ALKOL BAĞIMLILIĞINDA YAŞAM KALİTESİ

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA YAŞAM KALİTESİ

Dr. Yıldız AkvardarDokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

Psikiyatri AD

Sunum planı

• Yaşam kalitesi neden önemli• Psikiyatrik hastalarda yaşam kalitesi• Alkol bağımlılığında yaşam kalitesi• Pilot çalışma

Yaşam kalitesi neler getiriyor?

• YK’ nin değerlendirilmesi hasta merkezlidir, hastanın görüşlerini vurgular.

• Hastaları sadece “olgular” olarak değil, hastalıkla direkt ilişkili olmayan yaşam alanları da olan bireyler olarak ele alır.

• Doktorlar genellikle tüm sorunları varolan hastalıkla ilişkili olarak ele alma eğilimindedirler.

Yaşam kalitesi• YK, hastalıkların mekanik

tedavisi ve semptomların iyileştirilmesinde yoğunlaşan günümüz tıbbına hümanistik bir bakış açısı getirmektedir.

• YK, hastanın sorunlu yaşam bölümünü tanımlamaya yardım eder.

• Bu sorunların üstesinden gelmesine yardım edilen hasta daha iyi hissedebilir ve sağlık sektöründen daha az talepte bulunur.

Psikiyatrik hastalarda yaşam kalitesi

• Psikopatoloji yaşamın her alanını etkiler; fiziksel, psikolojik, sosyal, mesleki, ekonomik...

• Uzun süreli etkiler semptomlar yatıştıktan sonra da devam eder.

• Yaşam kalitesiyle ilgili sorunlar nüksü davet eden boyutlarda olabilir.

• Kronik ruhsal hastalıklarda nüks ya da alevlenmelerin önlenmesi çok önemlidir.

• Yaşam kalitesinin azalması sıklıkla önemli bir psikopatoloji nedeni ya da sonucu olmaktadır.

Psikiyatrik hastalarda yaşam kalitesi

• Psikiyatrik hastalıklarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi geniş ve çok boyutlu olmalıdır.

• YK (QOL) ölçümleri bakım stratejilerinin planlanması ve değerlendirilmesinde yararlı bilgi sağlayabilir.

Alkol BağımlılığındaYaşam Kalitesi

Alkol bağımlılığında yaşam kalitesi

• Alkol bağımlılarının yaşam kalitesi• Ek tanının yaşam kalitesine etkisi• Sosyal çevrenin yaşam kalitesine etkisi• Nüks belirleyicisi olarak yaşam kalitesi• Ayıklık ya da kontrollü alkol içmenin YKne etkisi • Tedavi programlarının planlanması ve

değerlendirilmesinde yaşam kalitesinin

önemi

Alkol bağımlılarının yaşam kalitesi

Life Situation Survey (LSS) ile ABlarının YK puanları düşük (Welsh ve ark, 1993)

LSS+ Nothingham Health Profile (NHP) ile YK düşük, Alkol sorunları NHP’nin uyku, sosyal izolasyon, ağrı, fiziksel hareketlilik,enerji, duygusal tepkiler alanlarıyla yüksek korelasyon (Foster ve ark, 1998)

ABları YK tedavi öncesi kanser hastalarından fizik ve psikolojik alanlarda düşük (Foster ve ark. 1997)

Kadın ABlarında YK daha düşük. Depresyon puanları yüksek (Foster ve ark, 1998)

Evsiz ABlarında YK tedaviyle düzelmiş, ancak 6 aylık izlemde yavaşlama görülmüş (Braucht ve ark,1995)

Alkol bağımlılarının yaşam kalitesi

SF-36 ile ABlarını YKsi AKKlardan daha düşük

(Volk ve ark, 1997)

ABlarının AKKlara göre YKleri düşük, sağlık hizmetlerini daha fazla kullanıyorlar

(McKenna ve ark, 1996)

ABlarının psikolojik işlevsellik skorları düşük (Daeppen ve rk, 1995)

Şehirde yaşayan ABlarının kırsal alandakilere göre YK yüksek, daha yaşlı, eğitimi yüksek olanlar da da YK yüksek

(Popovic et al, 1997)

Alkol bağımlılığında ek tanının yaşam kalitesine etkisi

PRIME-MD (SF20); alkolizm düşük, alkolizmin YK üzerine etkisi minimal (Spitzer veark, 1996,1996)

