SUDETY WSCHODNIE MIĘDZYZIEMIĄKŁODZKĄ,ŚLĄSKIEMIMORAWAMIGmina Stronie Śląskie i Staroměstsko położone są na pograniczu polsko-czeskim,we Wschodnich Sudetach, na obszarze Masywu Śnieżnika (czes. Králický Sněžník)oraz Gór Bialskich (czes. Rychlebské hory). Niewielką część Gminy Stronie Śląskie zajmują także Góry Złote oraz Krowiarki.

MasywŚnieżnika (czes. Králický Sněžník) należy do najwyższych pasm górskich w Sude-tach. Jego centralną część stanowi Śnieżnik 1425 m (fot.1,5), od którego odbiega kilka grzbie-tów górskich oddzielonych od siebie głębokimi dolinami. Do najwyższych wzniesień należą: Sušina 1321 m po stronie czeskiej oraz Mały Śnieżnik 1326 m i Czarna Góra 1205 m po stronie polskiej.Krowiarki – mało znane pasmo polskich Sudetów, o krajobrazie niskich gór, oddzielone Przełęczą Puchaczówka od Masywu Śnieżnika. Najwyższe wzniesienia: Suchoń 965 m oraz Skowronia Góra – 839 m – jeden z najlepszych punktów widokowych w okolicy.GóryBialskie (czes. Rychlebské hory) - zwarty masyw górski, którego ramiona wznoszą się na średniej wysokości ok. 1000 m i rozcięte są krótkimi ale głębokimi dolinami rzek. Najwyż-sze wzniesienia: Smrk 1125 m po stronie czeskiej oraz Postawna 1117 m, Rudawiec 1112 m i Czernica 1083 m po stronie polskiej.GóryZłote - jedno z najdłuższych pasm górskich w Sudetach. Najwyższe wzniesienia po stronie polskiej: Kowadło 989 m i Smrek 1116 m. Po stronie polskiej, Góry Złote oddziela od Gór Bialskich Dolina Białej Lądeckiej. Po czeskiej stronie, Góry Złote i Góry Bialskie uważane są za jedną krainę – Rychlebské hory. Przełęcz U Trzech Granic w Górach Bialskich stanowi granicę trzech historycznych krain: Ziemi Kłodzkiej, Śląska i Moraw.

Samochodem,autobusemlubpociągiemDo Stronia Śląskiego dojechać można z Kłodzka, Javornika i Złotego Stoku przez Lądek-Zdrój oraz z Bystrzycy Kłodzkiej przez Sienną. Podróż samochodem z Wrocławia trwa 2 godziny, a z Warszawy 5,5 godzin. Stronie Śląskie poprzez połączenia autobusowe z Wro-cławiem, jest skomunikowane ze wszystkimi regionami Polski. Staré Město, dzięki połącze-niom kolejowym i autobusowym z Hanušovicami, jest skomunikowane z pozostałymi regio-nami Czech.Podróż samochodem z Ołomuńca trwa 1,5 godz., a z Pragi 4 godz. Najbliższe lotniska znajdują się we Wrocławiu i w Pradze. Stronie Śląskie i Staré Město łączy serpen-tynowa droga prowadząca przez przejście graniczne na Przełęczy Płoszczyna (czes. Kladské sedlo). Przejście otwarte jest dla pojazdów do 12 ton. (fot. 2) Odległość między miastecz-kami wynosi 22 km.

GórskaprzyrodaNajwiększe walory przyrodnicze okolicy to urozmaicony górski krajobraz, piękne rozległe

lasy oraz fascynujące zjawiska krasowe. W Masywie Śnieżnika podziwiać można wspaniałe panoramy Sudetów, Góry Bialskie są rajem dla turystów kochających klimat „górskich kresów”. Największą atrakcję Masywu Śnieżnika stanowi Śnieżnik (1425 m) – najwyższy szczyt polskichSudetów Wschodnich oraz krasowa Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie z najbogatsząw Polsce szatą naciekową. (fot.4) Poza standardową trasą turystyczną, organizuje się także „ekstremalne” zejścia do niższych, nieoświetlonych partii jaskini. W 2012 r. speleolodzy udo-wodnili istnienie 500 m nieznanych dotąd korytarzy, w tym sali o wymiarach 120x30x30 m,z bogatą szatą naciekową, nazwaną Salą Mastodonta. Trwają prace badawcze. Osobliwością Gór Bialskich są zachowane fragmenty pierwotnego lasu sudeckiego (z dużą ilością buków, jaworów i jodły), który do połowy XIX w. dominował w krajobrazie Sudetów, a dziś zoba-czyć go można w rezerwatach przyrody Puszcza Śnieżnej Białki (dojście zielonym szlakiem z Bielic) i Nowa Morawa (dojście leśną drogą, od drogi asfaltowej prowadzącej z Nowej Morawy na Przełęcz Płoszczyna). Grzbietem Masywu Śnieżnika biegnie granica zlewisk trzech europejskich mórz: Bałtyckie-go, Czarnego i Północnego, a po czeskiej stronie Śnieżnika ma swoje źródło rzeka Morawa – dopływ Dunaju. W celu ochrony górskiej przyrody, w 1981 r. ustanowiono Śnież-nicki Park Krajobrazowy, a w jego obrębie rezerwaty przyrody: Śnieżnik Kłodzki, Puszcza Śnieżnej Białki (Puszcza Jaworowa) w Bielicach, Nowa Morawa oraz Jaskinia Niedźwiedziaw Kletnie. Znaczna część Gór Bialskich i Masywu Śnieżnika należy także do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Po stronie czeskiej, w 1990 r. powołany został Narodowy Rezerwat Przyrody Kralicki Śnieżnik (Národní Přírodní Rezervaci Králický Sněžník). W Nadleśnictwie Lądek-Zdrój w Strachocinie działa Izba Edukacji Leśnej.

OZNAKOWANESZLAKITURYSTYCZNEWGMINIESTRONIEŚLĄSKIEZNAČENÉTURISTICKÉTRASYVOBCISTRONIEŚLĄSKIE

MARKIERTE WANDERROUTEN IN DER GEMEINDE STRONIE ŚLĄSKIE (SEITENBERG)MARKEDTOURISTROUTESINTHESTRONIEŚLĄSKIEMUNICIPALITY

•Piesze/Pěšítrasy/Fußwanderwege/Hikingtrails „WokółStroniaŚląskiego”: Stronie Śląskie – Sowia Kopa – Goszów – Stronie Śląskie (7,3 km) „NaSedloPeklo–wkierunkuNyznerowskichWodospadów”: Bielice kościół – Ba-rani Wąwóz – Przeł. Sedlo Peklo (2,5 km). Z Przeł. Peklo czeskim szlakiem niebieskim, a następnie zielonym dochodzimy do Nyznerowskich Wodospadów (+ 3 km)/ Ze sedla Pe-klo dojdeme po české modré a následně zelené značce k Nýznerovským vodopádům /Vom Pass aus Tschechische blaue Route, dann die grünen zu den Wasserfällen kommen/ From the pass Czech blue route, then the green come to the waterfalls.

•Rowerowe/Cyklotrasy /Radwanderwege/ Biketrails„DoLądka–Zdroju”: Stronie Śląskie (Urząd Miejski) – Strachocin – Stójków – Lądek-Zdrój (Villa Marianna) (6,3 km) „PodŁyścem”: Stary Gierałtów (Wiata „Pod bocianem”) – Goszów – Stary Gieratów (14,90 km)„PętlaGierałtowska”: Stary Gierałtów (Wiata „Pod bocianem”) – Karpno – Nowy Gierałtów – Stary Gierałtów (11,80 km)PętlaGórBialskich–wschodnia”: Stary Gierałtów – Bielice – Przełęcz Sucha – Prze-łęcz Dział – Stary Gierałtów (25,20 km)PętlaGórBialskich–zachodnia”: Stronie Śląskie (Urząd Miejski) – Młynowiec – Przełęcz Dział – Przełęcz Sucha – Nowa Morawa – Bolesławów – Stara Morawa – Stronie Śląskie (25,60 km)„NaPrzełęczPłoszczyna”: Bolesławów – Nowa Morawa – Przełęcz Płoszczyna – Kamieni-ca – Bolesławów (14,80 km)„PodŚnieżnikiem–DroganadLejami”: Stara Morawa (zalew) – Kamienica – Droga nad Lejami – Kletno – Stara Morawa (22,20 km) (fot.3)„PętlaJanowejGóry”: Stronie Śląskie (Urząd Miejski)– Stronie Śląskie wieś – Janowa Góra – Kletno – Stara Morawa – Stronie Śląskie (15,60 km)„DoschroniskanaHalipodŚnieżnikiem” Sienna (górna stacja kolejki linowej na Czarną Górę)/(horní stanice lanovky na vrchol Czarna Góra)/(Obere Seilbahnstation Czarna Góra)/(upper station of the cableway to Czarna Góra) – Przełęcz Żmijowa Polana – Żmijowiec – Hala pod Śnież-nikiem – Kletno – Janowa Góra – Sienna (19,20 km)TrasykolarstwagórskiegorangiMTBnaCzarnejGórzewSiennej(bardzo trudne tra sy typu downhill, freeride, enduro)/(velmi obtížné cyklotrasy typu downhill, freeride, endu-ro)/ (höchster Schwierigkeitsgrad Downhill, Freeride und Enduro)/(very difficult downhill, fre-eride and enduro routes) www.parkrowerowy.pl

Fragmentamiww.szlakówlubwichpobliżubiegną:•Ścieżkiedukacyjno-przyrodniczeŚcieżkaKletno– Hala pod Śnieżnikiem w całości pokrywa się z fragmentem żółtego szlaku tury-stycznego. Po drodze barwne tablice z opisami spotykanych po drodze walorów przyrodniczych (4,25 km).

ŚcieżkaPrzełęczPuchaczówka – Hala Pod Śnieżnikiem przebiega fragmentem szlaku czerwo-nego na odcinku Przeł. Puchaczówka – Czarna Góra – Żmijowiec – Hala Pod Śnieżnikiem. Na trasie barwne tablice z opisami spotykanych po drodze walorów przyrodniczych (8,5 km).

Ścieżka „Bio-geologiczna” rozpoczyna się w Podziemnej Trasie Turystyczno-Edukacyj-nej w Starej Kopalni Uranu i biegnie przez obszar pokopalniany w kierunku hałdy w pobliżu Mu-zeum Ziemi w Kletnie. Po drodze obserwujemy wystąpienia minerałów, stare hałdy i wejściado kilku sztolni. Łatwo znaleźć ciekawy okaz minerału.

Ścieżka„NietoperzeDolinyKleśnicy” biegnie spod Jaskini Niedźwiedziej, przez Podzieną Trasę Turystyczno -Edukacyjną w Starej Kopalni Uranu do Wapiennika „Łaskawy Kamień” w Starej Morawie. (fot.12) Na trasie tablice z informacjami o nietoperzach.

Ścieżka krasowa wokół Jaskini Niedźwiedziej ciągnie się wzdłuż rzeki Kleśnicy w Klet-nie. Po drodze można spotkać liczne formy krasowe (np. szczeliny, ponory i wywierzyska).Na tablicach informacyjnych zostały omówione procesy i formy krasowe (2,75 km).

