RESURSIfmpe.edu.ba/images/nastava/944/Ekonomija_okoliša_Resursi... · 2020-01-15 · Prirodni...

RESURSI

Prirodna bogatstva čine ona dobra što se nalaze u prirodi kao njezin sastavni dio,

a koja se mogu uključiti u proces privređivanja.

Bogatstvo sa kojim određena društvena zajednica raspolaže,

iako za njegovo nastajanje nije

utrošen ljudski rad.

Prirodni resursi predstavljaju značajan faktor ekonomskog

razvoja, jer od vedeg ili manjeg prisustva ovih dobara u nekoj

zemlji, pri datim drugim faktorima, ovisi dinamika i

struktura privrednog razvoja.

Prirodni resursi su geološke i biološke vrijednosti, koje se direktno ili indirektno mogu koristiti ili upotrijebiti, a imaju realnu ili potencijalnu vrijednost.

fr. „la ressource“ , „sredstvo, izvor“,

lat. resurgere, „izvirati“

Upravljanje resursima podrazumijeva:

prilagođavanje sistemskim mjerama i tržišnim uslovima na nivou države,

uvažavanje prioriteta u vođenju investicione politike,

brigu o usavršavanju kadrova i organizaciji rada,

uvođenju u praksu najnovijih naučnih saznanja,

primjenu novih tehnologija

dugoročno planiranje razvoja, tako da se poštuju postulati održivog razvoja

Postoje dvije kategorije resursa:

- Neobnovljivi resursi: geološki resursi

(mineralni resursi -rude metala,

nemetala i

energetski resursi -ugalj, nafta i plin);

zemljište

- Obnovljivi resursi: živi svijet; voda, zrak,

sunčevo zračenje, energija vjetra i energija plime.

Ugalj je nastajao evolucijom velikih

količina biljne mase nastale od ostataka

kopnene vegetacije u močvarama tokom 400 miliona godina.

Složenim biohemijskim i

hemijskim preobražajima biljaka u zemljinim slojevima

nastala su ležišta uglja.

Svjetske rezerve lignita iznose oko 470 milijardi tona, a najvede rezerve se nalaze u USA, Njemačkoj, Rusiji, Australiji, Kini (oko 80% svjetskih rezervi lignita).

Svjetske rezerve kamenog i mrkog uglja iznose oko 510 milijardi tona. Najvede rezerve nalaze se u USA , Rusiji, Kazahstanu, Australiji, Kini i Indiji (oko 73%

svjetskih rezervi).

Najvedi proizvođači uglja su: Kina, USA, Indija, Australija, Rusija, Južna Afrika, Njemačka, Poljska Sjev. Koreja, Ukrajina.

Nafta je fosilno gorivo nastalo evolucijom života na zemlji na

temelju toga što su se milionima godina u morskim dubinama i

specifičnim uslovima, osim uobičajenih morskih životinja, rasle

su i razvijale se ogromne količine planktonskih mikroorganizama,

primitivne alge, bakterije i gljive.

Ovi organizmi su postepeno odumirali i tonuli na morsko dno, gdje su se bez prisustva kiseonika

konzervirale.

Država Zalihe (u milijardama barela)

Saudijska Arabija 264,2

Ujedinjeni Arapski Emirati 97,8

Iran 89,7

Rusija 48,6

Libija 29,1

Kina 24

USA 22,4

Katar 15,5

Norveška 9,4

Alžir 9,4

Brazil 8,4

Oman 5,5

Angola 5,4

Indija 5,4

Kazahstan 5,4

Država Proizvodnja (miliona barela dnevno)

Saudijska Arabija 8,68

Rusija 7,69

USA 7,69

Meksiko 3,58

Kina 3,38

Iran 3,36

Norveška 3,33

Venezuela 2,94

Kanada 2,88

Velika Britanija 2,46

Ujedinjeni Arapski Emirati 2,27

Irak 2,03

Nigerija 2,1

Kuvajt 1,87

Alžir 1,66

Prirodni plin je nastao je pod istim uslovima i

paralelno sa nastankom nafte, tako da se

najčešde se dobija iz naftnih ležišta, mada postoje i samostalna

nalazišta.

