View
309
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
8/9/2019 Andress Bonifacio
1/19
F R I D A Y , A P R I L 2 4 , 2 0 0 9
ANDRES BONIFACIO
Talambuhay ni Andres Bonifacio
Si Andres Bonifacio ay isa sa mga bayani ng Pilipinas noong panahon ng himagsikan. Simulan
natin ang talambuhay ni Andres Bonifacio sa kanyang kapanganakan.
Si Andres Bonifacio ay ipinanganak noong Nobyembre 30, !"3. Ang kanyang mga magulangay sina #. Santiago Bonifacio at #ng. $atalia %e $astro. Siya ay nagsimulang mag&aral sa
paaralan ni %on #uillermo 'smena sa (elsic ngunit ito ay di nagtagal at sya ay nahinto sa pag&
aaral. )indi ito naging hadlang upang siya ay matuto ng *astila sapagkat si Andres Bonifacio aymarunong nang bumasa at sumulat bago pa man siya huminto sa pag&aaral.
)igit pa rito ay mahilig din siyang magbasa at magsulat ng mga bagay na may kabuluhan lalo nakung tungkol sa digmaan at himagsikan. Siya ay may di+a ng paghihimagsik kung kayat ninais
niya na maging malaya ang Pilipinas laban sa mga mananakop. -to ang nagbigay daan at naitatag
niya ang *atipunan na kakata+an sa himagsikan. %ahil dito si Andres Bonifacio ay kinilala
bilang Ama ng )imagsikan. *asama niya sa kilusan si milio /acinto na kinilala naman bilangtak ng *atipunan. Ang kanilang samahan ay may iisang layunin at ito ang naging dahilan ng
kanilang tagumpay.
Ngunit di nagtagal ang kanilang tagumpay dahil si Bonifacio at ang kanyang kapatid na si
Procopio ay dnakip, naharap sa paglilitis at nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril.
Sila ay binaril noong (ay 0, !12 sa Bundok Buntis.
Posted byMellec Computer Centerat2:49 AM
Talambuhay ni Andres Bonifacio
This biographical piece on Filipino revolutionary Andres Bonifacio was written in 1922.
MGA TANONG AT SAGOT
1.Sino si Andrs Bonifacio?Siya'y isng tunay na Pilipino na ipinanganak noong ika-30 ng Nobiyembre ng 1863 sa
http://www.blogger.com/profile/10852700350789483517http://www.blogger.com/profile/10852700350789483517http://aralingpinoy.blogspot.com/2009/04/andres-bonifacio_24.htmlhttp://aralingpinoy.blogspot.com/2009/04/andres-bonifacio_24.htmlhttp://aralingpinoy.blogspot.com/2009/04/andres-bonifacio_24.htmlhttp://www.blogger.com/profile/108527003507894835178/9/2019 Andress Bonifacio
2/19
isang bahay na pawid sa pook na nasa sa harap ng himpilan ngayn ng pero-karil sa daang Azcrraga, Tund, Maynila. Ang
kanyang am'y nagngangalang Santiago Bonifacio na ang hanap-buhay ay sastr at ang kanyang ina nama'y Catalina de
Castro. Mga taal na taga Maynil.
2.Nagkaroon ba siya ng mga Kapatid?Apat: sina Ciriaco, Procopio, Petrona at Troadio. Ang dalawang una at itong huli'y
patay na at ang babai ay buhay pa. Ang babaeng ito ay siyang naging asawa ng nasirang bayaning si Teodoro Plata, is sa
mga masikhay na kasama ni Andrs Bonifacio.
3.Ano ang kabuhayan ni Bonifacio?Ang kaniyang mga magulang ay mga taong dukha kaya't siya nama'y isang taong
mahirap.
4.Ano ang kanyang Napagaralan?Siya'y nagaral sa paaralan ng gurong si G. Guillermo Osmea, sa pook ng Meisik,
Binundok, Maynila. Datapwa nang siya'y tumutuntong na sa ika 14 na taon, ay namatay ang kanyang mga magulang at dahil
dito'y naputol ang kanyang pagaaral. Siya noo'y maalam nang bumasa at sumulat ng wikang sarili (tagalog) at kastila.
5.Ano ang kanyang ginawa ng siya'y maulila na?Upang siya'y mabuhay at sampu ng kanyang mga kapatid, binatak ang
sariling buto't siya'y nagbili ng mga tungkod (baston) at mga pamaypay na papel na ginagawa niya sa loob ng kanilang
bahay. Gayon din ang ginawang hanap-buhay ng kanyang mga kapatid.
6.Ano pa ang kaniyang ginampanang gawain upang mabuhay?Nang si Bonifacio'y nakapagsanay na sa pagsulat, siya'y
nasok na utusan sa bahay kalakal ni Fleming, at pagkaraan ng ilang panahon ay ginawa siyang kinatawan ng nabanggit na
bahay-kalakal sa pag-bibili ng sahing, yantok, at iba pa.