Leśna ścieżka przyrodnicza w Nowym Gierałtowie zaczyna się przy Wiejskim Placu Zbaw i Spotkań w Nowym Gierałtowie i prowadzi przez las. Barwne tablice zapoznają Was z leśnym drzewostanem (0,5 km).

GMINASTRONIEŚLĄSKIE/OBEC/GEMEINDE/MUNICIPALITY(nrkierunkowy/mezinárodnípředvolba/Vorwahlnummer/diallingcode:+48)

INFORMACJATURYSTYCZNA/TURISTICKÉINFORMACE/TOURISTENINFORMATION/TOURISTINFORMATION

Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury/ Centrum vzdělávání, turistiky a kultury/ Zentrum für Bildung, Fremdenverkehr und Kultur/ Center for Education, Culture and Tourism, Kościuszki 18, Stronie Śl., 74 814 32 05, www.cetik.stronie.pl, www.stronie.plPolskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Kościuszki 17, Stronie Śl., 74 814 13 79, www.pttk-stronie.pl

ATRAKCJETURYSTYCZNEIPRODUKTYLOKALNE/TURISTICKÉATRAKTIVITY AMÍSTNÍPRODUKTY/TOURISTISCHESEHENSWüRDIGKEITENUNDATTRAKTIONEN, REGIONALEERZEUGNISSE/TOURISTATTRACTIONSANDLOCALPRODUCTS

HutaSzkłaKryształowego„Violetta”(isklepfirmowy)/ Huť na výrobu křišťálového skla Violetta (s firemní prodejnou)/ Kristallglashütte “Violetta” (sowie Verkaufsladen Kristallglas - Eigenproduktion)/ Crystal Glass Factory „Violetta” (and the company store) (fot.13)Hutnicza 12, www.violetta.com.pl (zwiedzanie huty organizuje PTTK/ prohlídky sklárny zajišťuje turistická organizace PTTK/ Führungen durch die Hütte veranstaltet die PTTK (Polnische Gesellschaft für Touristik und Heimatkunde)/ PTTK organizes sightseeing of the factory tel. 74 814 13 79

JaskiniaNiedźwiedziawKletnie–trasaturystycznaiekstremalna (wymagana wcze-śniejsza rezerwacja)/ Medvědí jeskyně v Kletně - dvě prohlídkové trasy: základní a adrenalínová (prohlídky je nutné rezervovat předem)/ Jaskinia Niedźwiedzia in Kletno (Bärenhöhle in Kles-sengrund) - Besucherführungen und Extremtouren (Reservierung erforderlich) / Bear Cave in Kletno - tourist route and extreme route - Prior reservation is needed (fot.4)Kletno 18, 74 814 12 50, 74 81 40 840, www.jaskinianiedzwiedzia.pl PodziemnaTrasaTurystyczno-EdukacyjnawStarejKopalniUranu/ Podzemní turistic-ká naučná trasa v bývalém uranovém dole/ Unterirdische - Lehrpfadbegehung Alte Uranberg-baumine Kletno (Klessengrund)/ Underground Tourist-Educational Route in Old Uranium MineKletno 40, 601 889 243, www.kletno.plMuzeumZiemi (i sklep z autorską biżuterią)/ Muzeum Země (s prodejnou autorských šperků) / Erdkundemuseum (sowie Verkaufsladen Mineralienschmuck - Eigenkreationen)

GoszówGórski Kryształ, Goszów 27f, 668 135 440, www.gorskikrysztal.plRanczo u Jana, Goszów 23, 607 245 253, www.ranczoujana.euPokoje u Darka, Goszów 18, 663 107 814, www.noclegigoszow.dobrynocleg.plNad Młynówką, Goszów 12, 781 831 545, 74 814 20 14, www.nadmlynowka.dobrynocleg.pl Chatka Julki, Goszów 23a , 512 011 541 www.jaskinia.pl/chatkajulkiJanowaGóraRudy***- pensjonat, Janowa Góra 9, 74 814 12 65, 501 854 435, www.pensjonat-rudy.plSiedlisko Solej, Janowa Góra 30, 512 373 892, www.solej.plKamienicaW Kamienicy, Kamienica 3 , 74 814 19 08, 609 659 015, www.noclegiwkamienicy.plKletnoChata Andreasa, Kletno 2, 698 677 914, www.chata-andreasa.pop.plJanowa Chata, Kletno 17, 695 949 246, 74 814 35 04, www.jaskinia.pl/janowachataNad Stawami, Kletno 6f, 74 814 0 832, 693 828 383, www.kletno.com Pod Lipą, Kletno 12 a, Sądejówka, Kletno 14, 74 814 21 51 www.kletno.info.plVilla Panorama, Kletno 9f, 603 762 337, www.villapanorama.euVilla Pod Jaskinią - pokoje, Kletno 11, 74 814 21 82, 691 390 514, www.podjaskinia.plWiedźminówka, Kletno 32, 74 814 18 01, 602 330 858, www.wiedzminowka-kletno.plZbójecki Ostęp, Kletno 30, 697 364 544, 601 152 704MłynowiecLeśna Struga, Młynowiec 10A, 698 677 914, www.chata-andreasa.pop.plNowyGierałtówCzartowiec, Nowy Gierałtów 24b, 668 464 463,www.czartowiec.plGościnna Zagroda, Nowy Gierałtów 12, 74 814 14 52, www.sudety.info.pl/goscinnazagrodaFurmAnka, Nowy Gierałtów 5d, +48 692 466 208, www.koniefurmanka.pl Kraina Szeptów, Nowy Gierałtów 3, 503 533 518, 74 814 11 14, www.krainaszeptow.plNiedzielówka, Nowy Gierałtów 24, 693 110 093, www.agro-weekend.pl/agroturystykaOberek, Nowy Gierałtów 19, 74 814 27 48, www.oberek.euU Wanata - pokoje w górach , Nowy Gierałtów 8, 74 814 13 30, www.pokojewgorach.comRanczo, Nowy Gierałtów 17a, 74 814 12 86, 602 712 068, www.ranczofrodyma.cba.pl Stanica, Nowy Gierałtów 6, 74 811 90 95, www.stanica.dobrynocleg.plNowaMorawaDomek Morawa, Nowa Morawa 9, 74 814 22 20, 692 413 043, www.domkiwypoczynkowe.comKrólikówka, Nowa Morawa 15, 74 814 08 10, 602 111 511, www.krolikowka.net16.netSiennaApartamenty Czarna Góra, Sienna 11, 74 884 34 00 www.apartamenty.czarnagora.plBalbinka, Sienna 7, 695 677 660, 74 813 09 17 Pod wyciągiem, Sienna 7E, 74 813 09 12, 695 677 661, www.podwyciagiem.comHubertus, Sienna 8, 74 814 33 10, 74 814 12 17, www.czarnagora-hubertus.plKosówka, Sienna 8c, 74 8 130 929, www.kosowka-czarnagora.plPuchaczówka*** - pensjonat, Sienna 5d, 604 582 805,www.puchaczowka.plHotel Górski Czarna Góra, Sienna 6 i 6a, 605 101 578 www.hotelgorski.plWojciecówka, Sienna 3, 74 814 29 41, www.sienna.spanie.plWilla Puchaczówka, Sienna 7i, 74 811 65 70, 602 516 119, www.puchaczowka.plZłote Góry - pensjonat, Sienna 5h, 602 220 148, 602 695 990, www.zlotegory.comStaryGierałtówAG-BA, Stary Gierałtów 64, 728 505 747Agroturystyka z Jadwigą, Stary Gierałtów 44, 74 814 29 55, www.gieraltow.obitur.plDomek na wzgórzu, Stary Gierałtów 85, 74 814 28 12, 664 443 794, www.domek-na-wzgorzu.plEskapada, Stary Gierałtów 37, 74 814 31 65, www.eskapada.infoJonny`s Apartments, Stary Gierałtów 49d, 74 814 19 62, 510 191 170, www.jonnys.plLabirynt, Stary Gierałtów 2, 74 814 20 44, 74 811 90 18, 782 909 501, www.czasnawypoczynek.plMalwina, Stary Gierałtów 74, 74 814 14 26, 512 298 006, www.agroturystykastronieslaskie.comRoza, Stary Gierałtów 35, 74 811 96 45, Swojska Chata, Stary Gierałtów 80, 74 811 96 82, 723 533 836, www.swojskachata.netU Ewy, Stary Gierałtów 39b, 74 818 77 33, 884 147 246, e.kaluzna59@wp.pl

STAROMĚSTSKOnumerkierunkowydoCzech/mezinárodnípředvolbadoČeskérepubliky/VorwahlnummernachTschechien/theareacodetotheCzechRepublic:+420

INFORMACJATURYSTYCZNA/TURISTICKÉINFORMACE/TOURISTENINFORMATION/TOURISTINFORMATION

Turistické informační centrum, nám. Osvobození, Staré Město, 583 239 134, www.staremesto.info

ATRAKCJETURYSTYCZNE/TURISTICKÉATRAKTIVITY/SEHENSWüRDIGKEITEN/TOURISTATTRACTIONS

- Widokzwieżyratuszowej (wejście w godzinach otwarcia Informacji Turystycznej ) 583 239 134, www.staremesto.info- MuzeumWojskowe (Vojenské muzeum) soboty, niedziele i święta, 9.00–16.00, 773 048 622, 721 615 914- BunkryStaréMěsto (umocnienia wojenne) (fot.13), Hanušovická 351, Staré Město, 607 889 747, www.opevneni-stm.cz

OŚRODKINARCIARSKIE/LYŽAŘSKÁSTŘEDISKA/WINTERSPORTZENTREN/SKIRESORTS

• SkiareálKRALIČÁK, Hynčice pod Sušinou – Stříbrnice, 603 150 184, www.skikralicak.cz• SkiareálKunčice, 777 719 900, 777 719 579, www.skikuncice.czSnowparkPaprsek, Velké Vrbno, 583 294 100, 777 076 542, www.paprsek.netSkiareálSněžník, Stříbrnice, www.skinavrsi.cz LyžováníuOlšanky, 774 415 357, 774 415 358, www.olsanka.cz

SPORTIREKREACJA/SPORTAREKREACE/AKTIVEERHOLUNGUNDSPORT/SPORTANDRECREATION

• Sportovníareál (wielofunkcyjne boisko sportowe), Sportovní, Staré Mésto, www.staremesto.info• Kręgielniawrestauracji„PodJavorem”, Hanušovická 139, Staré Mésto,583 239 191, www.pod-javorem.euweb.cz• Černýkůň–ośrodekjeździecki, Hanušovická 157, Staré Mésto, 731 024 341, 734 470 466, www.cerny-kun.eu• OśrodekjeździeckiKunčice, Kunčice 45, 608 755 432, www.ranckuncice.webnode.cz• OśrodekjeździeckiKraličákpodSedlem, Hynčice pod Sušinou/Stříbrnice, 608 755 432, www.skikralicak.cz