Glavni sastojak prirodnog plina je metan (80-90%) neznatan udio je

ugljendioksid, dok preostali dio čine

pretežno ugljikovodici

Najvede rezerve prirodnog plina u svijetu imaju:

Zemlje ex SSSR sa 14%,

Iran 15%,

USA 6%,

Saudijska Arabija 4%,

ostali 28%.

Od mineralnih sirovina najvedi energetski značaj ima uran, odnosno izotop urana U-

235, koji se koristi kao gorivo u nuklearnim elektranama.

Problem predstavlja otpad kod proizvodnje ove vrste enegije.

Postoji nisko-radioaktivni i visoko-radioaktivni otpad.

Nisko-radioaktivni otpad obuhvata

smede, alate, radna odijela i sl. jer je

kontaminiran radioaktivnim

česticama.

Visoko-radioaktivni otpad predstavlja

ostatak iskorištenog goriva, koji se mora

skladištiti u specijalnim bazenima.

živi svijet;

energija plime

energija vjetra i

sunčevo zračenje,

zrak,

voda,

U obnovljive rusurse spadaju:

Solarne delije – Pretvaranje solarne energije direktno u električnu energiju.

Koncentriranje solarne energije – Usmjeravanje solarnog zračenja upotrebom polja ogledala u jednu tačku u kojoj se neka tečnost zagrijava na visoku temperaturu.

Ovako zagrijana tečnost koristi se onda za proizvodnju električne energije.

Solarni paneli ili kolektori – solarna energija se pretvara u toplotnu i najviše se koristi za zagrijavanje vode.

Osnovni principi direktnog iskorištavanja energije Sunca su:

Energija vjetra je je transformirani oblik sunčeve energije i najbrže rastudi obnovljivi resurs energije na svijetu.

Sunce neravnomjerno zagrijava različite dijelove Zemlje i to rezultira različitim pritiscima zraka, a vjetar nastaje zbog težnje za izjednačavanjem pritisaka zraka.

Kod transformacije kinetičke energije vjetra u mehaničku energiju (okretanje osovine generatora) iskorištava se samo razlika brzine vjetra na ulazu i na izlazu

Biomasom se smatra biološki materijal nastao od živih organizama i koristi se za stvaranje toplote.

Ta toplota se najvedim dijelom za proizvodnju električne energije i zagrijavanje prostora.

Najčešde se koristi direktno u konačnoj potrošnji energije za grijanje, kuhanje ili zagrijavanje tople vode, ali se može koristiti i za proizvodnju električne energije i topline, te se odnedavno sve više koristi za proizvodnju biogoriva.

Bioplin se proizvodi energetskim transformacijama iz animalnog izmeta, kanalizacijskog otpada, krute biomase, u anaerobnim uslovima.

Prvo dokumentirano postrojenje za proizvodnju bioplina izgrađeno je u koloniji leproznih bolesnika u Bombaju, Indija 1859.godine.

U Exeteru Engleska se 1895.godine počinju koristiti svjetiljke koje koriste bioplin

Sistem anaerobne razgradnje organske materije podrazumijeva:

Priprema sirovine.

Digestori.

Sakupljači plina.

Sistemi za korištenje plina.

Korištenje mulja kao gnojiva.

Energija vode je najvažniji i najviše

korišdeni obnovljivi izvor energije, a ujedno i jedini

koji je ekonomski konkurentan fosilnim gorivima i nuklearnoj

energiji.

Između 18 i 20% ukupne svjetske proizvodnje

električne energije potiče iz hidroelektrana.

Energija plime i oseke dolazi od gravitacijskih sila Sunca i Mjeseca.

Princip je jednostavan i vrlo je sličan principu hidroelektrane.

Na ulazu u neki zaljev postavi se brana i kad se nivo vode digne propušta se preko turbine u

zaljev.

Kad se zaljev napuni, brana se zatvara i čeka se da nivo vode padne.

Tad se voda po istom principu propušta van iz zaljeva.

U geotermalnim elektranama, za pogon turbine koristi se direktno para ili vruda voda iz geotermalnih rezervoara ili se posredno koristi toplina geotermalnog fluida za zagrijavanje drugog radnog fluida.

Iskorištena geotermalna voda se potom vrada u rezervoar kroz utisnu bušotinu.

Svrha vradanja vode je njezino ponovno zagrijavanje, održavanje tlaka, te održavanje rezervoara.