View
8
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
1
T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ
ÇİMENTO ÜRETİM TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI
VE GEREKLİLİKLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ
AVRUPA BİRLİĞİ ÇİMENTO KİREÇ VE MAGNEZYUM OKSİT
MEVCUT EN İYİ TEKNİKLER (MET)
REFERANS BELGESİ TERCÜMESİ
(BREF 2013/163/EU)
MAYIS 2016
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
2
İÇİNDEKİLER LİSTESİ
KAPSAM .................................................................................................................................. 4
BİLGİ ALIŞVERİŞİNE İLİŞKİN NOT ................................................................................ 5
TANIMLAR ............................................................................................................................. 5
GENEL HUSUSLAR ............................................................................................................... 7
MET NETİCELERİ / MET KONTROL LİSTELERİ ........................................................ 8
1.1. Genel Met neticeleri ..................................................................................................... 8 1.1.1 Çevre Yönetim Sistemleri (ÇYS) .............................................................................. 8
1.1.2 Ses - Gürültü .............................................................................................................. 9
1.2. Çimento Sanayii için Met Neticeleri ........................................................................... 9 1.2.1 Genel Birincil Teknikler ............................................................................................ 9
1.2.2 İzleme ....................................................................................................................... 10 1.2.3 Enerji Tüketimi ve Proses Seçimi ............................................................................ 10 1.2.4 Atık Kullanımı ......................................................................................................... 13 1.2.5 Toz Emisyonu .......................................................................................................... 14
1.2.6 Gaz Bileşenler .......................................................................................................... 17 1.2.7 CDD/F Emisyonları ................................................................................................. 22
1.2.8 1.2.8 Metal Emisyonları ........................................................................................... 23 1.2.9 Proses Kayıpları/Atıklar........................................................................................... 23
1.3. Kireç Sanayii için MET Neticeleri............................................................................ 24 1.3.1 Genel Öncelikli Teknikler ........................................................................................ 24 1.3.2 İzleme ....................................................................................................................... 24
1.3.3 Enerji Tüketimi ........................................................................................................ 25 1.3.4 Kireçtaşı Tüketimi ................................................................................................... 27
1.3.5 Yakıtların Seçimi ..................................................................................................... 28 1.3.6 Toz Emisyonları ....................................................................................................... 29 1.3.7 Gaz Bileşikler........................................................................................................... 31 1.3.8 PCDD/F emisyonları ................................................................................................ 36
1.3.9 Metal emisyonları .................................................................................................... 37 1.3.10 Proses kayıpları/atıkları ....................................................................................... 37
1.4. Magnezyum Oksit Sanayii için MET Neticeleri ...................................................... 38 1.4.1 İzleme ....................................................................................................................... 38 1.4.2 Enerji Tüketimi ........................................................................................................ 38
1.4.3 Toz Emisyonları ....................................................................................................... 39
1.4.4 Gaz Bileşikler........................................................................................................... 41
1.4.5 Proses Atıkları .......................................................................................................... 44 1.4.6 Yakıt ve/veya Hammadde Olarak Atıkların Kullanılması ....................................... 44
TEKNİKLERİN AÇIKLANMASI....................................................................................... 46
1.5. Çimento Endüstrisi için Tekniklerin Açıklanması ................................................. 46 1.5.1 Toz Emisyonları ....................................................................................................... 46 1.5.2 SOx Emisyonları....................................................................................................... 48
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
3
1.6. Kireç Sanayii için Tekniklerin Tanımı .................................................................... 49 1.6.1 Toz Emisyonları ....................................................................................................... 49 1.6.2 NOx Emisyonları ...................................................................................................... 50 1.6.3 SOx Emisyonları....................................................................................................... 50
1.7. Magnezyum Sanayiinde Kullanılan Tekniklerin Tanımı (Kuru Proses
Yöntemiyle) ............................................................................................................................. 51 1.7.1 Toz Emisyonları ....................................................................................................... 51 1.7.2 SOx Emisyonları....................................................................................................... 52
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
4
KOMİSYONU UYGULAMA KARARI
26 Mart 2013 (Avrupa Birliği Resmi Gazetesi: 09.04.2013)
Avrupa Parlamentosu’nun ve çimento, kireç ve magnezyum oksit üretimi endüstriyel
emisyonlarına ilişkin Konsey’in 2010/75/EU Direktifi kapsamında mevcut en iyi
tekniklere (MET) ilişkin sonuçları ortaya çıkarmak
KAPSAM
Bu dokümanda yer alan Mevcut Eniyi Teknikler (MET) Kararları, 2010/75/EU sayılı Avrupa
Birliği (AB) Direktifi Ek I Bölüm 3.1’de belirtilen, aşağıdaki koşullara sahip endüstriyel
faaliyetleri kapsamaktadır;
a) Döner fırınlarda çimento klinkeri üretimi yapan ve kapasitesi 500 ton/gün’ün üzerinde
olan tesisler veya diğer fırınlarda çimento klinkeri üretimi yapan ve kapasitesi
50 ton/gün’ün üzerinde olan tesisler
b) Döner fırınlarda kireç üretimi yapan ve kapasitesi 50 ton/gün’ün üzerinde olan tesisler,
c) döner fırınlarda kuru proses yöntemi ile magnezyum oksit üretimi yapan ve kapasitesi
50 ton/gün’ün üzerinde olan tesisler.
3.1. (c) ile ilgili olarak, Met Neticeleri doğal magnezyum karbonat (MgCO3) kaynaklarından kuru proses teknolojisi
kullanılarak magnezyum üretilmesini kapsamaktadır.
Met neticeleri tariflenen endüstriyel faaliyetlerde bilhassa aşağıdaki alanları kapsamaktadır.
Çimento, Kireç ve Magnezyum Üretimi (kuru proses)
Ham maddeler - Stoklama ve Hazırlama
Yakıtlar - Stoklama ve Hazırlama
Atıkların Yakıt ve/veya Ham Madde olarak Kullanılması - Kalite Şartları, Kontrol
ve Hazırlama
Ürünler - Stoklama ve Hazırlama
Paketleme ve Sevkiyat
Çimento üretimi için Met neticeleri aşağıdaki faaliyetleri kapsamamaktadır:
Dik fırınlarda çimento üretimi
Birincil faaliyetlerle doğrudan ilgisi olmayan faaliyetler (örn. ham madde ocakları
işletmeciliği vb.)
Büyük Hacimli İnorganik Kimyasallar için MET Referans Dokümanı kapsamında,
başlangıç malzemesi olarak magnezyum klorür kullanılarak ıslak süreç ile
magnezyum oksit üretimi - Katılar ve Diğerleri Sanayi (LVIC-S)
Çok düşük karbonlu dolime üretimi (örn. dolomitin (CaCO3.MgCO3) neredeyse
tamamen karbonsuzlaştırılması (tüm karbonunun giderilmesi) ile üretilen
kalsiyum ve magnezyum oksitlerinin bir karışı). Ürünün bakiye CO2 içeriği
%0,25’in altında olup kütle yoğunluğu da 3,05 gr/cm3’den çok düşüktür.
Çimento klinkeri üretimi için şaft fırınlar
Doğrudan birincil aktivite ile ilişkili olmayan faaliyetler (örn. taşocakları)
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
5
Bu Met neticeleri tarafından kapsanan faaliyetlerle ilgili diğer referans belgeleri aşağıdaki
gibidir:
Referans Belgeler Faaliyet
Depolama Emisyonları Hammaddelerin ve ürünlerin depolanması ve taşınması
İzleme Genel İlkeleri Emisyonların izlenmesi
Atık Arıtma Sektörü Atık arıtma
Enerji Verimliliği Genel enerji verimliliği
Ekonomi ve Çapraz Etkiler Ekonomi ve yöntemlerin çapraz etkileri
Bu MET neticelerinde listelenmiş ve tanımlanmış teknikler kesin kural niteliğinde veya geniş
kapsamlı değildir. Asgari olarak eşdeğer düzeyde bir çevresel koruma sağlamak için diğer
teknikler de kullanılabilir.
Bu MET neticelerinin birlikte atık yakma tesislerine atıf yaptığı yerler, 2010/75/EU Direktifi
Bölüm IV ve Ek IV’te belirtilen hükümleri etkilememektedir..
Bu MET neticelerinin enerji verimliliğine atıf yaptığı yerler, Avrupa Parlamentosu’nun ve
Konseyi’nin (1) Enerji Verimliliği’ne ilişkin yeni 2012/27/EU Direktifi’ndeki hükümleri
etkilememektedir.
BİLGİ ALIŞVERİŞİNE İLİŞKİN NOT
Çimento, Kireç ve Magnezyum Oksit sektörlerine ilişkin MET bilgi aktarımı 2008’de sona
ermiştir. O zamanda dek olan mevcut bilgiler, magnezyum oksit üretiminden kaynaklanan
emisyonlara ilişkin ek bilgilerle tamamlanarak, bu Met neticelerine ulaşmak için
kullanılmıştır.
TANIMLAR
Bu Met neticelerinin amaçlarına yönelik aşağıdaki tanımlar geçerlidir:
Terim Tanım
Yeni tesis
Bu Met neticelerinin basımının ardından kurulmuş bir tesis veya bu Met
neticelerinin basımını takriben var olan kurulumda yer alan bir tesisin tamamen
değiştirilmesi.
Mevcut tesis Yeni olmayan bir tesis
Büyük Çaplı
İyileştirme
Fırın gereksinimlerinde veya teknolojisinde büyük çaplı değişim içerecek şekilde
tesis/fırının iyileştirilmesi veya fırının değiştirilmesi
‘Atıkların yakıt
ve/veya
hammadde
olarak
kullanılması’
Terim aşağıdakilerin kullanılmasını kapsamaktadır: önemli derecede kalori değeri
olan atık yakıtlar; ve önemli derecede kalori içeriği olmayan fakat ara ürün klinkere
katkı sağlayan hammaddeler olarak kullanılan mineral bileşenler içeren atık
maddeler ; ve hem önemli derece kalori değeri olup hem de mineral bileşen içeren
atık maddeler
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
6
Belirli ürünlerin tanımları
Terim Tanım
Beyaz çimento PRODCOM 2007 kod: 26.51.12.10 altında belirtilen çimento
Beyaz Portland Çimentosu
Özel çimento
PRODCOM 2007 kodları altında belirtilen özel çimentolar:
- 26.51.12.50 – Alüminli çimento
- 26.51.12.90 – Diğer hidrolik çimentolar
Dolime veya
Kalsinasyonlu
Dolime
Dolomitin dekarbonasyonu ile üretilen kalsiyum ve magnezyum oksit karışımı
(CaCO3.MgCO3). Bakiye CO2 içeriği %0.25’in üzerinde ve yoğunluğu 3.05
g/cm3’ten oldukça düşüktür. MgO serbest içeriği genellikle %25 ile %40
arasındadır.
Sinterlenmiş
dolime
Sadece refrakter tuğla ve diğer refrakter ürünlerin üretimi için kullanılan
kalsiyum ve magnezyum oksit karışımıdır. Yoğunluğu minimum 3,05 g/cm3’tür.
Belirli hava kirleticilerin tanımları
Terim Tanım
NO2 olarak ifade edilen NOx Azot oksit (NO) ve azot dioksit (N02) toplamı NO2 olarak ifade
edilir.
SO2 olarak ifade edilen SOx Kükürt dioksit (SO2) ile kükürt trioksit (SO3) toplamı SO2 olarak
ifade edilir.
HCl olarak ifade edilen hidrojen
klorür Tüm gaz haldeki klorürler HCl olarak ifade edilir.
HF olarak ifade edilen Hidrojen
florür Tüm gaz haldeki flüorürler HF olarak ifade edilir.
Kısaltmalar
ASK Dairesel milli fırın
DBM Tam pişirilmiş magnezyum oksit
I-TEQ Dahili toksidite denkliği
LRK Uzun döner fırın
MFSK Karışık beslemeli şaft fırın
OK Diğer fırınlar
Kireç endüstrisi için aşağıdakileri kapsamaktadır:
- Çift eğimli şaft fırınlar
- Çok odacıklı şaft fırınlar
- Merkezi ısıtmalı şaft fırınlar
- Harici odacıklı şaft fırınlar
- Işın brülörü şaft fırınlar
- İç kemerli şaft fırınlar
- Hareketli ızgara fırınlar
- “Tepe şekilli” fırınlar
- Şok kalsinasyonlu fırınlar
- Döner fırınlar
OSK Diğer şaftlı fırınlar (ASK ve MFSK dışındaki şaftlı fırınlar)
PCDD Poliklorinatlı dibenzodiyoksinler
PCDF Poliklorinatlı dibenzofurans
PFRK Paralel akışlı rejeneratif fırın
PRK Önden ısıtmalı döner fırın
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
7
GENEL HUSUSLAR
Ortalama dönemler ve hava emisyonları için referans koşulları
Bu Met neticelerinde verilen mevcut en iyi tekniklere ilişkin emisyon seviyeleri standart
koşulları kapsamaktadır: 273 K sıcaklığındaki kuru gaz ve 1013 hPa basınç.
Konsantrasyonlarda verilen değerler aşağıdaki referans koşullarında uygulanmaktadır:
Faaliyetler Referans koşulları
Fırın faaliyetleri
Çimento sanayii Hacimsel % 10 oksijen
Kireç sanayii (1) Hacimsel %11 oksijen
Magnezyum oksit sanayii
(kuru proses yöntemi) (2) Hacimsel % 10 oksijen
Fırın dışı
faaliyetler
Tüm prosesler Oksijen düzeltmesi yok
Kireç hidratasyon tesisleri Yayıldığı gibi
(oksijen ve kuru gaz düzeltmesi yok) 1 ‘Double-pass prosesi’ ile üretilen sinterlenmiş dolime için oksijen düzeltmesi uygulanmaz. 2 ‘Double-pass prosesi’ ile üretilen DBM için oksijen düzeltmesi uygulanmaz.