NOCLEGI/UBYTOVÁNÍ/UNTERKüNFTE/ACCOMMODATION

StaréMěstoUBYTOVÁNÍ V SOUKROMÍ, Květná 229, 723 261 771UBYTOVÁNÍ V SOUKROMÍ, Květná 233, 731 470 261UBYTOVÁNÍ V SOUKROMÍ, Nová 219, kapacita: 583 239 103, 608 404 084UBYTOVÁNÍ V SOUKROMÍ – Staroměstský Šenk, Hanušovická 117,736 691 227, marie.neumanova@email.czPENZION U ŠKOLY, Školní 102, 777 123 102 nebo 776 611 640, www.staromestsko.cz UBYTOVÁNÍ V SOUKROMÍ „NA DOMKÁCH“, Lesní 298,583 213 967, 775 230 051(2), www.novedomky.czUBYTOVACÍ SLUŽBY, nám. Osvobození 165, 583 239 269, 720 201 302, 774 239 351,PENZION WINDY, Hanušovická 156, 777 257 233, www.pensionwindy.czPENZION ILUZE, Nádražní 78, 608 703 285, www.iluze.xf.cz PENZION NÁRODNÍ DŮM**, nám. Osvobození 71,583 239 170, 606 320 594, www.ceskehory.cz/narodnidumREKREAČNÍ STŘEDISKO KRUPÁ, Kladská č.e.50,583 213 661, 608 700 019, www.kemp-krupa.czREKREAČNÍ STŘEDISKO UNIČOVKA, Lesní 35, 583 239 160, 721 861 974, www.unicha.czCHALUPA „U RICHARDA“, Polní, 777 600 241, 777 676 968, www.uricharda.wz.czUBYTOVÁNÍ U MORISSE, Nádražní 101, 776 181 931, www.umorisse.czAPARTMÁNY POD JAVOREM, Hanušovická 139,724 773 196, 601 323 131, www.pod-javorem.euweb.cz PENZION ŽEROTÍN, Jesenická 204, 777 714 946-5, www.penzion-zerotin.czKunčiceCHALUPA KARRA, Kunčice 6, 568 850 595, 777 650 531, 776 571 690, www.chata.czCHATA U PROFESORA, Kunčice 39, 777 123 102, www.staromestsko.czKUNČICE - UBYTOVÁNÍ, Kunčice 119, 777 720 660, www.kuncice-ubytovani119.czCHATA SNĚŽNÍK, Kunčice 38, 774 833 444, tana.vy@quick.czCHATA STARÁ ŠKOLA, Kunčice 26, 776 577 393, www.staraskola.eu CHATA JUNIOR, Kunčice 14, tel. 776 569 944, www.chatajunior.czCHALUPA U LÍPY, Kunčice č. 105, 604 788 535, 605 525 214, www.jeseniky-kuncice.cz StříbrniceAPARTMÁNY STŘÍBRNICE, Stříbrnice 55 a 57, 603 982 433, 603 372 932, www.apartmany-stribrnice.cz UBYTOVÁNÍ U HUBERTA, Stříbrnice 21,583 239 370, 605 709 051, www.ceskehory.cz/uhubertaCHATA POD TETŘEVÍ HOROU, Stříbrnice, 583 213 407, www.pension.entes.czCHATA BABETA, Stříbrnice 2, 606 720 719, szdludeksima@seznam.czUBYTOVÁNÍ KONRÁD, Stříbrnice 32, 606 766 042, 604 304 645, www.chatakonrad.jeseniky.com KRÁLICKÁ CHATA, Stříbrnice 16, 724 302 713, 607 893 904, www.kralickachata.czCHATA ŠTVANICE, Stříbrnice 6, 774 712 922, www.chatastvanice.cz CHATA NA KOVÁRNĚ, Stříbrnice 37, 721 857 054, www.kralicky-sneznik.czCHATA NA VYHLÍDCE, Stříbrnice 7, 721 857 054, www.kralicky-sneznik.czHORSKÁ CHATA NÁVRŠÍ, Stříbrnice, 774 415 986, www.navrsi.eu PENZION U KAMPŮ, Stříbrnice 7, 583 239 536, 731 109 292, www.ukampu.vrchniprchni.czPENZION KRYSTAL, Stříbrnice 43, 585 315 238, 602 753 591, 583 239 540, www.penzionkrystal.czAPARTMÁ RELAXACE POD KRÁLICKÝM SNĚNÍKEM, Stříbrnice 54,777 225 186, Mirka.Chladkova@seznam.czKANADSKÝ SRUB, Stříbrnice, 608 828 900, 777 828 123, www.chaty-andrea.cz HORSKÁ ROUBENKA STŘÍBRNICE, Stříbrnice,608 828 900, 777 828 123, www.ceskehory.cz/roubenka-stribrnice HynčicepodSušinouCHATA JIŘÍ, Hynčice 27, 583 215 340, 608 874 182, www.chatajiri.unas.czHORSKÝ HOTEL SNĚŽENKA***, Hynčice pod Sušinou 15,608 555 276, 583 239 008-9, www.hotel-snezenka.czHORSKÁ CHATA JAVORKA, Hynčice pod Sušinou 91, 734 383 863, www.javorka.euCHATA HYNČICE, Hynčice pod Sušinou 82, Vladimír Navrátil,tel: 776 387 108, 723 884 342, www.chatahyncice.wz.cz

HOTEL POD ZVONEM, Hynčice pod Sušinou 115,775 750 104, 775 750 109, www.relaxpointhyncice.czSTARÁ ŠKOLA - UBYTOVNA, Hynčice pod Sušinou 18,775 750 104, 775 750 109, www.relaxpointhyncice.cz CHATA SPARTAK, Hynčice 17, 732 700 935, 608 650 118, pavelko@email.czHORSKÁ CHATA KAŠTAN, Hynčice pod Sušinou 83,583 430 425, 604 585 480, www.chatakastan.unas.czCHATA JAKODOMA, Hynčice pod Sušinou 107, 724 037 062, www.jakodoma.czPENZION KOLOVNA, Hynčice pod Sušinou 16, 778 069 300, 778 069 301, www.kolovna.cz CHATA ERLINA, Hynčice pod Sušinou 20, 734 836 709, 605 273 540, www.ubytovanikralicak.czChrasticeHORSKÝ PENZION BALNEA, Chrastice 27, 777 810 458, 774 757 911, www.balnea.czMaléaVelkéVrbnoCHATA TEREZKA, Malé Vrbno 9, 585 412 577, 732 779 988, 603 836 315HORSKÁ CHATA OLŠANKA, Velké Vrbno 146, 602 731 987, www.olsanka.czPENZION POD PAPRSKEM, Velké Vrbno 185,583 294 102, 608 150 234, www.relax.vrchniprchni.czCHATA JULIE, Velké Vrbno, 585 226 551, 775 707 490, 775 707 491, www.chata-julie.comHORSKÝ HOTEL PAPRSEK, Velké Vrbno 27, 583 294 100, 777 076 542, www.paprsek.netNováSeninkaREKREAČNÍ STŘEDISKO NOVÁ SENINKA, Nová Seninka 105, 720 312 398

GASTRONOMIA/STRAVOVÁNÍ/GASTSTÄTTEN/CUISINE

StaréMěstoRESTAURACE A PIZZERIE POD JAVOREM, Hanušovická 139, Staré Město,www.pod-javorem.euweb.cz, 724 773 196, 601 323 131STAROMĚSTSKÝ ŠENK, Hanušovická 117, Staré Měst, 736 691 227, www.senk.ic.cz RESTAURACE A PENZION NÁRODNÍ DŮM, nám. Osvobození 71, Staré Město, 583 239 170, 606 320 594, www.narodnidum.vrchniprchni.cz HOSPODA U HUGA, Křižíkova 79, Staré Město, 777 336 957 CUKRÁRNA „U OTESÁNKA“, Bezručova 67, Staré Město, 739 012 170 VINÁRNA A KAVÁRNA POD SNĚŽNÍKEM, Hanušovická 156, Staré Město, 777 257 233

Wokolicy/Vokolí/Umgebung/IntheareaHOSPODA U RUMAŘŮ, Kunčice, 702 606 914HOSPŮDKA U VLEKU, Hynčice pod Sušinou 103, RESTAURACE HOTELU SNĚŽENKA, Hynčice pod Sušinou 35, 583 239 009 (008), 608 555 276, 777 632 860, www.hotel-snezenka.cz RESTAURACE NA CHATĚ PAPRSEK, Velké Vrbno, 583 294 100, www.paprsek.net RESTAURACE NA CHATĚ NÁVRŠÍ, Stříbrnice, 774 415 986, www.navrsi.eu RESTAURACE PENZIONU U KAMPŮ, Stříbrnice 7, 583 239 536, 731 109 292 KUNČICKÁ HOSPODA, Kunčice 8

Lądek-Zdrój - rynek z zabytkową zabudową, Zakład Przyrodoleczniczy „Wojciech” z pi-jalnią wód i basenem termalnym, park zdrojowy, Arboretum/ náměstí s historickou zástav-bou, lázeňská budova Wojciech s halou k pití léčivých vod a termálním bazénem, lázeňský park, arboretum/ Ringplatz mit denkmalgeschützten Gebäuden, Kurhaus “Wojciech” mit Heilwasserzapfhalle und Thermalbad, Kurpark, Arboretum/ Lądek-Zdrój - market squ-are with historic buildings, Institute of Natural Medicine „Wojciech” with a mineral water pump room and a thermal pool, spa park, Arboretum (fot.9), (www.ladek.pl)WieżawidokowanaBorówkowejGórze, 900 m (Góry Złote)/ Rozhledna na Borůvko-vé hoře, 900 m (Góry Złote - Rychlebské hory)/ Aussichtsturm Borówkowa Góra (Heidel-koppe), 900 m (Reichensteiner Gebirge)/ Observation Tower on Borówkowa Góra, 900 m (Golden Mountains)JaskiniaRadochowska/Radochowská jeskyně/ Höhle Reyersdorf/ Radochowska Cave Radochów (+48 604 337 846, www.jaskiniaradachowska.pl) „Zamek na skale” (zabytkowy hotel z wnętrzami udostępnianymi do zwiedzania)/ Zámek na skále (historický hotel s interiéry zpřístupněnými k prohlídkám)/ Schloss am Fel-sen (Hotelanlage, unter Denkmalschutz stehender Gebäudekomplex, Führungen und Be-sichtigung)/ “The Castle on the rock” (historic hotel with the interiors made available to the public, Trzebieszowice, (+48 74 865 20 00, www.zameknaskale.com.pl)ZłotyStok – kopalnia złota/ zlatý důl/ Goldbergbaumine/ gold mine (+48 74 817 55 74, www.kopalniazlota.pl)Międzygórze – (fot.17) alpejska architektura, Ogród Bajek, Wodospad Wilczki, sanktu-arium na Górze Igliczna/ alpská architektura, Pohádková zahrada, vodopád na říčce Wilcz-ka, poutní kostel na vrchu Góra Igliczna/ alpenländischer Baustil, Märchengarten, Wölfels-fall, Wallfahrtskirche Maria Schnee (auf dem Spitzberg/Góra Igliczna)/ alpine architectu-re, Fairy Tale Garden (Ogród Bajek), Wilczki waterfall, sanctuary on Igliczna Mountain, (www.miedzygorze.com.pl)