7.Nanatili ba siya sa tungkuling ito?Hindi. Nang lumipas ang ilang panahon siya'y naging kawani (personero) sa bahay-
kalakal nina Fressell & Co., na nalalagay sa daang Nueva, blg. 450. Maynil. Ang sinasahod niya'y mga labingdalawang
piso lamang sa isang buan. Patuloy pa rin siya sa paggawa ng mga tungkod at pamaypay, na itinitinda ng kanyang mga
kapatid.
8.Anong katangian, bukod sa kanyang hanap-buhay, ang tinataglay ni Bonifacio?Siya'y mahiliging magsulat sa sariling
wika at may magandang ayos ang kanyang sulat. Dahil dito, nakatutulong sa kabuhayan nilang magkakapatid ang paggawa
ng mga tatak at paunawa sa mga kayong ipinagbibili rito sa atin.
9.Siya ba'y mahiligin sa pagbabasa ng mga aklat?Oo. nguni't ang kaniyang kinahihimalingang basahin ay yaong mga
aklat na nakapagtuturo ng kabayanihan, tulad ng Kasaysayan ng himagsikan sa Pransiya, "Las Ruinas de Palmira," "Los
Miserables," ni Victor Hugo, "El Judio Errante," Biblia, ang mga, aklat ni Rizal at ib pa. Siya'y mahiliging totoo sa
pagbabasa. May mga gabing halos di nakakatulog sa pagbabas.
10.Siya ba'y nagkaasawa?Oo. Ang naging kabyak ng kanyang pus'y pinapalayawan ng Oriang (Gregoria de Jesus) na
ang sagisag "Lakambini," tag Kalookan. Sila'y nagkaroon ng isng ank na namatay.
11.Ano't idinadakila ng Bayang Pilipino si Andrs Bonifacio at siya'y ipinalalagay na dakilang Bayani sa piling ni Rizal?
Sapagka't siya ang nagtayo at nahalal na pangulo ng "Kataastaasan, Kagalanggalang Katipunan ng mga Anak ng Bayan,"
na pinagkautangan ng Bayang Pilipino ng kabayanihan sa pagusig ng kaniyang ikalalaya. "May-pagasa" ang sagisag niy
na "nangyari" bago siy mamatay.
8/9/2019 Andress Bonifacio
3/19
Tala
mbu
hay
ni
Andres
Boni
faci
o?In:Mga
Kilalang
Tao,Tal
ambuha
y[Edit
categori
es]
ImproveAnswer:
Si Andrs Bonifacio ay isng tunay na Pilipino na ipinanganak noong ika-30 ng Noviembre !"3 sa isang ba#ay na
pa$id sa puok sa #arap ng #impilan ngay%n ng tren &ferrocarril, railroad' sa daang A(crraga &Claro M. Rectoavenuengayon') sa *ond%) +anila, Ang kanyang am ay si Santiago Bonifacio) na ang #anap-bu#ay ay manana#i
&sastr, tailor', Ang kanyang ina naman ay si atalina de astro, +ga taal na taga-+aynil., Ang kanyang mgamagulang ay mga taong duk#a kaya siya naman ay isang taong ma#irap,
Nagkaroon siya ng / kapatid) sina iriaco) Procopio) Petrona at *roadio, Ang una at ang #uli ay patay na, Angbabae ay bu#ay pa &nuong 1') asa$a ng nasirang bayani) si *eodoro Plata) na is sa mga masik#ay &matalik)
malapit' na kasama ni Andrs Bonifacio,Siya ay nag-aral sa paaralan ng isang guro) si 2uillermo sme4a) sa pook ng +eisik) Binundok &Binondo ngayon')
+anila, 5atap$a nang siya ay tumutuntong na sa ika-/ taon) namatay ang kanyang mga magulang at da#il dito)naputol ang kanyang pag-aaral, Siya nuon ay maalam nang bumasa at sumulat ng $ikang sarili &*agalog' at
astila,6pang siya ay mabu#ay) sampu ng kanyang mga kapatid) binatak ang sariling buto at siya ay naglako ng mga
tungkod &bastones, walking sticks' at mga pamaypay na papel na ginaga$a niya sa luob ng kanilang ba#ay, 2ayondin ang gina$ang #anap-bu#ay ng kanyang mga kapatid,
Nang si Bonifacio7y nakapagsanay na sa pagsulat) siya ay pumasok na utusan sa ba#ay-kalakal ni 8leming) atpagkaraan ng ilang pana#on ay gina$a siyang kinata$an &agente' ng nabanggit na ba#ay-kalakal sa pag-bibili ng
sa#ing &puno ng pili') yantok) at iba pa,Nang lumipas ang ilang pana#on) naging ka$ani &personero, employee' siya sa ba#ay-kalakal nina 8ressell 9 o,)
sa bilang /:0) daang Nueva) +aynil., Ang sa#od niya ay mga piso lamang sa isang bu$an, Patuloy pa rin siyasa pagga$a ng mga tungkod at pamaypay) na inilako ng kanyang mga kapatid,
Bukod sa kanyang #anap-bu#ay) si Bonifacio ay ma#ilig magsulat sa sariling $ika at may magandang ayos angkanyang sulat, 5a#il dito) nakatulong sa kabu#ayan nilang magkakapatid ang pagga$a ng mga tatak at pauna$a
sa mga kayo &tela, cloth' na ipinagbibili rito sa atin,Siya ay ma#ilig sa pagbasa ng mga aklat at ang kanyang kina-#imalingang basa#in ay ang mga aklat na
nakapagturo ng kabayani#an) tulad ng kasaysayan ng #imagsikan sa Pransiya &French revolution') ;Las Ruinas de
almira); ;Los Miserables; ni
8/9/2019 Andress Bonifacio
4/19
Bayan); na pinagka-utangan ng Bayang Pilipino ng kabayani#an sa pag-usig ng kanilang ikalalaya, Ang sagisagniy ay ;+ay-pagasa; na ;nangyari; bago siy mamatay,
Andres Bonifacio
Andrs Bonifacio
Kaarawan: Nobyembre 3, !"#3
Tondo, Maynila
Araw ng
kamatayan:
Mayo !,!"$%
Maragondon,&a'ite
Palayaw: (u)remo
Kilala sya bilang: Ama ng *ebolusyon ng +ili)inas
Talaksan:Gat Andres Bonifacio.jpg
200px
Si Andrs Bonifacio(Nobyebre !0"#$%!&'ayo #0" #$)* ay siyang na+no sa rebol+syon ng,ilipinaslaban
sa-spanya"ang +nang rebol+syon sa Asya na l+aban sa pananakop ng ga bansang iperyalista sa -+ropa.
