wytrzymałości.Dorabianie kluczy nie daje efektów. Jedyny ratunek to rozbicie więzienia.
Ale czy „Jarema” zgodzi się na taki atak…
Szef Okręgu AK Kraków, major dr Stefan Tarnawski „Jarema” ma spore wątpliwości.
Więzienie???Jakimi ludźmi? Z jakim uzbrojeniem? Co z odwetem?
Przedstawię pomysł komendantowi „Lutemu”. Niczego nie obiecuję.
Pułkownik cc Józef Spychalski „Luty” komendant Okręgu AK
Skutek niepewny, ryzyko ogromne, ale nawet próba może mieć wielkie znaczenie psychologiczne. Dlatego…
„Luty” 14 lipca 1943 roku wydaje zgodę na akcję.
„Korczak” w domu Feliksa i Stanisławy Kwaśnych w Gorlicach zabiera się za bezpośrednie przygotowania do akcji.
Bez zdekonspiro-
wania „Trójki” się nie
obejdzie. Jego żona
musi mieć bezpieczną kryjówkę… „Sarnowa”
sobie z tym poradzi.
Maria Niezgodowa„Sarnowa”
„Zośka” jest w ciąży. Trzeba ją ewakuować do Krakowa. Powierzam ją tobie .
Rozumiem, uruchomię „Omę”.
Szpital uniwersytecki w Krakowie. „Oma” - Aleksandra Służewska – Szklarczyk załatwia sprawę.
Panie doktorze, tej pacjentki lepiej o nic nie pytać…, straciła męża…, dobrzy ludzie się nią opiekują….
„Korczak” kompletuje zespół bojowy. Łączniczką jest:
Irena Kłapkowska„Gliczanka”
„Gliczanka” kursuje na trasie Gorlice – Krosno – Przemyśl. Rozwozi rozkazy.
Macie być w Jaśle. W domu państwa Madejewskich. To plan dojścia.
Ostatecznie do akcji zostali wyznaczeni żołnierze przemyskiego Kedywu AK:
”Żbik” plutonowy podchorąży
Zbigniew Zawiła
”Boruta” podporucznik
Zbigniew Cerkowniak
”Dąbrowa” kapral
podchorąży Stanisław Kostka
22 lipca „Boruta” i „Dąbrowa” w rejonie Wilczy przeprawiają się przez San.
Potem jeszcze 10 kilometrów marszu.
Na małej stacyjce wsiadają do pociągu jadącego do Jasła.
„Karolek” Antoni Żmura, żołnierz Kedywu, formalnie w służbie policjanta Sonderdienstu.
W przedziale czeka na nich „Żbik”, który jedzie z Przemyśla, i ktoś jeszcze…
W podróży cała ekipa udaje Niemców. „Karolek” to przykrywka.
Wypić, nie wypijemy, ale polejemy się suto wódeczką i do śpiewania!
hajli, hajlo, hajla
Sei Schweige! SeiSchweige!!!
Ooo kameraden !!! Prosit, prosit…
Nein, nein… Dienst!
Verfluchte Kerl!
hajli, hajlo, hajla
Wieczorem pociąg dociera do Jasła. „Karolek” godzinę później tym samym
składem wraca do Przemyśla.
Dobry wieczór, my do państwa Madejewskich.
Proszę wejść.
Gospodarzami domu są:„Łukaszowa” i „Łukasz” - Florentyna i Ludwik Madejewscy, wszechstronnie
zaangażowani w działalność konspiracyjną.
Tu, za kaplicą, pierwszy dom.
Wszystko zgodnie z planem. „Boruta” za nami.
W domu Madejewskich.
Jestem głodny, ale przed akcją lepiej nic nie jeść. Zaraz pewnie przyjdzie
Korczak.
Panów pokój jest na górze.
Panowie, akcja odwołana.
Kiedy będzie –nie wiadomo!Możemy spać
spokojnie.
Ale po paru minutach przychodzi „Żbik”.
Kolacja dla panów.
Jajecznica. Jajka dobre, z Żółkowa. A
potem państwo
proszą do salonu.
Przez kilka kolejnych dni pokój u Madejewskich jest bazą dla zespołu.
Bywa tam: „Paw” Stanisław Magura
I „Trójka”, który objaśnia plan więzienia.
5 sierpnia rano do Madejewskichprzyjeżdża „Korczak”.
Odprawa trwa cały dzień.