/Museum of the Earth (and the shop with original jewellery)Kletno 27, 74 814 08 28, 607 074 052, www.muzeum-kletno.pl- ParklinowyKletno/ Lanový park Kletno/ Hochseilgarten Kletno/ Kletno ropes course, Kletno 6, 695 630 859, www.parkkletno.pl Wapiennik„ŁaskawyKamień” (XIX w.) z ogrodem japońskim/ Vápenka Laskavý kámen (z 19. století) s japonskou zahradou/ Wapiennik Łaskawy Kamień - Kalkofen Gnadenstein (XIX Jh.) - japanischer Garten - Kunstateliers - Führungen und Besichtigung/ “Łaskawy Ka-mień” lime kiln (nineteenth century) with a Japanese garden (fot.12)Stara Morawa, 74 814 11 91, 695 205 787, www.wapiennik.eu Galerianaszlaku – wiejska galeria produktu lokalnego/ Galerie na trase – stálá výstava míst-ních produktů/ Galeria na szlaku - Kunstgalerie unterwegs - Dorfgalerie für regionale Produkte/ Gallery on the trail - rural gallery of local products.Stary Gierałtów 50, 74 814 24 99, 880 662 414 KolejlinowanaCzarnąGórę/ Lanovka na vrchol Czarna Góra/ Seilbahn zum Czarna Góra/Cableway to Czarna Góra Alpinecoaster(kolejgrawitacyjna) „Czarna Żmija” Sienna 11, 74 814 12 45, www.czarnagora.pl WieżawidokowanaCzarnejGórze1205m (MasywŚnieżnika)/ Rozhledna na vrcholuCzarna Góra/ Aussichtsturm auf Czarna Góra/Observation tower on Czarna Góra WieżawidokowanaCzernicy1083m(GóryBialskie)/ Rozhledna na vrcholu Czernica/ Aussichtsturm auf Czernica/Observation tower on Czernica (fot.12) BacówkawBiałejWodzie – oscypki, mleko owcze (za Przełęczą Puchaczówka, w kierunku Bystrzycy Kłodzkiej)/ Salaš ve vsi Biała Woda – oštěpky, ovčí mléko (za sedlem Przełęcz Pucha-czówka, ve směru na město Bystrzyca Kłodzka)/ Hirtenhütte in Weißwasser (Biała Woda) - Oscypek Bauernkäse, Schafsmilch (hinter dem Puhu-pass/Puchaczówka in Richtung Habelschwerdt/Bystrzyca Kłodzka)/ Shepherd’s hut in Biała Woda - oscypek, sheep’s milk (past Puchaczówka Pass, in the direction of Bystrzyca Kłodzka)

MuzeumMinerałów (i sklep z autorską biżuterią)/ Muzeum minerálů (s prodejnou autor-ských šperků)/ Mineralienmuseum (sowie Verkaufsladen Mineralienschmuck - Eigenkreationen) / The Museum of Minerals (and original jewellery) Kościuszki 40, 74 814 13 36 (fot.7) Rzeźbiarstwoartystyczne (pamiątki z drewna)/ Umělecké řezbářství (upomínkové před-měty ze dřeva)/ Kunsthandwerk (Holzskulpturen, Souvenirs)/ Artistic sculpture (souvenirs made of wood), Kamienica 10, 74 8 140 812

OBIEKTYSAKRALNE/SAKRÁLNÍOBJEKTY/SAKRALEOBJEKTE/SACREDPLACES

GóraOliwnawBolesławowie (XIX w.), dojście żółtym szlakiem z centrum Bolesławowa/ Olivová hora v Bolesławowě (z 19. století), přístup po žluté značce z centra Bolesławowa/ Ölberg in Bolesławów (XIX Jh.), Zustieg über die gelb markierte Route aus Ortsmitte/ Olive Mountain in Bolesławów (XIX c.), access via the yellow trail from the centre of Bolesławów Kościółpw.MatkiBożejKrólowejPolskiiśw.MaternusawStroniuŚląskim (XVIII w.) Kościółpw.św.JózefaOblubieńcaNMPwBolesławowie (XVI – XVIII w.) Kościółpw.św.JanaChrzcicielawNowymGierałtowie (XVII w.) KalwarianaSuszycy (XX w.) KalwariawMłynowcu (XIX w.) Kościółpw.św.MichałaArchanioławSiennej (XVIII w.) Kościółpw.św.MichałaArchanioławStarymGierałtowie (XVIII w.) Kościółfilialnypw.św.Wincentegoiśw.Walentego (XVIII w.) w Bielicach

OŚRODKINARCIARSKIE/LYŽAŘSKÁSTŘEDISKA/WINTERSPORTZENTREN/SKIRESORTS

OśrodekNarski„CzarnaGóra”S.A./ Horské středisko Czarna Góra/ ”Czarna Góra” S.A. Mountain Resort, Sienna 11, 74 814 12 45, www.czarnagora.pl (fot.11) StacjaNarciarska„Kamienica”/ Lyžařský areál „Kamienica”/Skistation „Kamienica”/ Ski Station „Kamienica”, Kamienica/Bolesławów, 74 814 32 85, www.snkamienica.plWyciągnarciarskiwBielicach/ Lyžařský vlek v Bielicích/ Skiliftanlage in Bielice/ Ski lift in Bielice, 74 814 27 20, www.bielice.info.pl/majowie/WyciągnarciarskiwNowejMorawie/ Lyžařský vlek v Nové Morawě/ Skiliftanlage in Nowa Morawa/ Ski lift in Nowa Morawa, 606 43 33 83, www.nowamorawa.pl.tl WyciągnarciarskiwNowymGierałtowie/ Lyžařský vlek v Nowém Gierałtowě/ Skiliftanlage in Nowy Gierałtów/ Ski lift in Nowy Gierałtów, 74 814 13 30, www.pokojewgorach.com

SPORTIREKREACJA/SPORTAREKREACE/AKTIVEERHOLUNGUNDSPORT/SPORTANDRECREATION

Ośrodek jeździecki „FurmAnka” (z całoroczną krytą ujeżdżalnią)/ Jezdecké středisko FurmAnka (s celoroční krytou jízdárnou)/ Reitzentrum “FurmAnka” (Reithalle ganzjährig geöffnet) / Equestrian Center „FurmAnka” (with a year-round manege), Nowy Gierałtów 5d, 692 466 208, www.koniefurmanka.pl Ranczo„Verona”/ Konie/Koně/die Pferde/horses, Stary Gierałtów 6A, 782 909 501 StrońskiParkAktywności – kryta pływalnia, sauna, jacuzzi, siłownia, hala sportowa/ Stroň-ský park aktivit – krytý bazén, sauna, jacuzzi, posilovna, sportovní hala/ Stroński Park Aktywno-ści (Naherholungszentrum) - Hallenbad, Sauna, Whirlpool, Kraftraum, Sporthalle/ Stroński Ac-tivity Park - indoor swimming pool, sauna, jacuzzi, gym, sports hall, Kościuszki 20a, Stronie Śląskie ZalewwStarejMorawie - molo, kąpielisko, wypożyczalnia sprzętów wodnych/ Vodní nádrž ve Staré Morawě – molo, koupaliště, půjčovna vybavení pro vodní sporty/ Stausee in Stara Mora-wa - Seesteg, Badesee, Verleih von Wassersportgeräten/ Reservoir in Stara Morawa - pier, swim-ming pool, water equipment rental, (fot.3) 74 814 16 04, www.jaskinianiedzwiedzia.pl Kortytenisowe/ Tenisové kurty/ Tennisplatz/ Tennis courts, Hotel Morawa, Stara Morawa 11a, 74 814 08 74, www.hotelmorawa.pl Petanqe–grawbule (prosimy o wcześniejszą rezerwację)/ pétanque (nutno rezervovat pře-dem)/ Boule - Spiel (Reservierung erforderlich)/ petanque, (please book in advance), Karczma pod Aniołem, Kamienica 1a, 74 814 32 85, 603 959 149, www.snkamienica.pl Boiskosportowe„Orlik”/ Sportovní hřiště/ Sportplatz/ Sports field, ulica Sudecka, Stronie Śląskie Stadionsportowy/ Sportovní stadion/ Sportstadion/ Sports Stadium, ulica Sportowa, Stronie Śląskie Boiskosportowe„Orlik”/ Sportovní hřiště/ Sportplatz/ Sports field, Bolesławów

NOCLEGI/UBYTOVÁNÍ/UNTERKüNFTE/ACCOMMODATION

BieliceChata Cyborga, Bielice 2, 74 814 14 22, www.chatacyborga.plChatka Trapera, Bielice 2a, 74 814 27 12, www.bielice.pl/chatka_pl.htmlDom Gościnny u Majów, Bielice 5a, 74 814 27 20, www.bielice.info.pl/majowie/Rudawiec, Bielice 7a, tel. 74 814 27 42, b.koryto@gmail.comBolesławówAnna Tarnowska – pokoje, Bolesławów 10A, 74 814 27 39 Bolko, Bolesławów 12, 74 81 41 274, www.osrodekbolko.plEmilia - pensjonat, Bolesławów 3, 74 814 16 68, 695 626 323, 688 228 580, www.pensjonat-emilia.plPod Śnieżnikiem - apartamenty, Bolesławów 11l, 74 814 29 10, 603 206 084, www.apartamentysnieznik.plTwój Sukces, Bolesławów 39, 74 814 11 88, 691 966 721, www.sukces.plU Ewy, Bolesławów 31A, 663 942 819, www.gory.info.pl/uewyVioletta Gulij - pokoje, Bolesławów 31, 74 814 11 28, www.violetta.pl Willa Monte Neve, Bolesławów 12A, 74 814 08 71, 501 957 026, www.monteneve.pl Willa Sandra, Bolesławów 42, 74 814 08 14, 74 814 08 78, www.willa-sandra.plWilla pod Stokiem, Bolesławów 39a, 74 814 29 83, 669 984 633, 506 148 823, www.willapodstokiem.plZielone Wzgórze** - pensjonat, Bolesławów 52-53, 790 500 503, www.zielonewzgorze.eu