http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Tondohttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Maynilahttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Maragondon,_Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Maragondon,_Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Natatangi:Magkarga&wpDestFile=Gat_Andres_Bonifacio.jpghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Nobyembre_30&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Nobyembre_30&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Nobyembre_30&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1863&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Pilipinashttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Pilipinashttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Espanya&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Espanya&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Espanya&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Europa&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Europa&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Tondohttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Maynilahttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Maragondon,_Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Cavitehttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Natatangi:Magkarga&wpDestFile=Gat_Andres_Bonifacio.jpghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Nobyembre_30&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1863&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Pilipinashttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Espanya&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Europa&action=edit&redlink=18/9/2019 Andress Bonifacio
5/19
Siya ay isinilang noongika&!0 ng Nobyebre"#$%!sa T+ndo"'aynila.Ang kanyang ag+lang ay sina Santiago Bonifacio
at atalia de astro. Siya ay nagsi+lang ag&aral sa paaralan ni /on G+illero se1a sa 'elsic s+balit siyay aagang
na3into sa pag&aaral. Bagaat siyay na3into sa pag&aaral" ar+nong siyang b+asa at s++lat" at dal+b3asa na rin sa
pagsasalita sa 4ikang 5astila.
Na+lila sa ag+lang nang aaaga sa edad na #6. Naging tindero siya ng ratan at paaypay na ga4a sa papel de japon.
Nagtraba3o din siya bilangclerk" sales agentat bodegista (warehouseman*. Na3ilig siyang basa3in ang ga nobela ni 7ose
8i9alat nang itinatag ang a iga ;ilipina" s+api siya kasaa niApolinario 'abini.
Bagaat a3irap ay a3ilig b+asa at s++lat ng ga bagay na ay kab+l+3an lalo na k+ng ito ay t+ngkol sa 3iagsikan
at digaan. Siya ay ay di4a ng pag3i3iagsik. Siya rin ay nagnais na agbangon ng paa3alaang alaya na naging
daan +pang kanyang aitatag ang 5atip+nan na kakata4an sa 3iagsikan at +pang aging 4asto at panatag sa kanyang
itinatag. Noong#$2"atapos dakpin at ipatapon si/r. 7ose 8i9alsa/apitan" itinatag ni Bonifacio ang5atip+nano kilala
rin bilang
8/9/2019 Andress Bonifacio
6/19
kasaa ang kanyang kapatid na lalaki na si ,rocopio Bonifacio noong ika ng 'ayo" #$)alapit sa B+ndok Nagpatong
(o B+ndok B+ntis*. >anggang ngayon" 3indi pa rin natatagp+an ang labi niya.