PTSB’nin etkisi (Warshaw ve ark, 1993; Clark ve Kirişçi, 1996)

Depresyonun etkisi (Foster ve ark, 1998)

Alkol bağımlılığında sosyal çevrenin yaşam kalitesine etkisi

Tedaviye başlamada sosyal destek önemli (Beattie ve ark, 1993)

8 yıllık izleme çalışmasında 3 yıllık remisyonun tek öngörücüsü AA toplantılarına katılım sayısı Arkadaş, eş/partner ilişkisinin kaliteli olması 8 yılda olumlu sonucu öngören faktör

(Humpreys ve ark, 1997)

“Yalnızlık” düşük YK sinin duyarlı duyarlı bir göstergesi (Hornquist ve Akerlind, 1987)

Alkol bağımlılığında nüks belirleyicisi olarak yaşam kalitesi

NHP değişkenlerinden ‘uyku’ skoru 12 hafta içinde nüks belirleyicisi

Analjezik kullanımı nüksle ilişkili

Özellikle uyku, daha az derecede ağrı önemli nüks göstergeleri

(Foster ve ark, 1998)

Ayıklık ya da kontrollü alkol içmenin yaşam kalitesine etkisi

Uzun süre alkol kullanmayan AA üyelerinin YKleri yüksek (Rather ve Sherman, 1989)

Almanya’da 6 yıllık izlem çalışmasında (n=135) 4 yıldır alkol içmeyenlerde (%65) YKinde iyileşme

(Mann ve ark, 1997)

12 haftalık izleme çalışmasında NHP skorlarında belirgin değişiklik yok. Gizli sorunlar açığa çıkmakta, ya da AB heterojen (Foster ve ark, 1998)

Farklı hasta gruplarında uzunlamasına çalışmalara gereksinim var.

Tedavi programlarının planlanması ve değerlendirilmesinde yaşam kalitesinin önemi

• YK ölçümleri hastanın görüşlerini dikkate almaktadır.

• YK ölçümleri geleneksel klinik ve biyokimyasal değerlendirmelere eklenmelidir, böylece sağlık çalışanları tedavi ve ortamın etkilerini anlayabilirler.

Alkol Bağımlılığı ve

Yaşam Kalitesi

Yıldız Akvardar, Haluk Arkar, Özden Sarı,

Berna kıvırcık, Arzu Kitiş

AMAÇ:

• AB larında YK sinin hangi alanlarda daha fazla etkilendiği (kontrollerle kıyaslanarak)

• Hangi alanlarda müdahale gereksinimi olduğu,• Bağımlılık şiddeti ve depresif belirtilerin yaşam

kalitesini nasıl etkilediğinin belirlenmesi

Yaşam kalitesi

WHOQOL-100100 soru, 24 bölüm, 6 alan içermektedir.

• Fiziksel sağlık

• Ruhsal sağlık

• Bağımsızlık düzeyi

• Sosyal ilişkiler

• Çevre etkenleri

• Kişisel inançlar

Bulgular

• Cinsiyet• Yaş ortalaması (26-64)• Eğitim• Medeni durum• Çalışma durumu• MATT (7-53)• BDE (0-38)

• 29 erkek, 5 kadın• 46.03±8.70• %41.2 lise, %41.2 ün.• %76.5’i evli• %55.9 çalışıyor• ort: 27.00 ±10.46• ort: 16.15 ±9.37

Bulgular AB Kontrol Norma

• Bedensel alan***• Ruhsal alan***• Bağımsızlık düzeyi***• Sosyal ilişkiler*• Çevre*• Kişisel inanç*• Genel sağlık ve yaşam

kalitesi**

*P<.O5; ** P<.O1; *** P<.O01

51.6±20.368.6±14.6 65.5±14.155.4±15.269.1±13.6 69.2±12.458.4±15.874.6±14.5 73.6±11.358.1±15.965.8±12.6 69.7±14.656.8±11.964.4±13.9 59.5±12.754.2±18.865.0±19.7 68.2±16.1 44.9±19.7 61.3±20.9

64.0±16.2

Bulgular

• Bedensel alan:

Ağrı ve rahatsızlık

Canlılık ve bitkinlik*

Uyku ve dinlenme**

*p <0.01; ** p <0.001

51.6±20.368.6±14.6 65.5±14.1

44.3±22.138.9±18.0 42.5±16.3

51.8±21.167.7±18.6 66.8±17.5

47.3±25.577.2±16.8 72.2±19.6

Bulgular

• Ruhsal Alan

Olumlu duygular

Düşünme, öğrenme

Benlik saygısı

Beden imgesi-dış gör.*

Olumsuz duygular

*AD

55.4±15.269.1±13.6 69.2±12.4

54.2±19.165.8±14.1 68.3±15.6

54.2±21.471.6±17.8 67.5±18.8

57.6±17.873.1±13.6 74.1±14.9

67.1±22.775.0±17.9 79.6±17.0

56.4±24.240.2±22.3 43.6±19.2

Bulgular

• Bağımsızlık düzeyi

Hareketlilik*

Günlük işleri yürütme*

İlaçlara/ted. bağımlılık*

Çalışabilme gücü*

*p <0.01

58.4±15.874.6±14.5 73.6±11.3

50.6±19.064.6±19.6 61.2±17.8

54.2±18.271.2±19.5 69.7±18.0

34.8±28.414.8±17.4 14.0±20.0

63.5±21.777.5±18.9 77.5±19.3

Bulgular

• Sosyal ilişkiler

Diğer kişilerle ilişkiler*

Sosyal destek**

Cinsel yaşam**

*p <0.01

** AD

58.1±15.965.8±12.6 69.7±14.6

61.3±18.075.0±12.2 75.6±15.1

56.0±22.963.8±18.7 66.8±19.3

57.2±21.258.5±21.2 67.1±21.5

Bulgular

• Çevre

Güvenlik*

Ev ortamı**

Maddi kaynaklar**

Sağlık hiz/sos.yardım

ulaşılabilirlik/nitelik**

Yeni bilgi/beceri olanak***

Dinlenme/boş zaman

değ***

*P<.O5; ** AD; *** P<.O1

56.8±11.964.4±13.9 59.5±12.7

59.6±21.069.8±15.3 64.2±19.3

70.1±22.267.3±18.3 68.1±18.6

49.6±20.951.5±24.4 54.6±20.9

57.1±18.558.9±19.8 55.0±19.8

54.2±19.567.9±15.1 59.3±18.1

48.4±20.261.8±18.2 58.7±17.2

Tablo 1: MATT, BECK, WHOQOL-100 alan puanlarının korelasyon matriksi

BDE MATT GSYK fizik ruhsal bağ sos çevre MATT ..291 GSYK .-.713** -.368* Fizik -.438* -.410* .592** Ruh -.585** -.263 .743** .513** Bağ

- -.496** -.330* .770** .740** .729** sosyal --.404* -.213 .609** .137 .538** .356*

çevre --.580** -.083 .778** .440** .705** .657** .712** İnanç --.368 -.005 .348* .048 .437** .254 .617** .498**

* p0.05, **p0.01

Bulgular

• MATT puanı arttıkça, GSYK, fiziksel sağlık,bağımsızlık düzeyi puanları azalmakta

• Depresyon şiddeti ile (kişisel inanç dışında) tüm alanlarda anlamlı negatif korelasyon

• Tüm alanlar birbirleriyle ilişkili

SONUÇ• Alkol bağımlılarının WHOQOL puanları her alanda daha

düşük.• Alkol kullanım bozukluğu şiddeti ve GSYK, fiziksel sağlık ve

bağımsızlık düzeyi alanları arasındaki ilişki ve alt ölçeklerde (örn; benlik saygısı, olumlu-olumsuz duygular, ilişkiler gibi) kontrol grubundan anlamlı farklılıklar nedeniyle WHOQOL müdahale alanlarının saptanmasında yararlı olabilir.

• Bu alanlar nüksü tetikleyen faktörler olabilir mi?• Alanların birbirleriyle ilişkili olması, alkol bağımlısı

populasyon içinde WHOQOL’ün geçerliliğini desteklemektedir.

.

Öneriler

• Hastaların tedavi öncesi ve sonrası yaşam yaşam kalitelerini belirlemek

• Tedavinin etkinliğini değerlendirmek• YK nin artırılması için yapılması gerekenleri

saptamak

• Sağlık politikalarında “algılanan sağlığa” dayalı yaklaşımlar giderek önem kazanmaktadır.

Ya hasta yakınlarının yaşam kalitesi???