StaraMorawaGościniec pod Czeremchą, Stara Morawa 18a, 74 814 12 87, 601 782 339 www.czeremcha.netHotelik Orański, Stara Morawa 13, 74 814 08 18, 698 677 914, www.hotelikoranski.plHotel Morawa, Stara Morawa 11a, 74 814 08 74, www.hotelmorawa.plMaria Stencel - pokoje, Stara Morawa 14, 74 814 27 04, Nad Zalewem – pokoje i pole biwakowe, Zalew w Starej Morawie, 74 814 16 04, www.jaskinianiedzwiedzia.plSłoneczne Wzgórze, Stara Morawa 21b, 74 814 08 63, 663 567 940,www.sloneczne-wzgorze.comStary Folwark, Stara Morawa 9, 74 814 13 69, sytaryfolwark@onet.plWapiennik Łaskawy Kamień, Stara Morawa 29, 74 814 11 91, 695 042 308, www.wapiennik.euStrachocinDomek Kasieńka, Strachocin 24, 502 161 129, www.domekgoscinnykasienka.weebly.comDworek Galosa, Strachocin 8, 74 814 14 81, 608 412 573 www.dworekgalosa.plPod Jaworem, Strachocin 38, 74 814 28 81 www.jaskinia.pl/podjaworemPod Kasztanem, Strachocin 23, 74 814 12 83, www.pod-kasztanem.plU Maryli, Strachocin 1, 74 814 16 49, 691 700 034, www.agroturystykaumaryli.plStronieŚląskieAn-Mar - pokoje, Jaworowa 16, 74 814 32 03, 606 241 263, www.czarnagora.info/anmarApartament Julia, Kościuszki 26/12, 512 011 541, www.jaskinia.pl/apartamentjuliaApartament na Krótkiej, Krótka 3, 509 025 042, www.nakrotkiej.plApartamenty Piechol, Morawka 17/3, Świerczewskiego 12/5, 661 426 948, www.piechol.plApartamenty Zielony Dom, Kościuszki 40c, 730 459 915, www.zielony-dom.plCarmen, Mickiewicza 38, 601 821 171Ewa Dobosz - pokoje, Dolna 21b, 609 357 979, 609 14 78 45, www.ladek.com.pl/ewaGórska Dolina, Polna 18c, 74 814 13 60, 601 828 386, www.gorskadolina.plGórski Poranek, Kościuszki 72, 74 814 13 54, 503 025 962, www.gorskiporanek.plGościniec Zapiecek, Mickiewicza 28, 74 814 17 03, 888 47 55 27 www.goscinieczapiecek.pl Janina Jamróz - pokoje, Mickiewicza 3, Kornelia - pokoje, Kościuszki 21, 74 814 68 31, 504 906 382, www.kornelianoclegi.republika.plLew Jaskiniowy, Nowotki 14, 601 933 811, 74 869 87 11, www.lewjaskiniowy.plMenos, Kościuszki 22a, 74 814 16 76, , www.osrodekmenos.plMikołajówka - pokoje, Dolna 9a, 692 097 019, www.mikolajowka.plMonika - pokoje, Jaworowa 10, 724 688 717, www.monika-stronie-slaskie.plNad Rzeką - pokoje, Mickiewicza 32, 609 533 267, www.nadrzeka.plPod Jesionami, Turystyczna 18b-c, 74 814 32 98, 608 391 750, www. jaskinia.pl/domkipodjesionamiPod Sowią Kopą, Mickiewicza 23, Stronie Śl., 609 260 162, jarekszeszko@op.plPokoje gościnne, Mickiewicza 20 c, 74 814 12 87, 601 782 339Pokoje gościnne, Morawka 20/11, 74 8143228, 74 814 21 38Pokoje gościnne, SPA „Jaskinia Niedźwiedzia” Sp. z o. o., Kościuszki 20 a, 74 814 16 04, www.jaskinianiedzwiedzia.plPrzy Sudeckiej, Morawka 36/9, 506 063 869, Sylwia Owczarek - pokoje, Kościuszki 91, 74 814 27 40, 600 182 521, www.jaskinia.pl/owczarekU Ireny, Sportowa 2, 74 814 26 36, www.uireny.republika.plU Władzi, Jaworowa 18, 74 814 26 78, www.noclegi.pl/uwladziVilla Elise, Mickiewicza 9, 74 814 25 16, 501 357 324, www.villaelise.plWilla AKME, Kościuszki 33, 74 814 12 15 www.willaakme.plZacisze, Okrężna 13, 74 814 32 13, 669 080 014, www.pokojezacisze.dobrynocleg.plZofia Ryczek - noclegi, Kościuszki 61a, 783 691 136, 74 814 19 12, www.ryczek.eu StronieŚląskie-wieśAstra, Łąkowa 8, 602 473 781, astra-stronie-slaskie.e-meteor.plCisówka, Łąkowa 6, 605 202 750, cisowkastronie@op.plDanielówka, Stronie Śląskie 29, 74 811 84 00, 605 257 320 www.danielowka.plDomek Lu-Sy Kukułka, Leśna 2, 509 725 055 www.noclegikukulka.pl Domek nad Janówką, Stronie Śląskie 3a, 74 814 14 99, 609 532 791, www.enocleg.pl/obiekt/jlkmD. i D. Tomala - pokoje, Stronie Śląskie 38a, 74 814 30 19, 663 080 181, dorota.tomala@o2.plDom na Wzgórzu, Stronie Śląskie 34a, 74 811 54 51, 512 078 015, www.domnawzgorzu.plDomek Snowboardera - Villa Rosa, Stronie Śląskie 26d, 506 373 026, 696 919 752, www.domeksnowboardera.com Gościniec Leszczyniec, Stronie Śląskie 38b, 74 814 11 33, 660 682 631, www.leszczyniec.com.pl

Górski Potok, Leśna 3, 608 467 116, www.gorskipotok.comKarolinka, Stronie Śląskie 57, 74 814 34 90, karolonka.pokoje@tlen.plKoliba, Stronie Śląskie 30a, 508 357 657 www.willakoliba.plMarianówka, Stronie Śląskie 27, 74 814 30 40, www.marianowka.republika.plMonte Negro, Stronie Śląskie 27a, 602 653 617, www.monte-negro.plMieszkanie Agroturystyczne, Stronie Śląskie 33, 603 685 798, 74 814 12 19, www.domek-stronieslaskie.plNoclegi u Bartunia, Stronie Śl. 55, 74 814 12 80, www.ubartunia-stronie-slaskie.superturystyka.plNoclegi u Karoliny, Stronie Śląskie 1, 74 814 29 93, 667 422 56, www.noclegi.pl/ukarolinyPod Chłopkiem, Stronie Śląskie 36, 74 814 30 62Pod Wilczyńcem - apartament, Poziomkowa 3, 691 394 710, www.podwilczyncem.plSZEKLA, Stronie Śląskie 39, 515 227 520, www.szekla-czarnagora.plVilla Valle Verde, Poziomkowa 2, 693 369 001, 693 369 401, www.valle-verde.plVictor Berg Resort, Stronie Śląskie 33i, 504 433 833, 504 433 733, 504 433 933, www.victorberg.pl Wędrowniczek, Stronie Śląskie 51, 74 814 31 16, www.wedrowniczek.comWilla Diana, Stronie Śląskie 37c, 503 131 488, 512 660 363, www.diananoclegi.plZajazd Oleńka, Stronie Śląskie 41a, 74 814 17 81, 695 651 709, www.zajazd-olenka.superturystyka.plHala pod Śnieżnikiem 1202 m n.p.m.Schronisko „Na Śnieżniku” im. Zbigniewa Fastnachta, 74 813 51 30, 501 63 11 34, www.schroniskonasniezniku.pl

GASTRONOMIA/STRAVOVÁNÍ/GASTSTÄTTEN/CUISINE

BieliceChata Cyborga, Bielice 2, 74 814 14 22, www.chatacyborga.plBolesławówRestauracja „Zielone Wzgórze”, Bolesławów 52-53, 790 500 503, www.zielonewzgorze.euGoszów„Raj Pstrąga” – łowisko i karczma, Goszów 14a, 512 866 477, www.rajpstraga.plKamienica„Karczma pod Aniołem”, Kamienica 1A, 74 814 32 85, 603 959 149, www.snkamienica.plKletnoBiker’s Choice – knajpa motocyklowa, Kletno 1/8, 74 814 08 24, www.jaskinia.pl/bikerschoiceKawiarnia w Jaskini Niedźwiedziej (w pawilonie),„Nad Stawami” - łowisko pstrąga i karczma, Kletno 6f, 74 814 08 32, 693 828 383 www.kletno.comVilla - Restauracja „Pod Jaskinią” Kletno 11, 74 814 21 82, 691 390 514, www.podjaskinia.plStaraMorawaRestauracja. Hotel Morawa, Stara Morawa 11A, 74 814 08 74, www.hotelmorawa.plStaryGierałtówRestauracja „Kryjówka”, Stary Gierałtów 49d, 74 814 19 62, 510 191 170, www.jonnys.plStronieŚląskiePizzeria Alchemik, Hutnicza 1 (okrąglak), 796 936 592Car Pizza, Nadbrzeżna 2a, 74 814 18 08Mini „Finezja Wiedeńska”, Kościuszki 50, 790 828 399Restauracja „Finezja Wiedeńska”, Hutnicza 12, 74 814 32 62, 693 845 384, 693 828 399Restauracja „Górska Dolina”, Polna 18c, 74 814 13 60, 601 828 386, www.gorskadolina.pl Restauracja „Górski Poranek”, Kościuszki 72, 74 814 13 54, 503 025 962, www.gorskiporanek.plRestauracja „Kaczka i Wino” (Villa Elise), Mickiewicza 9, 74 814 25 16, 501 357 324, www.villaelise.plRestauracja „Jaskinia”, Kościuszki 26/12, 74 814 12 85, 512 01 15 41, www.restauracja.jaskinia.plRestauracja „U Prezesowej”, Kościuszki 54, 693 828 397, d.kobialka@wp.plLew Jaskiniowy – bar, Nowotki 14 (osiedle Morawka), 509 194 583, www.lewjaskiniowy.plSiennaKarczma „Czarna Góra”, Sienna 11, 74 81 30 950, 74 814 12 45, www.czarnagora.plRestauracja „Hubertus”, Sienna 8, 74 814 33 10, www.czarnagora-hubertus.plRestauracja-Karczma „Puchaczówka”, Sienna 5c, 602 511 254, www.puchaczowka.pl

Underground Tourist Route, historical buildings of the city centre, (www.klodzko.pl) Javorník – zamek biskupów wrocławskich z największą w Czechach kolekcją fajek/ zámek vratislavských biskupů s největší sbírkou dýmek v České republice / Bischofsschloss für das Erzbistum Breslau, Pfeifenmuseum (größte Sammlunge in Tsche-chien)/ castle of the bishops of Wroclaw with the largest collection of pipes in the Czech Republic (www.janskyvrch.cz/pl, +420 573 301 432)Rychleby – ruiny zamku gotyckiego/ zřícenina gotického hradu/ gotische Schlossruine/ gothic castle ruinsHanušovice – jeden z największych browarów na Morawach/ jeden z největších pivova-rů na Moravě/ eine der größten Brauereien Mährens/ one of the largest breweries in Mo-ravia (www.holba.cz, +420 583 300 814)Králíky – historyczna zabudowa, kalwaria i klasztor z sanktuarium, szlak umocnień wo-jennych/ historická zástavba, křížová cesta a klášter s poutním kostelem, trasa po vojen-ských opevněních/ historische Häuser, Golgatha, Kloster und Sanktuarium, militärische Festungsroute/ historic buildings, calvary and monastery with a sanctuary, military fortifi-cations trail (www.kraliky.eu)Bardo – bazylika i kalwarie, spływy pontonowe po Nysie Kłodzkiej, platforma widokowa nad miastem/ bazilika a křížová cesta, plavby na raftech po Kladské Nise, vyhlídkové místo nad městem/ Wallfahrtskirche „Mariä Heimsuchung“ und Golgatha, Raftingtouren auf der Glatzer Neiße, Aussichtspunkt über der Stadt/ basilica and calvaries, rafting on the Nysa Kłodzka River, viewing platform above the town (www.bardo.pl)