Cbag+3inD'aaring bisita3in
'ga /akilang ,ilipino" ni 7ose N. Se?illa sa Project Gutenberg
Ang ak!ang ito aykatiting"stub#$ %umulong sa Wikifilipinoat palawakin pa ito&
Andres Bonifacio: Ang Dakilang Supremo ng Katipunan
Karapatang-ari ng Children's Communication Center
1981
Sa mga uro at !agulang
!ahirap lang si Andres Bonifacio" !aagang namata# ang kan#ang mga magulang
ka#a hindi si#a nakatungtong sa mataas na paaralan" $ero hindi ito naging
hadlang para makatulong si#a sa kan#ang mga ka%a%a#an" Sa halip& kahirapan ang
nagtulak sa kan#a para ipagla%an ang mga karapatan ng mamama#ang $ilipino"
agtatag si#a ng re%olus#onar#ong samahang tina(ag na Katipunan para
maghimagsik la%an sa mga )span#ol at pala#ain ang $ilipinas" Dahil sa
Katipunan& na%igkis ang pagkakaisa ng sama%a#anang $ilipino"
!inahal at pinaglingkuran ni Andres Bonifacio ang sam%a#anang $ilipino"
agpakasakit si#a alang-alang sa kala#aan" !agaga(a din ka#a natin mahalin ang
ating ka%a%a#an at magpakasakit para sa kala#aan* +sinasala#sa# sa li%rong ito
ang %uha# ni Andres Bonifacio para mag-sil%ing inspiras#on at mapaghanguan ng
aral ng mga %ata"
Ang Ku(ento
Kung pupunta ng !a#nila galing sa hilaga& ti#ak na madadaan ang mata#og na
monumento ni Andres Bonifacio sa lunsod ng Kalookan" !akikita sa monumento ang
lara(an ng kaapihan at paghihimagsik ng mga $ilipino sa panahon ng pananakop
ng mga )span#ol" Ang monumentong ito a# sagisag ng ka%a#anihan ni Bonifacio at
ng kang#ang mga kasamang re%olus#onar#o"
Alam %a nin#o na %ata pa lamang si Bonifacio nang mamata# ang kan#ang mga
magulang* Dahil dito& huminto si#a sa pag-aaral at nagtra%aho para ma%uha#
silang makakapatid" agtinda si#a ng mga %aston at pama#pa#" agtar%aho rin
si#a sa mga kompan#a ng da#uhan" Kahit nagtatra%ahong %odegero a# di si#a
nagtigil sa pagga(a at pagtitinda ng %aston at pama#pa#"
Kahit mahirap lang& pinilit ni Bonifacio na matuto sa kan#ang sariling
pagsisikap" ag-aral si#a ng )span#ol at nag%asa ng li%ro" !ahilig din si#a sa
mga dula at pagtatanghal ka#a gumanap si#a sa mga dulang moro-moro" agtatag
sila ng kan#ang mga kai%igan ng isang samahan sa dula& ang ,eatro $orenir"
Akti%o si Bonifacio sa kilusang maka%a#an" ang lumaganap ang Kilusang
$ropaganda& madali ni#ang nauna(aan ang mga la#unin nito" Sumapi si#a sa
samahan ng mga !ason at pagkaraan a# sa .a .iga /ilipina" ang mamata# ang
http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edit§ion=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edit§ion=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edit§ion=1http://www.gutenberg.org/files/17786/17786-h/17786-h.htm#Page_101http://www.gutenberg.org/files/17786/17786-h/17786-h.htm#Page_101http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Katitinghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Katitinghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php/Katitinghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edithttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edithttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mayo_10&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=1897&action=edit&redlink=1http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edit§ion=1http://www.gutenberg.org/files/17786/17786-h/17786-h.htm#Page_101http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Katitinghttp://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Andres_Bonifacio&action=edit8/9/2019 Andress Bonifacio
7/19
.iga& naisip ni Bonfacio na hindi reporma kundi re%olus#on ang maka%a%ago ng
kalaga#an ng $ilipinas"
+sang ga%i& nagpulong sina Bonifacio at i%a pang maka%a#ang $ilipino para
itatag ang isang lihim na samahan" ,ina(ag itong 0Kataastaasang Kagalanggalang
na Katipunan ng mga Anak ng Ba#an0 o Katipunan" .a#unin ng Katipunan na
maghimagsik la%an sa )span#a at pala#ain ang $ilipinas" Si Bonifacio ang
naging Supremo ng samahan"
a%ang pinamumunuan ang Katipunan& nakilala ni Bonifacio si regoria de 2esus"
iliga(an ni#a si regoria at di nagtagal ikinasal sila sa sim%ahan ng
Binondo" !uli silang ikinasal alinsunod sa alituntunin ng Katipunan" Sumapi si
regoria sa samahan noon din" Si#a ang nangalaga sa mga dokumento& %aril at
i%a pang mahalang kagamitan ng Katipunan"
atuklasan ng mga )span#ol ang Katipunan& ka#a tumakas sina Bonifacio at i%ang
kasamahan" agtipon-tipon sila sa $ugadla(in at doon a# ipinasi#a nilang
simulan na ang himagsikan" Sa la%anan sa San 2uan& umurong sina Bonifacio
dahil sa lakas ng kala%an" $ero kahit na%igo ang kanilang unang pagsalaka#&
ma%ilis namang kumalat ang re%olus#on"
Samantala& sumikat naman si )milio Aguinaldo %ilang lider ng mga Katipunero sa
