Antieke bronnen en materi ë le cultuur van de Grieks-Romeinse wereld: GRIEKSE PAPYROLOGIE

Antieke bronnen en materiële cultuur van de Grieks-Romeinse wereld:

GRIEKSE PAPYROLOGIE

Cisca Hoogendijk, Papyrologisch Instituut, 2014

Papyrologie:

wetenschap die zich bezighoudt met het ontcijferen en bestuderen van alle teksten

die op papyrus geschreven staan

• Zelfstandige discipline • Hulpvak

Papyrus

Cyperus Papyrus L.

Vervaardiging van papyrus

[lib.umich.edu/papyrus_making/lg_intro.html]

Papyrusrol

• binnenkant beschreven • met de vezels mee• kolommen

Codex

Later ook boekvorm = codex

(Papyrus Bodmer 66, Evangelie Johannes, ca. 200 na Chr.)

Papyrus met Griekse tekst

Recto = voorkant

Verso = achterkant

(Contract over betaling achterstallige pachtgelden,21 december 86 na Chr.)

Vindplaats papyri

Meestal Egyptische woestijn:

- Vuilnisbelten- Verlaten dorpen en steden- Mummiecartonnage

Soms buiten Egypte

Geografische verdeling papyri

EGYPTE

Herculaneum

Sporadisch: Griekenland, Israël, Dura-Europos, Arabië, Libië, Engeland, ...

Schrijfmateriaal in de Oudheid

Ostracon = potscherf

(kwitantie voor dijk- en badhuisbelasting 19 augustus 94 na Chr.)

Meer schrijfmateriaal in de Oudheid, zie tentoonstelling

• Hout (mummie-etiketten, wastabletten, dunne plankjes)

• Linnen• Lood• Perkament

Verschillende talen op papyrus (1)

Egyptisch: drie schriftvarianten:• Hiërogliefen, vanaf 2500 • Hiëratisch, vanaf 2500 • Demotisch, vanaf ca. 650 vC

525 vC: Cambyses, Egypte Perzische satrapie • Aramees

Verschillende talen op papyrus (2)

332 v.Chr. Alexander de Grote, na hem Ptolemaeën GRIEKS (meeste papyri)

31 v.Chr. Augustus, Egypte Romeinse provincie Latijn

212 na Chr. Constitutio Antininiana284 Diocletianus394 Theodosius (Christendom)

Koptisch640 Arabieren, Egypte onderdeel Kalifaat

Arabisch

Wat staat er op?

Documentaire teksten (brieven, contracten, edicten, rekeningen, boodschappenlijstjes, etc.)

2) Literaire teksten (Plato, Homerus, Bijbel etc.)

Verschillende handschriften

Periodes Griekse papyrologie

332-31 v.Chr.: Ptolemaeëntijd

31 vC - 284 na Chr.: Romeinse tijd

284 - 640 na Chr.: Byzantijnse tijd

640 - ca. 800 na Chr.: Arabische tijd

Bezoek Hadrianus

Inv. 172: Bericht over voorbereidingen bezoek Hadrianus, 129 na Chr.

Geschiedenis van het vak Papyrologie

1) vroege periode (tot ca. 1820) toevallige aankopen; Napoleon

2) periode van opbouw (ca. 1820-1888)eerste edities; collecties

3) periode van bloei (ca. 1888-heden)edities, woordenboeken, ‘Berichtigungsliste’

nieuwe ontwikkelingen: - archieven - tweetaligheid- ’New Papyrology’ - internet

Editie

• Uiterlijke beschrijving; handschrift

• Datering

• Griekse transcriptie

• Vertaling

• Commentaar, interpretatie

“Leidener Klammersystem”

… sporen van letters

. (onder letter) onzeker gelezen letter

[ ] verloren gegane letters

< > volgens uitgever vergeten letters

( ) door de uitgever voluit geschreven afkortingen en symbolen

{ } volgens uitgever te verwijderen letters

[[ ]] door antieke schrijver doorgehaalde letters

` ´ door antieke schrijver boven de regel toegevoegde letters

Publicatie

• In BOEK: corpus of ‘editie’ (BGU, P.Oxy. etc.)

• In tijdschrift, bundel, daarna in Sammelbuch (SB)

• Griekse teksten ook ONLINE (met datering, soms vertaling, verwijzingen naar vertalingen, afbeeldingen, besprekingen etc.; ZONDER interpretatie en commentaar)

P.L.Bat. 33 of P. Worp

Grieks: Koinè-Grieks

• Na Alexander de Grote• Nieuwe woorden• Vereenvoudiging

• Verandering uitspraak (“iotacisme”)

>>> Leidt tot schrijffouten!

Correcties na publicatie

• Ontdekken van fouten

• Verbeteren van fouten

• Gepubliceerde correcties verzameld in Berichtigungsliste (BL)

• Leiden - Heidelberg

Apparaat

• Bibliotheek Papyrologisch Instituut (UB ingang 6, PAPY): tekstedities, BL’s, hand- en woordenboeken, secundaire literatuur

• Griekse tekst, foto’s, vertalingen,bibliografie etc. op of via www.papyri.info

• Archieven, personen, plaatsen,collecties etc. via www.trismegistos.org

• Meer informatie en links op www.papyrologie.leidenuniv.nl

Keuzevak: College Inleiding Papyrologie (vertaalde teksten)

Met name voor studenten OG en OCMW

Tweede blok op dinsdag en vrijdag 13-15 uur

Eerste college: dinsdag 1 april om 13.15 uur in Vrieshof 1/006