Ortalama dönemler için aşağıdaki tanımlar uygulanmaktadır:
Günlük ortalama değer 24 saatlik ortalama değer emisyonların sürekli izlenmesi ile ölçülür
Numune alma dönemi
boyunca ortalama
Aksi belirtilmedikçe, her biri en az 30 dakikalık noktasal ölçümlerin
(periyodik) ortalama değeri
Referans oksijen konsantrasyonuna dönüştürme
Bir referans oksijen seviyesinde emisyon konsantrasyonunun hesaplanması için formül
aşağıda verilmiştir:
𝐸𝑟 =21 − 𝑂𝑅21 − 𝑂𝑀
∗ 𝐸𝑀
Burada:
ER (mg/Nm3): referans oksijen seviyesine (OR) ilişkin emisyon konsantrasyonu
OR (hacim %): referans oksijen seviyesi
EM (mg/Nm3): ölçülmüş oksijen seviyesine (OM) ilişkin emisyon konsantrasyonu
OM (hacim %): ölçülen oksijen seviyesi
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
8
MET NETİCELERİ / MET KONTROL LİSTELERİ
1.1. Genel Met neticeleri
Bu bölümde konu edilen MET, Met neticeleri kapsamındaki tüm Çimento, Kireç ve
Magnezyum Oksit üretim tesislerinde geçerlidir.
Bölüm 1.2-1.4’de proses özgü MET, bu bölümde belirtilen genel MET Kararlarına ilave
olarak kullanılırlar.
1.1.1 Çevre Yönetim Sistemleri (ÇYS)
1. Çimento, kireç ve magnezyum oksit üretim tesislerinin genel çevre performanslarının
iyileştirilmesi için üretim için geçerli olan MET, bir Çevre Yönetim Sistemini (ÇYS) takip
ederek uygular. Söz konusu Çevre Yönetim Sistemleri aşağıdaki özellikleri içermektedir:
i. Yönetim ve üst yönetimin taahhüdü (sponsorluk)
ii. Yönetim tarafından tesisin sürekli iyileştirilmesini öngören Çevre Politikalarının
tanımlanması
iii. Mali planlama ve yatırımların yanı sıra, gerekli prosedür, objektif ve hedeflerin
planlanması ve uygulanması
iv. Özellikle aşağıdaki konuları dikkatte alan yöntemlerin uygulanması
a) Organizasyon ve sorumluluk
b) Eğitim, farkındalık ve yetkinlik
c) İletişim
d) Çalışan katılımı
e) Dokümantasyon
f) Etkin proses kontrolü
g) Bakım programları
h) Acil yardım hazırlık ve müdahale
i) Çevre mevzuatına uyumun sağlanması
v. Özellikle aşağıdaki konular ile ilgili performans denetimi ve düzeltici faaliyetler
a) Ölçüm ve gözlem (bknz. AB Genel İzleme Prensipleri için Referans Doküman)
b) Düzeltici ve önleyici faaliyetler
c) Veri kayıtlarının sürekliliğinin sağlanması
d) Çevre yönetim sisteminin doğru uygulanıp uygulanmadığını belirlemek için
bağımsız, iç ve dış denetimler
vi. Çevre yönetim sisteminin uygunluğu, doğruluğu ve etkinliğinin üst yönetim
tarafından sürekli gözden geçirilmesi
vii. Temiz teknolojilerin gelişiminin takibi
viii. Yeni bir tesisin henüz planlama aşamasında ve tüm yaşam döngüsü süresince,
devre dışı bırakılmasına dek oluşabilecek tüm çevresel etkilerinin dikkatte alınması
ix. Düzenli olarak sektör bazında kıyaslamalı değerlendirme (benchmarking)
yapılması
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
9
Uygulanabilirlik
Bir ÇYS’nin (standardize veya standart olmayan) kapsamı (örn. detaylandırılma seviyesi),
genellikle tesisin yapısı, boyutu ve karmaşıklığı ile olası çevresel etkilerinin aralığı ile
ilişkilidir.
1.1.2 Ses - Gürültü
2. MET, çimento, kireç ve magnezyum oksit üretim süreçlerindeki gürültü kirliliğini
azaltmak/en aza indirmek için aşağıdaki tekniklerden bir veya bir kaçının birlikte kullanımını
öngörür:
Teknik
a Gürültülü faaliyetler için uygun yer seçimi
b Gürültülü faaliyet/ünitelerin çevrelenmesi
c Faaliyet/üniteler için titreşim yalıtımı yapılması
d Darbe emici malzemeden yapılan iç ve dış kaplama malzemesi kullanılması
e Malzeme dönüşüm ekipmanları ile ilişkili her türlü gürültülü faaliyet için ses geçirmez binaların
inşa edilmesi
f Gürültü kesme duvarları ve/veya doğal gürültü bariyerlerinin kullanımı
g Baca çıkışları için susturucuların kullanılması
h Borular ve nihai blowerlerin ses geçirmez binaların içinde konumlandırılması
i Kapalı alanlardaki pencereler ve kapıların kapalı tutulması
j Makine binaları için ses yalıtımı yapılması
k Duvar aralıkları ses yalıtımının yapılması, örn. bant konveyörlerinin girişinde savak kapağı
kullanılması)
l Hava çıkışlarında ses emicilerin yerleştirilmesi, örn. toz tutma ünitelerinin temiz gaz çıkışı
m Borulardaki gaz iletim hızının düşürülmesi
n Borularda ses yalıtımı yapılması
o Gürültü kaynakları ve titreşim potansiyeli olan bileşenleri ayıran düzenlemelerin uygulanması,
örn. kompresör ve borular
p Filtre fanları için susturucu kullanılması
q Teknik cihazlar için ses geçirmez bölmelerin kullanılması, örn. kompresörler
r Değirmenler için kauçuk kaplama kullanılması, (metalin metal ile temasını önlemek için )
s Korunan bölge ile gürültü faaliyet arasındaki geçiş alanında bina inşa edilmesi veya ağaç
dikilmesi ve çalılık yetiştirilmesi
1.2. Çimento Sanayii için Met Neticeleri
1.2.1 Genel Birincil Teknikler
3. Fırından kaynaklanan emisyonları azaltmak ve enerjiyi verimli kullanmak amacıyla MET,
düzgün ve istikrarlı bir fırınlama prosesi sağlamasının yanı sıra, aşağıdaki teknikleri
kullanarak proses parametreleri ayar noktalarına yakın aralıklarda çalışmayı temin edecektir:
Teknik
a Bilgisayar tabanlı otomatik kontrol dahil olmak üzere, proses kontrolü optimizasyonu
b Modern, gravimetrik ve katı yakıtlı besleme sistemlerinin kullanılması
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
10
4. MET, emisyonları önlemek ve/veya azaltmak için fırına girecek tüm maddelerin dikkatli
şekilde seçimini ve kontrolünü yürütecektir.
Açıklama
Fırına giren maddelerin dikkatli şekilde seçimi ve kontrolü emisyonları azaltabilir.
Maddelerin kimyasal bileşenleri ve fırına besleme yöntemi seçim sürecinde dikkate
alınmalıdır. Söz konusu maddeler, MET 11 ile MET 24 - 28’de bahsi geçen maddeleri
içerebilmektedir
1.2.2 İzleme
5. MET düzenli olarak proses parametreleri ve emisyonlarını ölçerek, EN Standartlarına, eğer
EN Standartları mevcut değilse ISO, ulusal ya da diğer uluslararası standartlara, eşdeğer
bilimsel kalitede veri teminini sağlayacak şekilde uyumun takibini yapar:
Teknik Uygulanabilirlik
a Sürecin istikrarını gösteren sıcaklık, O2 muhtevası, basınç
ve debi gibi süreç parametrelerinin sürekli ölçümleri. Genel olarak uygulanabilir
b Kritik süreç parametrelerinin (örn. homojen hammadde
karışımı ve yakıt beslemesi, düzenli doz ayarlama ve aşırı
oksijen seviyesi) izlenmesi ve dengelenmesi. Genel olarak uygulanabilir
c SNCR uygulandığında NH3 emisyonlarının sürekli
ölçümleri. Genel olarak uygulanabilir
d Toz, NOx, SOx, ve CO emisyonlarının sürekli ölçümleri Fırın proseslerine uygulanabilir
e PCDD/F ve metal emisyonlarının periyodik ölçümleri Fırın proseslerine uygulanabilir
f HCl, HF ve TOC emisyonlarının sürekli ve periyodik
ölçümleri. Fırın proseslerine uygulanabilir
g Sürekli ve periyodik toz ölçümleri.
Fırın prosesleri dışındaki faaliyetlere
uygulanabilir.
Soğutma ve temel haddeleme
prosesleri hariç tozlu işlemlerdeki
küçük kaynaklar için (< 10.000
Nm3/h), ölçüm veya kontrol
aralıkları Bakım Yönetim
Sistemlerine göre belirlenmelidir.
1.2.3 Enerji Tüketimi ve Proses Seçimi
1.2.3.1 Proses Seçimi
6. Enerji tüketiminin azaltılması için MET, ön ısıtıcı ve ön kalsinasyona sahip, çok kademeli
ve kuru proses çalışan fırınların kullanımını gerektirir.
Açıklama
Bu tip fırın sistemlerinde, yanma gazları ve soğutmadan geri kazanılan atık ısılar, ham
maddenin ön ısıtılması ve ön kalsinasyonu için kullanılabilir. Bu uygulama, enerji
tüketiminde önemli ölçüde tasarruf sağlar.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
11
Uygulanabilirlik
Ham maddelerin nem muhtevasına bağlı olarak, yeni tesisler ile büyük çaplı iyileştirme
projelerinde uygulanabilir.
MET ile ilişkili enerji tüketim seviyeleri
Tablo 1’de MET ile ilişkili enerji tüketim seviyesi aralığı tanımlanmaktadır.
Tablo 1. Yeni tesisler ile büyük iyileştirme projelerinde ön ısıtıcılı ön kalsinasyonlu çok
kademeli ve kuru sistem fırınlar için MET ile ilişkili enerji tüketim seviyeleri
Proses Birim MET Enerji Tüketim Seviyesi (1)
Ön ısıtmalı ve ön kalsinasyonlu
kuru prosesler
MJ/ton klinker
Kcal/kg klinker
2900 – 3300 ( 2) (3)
694 - 789
(1) Bu seviyeler; ürün özellikleri nedeniyle daha yüksek proses sıcaklığına sahip özel çimentolar veya beyaz çimento
klinkeri üreten tesislere uygulanmaz.
(2) Normal ve optimize işletme koşulları için geçerlidir (örn. devreye alma ve faaliyet durdurma süreçleri hariç)
(3) Üretim kapasitesi ile enerji tüketimi ters ilişkilidir; yüksek kapasiteler enerji tasarrufu sağlarken, küçük kapasiteler
daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. Öte yandan enerji tüketimi, ön ısıtıcıdaki siklon kademe sayısına da bağlıdır. Yüksek
siklon kademesi fırın prosesinde daha düşük termik enerji tüketimine neden olur. Uygun siklon kademe sayısının
belirlenmesi temel olarak ham maddelerin nem içeriğine bağlıdır.
1.2.3.2 Enerji Tüketimi
7. Termik enerji tüketiminin azaltılması için MET, aşağıda listelenen tekniklerin bir veya bir
kaçının birlikte kullanımını öngörür:
Açıklama
Modern fırın sistemlerinin enerji tüketimleri değişik faktörlere bağlıdır; bu faktörlerden
bazıları, ham madde özellikleri (örn. nem oranı, pişirilebilirlik), farklı özelliklere sahip
yakıtların kullanımı, gaz baypas sistemlerinin kullanımı olarak verilebilir. Ayrıca fırının
üretim kapasitesinin de enerji ihtiyacı üzerinde doğrudan etkisi vardır.
Teknik 7c: Ön ısıtıcıdaki siklon kademelerinin sayısı, esas itibariyle verim ile ham madde ve
yakıtların nem muhtevası ile belirlenmekte olup, gerektiğinde nem muhtevası ve yanabilirliği
büyük çeşitlilik gösteren yerel ham maddeler arta kalan baca gazı ısısı ile kurutulmaktadır.
Teknik 7d: Konvansiyonel ve atık yakıtlar çimento endüstrisinde kullanılabilir. Kullanılan
yakıtların uygun kalorifik değer, düşük nem oranı gibi özellikleri, fırının özgül enerji
kullanımı üzerinde olumlu etkisi vardır.
Teknik 7f: Sıcak hammadde ve gazın giderilmesi, fırın giriş gazı yüzdesi başına 6-12 MJ/ton
klinker’lik yüksek seviyeli özgül enerji tüketimine neden olur. Bu nedenle, baypas gaz
uygulamasının en aza indirilmesi, enerji tüketimi üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
12
Teknik Uygulanabilirlik
Mevcut Durum,
Genel
Değerlendirme
a
Geliştirilmiş ve optimize edilmiş fırın
sistemleri ile stabil fırın prosesleri
kullanılarak, aşağıdaki uygulamalarla
proses parametreleri ayar noktalarına
yakın işletme şartları sağlanabilir:
I. Bilgisayar tabanlı otomatik
kontrol dahil olmak üzere,
proses kontrolü
optimizasyonu
II. Modern, gravimetrik ve katı
yakıtlı besleme sistemlerinin
kullanılması
III. Mevcut fırın sistemi
yapılandırmasını dikkate
alan, mümkün olan ölçüde
ön ısıtma ve ön kalsinasyon.
Genel olarak uygulanabilir. Mevcut
fırınlar için ön ısıtma ve ön
kalsinasyonun uygulanabilirliği
fırın sisteminin konfigürasyonuna
bağlıdır.
b
Özellikle soğutma bölgesinden atık ısı
geri kazanımı.
Soğutma bölgesinden ve ön ısıtıcıdan
geri kazanılan bu atık ısı, özellikle ham
maddelerin kurutulması için
kullanılabilir.