Caite" .aging panalo sa la%anan ang kan#ang huk%o ka#a maraming humanga ka#
Aguinaldo" Dito nag-umpisa ang di pagkakasundo ng mga Katipunero sa Caite"
ahati sa dala(ang pangkat: ang pangkat !agdi(ang at pangkat !agdalo"
agdaos ng kum%ensi#on sa ,e3eros& Caite ang dala(ang pangkat ng mga
Katipunero" Bilang Supremo ng Katipunan& si Bonifacio a# tuma#ong tagapangulo
sa kum%ensi#on" agkaisa silang lahat na igagalang ang anumang mapagkasunduan
sa kum%ensi#on" +tinatag muna nila ang repu%lika ng $ilipinas at pagkaraan a#
nagdaos ng halalan"
ahalal na pangulo ng repu%lika si Aguinaldo kahit (ala si#a sa kum%ensi#ong
i#on" $ero nang mahalal na Direktor ng +nter#or si Bonifacio& isang !agdalo
ang tumutol" Diumano& hindi dapat sa posis#on si Bonifacio dahil (ala si#ang
pinag-aralan" Sa galit& pina(alang-%isa ni Bonfacio ang lahat ng
napagkasunduan at agad na umalis"
Sa isang pulong sa aic& nagtatag ng hi(ala# na pamahalaan si Andres
Bonifacio" $ara ka# Aguinaldo& malaking pangani% sa pamumuno ni#a ang gina(a
ni Bonifacio ka#a iniutos ni#a ang paghuli rito" $inuntahan ng mga tauhan ni
Aguinaldo si Bonifacio at hinuli"
ilitis ang magkapatid na Andres at $rocopio sa salang pagtataksil sa %a#an sa
pagtatangkang i%agsak ang pamahalaan" !ga tauhan lahat ni Aguinaldo ang %umuo
ng konsehong lumitis sa magkapatid" $agkaraan ng isang ara( na paglilitis
0napatuna#ang0 nagkasala ang magkapatid ka#a hinatulan ng kamata#an ni
Aguinaldo"
Di alam ng magkapatid ang hatol na kamata#an" .ihim silang dinala sa %undok ng
,ala" Doon& ihini(ala# ka# Bonifacio si $rocopio" ati#ak ni Bonifacio na
papata#in sila" A#on sa i%a& tumak%o si#a ngunit nasundan ng mga ka(al ni
Aguinaldo at %inaril" Dito nag(akas ang %uha# ni Andres Bonifacio& ang
dakilang Supremo ng Katipunan"
8/9/2019 Andress Bonifacio
8/19
ANDRES BONIFACIO
Ang Buhay na Puno ng Pakikipagbaka
Daniel Mendoza Anciano
Hindi mapag-aalinlanganan na ang mga
Filipinong ilustrado ay nakapag-ambag ng
malaki sa ebolusyon ng nasyonalismo sabansa, ang kanilang pagnanais na isulong
ang interes na dinadala ng kanilang
kinabibilangang pangkat sa lipunan at mga
naging mapangahas nilang pagpapahayag
ng ideyalismo para sa kapantayan ng mga
Filipino sa mga Espanyol ay nagsilbing mga
lagabog ng maso na lumamat sa tila
matibay na moog ng kolonyalismo sa bansa.Ngunit ang kanilang mga mahalagang
nagawa ay mayroon limitasyon, dahilan sa
taglay nilang ilusyon na magkakaroon ng
reporma at posibilidad ng asimilasyon sa
sistemang kolonyal ay hindi nila tinawid
ang parametro ng radikal na pagkilos upang
tahakin ang kasarinlan ng bansa mula sa
pagkaalipin ng mga banyaga.
Sa ilang huling mga taon na lamang ng
ika-19 na daantaon, ang ilusyon na
dinala ng mga ilustrado ay nagbigay daan
sa dis-ilusyon at napagtanto na ang
pangarap na reporma ay hindi magaganap
8/9/2019 Andress Bonifacio
9/19
sa isang lipunan na kontrolado ng mga
pangkat ng mananakop na hindi
kaylanman naging mapagparaya sa
pagbibigay daan para sa mga positibong
pagbabago, dahilan dito ang kurtina ngkasaysayan ay nahawi na para bigyang
daan ang ating himagsikan.
Ang Himagsikang Filipino ng 1896 ay
maituturing na pinakamapagpasiyang
pangyayari sa pahina ng kasaysayan ng
ating bansa. Ito ang panahon na ang
sambayanang Filipino ay kolektibo at
nangahas na pinili ang pagsusulong ng
isang armadong pakikibaka bilang paraan
ng paglatid ng kadena ng kolonyalismo.
Ito ang panahon na ipinahayag ng
sambayanan ang kanilang paghahangad na
maging mga tunay na panginoon na
magpapasiya sa kapalaran at
kahahantungan ng ating bayan. Kung ang
himagsikan ay isang mapangahas napagkilos, gayundin masasabi nating ang
naging tagapasimuno nito ay nagtataglay
ng isang mapangahas na personalidad at
tila aserong determinasyon upang
pamunuan ang isang kilusan na
maglalatid ng kadena ng pangkaalipin ng
kaniyang mga abang kababayan. Ang lider
na ito ay walang iba kundi si Andres
Bonifacio, ang tagapasimuno at kaluluwa
ng himagsikang Filipino.
Kung ang mga ilustrado ay nakipaglaban
para sa interes ng gitnang uring kanilang
kinabibilangan ang masang Filipino ay
8/9/2019 Andress Bonifacio
10/19
nakatagpo din ng lider na magsusulong ng
kanilang totoong interes, sa katauhan ni
Bonifacio, kung naging mas radikal man
ang kaniyang naging direksiyon sa
pagtahak sa pagbabagong panlipunan aysa dahilang ang buhay ng isang anak-
maralita ay naratibo ng pang-araw-araw
na personal na pakikipaglaban para
mabuhay. Mga karanasan na pumanday
upang magkaroon ng isang malalim na
repleksiyon sa katotohanan ng buhay ng
kaniyang mga kapwa maralita at epektibo
mapamunuan ang himagsikan namagpapalaya sa kaniyang mga kababayan
sa dinadanas nilang paniniil at kadahupan.