Skompletowano i przygotowano broń.
3 x VIS 1 x Walther
+ czeska Zbrojovka + granat ręczny + pistolet maszynowy
W piątek,5 sierpnia, o godzinie 22.00, pięciu mężczyzn wychodzi od
„Łukaszów” ogrodowym wyjściem i kieruje się w stronę jasielskiego
więzienia.Pada deszcz.
Droga, jaką mieli do przebycia, w linii prostej,
ulicami, to około 450 metrów. Jest godzina
policyjna, więc idą przez ogrody.
Prowadzi Paw. Przeskakują ulicę Szpitalną, potem 3 Maja i jeszcze
Potockiego.
Ostatnie 40 metrów czołgają się przez poletko kukurydzy.
O 22.15 są na pozycji naprzeciwko bramy
więzienia.
W tym samym czasie na wartowni…
Raz. I jest as!!!
O jas…ny szlag!
Chłopaki, ale się zasiedziałem. A tam żona, he, he, rodzi. Kto na bramie? Herod…?
Ja! Już cię wyprowadzam, ale tu nie zaczynajcie beze mnie!
…Bienias to w ogóle nie umie grać w te karty…
A on mi, chłopie, ćmi, że nie, bo to, tamto…
O, przepraszam. To roztargnienie…
Tyle razy mu mówiłem, trumfa musisz mieć…
„Trójka” do pojedynek. „Dąbrowa” na piętro, „Boruta” ze mną na wartownię i do mieszkań!
„Żbik” z jeńcem, my do budynku!
DO KARCERU !
Aufmachen”….
Teraz do cel, wyczytujemy nazwiska i wywołujemy na korytarz!
Muller, Strahl, Rakszewski, Czech, Parys, Korotkow, Skorupski, Romaniecki, Woźniak, Die Sachenmitnehmen! …
RAUS!
W tym czasie „Dąbrowa”….
Hande hoch!…
Stul pysk, klucze!
Kiedy więźniowie byli już ustawieni na
korytarzu, gotowi do rzekomego
gestapowskiego transportu….
To przecież „Korczak”???!!!
Ludzie, to polskie wojsko, to „Korczak”, jesteśmy wolni!
Spokój, dostajecie karabiny, pieniądze, koce i chleb. Za chwilę…
WYCHODZIMY!
W sobotę, 6 sierpnia o godzinie
0.30 jasielskie więzienie opuścił zespół
„Korczaka”, a z nim zwartą kolumną 66
więźniów - żołnierzy polskiego podziemia.
Tym samym zniweczono, a
przynajmniej poważnie osłabiono skutki działao
gestapo z lata 1943 roku.
„Akcja Pensjonat w 114 obrazkach, 21 portretach i niewielu słowach”
Koncepcja, scenariusz, tekst, rysunki, opracowaniePiotr Hudyma
Autor starał się wykorzystad wszelkie możliwe źródła przedstawiające przyczyny, przebieg i skutki „Akcji Pensjonat”, ale prezentowany tutaj utwór, siłą rzeczy, jest przede wszystkim produktem jego wyobraźni.
Dlatego też gorąco zachęca P.T. Zwiedzających, by sięgnęli do naukowych, popularnonaukowych i wspomnieniowych pozycji bezpośrednio lub
pośrednio opisujących akcję.
Stanisław Dąbrowa – Kostka, Stanisław Maria Jankowski: Rozkaz: zdobyd więzienie; 2000 Tuchów
W. Hap: Pamiętna akcja – w 60-tą rocznicę odbicia więźniów w Jaśle; Rocznik Jasielski, tom V Jasło 2003 wydawca: Stowarzyszenie Miłośników
Jasła i Regionu JasielskiegoZ. Świstak (red) i in.: Encyklopedia Jasła, hasło „AP” i związane z nim (np.
Z. Sobota, Rodzina Madejewskich)Mieczysław Mikulski, Zdzisław Świstak, Henryk Zych: Jasielskie ulice,
Wydawca UM Jasła 2002
Autor dziękuje Panu Wiesławowi Hapowi za cenne wskazówki historyczne, które pozwoliły uniknąd wielu błędów, a także za umożliwienie rozmowy z
ostatnim żyjącym uczestnikiem akcji, Panem Stanisławem Kostką „Dąbrową”.
Wystawa zorganizowana z inicjatywy i finansowana ze środków Urzędu Miasta w Jaśle.
Recommended