Genel olarak çimento endüstrisinde
uygulanabilir.
Soğutma bölgesinden atık ısının
geri kazanımı, ızgaralı soğutucular
kullanıldığında uygulanabilir.
Döner soğutucularda sınırlı geri
kazanım verimi sağlanabilir.
c
Mümkün olan en uygun sayıda siklon
kademesinin, kullanılan ham madde ve
yakıt özelliklerine bağlı olarak
uygulanması.
Ön ısıtıcıdaki siklon kademe sayısı,
yeni tesisler ve büyük iyileştirme
projeleri için uygulanabilir.
d Termal enerji tüketiminde tasarruflu
yakıtların kullanılması.
Bu tekniğin çimento fırınlarına
uygulanabilmesi genel olarak
yakıtın mevcudiyetine, mevcut
fırınlar için ise yakıtın fırına
enjeksiyonunda teknik imkanların
yeterliliğine bağlıdır.
e
Geleneksel yakıtlar yerine atık yakıtlara
geçilirken, optimize edilmiş ve en uygun
çimento fırın sistemlerinin kullanılması.
Genel olarak tüm çimento fırın
tipleri için uygulanabilir.
f Baypas akımlarının en aza indirilmesi. Genel olarak tüm çimento fırın
tipleri için uygulanabilir.
8. Birincil enerji tüketiminin azaltılması için MET, çimento ve çimento ürünlerinde klinker
miktarının azaltılmasını öngörür.
Açıklama
Çimento ve çimento ürünleri içerisindeki klinker miktarının azaltılması, ilgili standartlara da
uygun olarak, yüksek fırın cürufu, kalker/kireçtaşı, uçucu kül ve volkanik kül gibi dolgu
maddeleri ve/veya ilave maddelerin öğütme adımında eklenmesi ile sağlanabilir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
13
Uygulanabilirlik
Genel olarak çimento sektörüne uygulanabilir olup, dolgu maddeleri ve/veya ilave
maddelerin yerel pazar özelliklerine bağlıdır.
9. Birincil enerji tüketiminin azaltılması için MET, kojenerasyon / kombine ısı ve enerji
santrallerinin kullanımı öngörür.
Açıklama
Buhar ve elektrik üretimi için kojenerasyon tesislerinin veya kombine ısı ve enerji
santrallerini kullanımı, geleneksel buhar döngüsü prosesleri veya diğer tekniklerin
kullanılması suretiyle, klinker soğutucudan veya fırın baca gazlarından atık ısının geri
kazanılması ile çimento sektöründe uygulanabilir. Ayrıca, atık ısı bölgesel ısıtma veya
endüstriyel uygulamalar için de kullanılabilir.
Uygulanabilirlik
Söz konusu teknik, atık ısının mevcut olduğu, uygun proses parametrelerinin karşılandığı ve
ekonomik şartların sağlandığı tüm çimento fırınlarında uygulanabilir.
10. Elektik enerjisi tüketiminin azaltılması için MET, aşağıda listelenen tekniklerin bir veya
bir kaçının birlikte kullanımını öngörür:
Teknik
a Enerji yönetim sistemlerinin kullanılması
b Yüksek enerji verimliliğine sahip öğütme teknolojilerinin kullanılması
c Gelişmiş izleme sistemlerinin kullanılması
d Hava kaçaklarının azaltılması
e Proses kontrol optimizasyonu
1.2.4 Atık Kullanımı
1.2.4.1 Atık Kalite Kontrolü
11. Çimento fırınlarında ham madde ve yakıt olarak kullanılacak atıklara ilişkin şartların
sağlanması ve proses emisyonlarının azatlımı için MET, aşağıdaki teknikleri uygulamaktadır:
Teknik
a
Çimento fırınlarında ham madde veya yakıt olarak kullanılacak atıkların özelliklerini garanti
altına almak için uygulanan kalite güvence sistemi ile aşağıdaki hususlar kontrol altında tutulur:
I kalite seviyesi,
II emisyon oluşumu, incelik, kalorifik değer gibi fiziksel özellikler,
III klor, kükürt, alkali ve fosfat ve metal içeriği gibi kimyasal özellikler
b Klor, ilgili metaller (örn. kadmiyum, cıva, talyum), kükürt, toplam halojen içeriği gibi ham madde
ve/veya yakıt olarak kullanılacak atıklar içindeki parametrelerin miktarının kontrol edilmesi
c Her atık yüklemede kalite güvence sisteminin uygulanması
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
14
Açıklama
Atık maddelerin değişik tipleri, çimento üretiminde birincil ham maddeler ve/veya fosil
yakıtlar yerine kullanılabilmekte olup doğal kaynak tasarrufu sağlarlar.
1.2.4.2 Fırına Atık Besleme
12. Fırında yakıt ve/veya ham madde olarak kullanılan atıkların uygun şekilde
hazırlanmasının sağlanması için BAT aşağıdaki teknikleri kullanır:
Teknik
a Fırın tasarımı işletme şartlarına bağlı olarak sıcaklık ve bekletme süresi açısından uygun besleme
noktasının kullanımı
b Kalsinasyon bölgesinden önce uçucu hale geçebilecek organik bileşikleri içeren atık maddelerin
fırının yeterli yükseklikteki sıcaklık bölgelerine beslenmesi
c Kontrollü ve homojen bir şekilde atığın yanması sonucu elde edilen gazın en olumsuz şartlarda
dahi minimum 2 saniye süre ile 850 °C sıcaklıkta tutulması
d İçeriğinde %1’den fazla klor bulunması olarak ifade edilen halojeni organik madde bulunduran
tehlikeli atıkların 1100 °C sıcaklıkta yakılması
e Atıkların sürekli ve istikrarlı şekilde beslenmesi
f Duruşlar ve yeniden devreye alma esnasında uygun sıcaklık ve alıkonma süresine ulaşamayacağı
için atık yakma işleminin ertelenmesi
1.2.4.3 Tehlikeli Atıkların Kullanılması İçin Güvenlik Yönetimi
13. MET, tehlikeli atık maddelerin geçici depolanması, hazırlanması ve sisteme beslenmesi
için güvelik yönetimi uygulamaktadır. Atığın etiketlenmesi, kontrol edilmesi, numune
alınması ve test edilmesi için, atığın tipi ve kaynağına göre risk bazlı yaklaşımlar kullanır.
1.2.5 Toz Emisyonu
1.2.5.1 Yayılı Toz Emisyonları
14. Tozlu faaliyetlerden kaynaklanan yayılı toz emisyonlarının azaltılması/önlenmesi için
MET, aşağıda listelenen tekniklerden bir veya bir kaçının birlikte kullanımını öngörür:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
15
Teknik Uygulanabilirlik
Mevcut Durum,
Genel
Değerlendirme
a Basit ve doğrusal bir yerleşim planının uygulanması
Sadece yeni
tesislere
uygulanabilir
b Öğütme, eleme ve karıştırma gibi tozlu faaliyetlerin kapalı
ve korumalı ortamlarda gerçekleştirilmesi
Genel olarak
uygulanabilir
c
Şayet yayılı toz emisyonu tozlu ham maddelerden
kaynaklanıyorsa, konveyör ve asansörlerin kapalı olarak
inşa edilmesi
d Hava kaçakları ve malzeme dökülme noktalarının
azaltılması
e Otomatik cihaz ve kontrol sistemlerinin kullanılması
f Sorunsuz –arızasız faaliyet akışının sağlanması
g
Hareketli ve sabit vakumlu temizleme tesisatın doğru ve
eksiksiz bakımının sağlanması
- Bakım esnasında veya taşıma sistemindeki arıza
esnasında, malzeme dökülmesi meydana gelebilir.
Tozun temizlenmesi sürecinde yayılı toz
emisyonundan korunmak için vakum temizleme
sistemi kullanılmalıdır. Yeni binalara kolaylıkla
sabit temizleme boruları yerleştirilebilir. Mevcut
binalar için ise mobil sistemler ve esnek
bağlantılar daha iyi bir çözüm olabilir.
- Özel durumlarda, pnömatik taşıma için dolaşım
prosesi daha uygun olabilir.
h
Kumaş filtrelerdeki tozların toplanması ve
havalandırılması
- Mümkün olduğunca tüm malzeme hazırlama
işlemleri, negatif basınç altında tutulan kapalı
sistemlerde yapılmalıdır. Bu amaçla emilen hava
torba filtrelerde temizlenerek dışarı atılır.
i
Otomatik elleçleme sistemleriyle kapalı stoklama
sistemlerinin kullanılması
- Klinker siloları ve tam otomatik ham madde
stoklama sahaları, yüksek hacimli stok
yığınlardan yayılı tozlar için en etkin çözümler
olarak değerlendirilir. Bu tip stoklama, bir veya
daha fazla torba filtreyle teçhiz edilerek, yükleme
ve boşaltma esnasında toz yayılmasını
engellemektedir.
- Uygun kapasiteli depolama siloları ve akış kesme
sistemli ve filtreli seviye ölçerler ile,, doldurma
operasyonu esnasında havanın yer değiştirmesi
sağlanır.
j
Sevk ve yükleme işlemleri için toz emme sistemi ile
donatılmış ve yükleme bölgesine doğru konumlandırılmış,
esnek dolum borularının kullanılması
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
16
15. Dökme ve stoklama alanlarından kaynaklanan yayılı toz emisyonlarının
azaltılması/önlenmesi için MET aşağıda listelenen tekniklerden bir ve bir kaçının birlikte
kullanımını öngörür:
Teknik
a Depolama ve stok alanlarının duvar, perdeleme veya dikey yeşillendirme (açık rüzgar koruması
için yapay veya doğal rüzgar bariyerleri) ile oluşturulan bir muhafaza ile kapatılması
b
Açık yığınlar için rüzgar korumalarının kullanılması
Tozlu malzemelerin dışarda stoklanmasından sakınılmalıdır; şayet bu tip stoklama mevcut ise,
doğru tasarlanmış rüzgar bariyerleri ile toz yayılımı engellenmelidir.
c
Su spreyi ve kimyasal toz bastırıcıların kullanılması
Tozun yayılma kaynağı tam olarak tanımlanmış ise, su püskürtme sistemi uygulanabilir. Toz
zerreciklerinin nemlendirilmesi topaklanmaya ve tozların oturmasına yardım eder. Su
püskürtmenin verimini iyileştirmek için çeşitli maddeler de mevcuttur.
d
Uygun yol yapımı, temizliği ve ıslatmanın sağlanması
Kamyonların kullandığı sahalar mümkün ise, beton, taş, asfalt ile kaplanmalıdır ve yüzey mümkün
olduğu kadar temiz tutulmalıdır. Yolların sulanması kuru havalarda yayılı toz emisyonunu
azaltabilir. Yollar, yol temizleme makinaları ile temizlenebilir. Çevrenin temiz tutulmasına ilişkin
iyi uygulamalar, yayılı toz emisyonunun minimumda tutulması için kullanılmalıdır.
e
Stok yığınlarının uygun nem oranına sahip olmasının sağlanması
Stok yığınlarından kaynaklanan yayılı toz emisyonları, giriş ve çıkıştaki besleme noktalarının
yeterli ölçüde nemlendirilmesi ile azaltılabilir. Ayrıca besleme esnasında, yüksekliği
ayarlanabilen konveyör bant kullanılması toz emisyonlarını azaltabilir.
f
Yükleme ve boşaltma noktalarında toz emisyonlarının yayılmasının engellenemediği durumlarda,
boşaltma yüksekliklerinin değişen yığın yüksekliğine göre mümkünse otomatik olarak veya
boşaltma hızı düşürülerek ayarlanması
1.2.5.2 Tozlu Faaliyetler Kaynaklı Toz Emisyonları
Bu bölüm, yanma, soğutma ve ana öğütme prosesleri dışındaki faaliyetlerinden kaynaklanan
toz emisyonları ilgilidir. Ham maddelerin kırılması, ham madde konveyörleri ve asansörleri,
çimento, klinker ve ham maddelerin depolanması, yakıtların depolanması ve çimento
sevkiyatı bu kapsama giren proseslerdir.
16. Bu kapsamdaki toz emisyonlarının azaltılması için MET, tozlu faaliyetlerde kullanılan
filtrelerin performansını dikkatte alan bakım yönetim sistemi uygulaması öngörür. Bakım
yönetim sistemi dikkatte alındığında MET, filtreler ile kuru gaz temizliği de önerir.
Açıklama
Tozlu işlemler için kuru baca gazı temizliği, genellikle torba filtre ile yapılmakta olup söz
konusu filtrelere ilişkin açıklama Bölüm 1.5.1’de verilmektedir.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Bu kapsamdaki MET ile ilişkili emisyon seviyesi (yanma, soğutma ve ana öğütme prosesleri
hariç), numune alma süresinin ortalama değeri olarak < 10 mg/Nm3’tür. (en az yarım saat
boyunca alınan anlık ölçümler).
Düşük emisyonlu kaynaklar için (< 10.000 Nm3/saat) öncelikli uygulama, bakım yönetim
sistemine de bağlı olarak, filtrelerin performans kontrol sıklığının da dikkatte alınmasıdır.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
17
1.2.5.3 Fırın Prosesi Kaynaklı Toz Emisyonları
17. Fırın yanma gazlarından kaynaklanan toz emisyonlarının azaltılması için MET, filtrelerde
kuru-gaz temizliği sistemini kullanır.
Teknik (1) Uygulanabilirlik
Mevcut Durum,
Genel
Değerlendirme
a Elektrostatik Filtreler (ESP) Tüm çimento fırınları için
uygulanabilir
b Torba Filtreler
c Melez/Hibrit Filtreler (1) Tekniklerin açıklaması Bölüm 1.5.1’de verilmektedir.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Fırın yanma proseslerinden kaynaklı yanma gazlarının toz emisyonu için MET ile ilişkili
emisyon seviyesi, günlük ortalama değer olarak < 10-20 mg/Nm3’tür. Torba filtreler veya
yeni/iyileştirilmiş mevcut elektrostatik filtreler kullanıldığında, bu değere nazaran daha düşük
seviyelere ulaşılır.