Ang Panimula ng Pakikipagbaka
Ang maralitang lider ay ipinaganak sa
isang kubo sa Tondo noong Nobyembre30, 1863 sa mag-asawang Santiago
Bonifacio na isang sastre at Catalina
Castro. Sa batang edad ay naulila sa
parehong magulang at natagpuan ang sarili
na tagakupkop ng kaniyang mga
nakababatang kapatid. Sa pagtutulungan
ng mga magkakapatid nakita nila ang
kanilang mga sarili na nasa lansangan ng
Maynila o nasa mga patyo ng simbahan(na tilastreetchildrenngayon) at naglalako
ng pamaypay at baston sa mga
nagdadaan. Nagpatuloy ang kaniyang
pagsuporta sa kaniyang mga kapatid
hanggang sa pagdating ng sapat na taong
8/9/2019 Andress Bonifacio
11/19
gulang at maempleyo si Bonifacio sa
Fleming & Company (pag-aari ng mga
Ingles) at sa bandang " huli bilang ahente
ng Fressel and Company (pag-aari ng mga
Aleman).
Ang leksiyon ng kaniyang unang pakikibaka
ay ang makita ni Bonifacio na siya ang
nagsilbing magulang ng kaniyang mga
kapatid. Isang karanasan na naghanda sa
kaniya para tanggapin ang papel na
maging isang ama na gagabay sa kanyang
ulilang bansa.
Ang Pakikipagbaka Laban sa
Kamangmangan
Si Bonifacio bilang isang anak mahirap sa
kaniyang kapanahunan na pinalala ng
pagkaulila at pangangailangan na
maandukha ang kaniyang mga
nakakabatang kapatid, ang isang mas
malaking pakikipagbaka na kaniyang
hinarap ay ang labanan ang
kamangmangan na tiyak niyang
kahahantungan. Sa kaniyang kabataan
ang kaniyang tanging pormal na
edukasyon ay ang pagpasok niya sa
paaralan ni Don Guillermo Osmea na itoay agad din naputol. Sa pagtatantiya ni
Professor Teodoro Agoncillo, sa ating
panukatan ang kaniyang natapos ay
ikaapat na baitang lamang ng paaralang
elementarya.
8/9/2019 Andress Bonifacio
12/19
Ngunit ang tunay na esensiya ng
edukasyon ay hindi lamang turuan ang
mag-aaral kundi ang matutunan ng mag-
aaral na turuan ang kaniyang sarili.
Nilabanan ni Bonifacio ang kamangmanganna maari niya sanang nasadlakan sa
pamamagitan ng sariling pag-aaral at ang
kaniyang pagtatrabaho sa mga
establisementong dayuhan ay nagbigay
daan para masundan niya ang mga
kaganapan at pag-unlad ng kaisipan sa
labas ng bansa. Ang kaniyang
pakikisalamuha sa mga Espanyol satanggapang kaniyang pinaglilingkuran ay
nagpatalas sa kaniyang komprehensiyon ng
wikang Espanyol at magkaroon ito ng
sapat na kaalaman upang maunawaan
ang wika ng dati nating mga panginoon.
Ito ang dahilan kung bakit nagkaroon siya
ng pagkakataon na maunawaan ang mga
kaisipan ng mga pantas ng kanluran na siHugo (Les Misarables_), Sue (Wandering
Jews); inunawa ang sistemang presidensiyal
ng Amerika (Buhay ng mga Pangulo ng
Estados Unidos); at ang kalakaran ng
himagsikan sa aklat naKasaysayan ng
Himagsikang Pranses. Nagkaroon din ng
inpluwensiya sa kaniyang kaisipan ang
mga sulatin ng mga Filipinong
Propagandista sa Europa, lalo na sina Del
Pilar at Jose Rizal sa aklat ng huli naNoli
Me TangereatEl Filibusterismo. Ang
pagbabasa ng supremo ay hindi lamang
naging isang pag-sasanay na pangkaisipan
at hindi rin nanatili lamang sa bakuran ng
8/9/2019 Andress Bonifacio
13/19
kaniyang kaisipan. Ang kaniyang mga
natutunan ay nagsilbing isang apoy na
nagpakulo ng kaniyang kaisipan, na sa
dakong huli ang namuong ideya ay nailipat
sa mas kongretong pagkilos.