I-II•Jantarováběžka, polsko-czeskie spotkanie na nartach biegowych na Przełęczy Płoszczy-na/ česko-polské setkání běžkařů na Kladském sedle/ polnisch - tschechische Langlaufve-ranstaltung Przełęcz Płoszczyna (Ploszczyna Pass)/ Polish-Czech meeting on cross-country skis at the Płoszczyna Pass, www.jantarovabezka.cz•StrońskaŻmija – bieg Żmijowcem na nartach biegowych/ Stroňská Zmije – běh na ly-žích přes horu Żmijowiec/ Langlaufveranstaltung auf dem Otter Köppel/ Strońska Vi-per - run via Żmijowiec on cross-country skis•Karnawałnabiegówkach/ Karneval na běžkách/ Carnival on cross-country skis, BieliceIII-IV•StołyWielkanocne – święto tradycji wielkanocnych/ Velikonoční stoly – výstava veliko-nočních tradic/ Osterfesttradition/ Easter Tables - celebration of Easter traditions, Stronie ŚląskieVI•PřejezdKladskéhosedlanakoloběžkách (zjazd z Przełęczy Płoszczyna na hulajno-gach) / Tretrollerabfahrt vom Płoszczyna - Pass/ exit from Płoszczyna Pass on scooters, www.prejezdkladskehosedla.eu (fot.2)•PucharPolskiDH (rowerowy zjazd na czas z Czarnej Góry)/ Pohár Polska DH (závod ve sjezdu na horských kolech ze svahu Czarné Góry)/ MTB Downhill -Meisterschaften Czarna Góra/ Polish DH Cup (downhill timed bike rally from Czarna Góra), Sienna, www.parkrowerowy.pl•Festynświętojański„Św.JannaGierałtowie”/ Svatojánská pouť v Nowém Gierałto-wě/ Sankt - Johannis - Fest in Neu Gersdorf/ St John’s Fair „Św. Jan na Gierałtowie”, Nowy Gierałtów•TydzieńzPstrągiem/ Týden s pstruhem/ Forellenwoche/ Week of Trout, Goszów

VII•Bioslavnosti (festyn zdrowej żywności i produktów lokalnych)/ Bioslavnosti (akce pro-pagující zdravou výživu a místní produkty) ve Starém Městě/ Mährisch Altstadt (Gesunde Ernährung Themenfest sowie Vorstellung von regionalen Erzeugnissen)/ Festival of heal-thy food and local products, Staré Mésto, (www.probio.cz)•Anenskápouť (Festyn św. Anny)/ St. Anna Fest/ Festival of St. Anna, Staré Mésto•LetniaimprezanadZalewemwStarejMorawie/ Letní slavnost u vodní nádrže ve Staré Morawě/ Sommerfest am Stausee in Stara Morawa/ Summer festival at the lake in Stara Morawa•DolnośląskiFestiwalBiegówGórskich/ Dolnoslezský festival horských běhů/ Nie-derschlesisches Berglauf Festival/ Lower Silesian Festival of Trail Running, (www.dfbg.pl)•MTBSudetyChallenge (maratony rowerowe)/ MTB Sudety Challenge (cyklomaratony)/ MTB Sudety Challenge Radmarathon/ MTB Sudety Challenge (bike marathons), (www.mtbchallenge.com)•LądeckieLatoBaletowe/ Lądecké baletní léto/ Bad Landecker Ballettsommer/ Lądek Summer Ballet, Lądek-ZdrójVIII•ZawodyCrossfit, Zalew w Starej Morawie/ Závody v CrossFitu u vodní nádrže ve Staré Morawě/ Crossfit Veranstaltung am Stausee in Stara Morawa/ Crossfit Competition, Reservoir in Stara Morawa•StrońskiRajdTurystyczny (pieszo-rowerowy)/ Stroňský turistický výlet (pro pěší i cy-klisty) Seitenberger Wander- und MTB - Trophy/ Stroński Tourist Rally (walking-cycling),Sienna, (www.snieznik.pl)•StrońskaDrezyniada – wyścigi na drezynach/ Závody na ručních drezínách/ Draisinen-rennen/ Handcar racing, Stronie Śląskie•HildegardazBingenwWapienniku – ekologia i zdrowa żywność/ Hildegarda z Bin-genu v historické vápence – ekologie a zdravá výživa/ Hildegard von Bingen Fest am Kal-kofen Gnadenstein in Alt Mohrau/ Hildegard of Bingen in Wapiennik - ecology and heal-thy food, Stara Morawa, (www.wapiennik.eu )•GórskieSamochodoweMistrzostwaPolski/ Horské automobilové mistrovství Polska/ Polnische Bergrennen - Meisterschaften/ Polish Mountain Car Championship (GSMP), Sienna, (www.azk.com.pl)•TriathlonStronieŚląskie, Zalew w Starej Morawie/ Triathlon Stronie Śląskie u vodní nádrže ve Staré Morawě/ Triathlon Seitenberg, Stausee in Stara Morawa/ The Stronie Ślą-skie Triathlon, Reservoir in Stara Morawa, (www.tristronieslaskie.pl)•MistrzostwaPolskiwPoszukiwaniuMinerałów/ Mistrovství Polska v hledání mine-rálů/ Polnische Mineraliensuche - Meisterschaften/ Polish Championship in Searching for Minerals, Kletno, (www.mistrzostwa.kletno.pl)IX•MezinárodnívýstupnaKrálickýSněžník /Międzynarodowy Rajd Pieszy na Śnieżnik/Internationale Schneebergbegehung/ International Walking Rally on Śnieżnik, (www.nakralickysneznik.cz)•FestiwalFimówGórskich/ Festival horských filmů/ BergfilmfestivalFestival of Mountain Films, Lądek-Zdrój•Grzybomania – festyn tradycji grzybobrania/ Houbománie – houbařský festival / Festival für Pilzsuche/ Mushroom-mania (Grzybomania) - festival of the tradition of mush-room picking, Stronie Śląskie wieśV-X•soboty,godz.12-14,wiejskiJarmarkProduktuLokalnegowNowymGierałtowiesoboty, 12-14 hod., venkovské trhy místních produktů v Nowém Gierałtowěsamstags 12.00 - 14.00 Uhr Marktplatz für regionale Erzeugnisse in Nowy GierałtówSaturdays, at 12-14, rural Local Product Fair in Nowy GierałtówIV–XI•bezpłatnegórskiewycieczkirowerowe/ bezplatné horské cyklistické výlety MTB Touren/ Free mountain bike tours, (www.cetik.stronie.pl)

Fot.1. Na Śnieżniku 1425 m n.p.m. (archiwum www.mu-staremesto.cz)

Fot. 3. Zalew w Starej Morawie. Fot. Katarzyna Sadowska

Fot. 9. Basen termalny „Wojciech” w Lądku-Zdroju (archiwum: www.uzdrowisko-ladek.pl)

Fot. 14. Wieża widokowa na Czernicy 1083 m n.p.m. Fot. Marcin Wojrach

Fot. 15. Fortyfikacje wojenne koło Starego Města (archiwum: mu-staremesto.cz).

•Łącznikimiędzyww.szlakamibiegnącewzdłuższos:Spojnicemezivýšeuvedenýmitrasami,vedoucípodélsilnic:DieAnschlusspunktezwischendengenanntenRoutenführenentlangderStraßen:Linksbetweentheabove-mentionedroutesrunningalongroads:

Fot. 2. Polsko-czeskie samochodowe przejście graniczne na Przełęczy Płoszczyna. Fot. Bogdan Birówka

IMPREZY/KULTURNÍASPORTOVNÍAKCE/VERANSTALTUNGEN/EVENTS(aktualny kalendarz wydarzeń na www.cetik.stronie.pl i www.staremesto.info)

(aktuální kalendář pořádaných akcí je uveden na internetu)(Die aktuelle Terminübersicht entnehmen Sie bitte dem Internet)

(current calendar of events on the website)

„DolinąJanówki”: Sienna – Janowa Góra – Stronie Śląskie wieś - Sienna (8 km) … - zapytaj w informacji turystycznej/ zeptejte se v turistickém informačním středisku/ Fragen Sie an der Touristeninformation/ ask at the Tourist InformationStronie Śląskie – Przełęcz pod Chłopkiem – Czarna Góra – Międzygórze – Przełęcz Śnieżnicka (28 km) Bielice – Rezerwat „Puszcza Śnieżnej Białki” – Śnieżnik – Trójmorski Wierch – Przełęcz Międzyleska (40 km)Lądek-Zdrój – Przełęcz Pod Chłopkiem – Czarna Góra – Hala pod Śnieżnikiem – Długopole-Zdrój (44 km)Przełęcz Gierałtowska – Czernica – Przełęcz Sucha (10 km)Lądek-Zdrój – Trojak – Przeł. Sucha – Hala pod Śnieżnikiem – Międzylesie (50 km) Bielice – Czernica – Goszów – Stronie Śląskie – Stara Morawa (zalew) – Kletno – Hala pod Śnieżnikiem (25 km)Bolesławów – Kamienica – Głęboka Jama (7 km)Bolesławów – Góra Oliwna – Przełęcz Płoszczyna (5,3 km)

Stary Gierałtów – Rozdroże Zamkowe – Przełęcz Lądecka (11,5 km)

„Wokół góry Młyńsko”: Kletno (7,3 km)

„Wokół Czarnej Góry”: Sienna (górna stacja kolejki linowej na Czarną Górę)– stacja TV – Sienna, (bardzo trudny szlak rangi MTB, 7 km)/(horní stanice lanovky na vrchol Czarna Góra) te-levizní vysílač – Sienna, velmi obtížná MTB trasa (7 km)/(Obere Seilbahnstation Czarna Góra) – TV Sendestation – Sienna, MTB Extremroute (7 km)/(upper station of the cableway to Czarna Góra) – TV station – Sienna, very difficult trail ranked MTB (7 km)

Przełęcz Gierałtowska – Kletno – Jaskinia Niedźwiedzia – Hala pod Śnieżnikiem – Jodłów (39,8 km)

„Pętla Gór Bialskich”: Stronie Śląskie – Stary Gierałtów – Bielice – Przełęcz Dział – Młyno-wiec – Stronie Śląskie (34,9 km)

Stara Morawa – Kamienica (5,1 km)Kletno – Janowa Góra – Sienna (3,6 km), Bolesławów – Nowa Morawa (4,3 km)Międzynarodowyszlakrowerowy(ER2)/Mezinárodnícyklistickátrasa(ER2)InternationalerRadwanderweg(ER2)/Internationalcyclingtrail(ER2)Przejście graniczne Lutynia/Travná (Przełęcz Lądecka) - Lądek-Zdrój- Stronie Śląskie - Kletno - Międzygórze (35,8 km). Szlak biegnie dalej przez Sudety aż do polsko-niemiec-kiego przejścia granicznego Porajów-Zittau./Trasa vede příhraničními pohořími až k polsko-německému hraničnímu přechodu Pora-jów-Zittau / The trail continues through the Sudetes to the German-Polish border crossing Porajów-Zittau /Der Wanderweg führt weiter längs durch die Sudeten bis hin zu deutsch-polnischer Gren-ze Porajów-Zittau.Szlaknarciarstwabiegowego/Lyžařskáběžeckátrasa/Langlaufloipe/Cross-countryskitrailBielice – Nowa Morawa – Kamienica – Bolesławów – Kletno – Hala pod Śnieżnikiem – Prze-łęcz Puchacza – Janowa Góra – Sienna (70 km)Sudeckiszlakkonny/Sudetskájezdeckátrasa/Sudeten-Reitwanderweg/Sudetenequestriantrailfragment sudeckiego szlaku konnego na odcinku: / část sudetské jezdecké trasy: /Abschnitt des Sudeten / Fragment of the Sudeten equestrian trail on the section: Stojków – Stronie Śląskie – Przełęcz Pod Chłopkiem – Przełęcz Puchaczówka – Droga Iza-belli – Żmijowiec – Hala pod Śnieżnikiem (18 km)

tekst: Monika Ciesłowska; tłumaczenia: jęz. czeski - Petr Neuman, jęz. angielski i jęz. niemiecki - Michał Rybczyński