1.2.5.4 Soğutma ve Öğütme Prosesi Kaynaklı Toz Emisyonları
18. Soğutma ve öğütme prosesleri kaynaklı toz emisyonlarını azaltmak için MET, filtreli kuru
baca gazı temizliği kullanır.
Teknik Uygulanabilirlik Mevcut Durum,
Genel Değerlendirme
a Elektrostatik Filtreler (ESP) Genel olarak klinker soğutucular ve
çimento değirmenleri için uygulanabilir
b Torba filtreler Genel olarak klinker soğutucular ve
değirmenler için uygulanabilir.
c Melez/Hibrit Filtreler Klinker soğutucular ve çimento
değirmenleri için uygulanabilir.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Fırın yanma proseslerinden kaynaklı yanma gazlarının toz emisyonu için , günlük ortalama
değer olarak < 10-20 mg/Nm3’tür. Torba filtreler veya yeni/iyileştirilmiş mevcut elektrostatik
filtreler kullanıldığında, bu değere nazaran daha düşük seviyelere ulaşılır.
1.2.6 Gaz Bileşenler
1.2.6.1 NOx Emisyonları
Fırın ve/veya ön ısıtma / ön kalsinatör baca gazlarından kaynaklanan NOx emisyonlarının
azaltılması için MET, aşağıda listelenen tekniklerden bir ve bir kaçını beraber kullanımını
öngörür:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
18
Teknik Uygulanabilirlik
Mevcut Durum,
Genel
Değerlendirme
a Birincil Teknikler
I. Alev Soğutma
Çimento üretiminde kullanılan tüm fırın
tipleri için uygulanabilir. Kullanılma
derecesi, ürün kalitesi ve proses stabilitesi
üzerindeki etkisi ile sınırlıdır.
II. Düşük NOx Brülörleri Tüm döner fırınlarda, ana brülör ve ön
kalsinatörlerde uygulanabilir.
III. Orta Fırın Yakma Genellikle uzun döner fırınlarda uygulanır.
IV. Yanmayı İyileştirici
Mineralleştirici ilavesi
Genellikle tüm fırınlarda ürün kalitesi
üzerindeki olası etkiler dikkatte alınarak
uygulanabilir.
V. Proses Optimizasyonu Genel olarak tüm fırınlara uygulanır.
b
Kademeli Yanma
(konvansiyonel veya atık
yakıtlar), ön kalsinatör
ve optimize yakıt karışımı
kombinasyonları ile
Genel olarak, sadece ön kalsinasyonlu
fırınlarda uygulanabilir. Ön kalsinasyonu
olmayan siklonlu ön ısıtıcılarda, büyük
modifikasyonlar gereklidir.
Ön kalsinasyonu bulunmayan fırınlarda,
ham yakıt yakılmasının NOx azaltımı
üzerinde olumlu etkisi olabilir. Bu
uygulama tesisin indirgen ortamda üretim
yapma ve ilgili CO salınımını kontrol etme
kapasitesine de bağlıdır.
c SNCR (Seçici Katalitik
Olmayan Azalttım )
Prensip olarak çimento fırınlarına
uygulanabilir. Enjeksiyon noktası fırın
proses tipine göre değişir.
Uzun kuru ve uzun yaş proseslerde yüksek
sıcaklık ve yeterli bekletme süresine
erişmekte zorluklar gözlenebilir.
d SCR (Seçici Katalitik
Azalttım)
Uygun katalizör ve çimento endüstrisindeki
proses gelişmelerine bağlıdır.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 2’de verilmektedir.
Tablo 2. Çimento sanayinde fırın ve/veya ön ısıtma / ön kalsinatör baca gazlarından
kaynaklanan NOx emisyonlarının MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın Tipi Birim
MET ile İlişkili
Emisyon Seviyeleri (günlük ortalama değer)
Ön ısıtmalı fırınlar Mg/Nm3 < 200-450 (1) (2)
Lepol ve uzun döner fırınlar Mg/Nm3 400-800 (3) 1) Birincil önlemlerden/tekniklerden sonra başlangıçtaki NOx seviyesinin >1000 mg/Nm3 olması durumunda, MET ilişkili
emisyon seviyesi 500 mg/Nm’dı̈r. 2) Mevcut fırın sistemi tasarımı, atık ve ham madde yanabilirliği dahil olmak üzere yakıt karışım özellikleri, etkin değer
aralığı içinde kalmayı etkileyebilir. Uygun koşullara sahip fırınlarda 350 mg/Nm3 altında seviyeler elde edilir. Düşük bir
değer olan 200 mg/Nm3, sadece SNCR kullanan 3 tesiste (kolay yanan karışım ile) aylık ortalama olarak bildirilmiştir . 3) Başlangıç seviyelerine ve tepkimeye girmemiş amonyağa bağlı olarak
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
19
20. Seçici Katalitik Olmayan Azalttım (SNCR) kullanılması durumunda MET, aşağıdaki
teknikleri kullanarak ve amonyak ilavesini mümkün olan en düşük seviyede tutarak etkin
NOx azatlımı sağlar
Teknik
a Stabil işletme prosesi ile birlikte uygun ve yeterli NOx azaltım verimini sağlamak
b NOx azaltımının en yüksek verimin sağlanabilmesi için amonyağın iyi bir sitokiyometrik dağılım
göstermesini sağlamak
c Bacı gazlarından çıkan NH3 emisyonlarını (reaksiyona girmemiş amonyak kaynaklı) mümkün
olan en alt seviyede tutmak için NOx azaltım verimi ve NH3 arasındaki bağlantıyı dikkate almak
Uygulanabilirlik
SNCR genel olarak döner çimento fırınlarına uygulanabilir. Enjeksiyon bölgesi fırın proses
tipine göre değişir. Uzun kuru ve uzun yaş proseslerde yüksek sıcaklık ve yeterli bekletme
süresine erişmekte zorluklar gözlenebilir.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Tablo 3’te MET ile ilişkili emisyon seviyeleri tanımlanmaktadır.
Tablo 3. SNCR uygulandığında NH3 emisyonlarının MET’e göre baca gazında sağlaması
gereken değerler
Parametre Birim MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
(günlük ortalama değer)
NH3 mg/Nm3 < 30-50 (1) (1) Amonyak ilavesi başlangıçtaki NOx seviyesine ve NOx giderim verimine bağlıdır. Lepol ve uzun çimento fırınları için
seviye daha yüksek olabilir.
1.2.6.2 SOx Emisyonları
21. Çimento fırınlarında ön ısıtma/ön kalsinasyon ve/veya yakma prosesleri sonucu oluşan
baca gazındaki SOx emisyonlarının azaltılması amacıyla MET aşağıda listelenen tekniklerden
birinin kullanımını öngörür.
Teknik (1) Uygulanabilirlik
a Absorban
İlavesi
Absorban ilavesi genelde ön ısıtıcılarda kullanılmakla birlikte, prensip olarak
tüm çimento fırın sistemlerine uygulanabilir. Çimento fırınının besleme
akımına kireç ilave edildiğinde granül/nodüllerin kalitesi azalmakta ve Lepol
fırınlarında akış problemleri oluşmaktadır. Ön ısıtıcılı çimento fırınlarında
sönmüş kirecin doğrudan fırın baca gazlarına enjekte edilmesi sönmüş kirecin
fırın beslemesine ilave edilmesine göre daha az etkin olmaktadır.
b Yaş Yıkama Alçı üretiminde yeterli SO2 seviyesi olması durumunda tüm çimento fırın
tipleri için uygulanabilir. (1) Tekniğin açıklaması Bölüm 1.5.3’te yer almaktadır.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
20
Açıklama
Ham madde ve yakıt kalitesine bağlı olarak SOx emisyon seviyeleri azaltma teknikleri
kullanılmadan düşük seviyede tutulabilir.
Gerekli olması durumunda SOx seviyesini düşürmek için absorban ilavesi veya yaş yıkama
gibi birincil ve/veya azaltma teknikleri kullanılabilir.
Yaş yıkama sistemleri başlangıç SOx seviyesi 800-1000 mg/Nm3’ten yüksek olan tesislerde
kullanılmaktadır.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Tablo 4’te MET ile ilişkili emisyon seviyeleri tanımlanmaktadır.
Tablo 4. Çimento endüstrisinde çimento fırınlarında ön ısıtma/ön kalsinasyon ve/veya yakma
prosesleri sonucu oluşan SOx emisyonlarının MET’e göre baca gazında sağlaması gereken
değerler
Parametre Birim
MET ile ilişkili emisyon
seviyeleri (1) (2) (günlük
ortalama değer)
SO2 olarak ifade edilen SOx mg/Nm3 < 50-400 (1) Verilen değer aralığı ham madde içerisindeki sülfit miktarını da dikkate almaktadır.
(2) Beyaz ve özel çimento klinker üretiminde, klinkerin sülfür tutma kabiliyeti oldukça düşük olmakta, bu durumda daha
yüksek SOx emisyonlarına neden olmaktadır.
22. Çimento fırını kaynaklı SOx emisyonlarının azaltılması için, MET’e göre ham madde
öğütme prosesinin optimizasyonu gereklidir.
Açıklama
Öğütme prosesinin optimizasyonu; ham madde öğütme prosesinin çimento fırınında SO2
seviyesini azaltacak şekilde çalıştırılmasıyla sağlanır. Bu durum aşağıda yer alan faktörlerin
düzenlenmesi sonucu sağlanabilir..
- Ham madde nem değeri
- Değirmen sıcaklığı
- Değirmen içinde kalış süresi
- Öğütülmüş maddenin boyutu
Uygulanabilirlik
Söz konusu teknik, kuru öğütme prosesinin fırın + değirmen olarak birleşik çalıştırılması ile
uygulanabilir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
21
1.2.6.3 CO Emisyonları ve Salınımları
1.2.6.3.1 CO Salınımlarının Azaltılması
23. CO emisyonlarında ani salınım sıklığının azaltılması ve yıllık toplam sürenin 30
dakikanın altında tutulması için Elektrostatik Filtreler (ESP) ve Hibrit Filtreler
kullanıldığında MET’e göre aşağıdaki tekniklerin de uygulanması gereklidir.
Teknik
a ESP devre dışı kalma sürelerinin azaltılması için CO salınımlarının yönetilmesi
b CO kaynağına yakın bir noktada yer alan ölçüm cihazlarıyla sürekli ve otomatik olarak CO
ölçümlerinin yapılması
Açıklama
Patlama riskine karşın güvenlik önlemi olarak baca gazında CO seviyelerinde artış
gözlendiğinde elektrostatik filtreler devre dışı kalacaktır. Aşağıda yer alan teknikler CO
salınımlarını önleyerek elektrostatik filtrelerin devre dışı kalma sürelerini azaltır.
Yanma prosesinin kontrolü
Ham maddelerdeki organik yükün kontrolü
Yakıt besleme sistemi ve yakıt kalitesinin kontrolü
Yoğun olarak işletmenin başlangıç aşamasında problemlerle karşılaşılmaktadır. Güvenli
işletme koşullarının sağlanması için tüm işletme süreci boyunca elektrostatik filtrelerin
korunması amacıyla eş zamanlı gaz ölçümü yapılmalı ve elektrostatik filtrelerin devre dışı
kalma sürelerini azaltmak amacıyla işletim sırasında yedek izleme sistemleri kullanılmalıdır.
Sürekli CO izleme sistemi reaksiyon süresi açısından optimize edilmeli ve CO kaynağına
yakın bir yere (örn. ön ısıtıcı kule çıkışı veya yaş uygulamalarda çimento fırını girişi gibi)
yerleştirilmelidir.
Hibrit filtre kullanılması durumunda kafeslerin plaka ile alttan desteklenmesi tavsiye
edilmektedir.
1.2.6.4 Total Organik Karbon Emisyonları (TOK)
24. Çimento fırınlarındaki yakma işlemleri sonucu ortaya çıkan TOK emisyonlarını azaltmak
için MET; yüksek oranda uçucu organik karbon içeren ham maddelerin çimento fırınına
girişinin engellenmesini önerir.
1.2.6.5 Hidrojen Klorür (HCl) ve Hidrojen Florür (HF) Emisyonları
25. MET, çimento fırınlarındaki yakma prosesleri sonucu ortaya çıkan HCl emisyonlarını
azaltmak için aşağıdaki tekniklerden bir veya birkaçının birlikte kullanımını öngörür.
Teknik
a Düşük klor içerikli yakıt ve ham maddelerin kullanılması
b Çimento fırınında alternatif yakıt ve/veya ham madde olarak kullanılabilecek atıkların
içeriğindeki klor miktarının sınırlandırılması
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
22
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET’ e göre HCl emisyonu; günlük ortalama değer veya numune alma süresi (en az yarım
saat olacak şekilde noktasal ölçümler) boyunca ortalama değer olarak 10 mg/Nm3’ün altında
olmalıdır.
26. MET, çimento fırınlarındaki yakma prosesleri sonucu ortaya çıkan HF emisyonlarını
azaltmak için aşağıdaki tekniklerden bir veya birkaçının birlikte kullanımını öngörür.
Teknik
a Düşük flor içerikli yakıt ve ham maddelerin kullanılması
b Çimento fırınında alternatif yakıt ve/veya ham madde olarak kullanılabilecek atıkların
içeriğindeki flor miktarının sınırlandırılması
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET’e göre HF emisyonu; günlük ortalama değer veya numune alma süresi (en az yarım saat
olacak şekilde noktasal ölçümler) boyunca ortalama değer olarak 1 mg/Nm3’ün altında
olmalıdır.