Isa rin sa naging sanayang pang-kaisipan ni
Bonifacio ay ang tanghalan na kung saan
siya ay isa sa mga gumaganap sa palabas
na moro-moro. Ang moro-moro ay isang
pagtatanghal ng paglalaban ng dalawang
magkasalungat na puwersa, sa una ay
maririnig ang argumentong isinasaad ng
kaisipan at sa dakong huli ay ang
pagpipingkian ng mga sandata ng
dalawang pangkat na ang argumento ay
hindi pinapakinggan ng isa't isa. Sa
tanghalan lumalabas ang salungatan,
katwiranan, at sa bandang huli ang pisikal
na paglalaban. Dito natutunan ni Bonifacio
ang pangangailangan sa pagkakaroon ng
isang malakas, mapang-akit atmakapangyarihang pananalita, at ang
pagtatantiya ng takbo ng istorya para sa
mga tauhan. Nilisan ng supremo ang
kaniyang tanghalang paaralan, ginamit niya
ang pangangailangan ng mapang-akit at
makapangyarihang pananalita sa kaniyang
mga naging kasama sa Katipunan. Sa
paglisan niya ng tanghalan ng moro-moro
ay kaniyang inilipat ito sa mismong puso
ng lipunan na kaniyang ginagalawan.
Pakikibaka Laban sa Matandang Kaisipan
8/9/2019 Andress Bonifacio
14/19
Ang lipunan sa panahon ni Bonifacio ay
pinangingimbabawan ng sapot
kamangmangan at pamahiin na pinanatili
ng mga alagad ng kolonyal na
Kristiyanismo sa paniniwala ng mga ito naang kanilang pagsasamantala sa ating
bayan ay malulubos lamang sa isang
kapaligiran na hindi sinisikatan ng liwanag
ng kaalaman. Ang mga alagad ng kolonyal
na Kristiyanismo ang nagpakalat ng
paniniwala a ang mga katutubo ay likas na
mahina, mangmang, at ang edukasyon
para sa mga ito ay mapanganib sa kanilangmga kaluluwa - sa mismong panulat ng
isang prayleAng isang indio kapag natuto,
ay magiging kalaban ng Diyos at ng
Espanya
Sa pamamagitan ng sariling edukasyon,
namulat ang mata ni Bonifacio sa
kalagayan ng lipunan sa kaniyang
kapanahunan. Ngunit ang kaalamangnatutunan ay hindi sinarili manapa ay
kaniya itong ibinahagi sa iba sa layunin na
gisisingin ang kaniyang mga kababayan
para sa pagbabago sa bayan. Nagsimula
bilang isang masugid na tagasuporta ng
kilusang propaganda at naging
tagapamahagi (sa pamamagitan ng lihim
na pagtitinda) ng mga literaturang pang-
protesta sa mga mag-aaral ng Unibersidad
ng Santo Tomas, at sa pamamagitan ng
pagtitinda ng mga literaturang pang-
protesta ay nakilala niya si Ladislao Diwa
na noon ay isang mag-aaral ng abogasya
sa unibersidad at sa dakong huli ay
8/9/2019 Andress Bonifacio
15/19
nakasama niyang naging tagapagtatag ng
Katipunan.
Sa pagkakatag ng Katipunan ay inandukha
niya ang pagkakaroon ng isang limbagan atpahayagan ng kilusan. Sa pagkakalathala
ng _Kalayaan_ naiparating niya sa
pamamagitan ng panulat ang kaniyang
mga pananaw, at adhikain para sa inang
bayan. Katulad ng kaniyang mga nabasang
mga literaturang politikal mula sa mga
ilustrado sa kaniyang panahon, ikinalat
niya ang kaniyang paniniwala na ang mga
Filipino ay hindi mangmang at hindi
dapat na manatiling mangmang, ngunit
kakaiba sa kaniyang mga kasabayang
ilustrado, naniwala si Bonifacio sa
kakayahan ng mga mababang uri na
mapalaya ang kanilang mga sarili. Sa
pamamagitan ng propaganda
ngKalayaanay naiparating ni Bonifacio
ang pag-aaring ganap sa pangangailanganng isang armadong pakikibaka para sa
katubusan ng bayan mula sa kadena ng
mga dayuhan.
Ang Pakikibaka Para sa Bayan
Sa taong 1896, dumami ng bilang ngkasapian ng Katipunan at ang pagiging
lihim nito ay hindi na maitago sa mga
dayuhang maykapangyarihan. Sumapit
na ito sa bingit ng pagkakatuklas. Hiniling
niya ang payo ni Rizal sa pamamagitan ng
8/9/2019 Andress Bonifacio
16/19
emisaryong si Pio Valenzuela at sinabing
ang bayan ay hindi pa handa dahilan sa
kakulangan ng sandata at kawalan ng
isang bansa na posibleng maging
kakampi sa panahon ng pagsiklab nghimasikan, at ilan din sa kaniyang mga
mismong kasama sa samahan ay tutol na
ang pasimulan ang himagsikan dahilan sa
kawalan ng katiyakan ng tagumpay.
Natuklasan ang Katipunan sa panahon ng
kawalan ng kahandaan, ano ang
magagawa ng mga itak, sibat na
kawalayan, paltik, at ilang lumang baril at
mga katipunerong walang aktwal na
pagsasanay sa digmaan sa panahon na
ito ay mapaharap sa puwersa ng kolonyal
na pamahalaan na kumpleto sa
kagamitang pamuksa, may ganap na
pagsasanay at ang nakakarami ay mga
beterano ng ilang mga labanan para
Espanya sa nakalipas. Ito angpredikamentong namamayani ng
ginaganap ang mapagpasiyang pagpupulong
sa Pugad Lawin. Ngunit ang supremo ay
tumayo, pinangibabaw ang ideyalismo laban
sa pragmatismo at hinikayat ang mga
kasamahan na magpasiya ng taliwas sa
tila matinong pangangatwiran ng mga
segurista, pinunit nila ang mga sedula na
isang hayagang dokumento ng pagkaduwagi
at sinindihan ang mitsa ng himagsikan.