ATRAKCJETURYSTYCZNENAJBLIŻSZEJOKOLICYTURISTICKÉATRAKTIVITYVNEJBLIŽŠÍMOKOLÍ

SEHENSWüRDIGKEITENINDERNÄCHSTENUMGEBUNGNEARBYTOURISTATTRACTIONS

PasterskieSkały – malownicza grupa skalna i punkt widokowy w Kamiennej, koło Idzi-kowa/ malebné skalní útvary s vyhlídkou mezi vesnicemi Kamienna a Idzików/ malerische Felsengruppe und Aussichtspunkt in Kamienna, Nähe Idzików/ a picturesque rock forma-tion and viewpoint in Kamienna, near IdzikówBystrzycaKłodzka – historyczna zabudowa centrum miasta, z średniowiecznymi basz-tami obronnymi, Muzeum Filumenistyczne/ historická zástavba centra města se středo-věkými obrannými baštami, Filumenistické muzeum/ historische Bebauung der Ortsmitte, mittelalterliche Wehrtürme, Museum für Phillumenie/ historical buildings of the city cen-tre, with medieval defense towers, the Phillumenic Museum, (www.bystrzycaklodzka.pl)Kłodzko – Twierdza Kłodzka, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Miejska Podziemna Trasa Tu-rystyczna, historyczna zabudowa centrum miasta/ Kladská pevnost, Muzeum Kladska (Muzeum Ziemi Kłodzkiej), Městská podzemní turistická trasa, historická zástavba centra města/ Festung Glatz, Museum des Glatzer Landes, Städtische Unterirdische Erkundung-stour, historisch bebaute Stadtmitte/ Klodzko Fortress, Museum of Kłodzko Land, Urban

HorskápřírodaNejvětším přírodním bohatstvím okolní krajiny jsou hory, nádherné rozlehlé lesy a fascinující krasové jevy. Z Králického Sněžníku lze obdivovat nádherná panorámata pohraničních pohoří.Rychlebské hory jsou rájem pro turisty, kteří milují atmosféru nedotčených horských končin. Největší atrakcí masivu Králického Sněžníku je jeho stejnojmenný centrální vrchol (1425 m),který je současně nejvyšším bodem polské části Východních Sudet (Jesenické oblasti). Velkým lákadlem je také krasová Medvědí jeskyně (Jaskinia Niedźwiedzia) v Kletně s nejbohatší kráp-níkovou výzdobou v Polsku (fot.4). V jeskyni jsou kromě standardních prohlídek po upravené trase pořádány také „adrenalínové“ sestupy do dolních, neosvětlených částí. V roce 2012 zde spe-leologové objevili 500 m dosud neznámých prostor, včetně Mamutího sálu s rozměry 120 x 30 x 30 m s bohatou krápníkovou výzdobou. Průzkum jeskyně stále pokračuje. Zajímavostí v pohoří Góry Bialskie jsou zachované fragmenty původních lesních porostů s vel-kým množstvím buků, javorů a jedlí, které ve zdejší krajině převládaly do poloviny 19. století. Dnes takové lesy najdeme v přírodních rezervacích Puszcza Śnieżnej Białki (přístup po zelené značce z Bielic) a Nowa Morawa (přístup po lesní cestě od asfaltové silnice vedoucí z Nowé Morawy na Kladské sedlo, polsky nazývané Przełęcz Płoszczyna).

V masivu Králického Sněžníku, na vrchu Klepý, se nachází hlavní evropské rozvodí, kde se set-kávají hranice úmoří Baltského, Černého a Severního moře. Na české straně Králického Sněžníku pramení řeka Morava – přítok Dunaje. Pro ochranu horské přírody byla v roce 1981 vyhlášena chráněná krajinná oblast Śnieżnicki Park Krajobrazowy a v jejím rámci čtyři přírodní rezervace: Śnieżnik Kłodzki, Puszcza Śnieżnej Białki (Puszcza Jaworowa) v Bielicích, Nowa Morawaa Jaskinia Niedźwiedzia (Medvědí jeskyně) v Kletnie. Značná část pohoří Góry Bialskie a masi-vu Králického Sněžníku je také součástí evropské sítě chráněných oblastí Natura 2000. Na české straně byla v roce 1990 vyhlášena Národní přírodní rezervace Králický Sněžník. Při lesní správě Lądek-Zdrój ve Strachocině působí středisko lesního vzdělávání.

VÝCHODNÍSUDETY MEZIKLADSKEM,SLEZSKEMAMORAVOUObec Stronie Śląskie a Staroměstsko leží v polsko-českém příhraničí, ve Východních Sudetech(Jesenické oblasti Krkonošsko-jesenické subprovincie), v oblasti Králického Sněžníku (polsky Ma-syw Śnieżnika) a Rychlebských hor (polsky Góry Bialskie). Nevelkou část obce Stronie Śląskie za-ujímají také pohoří Góry Złote a Krowiarki.

KrálickýSněžník (polsky Masyw Śnieżnika) patří mezi nejvyšší horská pásma v Sudetech. Jeho centrální část tvoří stejnojmenná hora (Králický Sněžník, polsky Śnieżnik, 1425 m) (fot.1,5) od které vybíhá několik horských hřbetů, vzájemně oddělených hlubokými údolími. K nejvyšším vrcholům zde patří na české straně Sušina (1321 m) a na straně polské Mały Śnieżnik (1326 m)a Czarna Góra (1205 m).Krowiarki – málo známé a nepříliš vysoké pohoří v polské části Sudet, oddělené od Králického Sněžníku sedlem Puchaczówka. Nejvyšší vrcholy: Suchoń (965 m) a Skowronia Góra (839 m) – jedna z nejlepších vyhlídek v okolí.GóryBialskie (polský název jižní části Rychlebských hor) – kompaktní horský masiv, jehož ramena, dosahující nadmořské výšky kolem 1000 m, protínají krátká, ale hluboká údolí řek. Nejvyšší vrcholy: na české straně Smrk (1125 m), na straně polské Postawna (1117 m), Rudawiec (1112 m) a Czernica (1083 m).Góry Złote (polský název severní části Rychlebských hor) – jedno z nejdelších horských pásem v Sudetech. Nejvyšší vrcholy na polské straně: Kowadło (989 m) a Smrek (1116 m). Na polské straně jsou Góry Złote od Gór Bialských odděleny údolím řeky Biała Lądecka. Na české straně jsou Góry Złote a Góry Bialskie označovány souhrnně jako Rychlebské hory.Na státní hranici, mezi polskou horou Smrek a českou horou Smrk, se nachází historické trojme-zí Moravy, Slezska a Kladska.

Autem,autobusemnebovlakemDo Stronie Śląského lze dojet z Kladska, Javorníku a Zlatého Stoku přes Lądek-Zdrója z Bystrzyce Kłodzké přes Siennou. Cesta autem z Vratislavi trvá 2 hodiny, z Varšavy 5,5 hodi-ny. Stronie Śląskie je díky autobusovému spojení s Vratislaví dopravně dostupné ze všechregionů Polska. Železniční a autobusové linky ze Starého Města do Hanušovic navazují na do-pravu do ostatních regionů České republiky (fot.2). Cesta autem z Olomouce trvá 1,5 hodiny, z Prahy 4 hodiny. Nejbližší letiště se nacházejí ve Vratislavi a v Praze. Stronie Śląskie a Staré Město spojuje klikatá silnice přes hraniční přechod na Kladském sedle (polsky Przełęcz Płoszczyna).Přechod je přístupný pro vozidla do 12 tun. Vzdálenost mezi oběma městy činí 22 km.

Fot. 4. Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie (archiwum: www.jaskinianiedzwiedzia.pl)

DIE OSTSUDETEN - zWISchEN GLATzER BERGLAND, SchLESIEN UND MähRENDie Gemeinden Stronie Śląskie (Seitenberg) und Staroměstsko (Mährisch Altstadt) liegen im polnisch - tschechischen Grenzgebiet der Ostsudeten, im Glatzer Schneegebirge (Poln. Masyw Śnieżnika) bzw. am Grulicher Schneeberg (Tsch. Králický Sněžník) sowie im Bielengebirge (Poln. Góry Bialskie, Tsch. Rychlebské hory). Zum Teil erstreckt sich die Gemeinde Stronie Śląskie (Seitenberg) auch über dasReichensteiner Gebirge (Poln. Góry Złote) und die Kuhberge (Poln. Krowiarki). DasGlatzerSchneegebirge (Poln. Masyw Śnieżnika, Tsch. Králický Sněžník) gehört zu den höch-sten Gebirgszügen der Sudeten. Gleichsam in seiner Mitte befindet sich der Schneeberg (1425 m.ü.M.), (fot.1,5)von hier aus laufen mehrere von tiefen Tälern durchzogene Bergrücken aus. Die höchsten Erhebungen stellen dar: Sušina 1321 m.ü.M. auf tschechischer und Kleiner Schneeberg 1326 m.ü.M. sowie Schwarzer Berg 1205 m.ü.M. auf polnischer Seite.Weniger bekannt sinddieKuhberge (Poln. Krowiarki), eine niedrige Gebirgskette der polnischen Sudeten, die vom Schneeberg durch den Puhupass (Poln. Przełęcz Puchaczówka) getrennt wird. Ihre höchsten Erhebungen sind Suchoń 965 m.ü.M. und Skowronia Góra 839 m.ü.M., ein idealer Aussichtspunkt.DasBielengebirge (Poln. Góry Bialskie, Tsch. Rychlebské hory) ist eine geschlossene Gebirgsgrup-pe, ihre Ausläufer erreichen oft eine Höhe von 1000 m.ü.M. und sind durch kurze jedoch tiefe Flu-ßtäler zerschnitten. Die höchsten Erhebungen sind: Smrk 1125 m.ü.M. auf tschechischer sowie Postawna 1117 m.ü.M., Rudawiec 1112 m.ü.M. und Czernica 1083 m.ü.M. auf polnischer Seite. DasReichensteinerGebirge ( Poln. Góry Złote) - eine der der längsten Gebirgsketten in den Sudeten. Die höchsten Erhebungen auf polnischer Seite sind: Kowadło 989 m.ü.M. und Smrek 1116 m.ü.M.Auf polnischer Seite wird das Reichensteiner Gebirge vom Bielegebirge durch das Tal der Landecker Biele (Poln. Dolina Białej Lądeckiej) getrennt. Das Reichensteiner Gebirge und das Bielengebirge gel-ten in Tschechien als eine Region: Rychlebske hory. Am Drei - Grenzen - Pass im Bielengebirge über-lappen sich drei in hiesiger Geschichte verankerte Gebiete: das Glatzer Land, Schlesien und Mähren.