1.2.7 CDD/F Emisyonları
MET, çimento fırınlarındaki yakma prosesleri sonucu ortaya çıkan PCDD/F emisyonlarını
önlemek veya azaltmak için aşağıdaki tekniklerden bir veya birkaçının birlikte kullanımını
öngörür:
Teknik Uygulanabilirlik
a
Çimento fırının girişindeki ham maddelerin seçimi ve
kontrolü (Örneğin; klor, bakır ve uçucu organik bileşikler
açısından)
Genel olarak uygulanabilir
b Çimento fırının girdisi olan yakıt seçimi ve kontrolü
(Örneğin; klor ve bakır) Genel olarak uygulanabilir
c Klorlu organik madde içeren atık kullanımının
sınırlandırılması/önlenmesi Genel olarak uygulanabilir
d İkincil yakmada yüksek halojen içeren yakıt girişinin
önlenmesi Genel olarak uygulanabilir
e
Fırın baca gazlarının 200 °C’nin altına gelecek şekilde hemen
soğutulması ve sıcaklığın 300 ve 450 °C arasında bulunduğu
bölgelerde baca gazı kalış süresinin ve oksijen içeriğinin
azaltılması
Ön ısıtıcıları olmayan uzun yaş
fırınlar ve uzun kuru fırınlar için
uygulanabilir. Modern ön ısıtıcılı
ve ön kalsinasyonlu fırınlarda bu
özellik mevcuttur.
f Devreye alma ve/veya devre dışı kalma süreçlerinde atık
yakma işlemlerinin durdurulması Genel olarak uygulanabilir
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET’e göre çimento fırınlarındaki yakma prosesleri sonucu ortaya çıkan PCDD/F emisyonu;
6-8 saatlik numune alma süresi boyunca ortalama değer olarak 0,05-0,1 ng PCDD/F
I-TEQ/Nm3’ün altında olmalıdır.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
23
1.2.8 1.2.8 Metal Emisyonları
MET, çimento fırınlarındaki yakma prosesleri sonucu ortaya çıkan metal emisyonlarını
azaltmak için aşağıdaki tekniklerden bir veya birkaçının birlikte kullanımını öngörür.
Teknik
a Özellikle düşük metal içerikli malzemelerin seçimi ve malzemelerdeki metal içeriğinin
sınırlandırılması (Özellikle civa için)
b Kullanılan atık malzemelerin karakterizasyonlarının belirlenebilmesi için kalite güvence
sisteminin kullanılması
c MET 17’de belirtildiği gibi etkin toz giderim tekniklerinin kullanılması
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Tablo 5’te MET ile ilişkili emisyon seviyeleri tanımlanmaktadır.
Tablo 5. Çimento endüstrisinde çimento fırınlarında yakma prosesi sonucu oluşan metal
emisyonlarının MET’e göre baca gazında sağlaması gereken değerler
Metaller Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
(numune alma süresi boyunca (en az yarım
saat süresince noktasal ölçümler)
ortalama değer)
Hg mg/Nm3 < 0,05 (2)
(Cd, Tl) mg/Nm3 < 0,05 (1)
(As, Sb, Pb, Cr, Co, Cu, Mn, Ni, V) mg/Nm3 < 0,5 (1)
(1) Yakıt ve ham maddelerin kalitesine bağlı olarak düşük değerler raporlanmıştır.
(2) Yakıt ve ham maddelerin kalitesine bağlı olarak düşük değerler raporlanmıştır. 0.03 mg/Nm3’ün
üzerindeki değerler detaylı olarak incelenmelidir. 0.05 mg/Nm3’e yakın değerler için ise ilave teknikler
düşünülmelidir (Baca gazı sıcaklığının düşürülmesi ve aktif karbon gibi)
1.2.9 Proses Kayıpları/Atıklar
MET, çimento üretim proseslerinden çıkan katı atıkları azaltmak ve ham madde kazanımı
sağlamak için aşağıdaki tekniklerin kullanımını öngörür:
Teknik Uygulanabilirlik
a Proses tozlarının uygun olan yerlerde
yeniden kullanılması
Genel olarak uygulanabilir ancak tozun kimyasal
bileşimine bağlı olarak uygulanabilirliği değişiklik
gösterebilir.
b Proses tozlarının uygun olması durumunda
diğer ticari ürünlerde kullanılması
Proses tozlarının diğer ticari ürünlerde kullanılması
işletmecinin kontrolünde olmayabilir.
Açıklama
Toplanan proses tozları uygun olması durumunda üretim prosesinde geri kazanılabilir. Geri
kazanım sürecinde proses tozları doğrudan çimento fırınına veya fırına beslenen ham
maddeye (Alkali metal içeriği sınırlayıcı olabilir) eklenebileceği gibi, son ürün olan çimento
ile de karıştırılabilir. Toplanan tozun üretim prosesinde geri kazanılması durumunda kalite
güvence sistemine ihtiyaç vardır. Geri kazanılamayan malzemeler için alternatif kullanım
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
24
alanları (Yakma tesislerinde baca gazı desülfürizasyonu için katkı malzemesi olarak
kullanılma gibi) oluşturulabilir.
1.3. Kireç Sanayii için MET Neticeleri
Aksi belirtilmedikçe, bu bölümde verilen Met neticeleri kireç sanayiindeki tüm tesislere
uygulanabilir.
1.3.1 Genel Öncelikli Teknikler
30. Tüm fırın emisyonlarını azaltmak ve enerjiyi verimli kullanmak için MET, aşağıdaki
teknikleri kullanarak proses parametrelerinin ayarlanmış değerlerine yakın bir işletme
sağlayacak şekilde, düzgün ve stabil bir fırın prosesi sağlanmasıdır:
Teknik
a Bilgisayar bazlı otomatik kontrol içerecek şekilde proses kontrol optimizasyonu
b Modern, gravimetrik katı yakıt besleme sistemlerinin ve/veya gaz debimetrelerin kullanımı
Uygulanabilirlik
Proses kontrol optimizasyonu değişen derecelerde tüm kireç tesislerinde uygulanabilir.
Kontrol edilemeyen değişkenler nedeniyle tam proses otomasyonu genellikle
sağlanamamaktadır, örn; kireç taşının kalitesi.
31. Emisyonları önlemek ve/veya azaltmak için MET, fırına giren hammaddelerin dikkatli bir
şekilde seçilmesini ve kontrolünü sağlamalıdır.
Tanım
Fırına giren hammaddeler içeriğindeki safsızlıklar nedeniyle hava emisyonlarında önemli bir
etkiye sahiptir. Bu yüzden, hammaddelerin dikkatli bir şekilde seçilmesi bu emisyonları
kaynağında azaltabilir. Örneğin; kireçtaşı/dolomit içeriğindeki kükürt ve klor değişimleri
baca gazındaki SO2 ve HCl emisyonlarının aralığı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
Organik madde bulunması da TOK ve CO emisyonları üzerinde etkiye sahiptir.
Uygulanabilirlik
Uygulanabilirlik düşük safsızlık içeriğine sahip hammaddenin (yerel) mevcudiyetine bağlıdır.
Nihai ürün tipi ve kullanılan fırın tipi de ayrıca bir sınırlandırma teşkil edebilir.
1.3.2 İzleme
32. MET, aşağıdaki tabloda belirtilenleri içerecek şekilde, düzenli olarak proses
parametrelerinin ve emisyonlarının izlenmesi ve ölçülmesini, emisyonların ölçülmesini ilgili
EN standartlarına göre veya, eğer EN standartları mevcut değilse, ISO, ulusal veya eşit
bilimsel kalitede veri sağlayan diğer uluslararası standartlara göre izlenilmesini sağlanmasıdır
ve aşağıdakileri kapsamaktadır:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
25
Teknik Uygulanabilirlik
a
Proses stabilitesini gösteren proses parametrelerinin
sürekli ölçülmesi, örneğin; sıcaklık, O2 içeriği, basınç,
debi ve CO emisyonları gibi Fırın proseslerine uygulanabilir
b
Kritik proses parametrelerinin izlenmesi ve stabilize
edilmesi; örneğin; yakıt besleme, düzenli dozaj ve
aşırı oksijen
c
Toz, NOx, SOx ve CO emisyonlarının sürekli veya
periyodik, NH3 emisyonlarının da SNCR
uygulandığında ölçülmesi
Fırın proseslerine uygulanabilir
d
Atıkların birlikte yakıldığı durumlarda HCl ve HF
emisyonlarının sürekli veya periyodik olarak
ölçülmesi
Fırın proseslerine uygulanabilir
e
TOK emisyonlarının sürekli veya periyodik olarak
veya atıkların birlikte yakılması durumunda sürekli
olarak ölçülmesi
Fırın proseslerine uygulanabilir
f PCDD/F ve metal emisyonlarının periyodik olarak
ölçülmesi Fırın proseslerine uygulanabilir
g Toz emisyonlarının sürekli veya periyodik olarak
ölçülmesi
Fırın dışı proseslere uygulanabilir
Küçük kaynaklar için (<10.000 Nm3/h)
ölçüm frekansları bir bakım yönetim
sistemine tabi olmalıdır.
Tanım
MET 32(c)’den 32(f)’ye kadar bahsi geçen sürekli veya periyodik ölçümler arasındaki seçim
emisyon kaynağına ve beklenen kirletici türüne bağlıdır.
Toz, NOx, SOx ve CO emisyonlarının periyodik ölçümleri için, ayda bir kez ve gösterge
olarak normal işleme koşullarında yılda bir kerelik bir frekans gerekmektedir.
PCDD/F, TOK, HCl, HF, metal emisyonlarının periyodik ölçümleri için proseste kullanılan
hammaddelere ve yakıtlara uygun bir frekans uygulanmalıdır.
1.3.3 Enerji Tüketimi
33. Termal enerji tüketimini azaltmak/en aza indirgemek için MET aşağıdaki tekniklerin
birlikte kullanılmasıdır:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
26
Teknik Tanım Uygulanabilirlik
a
Proses parametrelerinin
ayarlanmış değerlerine
yakın bir işletme
sağlayacak şekilde,
gelişmiş ve optimize
edilmiş fırın sistemi ile
düzgün ve stabil fırın
prosesi için:
I. proses kontrol
optimizasyonu
II. Baca gazından ısı geri
kazanımı (örn; döner
fırınlardaki fazla ısının
kireçtaşı öğütme gibi
diğer proseslerde kireçtaşı
kurutma amaçlı
kullanımı)
III. Modern, gravimetrik katı
yakıt besleme sistemleri
IV. ekipman bakımı (örn:
hava sızdırmazlığı,
refraktör erozyonu
V. optimize taş dane
boyutunun kullanımı
Fırın kontrol parametrelerinin
optimum değerlerine yakın
tutulması, diğerlerine nazaran,
prosesi kapatma sayısını ve
olumsuz koşulları azaltması
dolayısıyla tüm tüketim
parametrelerinin düşürülmesi
etkisine sahiptir.
Taşın optimize tane büyüklüğü
kullanımı hammadde
mevcudiyetine bağlıdır.
Teknik (a) II sadece uzun
döner fırınlara (LRK)
uygulanabilir
b
Termal enerji tüketimine
olumlu etkisi olan
yakıtların kullanımı
Yakıt özelliklerinin (örn. yüksek
kalorifik değer ve düşük nem)
termal enerji tüketimine olumlu
etkisi olabilir
Uygulanabilirlik seçilen
yakıtın fırına beslenmesine
ilişkin teknik elverişliliğe ve
uygun yakıtların
mevcudiyetine bağlıdır (örn;
yüksek kalori değeri ve
düşük nem) Devletin enerji
politikasından da
etkilenebilir
c Aşırı havanın
sınırlandırılması
Tutuşma için aşırı havanın
azaltılmasının yakıt tüketiminde
doğrudan etkisi vardır çünkü
yüksek oranlardaki hava aşırı
hacmi ısıtmak için daha çok
termal enerji gerektirmektedir.
Sadece LRK ve PRK’da aşırı
havanın sınırlandırılmasının
termal enerji tüketiminde etkisi
bulunmaktadır.
Tekniğin TOC ve CO
emisyonlarını arttırma
potansiyeli bulunmaktadır.
Aşırı ısınma neticesinde
fırındaki bazı bölgelerin
ateşe dayanıklılık süresinin
azalmasıyla sonuçlanacak
şekilde LRK ve PRK’da
uygulanabilir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
27
MET ile İlişkili Tüketim Seviyeleri
MET ile ilişkili tüketim seviyeleri Tablo 6’da verilmektedir.
Tablo 6. Kireç ve dolime sanayiinde termal enerji tüketimine yönelik MET ile ilişkili
seviyeler
Fırın tipi Termal enerji tüketimi (19)
GJ/ürünün tonu
Uzun döner fırınlar (LRK) 6,0 – 9,2
Önden ısıtmalı döner fırınlar (PRK) 5,1 – 7,8
Paralel akışlı rejeneratif fırınlar (PFRK) 3,2 – 4,2
Dairesel şaftlı fırınlar (ASK) 3,3 – 4,9
Karışık beslemeli şaftlı fırınlar (MFSK) 3,4 – 4,7
Diğer fırınlar 3,5 – 7,0
34. Elektrik enerjisi tüketimini en aza indirgemek için MET, aşağıdaki tekniklerin birlikte
kullanılmasıdır:
Teknik
a Güç yönetim sistemleri kullanmak
b Kireç taşı için optimize taş büyüklüğünü kullanmak
c Öğütme ekipmanı ile diğer elektrik bazlı ekipmanları yüksek enerji verimliliğiyle kullanmak
Tanım – Teknik (b)
Dikey fırınlar genellikle sadece iri kireç çakıl taşlarını yakabilmektedir. Ancak, daha yüksek
enerji tüketimi olan döner fırınlar ayrıca küçük kırıkların da değerini vermektedir. Yeni dikey
fırınlar 10 mm’den küçük granülleri de yakabilmektedir. Fırın besleme taşının daha büyük
granülleri döner fırınlardan ziyade dikey fırınlarda kullanılmaktadır.