Ito ang himagsikang pinasimulan ng
supremo, kulang sa armas, pagkain,
lohistika, at mahusay na istratehiya na
8/9/2019 Andress Bonifacio
17/19
kinakilangan sa isang matagumpay na
pakikipaglaban sa isang hukbo ng kaaway
na nagmamay-ari ng lahat ng kalamangan.
Ang mga salik na ito rin ang naging dahilan
upang magapi ang supremo saPinaglabanan. Bumagsak ang Pinaglabanan
ngunit katulad isang malaking dinamita,
kinakailangan munang masunog ng mitsa.
Pagkatapos ng Pinaglabanan, ang
himagsikan ay kumalat na tila malaking
apoy sa mga karatig lalawigan ng Maynila
at sa momentum ng lagablab ay nilalamon
ng apoy nito ang habi ng istrakturangkolonyal.
Ang Huling Pakikibaka
Sa pagdating ni Bonifacio sa Cavite ay
nahantad sa kaniya ang katotohanan na
ang pagtatagumpay ng mga rebolusyonaryo
sa nasabing lalawigan ay naging sanhi ng
karibalan ng mga kapwa niya
rebolusyonaryo. Nilasing ng tagumpay ang
pamunuan ng mga paksiyong Magdiwang
at Magdalo sa Cavite, pagkalasing na
nagpalimot sa isa sa pangunahing aral ng
Katipunan na kapatiran. Nilimot ang
kapatiran dahilan sa pagnanais na kunin
ang kapangyarihan at ipinatupad pa ngisang paksiyon ang maitim na balakin na
lusawin ang Katipunan at palitan ito ng
bagong anyo ng pamahalaan na
dominante ng mga ilustradong Caviteo.
8/9/2019 Andress Bonifacio
18/19
Sa Kumbensiyon ng Tejeros nalansag ang
Katipunan sa pamamagitan ng isang
tiwaling halalan, naagaw ang liderato mula
sa supremo at nalipat sa kamay ng mga
ilustrado. Hindi ito natanggap ng supremoat binalak niyang bawiin ang nawala sa
kaniya sa pamamagitan ng
pagproprotesta sa resulta ng eleksiyon na
kilala sa tawag naActa de Tejerosat sa
pag-oorganisa ng isang kahiwalay na
pamahalaan sa ginanap na pagpupulong sa
Naic.
Sa mga unang pakikibaka ng supremo
laban sa puwersang kolonyal ng kaniyang
kapanahunan ay naging matagumpay siya,
ngunit hindi sa kaniyang huling
pakikibaka sa mga taong minsan ay
kaniyang niyakap at tinawag na mga
kapatid sa mga isinagawang inisasyon ng
Katipunan sa nakalipas.
Sa pagbabasa kaya ni Andres Bonifacio
ng Kasaysayan ng ebolusyong Pranses
hindi kaya niya nabasa ang yugto sa buhay
ng isa sa mga naging tagapasimuno nito na
si Maximilian Robespierre? Si Robespierre
ay bumagsak sa kapangyarihan pagkatapos
na maisagawa ang isang Kombensiyon ng
mga Maghihimagsik at pagkatapos ay
pinutulan ng ulo sa gilotina sa isa sa mga
lansangan ng Paris sa kaniyang kamatayan
na nakasama niyang pinutulan ng ulo ang
kaniyang nakakabatang kapatid na si
Augustine.
8/9/2019 Andress Bonifacio
19/19
Ito rin ang kinahantungan ni Andres
Bonifacio, ang pagbagsak sa Kombensiyon
ng Tejeros at ang pagbitay sa kaniya at sa
kaniyang kapatid na si Procorpio sa
paanan ng isa sa mga bundok sa bayan ngMaragondon, Cavite.
Minsan kung kung ikukumpara ang
kamatayan ng dalawang pambansang
bayaning Filipino ay makikita rin ang
balintuna ng kasaysayan. Sa dalawang
bayani na tila nag-aagawan sa pedestal ng
kadakilaan ay makikita ang hayagang
salungatan. Si Rizal na hanggang sa huli ay
naniniwala sa pagiging tapat ng Espanya na
maglalapat ng reporma pasa sa Filipinas.
Samantalang si Bonifacio ay nanalig sa
kakayahan ng mga Filipino na mapalaya
ang kanilang sarili mula sa pamatok ng
pagkaalipin. Ngunit ng ipagparaya ng
kasaysayan ang kanilang mga buhay sa
altar ng kalayaan, si Rizal na naniniwalasa Espanya ay namatay sa kautusan at
punlo ng hukbong kolonyal, samantalang
si Bonifacio na naniniwala sa kakayahan
ng mga Filipino ay kinitilan ng buhay sa
utos at punlo ng kaniyang mga sariling
kababayan.
Recommended