AnreisemitdemAutooderBus&BahnStronie Śląskie (Seitenberg) erreichen wir über Kłodzko (Glatz) bzw. Javornik (Jauernig) oder Złoty Stok (Reichenstein) und Lądek Zdrój (Bad Landeck) sowie über Bystrzyca Kłodzka (Habelschwerdt) und Sienna (Heudorf). Die Anreise mit dem PKW aus Wrocław (Breslau) kommend dauert etwa 2 Stunden, aus Warszawa/Warschau ca. 5,5 Stunden. Dank einer direkten Busanbindung nach Wrocław (Breslau) kann Stronie Śląskie (Seitenberg) bequem unter Nutzung des polenweit dicht gespannten ÖPNV - Netzes von überall her erreicht werden. Staré Město (Mährisch Altstadt) in Tschechien lässt sich aufgrund seiner Bus & Bahn Anbindung nach Hanušovice (Hannsdorf) ebenfalls komfortabel aus allen Landesteilen per ÖPNV ansteuern. Entscheiden wir uns für die Autofahrt, so nimmt unsere Reise nach Staré Město (Mährisch Altstadt) aus Olomouc (Olmütz) 1,5 Stunden, aus Praha/Prag 4 Stunden in Anspruch. Die nächstgelegenen Flughäfen befinden sich in Wrocław (Breslau) und Praha (Prag). Stronie Śląskie (Seitenberg) und Staré Město (Mährisch Altstadt) sind durch eine Passstraße miteinander verbunden, der Grenzübergang auf etwa halber Strecke ist dabei der Płoszczyna - Pass (Tschech. Kladské sedlo). Die Grenze darf von Fahrzeugen bis 12 Tonnen zulässiges Gesamtgewicht passiert werden. (fot.2) Die Entfernung zwischen den beiden Ortschaften beträgt 22 Km.

DieBergnaturBesucher aus Nah und Fern locken die gro-ßteils unberührte Bergnatur von mannigfalti-ger Schönheit, weite Wälder sowie für die Region typische Naturphänomene wie etwa die hier zahlreich auftretenden Karsterscheinungen. Im Glatzer Schneegebirge werden Sie sich oft an atemberaubenden Panoramen erfreuen, das Bielengebirge ist das Traumziel all derjenigen, die erst fernab der Zivilisation in einer weitest-gehend ursprünglichen Wildnis so richtig ent-spannen können. Das wohl bedeutendste Highlight für Wan-derer stellt der Glatzer Schneeberg/Śnieżnik Fot. 7. Muzeum Minerałów w Stroniu Śląskim. Fot. Marzena Zawal

Kłodzki (1425 m.ü.M.) dar - der höchste Gipfel der polnischen Ostsudeten. Nicht minder interessant ist die im Zuge der Karstbildung entstandene Bärenhöhle/Jaskinia Niedźwiedzia in Klessengrund/Kletno, absolut einmalig in Polen sind die dort zu bewundernden Tropfsteine. (fot.4) Außer der standardmäßig gebotenen Möglichkeit, die Bärenhöhle im regulären Betrieb zu besuchen werden auch „Extremtouren” veranstaltet, bei denen die tiefer gelegenen, nicht an die elektrische Be-leuchtung angeschlossenen Höhlenpartien für die Erkundung freigegeben sind. Erst im Jahre 2012 sind Speläologen auf 500 Meter Länge bisher unbekannter Korridore gestoßen, darunter befindet sich auch der als Mastodon - Saal genannte Raum mit den Maßen 120x30x30 M., üppig übersät mit einzigartigen Tropfsteinstrukturen. Die wissenschaftliche Erforschung ist weiterhin im Gange.

Zweifellos ein Unikum des Bielengebirges sind die dort vorzufindenden Überbleibsel des Sudetenur-walds (reich an Buchen, Bergahorn und Tannen), noch bis zur Mitte des XIX Jahrhunderts war dies die vorherrschende Waldart in den Sudeten, heutzutage begegnen wir ihr nur noch vereinzelt, so zum Beispiel im Naturschutzgebiet Puszcza Śnieżnej Białki (Zustieg über die grün markierte Route aus Bielendorf/Bielice) und Nowa Morawa (Zustieg über einen Waldweg, der vom Asphaltweg aus Neu Mohrau in Richtung Ploszyna Pass - Grenzübergang nach Tschechien - abzweigt).Im Glatzer Schneegebirge finden wir einen sehr wichtigen europäischen Wasserscheidepunkt. Auf tschechischer Seite des Schneebergs entspringt die March (Poln. Morawa, Tsch. Morava), ein Zufluss der Donau, die ins Schwarze Meer mündet, die Glatzer Neiße erreicht die Oder und somit schlie-ßlich die Ostsee während der Lipkauer Bach (Tschech. Lipkovský potok) ein Nebenfluss der Elbe ist und auf diesem Wege in die Nordsee fließt. Zwecks Erhaltung der wertvollen Gebirgslandschaft mit ihrer Flora und Fauna wurde 1981 der Schneeberger Landschaftspark - Śnieżnicki Park Krajobrazo-wy gegründet, unterteilt ist er dabei in die folgenden Zonen: Glatzer Schneeberg/Śnieżnik Kłodzki, Puszcza Śnieżnej Białki (Bergahornurwald/Puszcza Jaworowa) in Bielendorf/Bielice, Neu Mohrau/Nowa Morawa sowie Bärenhöhle/Jaskinia Niedźwiedzia in Klessengrund/Kletno. Ein beträchtli-cher Teil des Bielengebirges und des Glatzer Scheegebirges wurde ins EU - Netz des Naturschutzge-bietprojektes Natura 2000 eingegliedert. Auf tschechischer Seite existiert seit 1990 Národní přírodní rezervace Králický Sněžník - Nationales Naturschutzgebiet Spieglitzer Schneeberg. Das Forstamt Bad Landeck Ladek/Lądek-Zdrój betreibt in Schreckendorf/Strachocin ein Bildung-szentrum für Wald- und Forstkunde.

Fot. 6. Jazda konna (archiwum www.mu-staremesto.cz)

EASTERN SUDETY - BETWEEN KŁODzKO LAND, SILESIA AND MORAVIAThe Municipality of Stronie Śląskie and Staroměstsko are located on the Czech-Polish border, in the Eastern Sudetes, in the region of the Śnieżnik Massif (Czech: Králický Sněžník) and Bialskie Moun-tains (Czech: Rychlebské hory). A small part of the Silesian Stronie Municipality also consists of the Golden Mountains and Krowiarki. TheŚnieżnikMassif (Czech: Králický Sněžník, Polish: Masyw Snieżnika) is among the highest moun-tain ranges in the Sudetes. Its central part is Śnieżnik 1425 m, (fot.1,5)which deviates from a few mo-untain ridges separated by deep valleys. The highest elevations include: Sušina 1321 m in the Czech Repu-blic as well as Mały Śnieżnik (Little Śnieżnik) 1326 and Czarna Góra (Black Mountain) 1205 m on the Polish side.Krowiarki - a little-known mountain range of the Polish Sudetes, with a landscape of low mountains, separated by Puchaczówka Pass from the Śnieżnik Massif. The highest elevations: Suchoń 965 m and Skowronia Mountain - 839 m - one of the best vantage points in the area.BialskieMountains (Czech: Rychlebské hory, Polish: Góry Bialskie) - a compact massif, which is ele-vated at the average height of approx. 1000 m and is split by short but deep river valleys. The highest ele-vations: Smrk 1125 m on the Czech side and Postawna 1117 m, Rudawiec 1112 m and Czernica 1083 m on the Polish side.TheGoldenMountains (Czech: Rychlebské hory, Polish: Góry Złote) - one of the longest mounta-in ranges in the Sudetes. The highest elevations on the Polish side: Kowadło 989 m and Smrek 1116 m. On the Polish side, Biała Lądecka Valley separates the Golden Mountains from the Bialskie Mountains. On the Czech side, the Golden Mountains and the Bialskie Mountains are considered to be one re-gion - Rychlebské hory.The Pass at the Three Borders (Polish: Przełęcz u Trzech Granic) in the Bialskie Mountains forms the border of three historical lands: Kłodzko Land, Silesia and Moravia.

Bycar,busortrainYou can reach Stronie Śląskie by going from Kłodzko, Javornik or Złoty Stok through Lądek Zdrój and from Bystrzyca Kłodzka through Sienna. Travel by car from Wrocław takes 2 hours, and 5.5 ho-urs from Warsaw. Stronie Śląskie, because of its bus connections with Wrocław, is accessible from all regions of Poland. Staré Město, thanks to rail and bus connections with Hanušovice, is easily acces-sible from other Czech regions. Travel by car from Olomouc takes 1.5 hours, and from Prague 4 ho-urs. The nearest airports are located in Wrocław and in Prague. Stronie Śląskie and Staré Město are connected by a serpentine road leading through border crossing at Płoszczyna Pass (Czech: Kladské sedlo). The crossing is open for vehicles up to 12 tonnes. (fot.2) The distance between the towns is 22 km.

MountainnatureThe most significant natural values are the varied mountainous landscape, beautiful vast forests and fascinating karst formations. In the Śnieżnik Massif you can admire the magnificent panoramas of the Sudetes, the Bialskie Mountains are a paradise for tourists who love the atmosphere of ”moun-tainous borderlands.” The biggest attraction in the Śnieżnik Massif is Śnieżnik (1425 m) - the highest peak of Polish Eastern Sudety Mountains and the karst Bear Cave (Polish: Jaskinia Niedźwiedzia) in Kletno, which has the largest amount of dripstones in Poland. In addition to the standard tourist route, „extreme” descents are organized to the lower, unlit parts of the cave. (fot.4) In 2012 speleologists proved the existence of 500 m of previously unknown corridors, including a 120x30x30 m hall, rich in dripsto-nes, called the Hall of the Mastodon (Polish: Sala Mastodonta). Research work is underway. A pecu-liarity of the Bialskie Mountains are the preserved fragments of the original Sudeten forest (with a lot of beeches, maples and firs), which until the mid-nineteenth century dominated the landscape of the Sudetes, and today can be seen in Puszcza Śnieżnej Białki (access via green route from Bielice) and Nowa Morawa (access via a forest road, from the main asphalt road leading from Nowa Morawa to Płoszczyna Pass) nature reserves. The catchment boundary of three European seas (The Baltic, Black and North Sea) runs down the ridge of the Śnieżnik Massif. On the Czech side of Śnieżnik we can find the source of the Morava River - the tributary of the Danube. In order to protect the mo-untain nature, in 1981 the Śnieżnicki Landscape Park was established, and within it the following na-ture reserves: Śnieżnik Kłodzki, Puszcza Śnieżnej Białki (Puszcza Jaworowa) in Bielice, Nowa Mo-rawa and Bear Cave (Polish: Jaskinia Niedźwiedzia) in Kletno. A large part of the Bialskie Mountains and the Śnieżnik Massif are also a part of the European network of protected areas Natura 2000. On the Czech side, in 1990 the Národní přírodní rezervace Králický Sněžník was appointed (the Kralický Sněžník National Nature Reserve). The Forest Education Chamber operates in the Lądek-Zdrój Forest Division in Strachocin.

Fot. 8. Staré Město pod Sněžníkem (archiwum: www.mu-staremesto.cz)

Fot. 5. Śnieżnik 1425 m n.p.m. Fot. Izabela Zamojska

Fot. 10. Staré Město pod Sněžníkem. Ratusz. Fot. Michał Sośnicki

Fot. 11. Ośrodek Narciarski „Czarna Góra” w Siennej (archiwum: www.czarnagora.pl).

Fot. 18. Pstrąg - danie regionalne Ziemi Kłodzkiej (archiwum: www.rajpstraga.pl).

Fot. 12. Wapiennik „Łaskawy Kamień” i ogród japoński w Starej Morawie (archiwum: www.wapiennik.eu

Fot. 13. Huta Szkła Kryształowego „Violetta” w Stroniu Śląskim (archiwum: www.violetta.com.pl

Fot. 16. Borůvkové knedliky - danie regionalne czeskich Jeseników (archiwum: www.mu-staremesto.cz).

Fot. 17. Międzygórze (archiwum: www.bystrzycaklodzka.pl).