1.3.4 Kireçtaşı Tüketimi
35. Kireçtaşı tüketimini en aza indirgemek için MET aşağıdaki tekniklerin birlikte
kullanılmasıdır:
Teknik Uygulanabilirlik
a
Spesifik taşçılık, kırma ve kireç taşının iyi
yönetilmiş bir şekilde kullanımı (kalite, taş
büyüklüğü)
Kireç sanayiinde genellikle uygulanabilir ancak,
tas prosesi kireçtaşının kalitesine bağlıdır
b
Ocaktan çıkartılan kireç taşının optimum bir
şekilde kullanılmasını sağlamak için daha geniş
aralıkta kireç taşı büyüklüklerine olanak sağlayan
optimize teknikler kullanan fırınlar seçmek
Yeni tesislerde veya büyük çapta iyileştirme
yapılmış fırınlarda uygulanabilir.
Prensipte dikey fırınlar sadece iri kireç çakıl
taşlarını yakabilmektedir. İnce kireç PFRK
ve/veya döner fırınlar daha küçük kireç taşı
büyüklükleriyle de işleyebilirler.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
28
1.3.5 Yakıtların Seçimi
36. Emisyonları engellemek/azaltmak için MET fırına giren yakıtların dikkatli bir şekilde
seçilmesi ve kontrol edilmesidir
Tanım
Fırına giren hammaddelerin içeriğindeki kirli madde, hava emisyonlarında önemli bir etkiye
sahiptir. Kükürt içeriğinin (özellikle uzun döner fırınlar için), azot ve klorinin baca gazındaki
SOx, NOx ve HCl emisyon aralığında etkisi bulunmaktadır. Yakıtın kimyasal
kompozisyonuna ve kullanılan fırın tipine göre, uygun yakıt seçimi veya yakıt karışımı
emisyon azaltımına yardımcı olabilir.
Uygulanabilirlik
Karışık beslemeli şaft fırınlar haricinde, tüm fırın tipleri Devletin enerji politikasından
etkilenebilen yakıt mevcudiyetine bağlı olarak tüm yakıt türleri ve yakıt karışımları ile
işleyebilir. Yakıt seçimi de, elde edilecek ürünün kalitesine, seçilen fırına beslenen yakıtın
teknik elverişliliğine ve ekonomik faktörlere bağlıdır.
1.3.5.1 Atık yakıtların Kullanımı
1.3.5.1.1 Atık Kalite Kontrolü
37. Kireç fırınında kullanılacak atık özelliklerini garanti altına almak için MET aşağıdaki
teknikleri uygulayacaktır:
Teknik
a
Atıkların özelliklerini garanti altına almak ve kontrol etmek için kalite kontrol sistemi uygulamak ve
fırında aşağıdakiler için yakıt olarak kullanılacak herhangi bir atığı analiz etmek:
I. Sürekli kalite
II. Fiziksel kriterler, örn; emisyon oluşumu, irilik, rekativite, yanabilirlik, kalori değeri
III. Kimyasal kriterler, örn; toplam klorin, kükürt, alkali ve fosfat içeriği ile ilgili metal
içerikleri (örn; toplam krom, kurşun, kadmiyum, cıva, talyum)
b Yakıt olarak kullanılacak herhangi bir atığın ilgili bileşenlerinin miktarını kontrol etme, toplam
halojen içeriği, metal (örn; toplam krom, kurşun, kadmiyum, cıva, talyum) ve kükürt gibi.
1.3.5.1.2 Fırına Atık Besleme Yapılması
38. Fırında atık yakıt kullanılmasıyla oluşan emisyonları engellemek/azaltmak için MET
aşağıdaki tekniklerin kullanılmasıdır:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
29
Teknik
a Fırın tasarımına ve işlemine bağlı olarak uygun atıkların beslenmesi için uygun brülörlerin
kullanılması
b Atıkların ortak yakılması sonucunda oluşan gazın kontrollü ve homojen bir şekilde yükseltilmesini
sağlayacak ve en elverişsiz koşullar da bile 850 °C’ye 2 saniyede çıkacak şekilde işletilmesi
c Eğer klorin olarak ifade edilen %1 oranından fazla halojen organik madde ortak yakılıyorsa,
sıcaklığın 1.100 °C’ye çıkarılması
d Atıkları sürekli ve aralıksız olarak beslenmesi
e Uygun sıcaklıklar ve rezidans zamanlarına ulaşılamadığında, başlama/durdurma gibi işlemlerde,
(b) ve (c) de belirtildiği gibi atık beslemenin durdurulması
1.3.5.1.3 Zararlı atık materyallerin kullanımına ilişkin güvenlik yönetimi
39. Kazara emisyonları engellemek için MET, zararlı atık materyallerin depolanması,
işlenmesi ve fırına beslenilmesi için güvenlik yönetimi kullanmaktır.
Tanım
Zararlı atık materyallerin depolanması, işlenmesi ve fırına beslenilmesi için güvenlik
yönetimi atık kaynağına ve türüne göre atığın etiketlenmesi, kontrol edilmesi, numune
alınması ve test edilmesinin gerçekleştirilmesi için risk bazlı bir yaklaşım içermektedir.
1.3.6 Toz Emisyonları
1.3.6.1 Yayılı Toz Emisyonları
40. Tozlu işlemlerden yayılı toz emisyonlarını en aza indirgemek/engellemek için MET
aşağıdakilerden bir tanesinin veya hepsinin birlikte kullanılmasıdır:
Teknik
a Öğütme, görüntüleme ve karıştırma gibi tozlu işlemlerin etrafının kapatılması/çevrelenmesi
b Eğer tozlu materyalden toz emisyonu yayılacaksa, kapalı sistem olarak yapılan konveyör ve
asansörlerin kullanılması
c
Yeterli kapasiteye sahip depolama silolarının, kapatma şalteri olan seviye göstergelerinin ve
doldurma işlemleri sırasında yerinden çıkan toz taşıyan havanın engellenmesi için filtre
kullanılması
d Pnömatik aktarma sistemleri için tercih edilen sirkülasyon prosesinin kullanılması
e Negatif basınç altında korunan kapalı sistemlerde işlenilen materyal ve havaya bırakılmadan önce
torba filtre tarafından emilen havanın tozdan arındırılması
f Hava sızıntısı ve dökülme noktalarının azaltılması, kurulumun tamamlanması
g Tesisin düzgün ve tam bir şekilde bakımının yapılması
h Otomatik cihazların ve kontrol sistemlerinin kullanılması
i Sürekli sorunsuz işlemlerin kullanılması
j Kamyonun yükleme zeminine konumlandırılmış kireç yüklemek için kullanılan esnek doldurma
borularının toz çıkarma sistemiyle kullanılması
Uygulanabilirlik
Kırma ve elekten geçirme gibi hammadde hazırlama işlemlerinde, hammadde içerisindeki
nem oranı yeterli olduğundan, normalde toz ayrışımına gerek duyulmaz.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
30
41. Dökme ve depolama alanlarından toz emisyonlarının yayılmasını en aza
indirgemek/engellemek için MET aşağıdaki tekniklerden birinin veya hepsinin birlikte
kullanılmasıdır:
Teknik
a Perdeleme, duvar örme ve dikey yeşillik kullanarak depolama konumlarının etrafını kapatmak
(yapay veya doğal açık yığınları rüzgârdan koruma bariyerleri)
b
Ürün siloları ve kapalı, tam otomatik hammadde depolarının kullanması. Bu tip depolar bir veya
daha fazla torba filtre ile donatılmış olup yükleme ve boşaltma işlemlerinde toz oluşumunun
yayılmasını engellemektedir.
c Yeterli neme sahip istif doldurma ve boşaltma noktalarının istiflerinden yayılı toz emisyonlarının
azaltılması ve ayarlanabilir yüksekliğe sahip konveyör kemerlerin kullanması
d
Eğer engellenmesi mümkün değilse, depolama alanlarının doldurma ve boşaltma noktalarından
yayılı toz emisyonlarının boşaltım yüksekliğini değişen yığın yüksekliğine ve mümkünse otomatik
olarak veya boşaltma hızını azaltılması suretiyle eşitlenmesi
e Özellikle kuru alanları, spreyleme cihazları kullanarak ve kamyonları temizlemek suretiyle onları
da temizleyerek mevkileri nemli tutmak
f
Çıkarma işlemleri sırasında emme sistemleri kullanmak. Yeni binalar sabit vakum temizleme
sistemleriyle kolaylıkla donatılabilirken mevcut binalar normalde mobil sistemlere ve esnek
bağlantılara daha uygundur
g
Kamyonlar tarafından kullanılan alanda oluşan, yayılı toz emisyonlarını mümkün olduğu
zamanlarda bu alanları döşeyerek ve yüzeyi mümkün olduğu kadar temiz tutarak azaltmak. Yolları
ıslatmak yayılı toz emisyonlarını özellikle de kuru havalarda azaltabilir. Yayılı toz emisyonlarını
minimumda tutmak için iyi bir bakım ve temizlik uygulaması uygulanabilir.
1.3.6.2 Fırın Ateşleme Proseslerinin Dışındaki Tozlu İşlemlerden Çıkan
Yönlendirilmiş Toz Emisyonları
42. Fırın ateşleme proseslerinin dışındaki tozlu işlemlerden çıkan yönlendirilmiş toz
emisyonlarını azaltmak için MET aşağıdaki tekniklerden birini uygulamaktır ve özellikle
filtrelerin performanslarına yönelik bakım yönetim sistemi kullanmaktır:
Teknik (20) Uygulanabilirlik
a Torba filtre
Genellikle kireç sanayiinde ufalama ve öğütme tesislerine ve tamamlayıcı proseslere;
malzeme taşınmasına; depolama ve yükleme tesislerine uygulanabilir. Kireç söndürme
tesislerinde yüksek nem ve düşük baca gazı sıcaklığı nedeniyle sınırlandırılabilir
b Nemli
fırçalar Temel olarak kireç söndürme tesislerinde uygulanabilir
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 7’de verilmektedir.
Tablo 7. Fırın ateşleme proseslerinin dışındaki tozlu işlemlerden çıkan yönlendirilmiş toz
emisyonlarına yönelik MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
31
Teknik Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki
ortalama değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm
yapılması sonucu)
Torba filtre mg/Nm3 < 10
Islak süpürücü mg/Nm3 < 10 – 20
Küçük kaynaklar için (< 10.000 Nm3/h) filtrenin performansını kontrol eden frekansla ilgili
öncelik yaklaşımının göz önünde bulundurulması gerektiği unutulmamalıdır (bknz. MET 23).
1.3.6.3 Fırın Ateşleme Proseslerinden Çıkan Toz Emisyonları
43. Fırın ateşleme proseslerinin baca gazından çıkan toz emisyonlarını azaltmak için MET,
filtre ile temizlenen bir baca gazı kullanmaktır. Aşağıdaki tekniklerden biri veya hepsinin
birlikte kullanılması gerekebilir:
Teknik (22) Uygulanabilirlik
a ESP Tüm fırın sistemlerine uygulanabilir
b Torba filtre Tüm fırın sistemlerine uygulanabilir
c Islak toz
ayrıştırıcısı Tüm fırın sistemlerine uygulanabilir
d Santrifüj
ayırıcı/siklon
Santrifüj ayırıcılar sadece önden ayrıştırma için uygundur ve temizleme
öncesinde tüm fırın sistemlerinin baca gazı için kullanılabilir
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri Tablo 8’de verilmektedir.
Tablo 8. Fırın ateşleme proseslerinin baca gazından çıkan toz emisyonlarına yönelik MET ile
ilişkili emisyon seviyeleri
Teknik Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama
değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu)
Torba filtre mg/Nm3 < 10
ESP veya diğer
filtreler mg/Nm3 < 20 (23)
1.3.7 Gaz Bileşikler
1.3.7.1 Gaz Bileşiklerin Emisyonlarını Azaltacak Öncelikli Teknikler
44. Fırın ateşleme proseslerinin duman gazlarından çıkan gaz bileşiklerin emisyonları
azaltmak için (örn; NOx SOx, HCl, CO, TOC/UOC, uçucu metaller) MET aşağıdaki
tekniklerin bir tanesini veya hepsinin birlikte kullanılmasıdır:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
32
Teknik Uygulanabilirlik
a Fırına giren maddelerin dikkatli bir şekilde
seçilmesi ve kontrol edilmesi Genel olarak uygulanabilir
b
Yakıtlardaki ve mümkünse hammaddelerdeki
kirletici öncüllerin azaltılması, örn;
I. Mümkün olan durumlarda, düşük
kükürt (özellikle uzun döner fırınlar
için), azot ve klorin içeriği olan
yakıtların seçilmesi
II. Mümkünse düşük organik madde
içeriği olan hammaddelerin
seçilmesi
III. Proses ve brülör için uygun atık
yakıtların seçilmesi
Genellikle, kireç sanayiinde hammaddelerin ve
yakıtların yerel mevcudiyetine, kullanılan fırın
tipine, istenilen ürün kalitelerine ve seçilen fırına
yakıt besleme yapılmasının teknik olasılığına
bağlı olarak kullanılabilir
c
Kükürt dioksitin verimli bir şekilde
emildiğinden emin olmak için proses
optimizasyon teknikleri kullanmak (örn; fırın
gazları ve sönmemiş kireç arasındaki verimli
temas)
Tüm kireç tesislerine uygulanabilir.
Genellikle tam bir proses otomasyonu kontrol
edilemeyen değişkenler yüzünden elde
edilememektedir, örn; kireç taşının kalitesi
1.3.7.2 NOx emisyonları
45. Fırın ateşleme proseslerinin duman gazlarından çıkan NOx emisyonları azaltmak için
MET aşağıdaki tekniklerin bir tanesini veya hepsinin birlikte kullanılmasıdır:
Teknik Uygulanabilirlik
a Birincil teknikler
I. Yakıtta sınırlandırılmış azot
içeriğiyle uygun yakıt seçimi
Devletin enerji politikasından etkilenebilecek şekilde yakıt
mevcudiyetine ve seçilen fırına belli bir yakıt türü beslenmesinin
teknik olasılığa bağlı olarak kireç sanayiinde genel olarak
uygulanabilir
II. Alev şekillendirme ve
sıcaklık profili de dahil
olmak üzere proses
optimizasyonu
Proses optimizasyonu ve proses kontrolü kireç imalatında
uygulanabilir ancak nihai ürün kalitesine bağlıdır
III. Brülör tasarımı (düşük
NOX brülörü) (24)
Düşük NOx brülörleri döner fırınlara ve dairesel şaft fırınlara yüksek
öncelik havasına sahip olduklarından uygulanabilir. PFRK ve diğer
şaft fırınlar alevsiz tutuşma gerçekleştirirler bu yüzden bu fırın tipine
uygulanamayan düşük NOx brülörleri işlemektedirler
IV. Hava toplanması (24)
Şaft fırınlara uygulanamaz.
Sadece PRK tamamen yanmış kireç üretildiğinden uygulanabilir.
Uygulanabilirlik fırının bazı bölgelerindeki aşırı ısınma ihtimali ve
ısıya dayanıklılığın sonunda yok olması nedeniyle nihai ürün tipi
tarafından empoze edilen sınırlamalar tarafından sınırlandırılabilir
b SNCR (24) Tüm Lepol döner fırınlara uygulanabilir. Ayrıca MET 46’ya bakınız.
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 9’da verilmektedir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
33
Tablo 9. Kireç sanayiindeki fırın ateşleme proseslerinde çıkan baca gazındaki NOx’e yönelik
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın tipi Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
NOx olarak ifade edilen günlük ortalama değer veya numune alma
sürecindeki ortalama değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm
yapılması sonucu)
PFRK, ASK,
MFSK, OSK mg/Nm3 100 – 350 (25)
LRK, PRK mg/Nm3 < 200 – 500 (25)
46. SCNR kullanıldığında, verimli NOx azaltımını elde etmek için MET amonyak akışını
mümkün olan en düşük seviyede tutmak suretiyle aşağıdaki teknikleri uygulamaktır:
Teknik
a İstikrarlı işleme prosesiyle yeterli ve uygun indirgeme verimi uygulamak
b En yüksek NOx verimini elde etmek ve amonyak akışını azaltmak için iyi tam orantılı oran ve
amonyak dağılımı uygulamak
c
NH3 akış emisyonlarını (reaksiyona girmemiş amonyak nedeniyle) baca gazında mümkün olduğu
kadar düşük tutmak için NOx azaltım verimliliği ile NH3 akışı arasındaki korelasyonu göz önünde
tutmak
Uygulanabilirlik
Sadece, ideal sıcaklık aralığının 850 ila 1.020 °C’de erişilebilir olduğu Lepol döner fırınlarda
uygulanabilir. Ayrıca, MET 45 teknik (b)’ye bakınız.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Günlük ortalama değer veya numune alma dönemindeki ortalama olarak (en az yarım saat
spot ölçümle) baca gazından NH3 akışına ilişkin MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
emisyonları < 30 mg/Nm3 dir.
1.3.7.3 SOx emisyonları
47. Fırın ateşleme proseslerinin duman gazlarından çıkan SOx emisyonları azaltmak için
MET aşağıdaki tekniklerin bir tanesinin veya hepsinin birlikte kullanılmasıdır:
Teknik Uygulanabilirlik
a
Kükürt dioksitin verimli bir şekilde
emilmesini sağlamak için proses
optimizasyonu (örn; fırın gazları ve
sönmemiş kireç arasındaki verimli temas)
Proses kontrol optimizasyonu tüm kireç tesislerine
uygulanabilir
b Düşük kükürt içerikli yakıtların seçilmesi
Genellikle uygulanabilir, yüksek SOx emisyonları
nedeniyle özellikle uzun döner fırınlarda (LRK)
kullanılacak yakıt mevcudiyetine bağlı olarak
c
Soğurucu ekleme tekniklerinin kullanılması
(örn; soğurucu eklenmesi, kuru baca gazının
filtre, ıslak fırça veya aktive karbon
enjeksiyonu ile temizlenmesi (28)
Prensipte kireç sanayiinde uygulanabilir ancak bu
teknik 2007’de kireç sektöründe uygulanmamıştır.
Özellikle döner fırınlar için uygulanabilirliği
değerlendirmek adına daha çok araştırma gereklidir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
34
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 10’da verilmektedir.
Tablo 10. Kireç sanayiinde fırın ateşleme proseslerinden çıkan SOx’e yönelik MET ile
ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın tipi Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri (29)
SO2 olarak ifade edilen SOx için günlük ortalama değer
veya numune alma sürecindeki ortalama değer (en az
yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu)
PFRK, ASK, MFSK,
OSK, PRK mg/Nm3 < 50 – 200
LRK mg/Nm3 < 50 – 400
1.3.7.4 CO emisyonları ve CO yükselmeleri
1.3.7.4.1. CO emisyonları
48. Fırın yakma prosesinde oluşan CO emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
Teknik Uygulanabilirlik
a Düşük organik madde içeriğine sahip
hammadde seçilmesi
Yerel mevcudiyet, hammadde kompozisyonu, kullanılan fırın
tipi ve nihai ürün kalitesi sınırları içinde kireç sanayisinde
genel olarak uygulanabilir
b
İstikrarlı ve tam bir yanma elde etmek
için proses optimizasyon tekniklerinin
kullanılması
Tüm kireç tesislerine uygulanabilir.
Genelde, tam proses otomasyonu kontrol edilemeyen
değişkenler nedeniyle, örn; kireçtaşının kalitesi, elde
edilememektedir.
Bu bağlamda, Bölüm 1.31.’deki MET 30 ve 31 ile Bölüm 1.3.2’deki MET 32’ye bakınız.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 11’de verilmektedir.
Tablo 11. Fırın yakma prosesinde oluşan CO’ya yönelik MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın tipi Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri (1) (2) (31)
(günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama
değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu))
PFRK, OSK,
LRK, PRK mg/Nm3 < 500
(1) Kullanılan ham madde ve/veya üretilen kireç tipine, ör. hidrolik kireç, göre emisyonlar artabilir. (2) MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri, MSFK ve ASK için geçerli değildir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
35
1.3.7.4.1 Ani CO artışlarının azaltımı
49. Elektrostatik filtreler kullanılırken ani CO artışlarını en az indirgemek için MET
kapsamında aşağıdaki tekniklerin uygulanması önerilir:
Teknik
a ESP kapanma süresini azaltmak için ani CO artışlarının yönetimi
b Kısa bir tepki süresi olan ve CO kaynağına yakın konumlandırılmış izleme ekipmanı aracılığıyla
sürekli otomatik olarak CO ölçümü yapılması
Tanım
Güvenlik önlemleri sebebiyle, patlama riskine karşın baca gazında CO seviyesi yükseldiğinde
ESPler kapatılmak zorundadır. Aşağıdaki teknikler ani CO artışlarını engellemek ve böylece
ESP kapanma süresini azaltmak için kullanılır:
Yanma prosesinin kontrolü
Hammadde organik yükünün kontrolü
Yakıtların ve yakıt besleme sisteminin kalite kontrolü
Aksaklıklar genellikle işletmeye başlama safhasında gerçekleşir. Güvenli bir işletim için, ESP
korumasına ilişkin gaz analizörleri tüm operasyonel aşamalarda sürekli ölçüm yapmak
zorundadır ve ESP kapanma süresi yedek izleme sisteminin işlemde kalması suretiyle
azaltılabilir.
Sürekli CO izleme sistemi reaksiyon süresi için optimize edilmeli ve CO kaynağına yakın bir
yerde konumlandırılmalıdır, örn; önden ısıtma kulesi çıkışı veya ıslak fırın kullanılması
durumunda fırın girişinde.
Uygulanabilirlik
Genellikle, elektrostatik filtreler (ESP) ile donatılmış döner fırınlara uygulanabilir.
1.3.7.5 Toplam Organik Karbon Emisyonları (TOC)
50. Fırın yakma prosesinde oluşan TOC emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
Teknik
a Genel birincil tekniklerin ve izlemenin kullanımı (Bölüm 1.3.1’deki MET 30 ve 31 ile bölüm
1.3.2’deki MET 32’ye bakınız)
b Fırın sistemine yüksek uçucu organik madde içerikli ham maddelerin beslenmesinden kaçınılmalı
(ıslak kireç üretimi hariç)
Uygulanabilirlik
Genel birincil tekniklerin ve izlemenin uygulanabilirliği için Bölüm 1.31.’deki MET 30 ve 31
ile Bölüm 1.3.2’deki MET 32’ye bakınız.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
36
Teknik (b) genellikle kireç sanayisinde uygulanabilir, ancak bu mevcut yerel hammaddelere
ve/veya üretilen kireç türüne bağlıdır.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 12’de verilmektedir.
Tablo 12. Fırın yakma prosesinde oluşan TOC’a yönelik MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın tipi Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri (1)(33)
(günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama
değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu))
LRK, PRK mg/Nm3 < 10
ASK, MFSK (2) (34)
PFRK (2)(34) mg/Nm3 < 30
(1) Kullanılan ham maddenin organik madde içeriğine ve/veya üretilen kirecin türüne, özellikle doğal
hidrolik kireç, göre seviyeler daha yüksek olabilir. (2) Bazı özel durumlarda seviye daha yüksek olabilir.
1.3.7.6 Hidrojen klorür (HCl) ve hidrojen florür (HF) emisyonları
51. Fırında atık yakılması sırasında oluşan HCl ve HF emisyonlarını azaltmak için MET
kapsamında aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
Teknik
a Düşük klor ve flor içerikli konvansiyonel yakıtların kullanılması
b Kireç fırınında yakıt olarak kullanılacak atıkların klor veya flor içeriklerinin sınırlandırılması
Uygulanabilirlik
Bu teknikler kireç sanayisinde genel olarak uygulanabilir ancak uygun yakıtın yerel olarak
elde edilip edilemeyeceğine bağlıdır.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 13’de verilmektedir.
Tablo 13. Fırında atık yakılması sırasında oluşan HCl ve HF’ye yönelik MET ile ilişkili
emisyon seviyeleri
Emisyon Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
(günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama değer
(en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu))
HCl mg/Nm3 < 10
HF mg/Nm3 < 1
1.3.8 PCDD/F emisyonları
52. Fırın yakma prosesinde oluşan PCDD/F emisyonlarını azaltmak ve önlemek için MET
kapsamında aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
37
Teknik
a Düşük klor içerikli yakıtların seçilmesi
b Yakıtın içeriği ile gelen bakır miktarının sınırlandırılması
c Duman gazlarının ve oksijen içeriğinin sıcaklığın 300 ila 450 oC arasında değiştiği alanlarda kalış
süresinin en aza indirgenmesi
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Numune alma süresindeki ortalama (6-8 saat) MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri değeri <
0,05 – 0,1 ng PCDD/F I-TEQ/Nm3’tür.
1.3.9 Metal emisyonları
53. Fırın yakma prosesinde oluşan metal emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
Teknik
a Metal içeriği düşük olan yakıtların seçilmesi
b Kullanılan atık yakıtların özelliklerini garanti altına almak için kalite kontrol sisteminin kullanılması
c Özellikle civa başta olmak üzere malzemelerdeki ilgili metal içeriklerinin sınırlandırılması
d MET 43’te belirtilen toz arıtma tekniklerinin bir tanesinin veya hepsinin kullanılması
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 14’de verilmektedir.
Tablo 14. Fırında atık yakılması sırasında oluşan metal emisyonlarına yönelik MET
seviyeleri
Metaller Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
(günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama
değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu))
Hg mg/Nm3 < 0,05
Σ (Cd, Tl) mg/Nm3 < 0,05
Σ (As, Sb, Pb, Cr,
Co, Cu, Mn, Ni, V) mg/Nm3 < 0,5
NB: MET 53 (a) ve (d)’de bahsedilen tekniklerin uygulanması durumunda düşük seviyeler rapor edilmiştir.
Bu bağlamda daha ayrıntılı bilgi için MET 37 (Bölüm 1.3.5.1.1) ve MET 38 (Bölüm
1.3.5.1.2)’e bakınız.
1.3.10 Proses kayıpları/atıkları
54. Kireç üretim proseslerinden çıkan katı atıkları azaltımı ve hammaddenin korunumu
amacıyla MET kapsamında aşağıdaki tekniklerin kullanılması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
38
Teknik Uygulanabilirlik
a Toplanan toz veya diğer partiküler maddelerin (örn;
kum, çakıl) proseste yeniden kullanımı
Genel olarak mümkün olan her durumda
uygulanabilir
b Seçilen ticari ürünlerde tozun, spesifikasyon dışı
sönmemiş kirecin ve hidratlı kirecin kullanılması
Genellikle seçilen farklı ticari ürünlerde
mümkün olan her durumda kullanılabilir
1.4. Magnezyum Oksit Sanayii için MET Neticeleri
Aksi belirtilmedikçe, bu bölümde verilen Met neticeleri magnezyum oksit sanayisindeki tüm
tesislerde (kuru proses yöntemiyle) uygulanabilir.
1.4.1 İzleme
55. MET düzenli bir şekilde proses parametrelerinin ve emisyonlarının izlenmesi ve
ölçümünün ilgili AB standartlarına veya, eğer AB standartları mevcut değilse, ISO, ulusal
veya aşağıdakileri de kapsamak suretiyle, eşit bilimsel özelliklere sahip provizyonların elde
edilmesini sağlayacak uluslararası başka standartlara göre gerçekleştirilmesidir:
Teknik Uygulanabilirlik
a
Sıcaklık, O2 içeriği, basınç, akış oranı gibi proses
istikrarını gösteren proses parametrelerinin
sürekli ölçülmesi Genellikle fırın proseslerine uygulanabilir
b
Hammadde ve yakıt besleme, düzenli dozaj ve
aşırı oksijen gibi kritik proses parametrelerinin
izlenmesi ve istikrarlı şekilde sürdürülmesi
c Toz, NOx, SOx ve CO emisyonlarının sürekli veya
periyodik olarak ölçülmesi Genellikle fırın proseslerine uygulanabilir
d Toz emisyonlarının sürekli veya periyodik olarak
ölçülmesi
Fırın dışı proseslere uygulanabilir
Küçük kaynaklar için (< 10.000 Nm3/h)
ölçümlerin frekansı veya performans kontrolü
bakım yönetim programına göre olmalıdır
Tanım
MET 55 (c)’de bahsedilen sürekli veya periyodik ölçümler arasındaki seçim emisyon
kaynağına ve beklenen kirletici türüne bağlıdır.
Fırın proseslerinden çıkan toz, NOx, SOx ve CO emisyonların periyodik ölçümü için ayda bir
ve yılda bir kere frekansı normal işleme koşullarında gösterge olarak verilmiştir.
1.4.2 Enerji Tüketimi
56. Termal enerji tüketimini azaltmak için MET kapsamında aşağıdaki tekniklerin birlikte
kullanılması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
39
Teknik Tanım Uygulanabilirlik
a
Geliştirilmiş ve optimize edilmiş
fırın sistemlerinin kullanımı ve
aşağıdakilerin uygulanmasıyla
düzgün ve sürekli bir fırın prosesi:
I. Proses kontrol
optimizasyonu
II. Fırın ve soğutuculardan
çıkan baca gazından ısı
geri kazanımı
Yakıt kullanımını azaltmak için
magnezitin önden ısıtılması
suretiyle baca gazından ısı geri
kazanımı yapılabilir. Fırından
geri kazanılan ısı yakıt,
hammadde ve bazı paketleme
materyallerini kurutmak için
kullanılabilir.
Proses kontrol optimizasyonu
magnezyum sanayisinde
kullanılan tüm fırın tiplerine
uygulanabilir.
b
Termal enerji tüketimine olumlu
etkisi olan özelliklere sahip yakıt
kullanma
Yakıtların karakteristiklerinin,
örn; yüksek kalori değeri ve
düşük nem içeriği, termal
enerji tüketiminde olumlu
etkisi vardır.
Yakıt mevcudiyetine,
kullanılan fırın tipine, istenilen
ürün kalitesine ve fırın besleme
sisteminin teknik yapısına
bağlı olarak genellikle
uygulanabilir.
c Aşırı havayı sınırlandırma/azaltma
İstenilen ürün kalitesini elde
etmek ve optimum yanmayı
sağlamak için gereken aşırı
oksijen genellikle % 1 ila %3
aralığında uygulanır
Genel olarak uygulanabilir
MET ile İlişkili Tüketim Seviyeleri
MET ile ilişkili termal enerji tüketimi, proses ve ürünlere (1) bağlı olarak 6 -12 GJ/t’dir (35).
57. Elektrik enerjisi tüketimini en aza indirgemek için MET aşağıdaki tekniklerin birlikte
kullanılmasını önerir:
Teknik
a Güç yönetim sistemlerinin kullanılması
b Yüksek enerji verimliliği olan öğütme ekipmanı ve diğer elektrikle çalışan ekipmanların
kullanılması
1.4.3 Toz Emisyonları
1.4.3.1 Yayılı Toz Emisyonları
58. Tozlu işlemlerden çıkan yayılı toz emisyonlarını en aza indirgemek/engellemek için MET
kapsamında aşağıdaki tekniklerin bir veya birkaçının birlikte kullanılması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
40
Teknik
a Basit ve doğrusal yerleşim planı
b Binaların ve yolların iyi bir şekilde bakılmasıyla birlikte tesisin genelinde uygun ve tam bakım
çalışmalarının yapılması
c Hammadde yığınlarının sulanması
d Öğütme ve eleme gibi tozlu işlemlerin etrafının kapatılması/sarılması.
e Tozuma olasılığı yüksek malzemelerin taşınmasında kapalı bant sistemlerinin ve asansörlerin
kullanılması kapatılması
f Yeterli kapasiteye sahip depolama silolarının kullanılması ve doldurma işlemleri sırasında
oluşabilecek tozumanın engellenmesi için bunların filtre ile donatılması
g Pnömatik taşıma sistemleri için sirkülasyon prosesinin tercih edilmesi
h Hava sızdırma ve kaçak noktalarının azaltılması
i Otomatik cihazların ve kontrol sistemlerinin kullanılması
k Sürekli sorunsuz çalışma yapılması
1.4.3.2 Fırın Prosesi Dışındaki Tozlu İşlemlerden Çıkan Yönlendirilmiş Toz
Emisyonları
59. Fırın prosesi dışındaki tozlu işlemlerden çıkan yönlendirilmiş toz emisyonlarını azaltmak
için MET kapsamında aşağıdaki tekniklerden bir veya birkaçının kullanılması suretiyle baca
gazının filtrelenmesi önerilir. Ayrıca, kullanılan tekniklere yönelik bir bakım yönetim
sisteminin kullanılması gerekir:
Teknik (1)(36) Uygulanabilirlik
a Torbalı filtreler
Genellikle, magnezyum oksit üretim proseslerindeki tüm birimlere
uygulanabilir, özellikle de tozlu işlemler, perdeleme, öğütme ve ezme gibi
işlemler için
b Santrifüj
ayırıcılar/siklonlar
Sisteme bağlı sınırlı arıtma verimi nedeniyle siklonlar iri toz partikülleri ve
baca gazı için ön arıtma olarak uygulanabilir
c Islak toz arıtıcılar Genel olarak uygulanabilir
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri
Fırın prosesi dışındaki tozlu proseslerden çıkan yönlendirilmiş toz emisyonlarına ilişkin MET
ile İlişkili Emisyon Seviyeleri günlük ortalama değer veya numune alma dönemindeki
ortalama (en az yarım saat spot ölçümle) değer < 10 mg/Nm3‘tür.
Küçük gaz debili kaynaklar için (<10.000 Nm3/h) uygulanan bakım yönetim sistemine göre
filtrelerin performanslarının kontrol sıklığına ilişkin bir önceliklendirme yaklaşımının dikkate
alınması gerekmektedir (bkz. MET 55).
1.4.3.3 Fırın Prosesinden Çıkan Toz Emisyonları
60. Fırın prosesinde oluşan tozları azaltmak için MET kapsamında aşağıdaki tekniklerin bir
veya birkaçının uygulanması suretiyle baca gazının filtre ile arıtılması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
41
Teknik (1)(37) Uygulanabilirlik
a Elektrostatik filtreler
(ESP)
ESP genellikle döner fırınlarda uygulanabilir. Çiy noktasının üstündeki ve
370 – 400 oC kadar çıkan sıcaklardaki baca gazlarına uygulanabilirler
b Torbalı filtreler
Torbalı filtreler prensipte magnezyum oksit üretimi prosesindeki tüm
birimlerde gazların tozsuzlaştırılması amacıyla uygulanabilir. Çiy
noktasından 280 oC kadar sıcaklıktaki baca gazları için kullanılabilirler.
Kostik kalsine magnezya (CCM) ve sinterlenmiş/tam pişirilmiş
magnezyum oksit (DBM) üretimi için gerekli yüksek sıcaklıklar, fırın
prosesinden çıkan baca gazının korozif özellikleri ve yüksek debisi
nedeniyle, yüksek sıcaklığa dayanıklı özel torba filtrelerin kullanılması
gerekmektedir. Ancak, DBM üreten magnezyum sanayiinden elde edilen
deneyimlere göre magnezyum üretimi sırasında oluşan yaklaşık 400 oC
baca gazı için uygun ekipman bulunmamaktadır
c Santrifüj
ayırıcılar/siklonlar
Sisteme bağlı sınırlı arıtma verimi nedeniyle siklonlar iri toz partikülleri ve
baca gazı için ön arıtma olarak uygulanabilir
d Islak toz arıtıcılar Genel olarak uygulanabilir (1) Bölüm 1.7.1’de tekniklerin açıklaması verilmektedir.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Fırın proseslerinin baca gazından çıkan toz emisyonlarına ilişkin MET ile İlişkili Emisyon
Seviyeleri günlük ortalama değeri veya numune alma dönemindeki ortalama (en az yarım
saat spot ölçümle) değer < 20 - 35 mg/Nm3’tür.
1.4.4 Gaz Bileşikler
1.4.4.1 Gaz Bileşiklerin Emisyonlarını Azaltmak için Genel Öncelikli Teknikler
61. Fırın yakma proseslerinde oluşan gaz bileşiklerin (örn; Nox, HCl, SOx, CO)
emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında aşağıdaki öncelikli tekniklerden bir veya
birkaçının uygulanması önerilir:
Teknik Uygulanabilirlik
a
Gaz bileşiklerin azaltılması için fırına giren
maddelerin dikkatli bir şekilde seçilmesi ve kontrol
edilmesi, örn;
I. Mümkünse düşük kükürt, klor ve azot,
içeriği olan yakıtların seçilmesi
II. Organik madde içeriği düşük olan
hammaddelerin seçilmesi
III. Proses ve brülör için uygun atık
yakıtların seçilmesi
Yakıt ve hammadde mevcudiyetine,
kullanılan fırın tipine, istenilen ürün
kalitesine ve fırın besleme sisteminin teknik
yapısına bağlı olarak genellikle uygulanabilir.
Atıklar magnezyum sanayisinde yakıt olarak
düşünülebilir ancak magnezyum sanayisinde
2007 yılı içerisinde henüz uygulanmamıştır
b
Proses optimizasyon ölçümleri ve teknikleri
kullanılarak fırın prosesinin yanma için gerekli
sitokiyometrik hava ihtiyacına yakın bir değer ile
istikrarlı bir şekilde işletilmesi
Proses kontrol optimizasyonu magnezyum
sanayisinde kullanılan tüm fırın tiplerine
uygulanabilir. Ancak, oldukça detaylı bir
proses kontrol sistemi gerekebilir
1.4.4.2 NOx emisyonları
62. Fırın yakma prosesinde oluşan NOx emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki tekniklerin hepsinin uygulanması önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
42
Teknik Uygulanabilirlik
a Düşük azot içerikli uygun yakıt seçimi Elde edilebilir yakıta bağlı olarak genellikle
uygulanabilir
b Proses optimizasyonu ve geliştirilmiş yakma
teknikleri Magnezyum sanayisinde genel olarak uygulanabilir
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Fırın yakma proseslerinde oluşan veNO2 olarak ifade edilen NOx emisyonlarına ilişkin MET
ile İlişkili Emisyon Seviyeleri günlük ortalama değeri veya numune alma dönemindeki
ortalama (en az yarım saat spot ölçümle) değer < 500 - 1500 mg/Nm3’tür. Daha yüksek
değerler yüksek sıcaklıktaki DBM proseslerine ilişkindir.
1.4.4.3 CO emisyonları ve ani CO artışları
1.4.4.3.1 CO emisyonları
63. Fırın yakma proseslerinde oluşan CO emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki tekniklerin birlikte kullanılması önerilir:
Teknik Tanım
a
Organik madde
içeriği düşük
hammaddeler
seçmek
CO emisyonlarının bir kısmı hammadde içerisindeki organik maddelerden
kaynaklandığından düşük organik madde içeriğine sahip hammaddelerin
seçimi CO emisyonlarını azaltabilir
b Proses kontrol
optimizasyonu
CO emisyonlarını azaltmak için tam ve doğru bir yanma gereklidir. Soğutucu
ve öncelikli havadan gelen hava tedariki ile baca emiş fanı yanma sırasında
oksijen seviyesini %1 (sinter) ile %1.5 (yakıcı) arasında tutmak için kontrol
edilebilir. Hava ve yakıt yüklemesinin değişimi CO emisyonlarını azaltabilir.
Ayrıca, CO emisyonları brülörün derinliği değiştirilerek azaltılabilir.
c
Yakıtların
kontrollü, aralıksız
ve sürekli
beslenmesi
Kontrollü yakıt eklemeye aşağıdakiler dahildir, örn;
- petrol koku beslemesi için tartılı besleyiciler ve hassas döner valfler
ve/veya
- fırın brülörüne ağır yağ veya gaz besleme için debi metre ve hassas
valflerin kullanımı
Uygulanabilirlik
CO emisyonunun azaltılmasına ilişkin teknikler genellikle magnezyum sanayisinde
uygulanabilirdir. Organik madde içeriği düşük hammaddelerin seçimi hammadde
mevcudiyetine bağlıdır.
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
Fırın yakma proseslerinde oluşan CO emisyonlarına yönelik MET ile İlişkili Emisyon
Seviyeleri günlük ortalama değer veya numune alma dönemindeki ortalama değer olarak (en
az yarım saat boyunca spot ölçümler yapılması sonucunda) < 50 – 1000 mg/Nm3’tür.
1.4.4.3.2 Ani CO Artışlarının Azaltımı emisyonları
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
43
64. ESP uygulanırken CO yükselmelerini en aza indirgemek için MET kapsamında aşağıdaki
tekniklerin kullanılması önerilir:
Teknik
a ESP kapanma süresini azaltmak için ani CO artışlarının yönetilmesi
b Kısa tepki süreli ve CO kaynağına yakın bir yerlerde konumlandırılmış izleme ekipmanı aracılığıyla
CO ölçümlerinin sürekli otomatik bir şekilde yapılması
Tanım
Güvenlik önlemleri sebebiyle, patlama riskine karşın baca gazında CO seviyesi yükseldiğinde
ESP kapatılmak zorundadır. Aşağıdaki teknikler ani CO artışlarını engellemek ve böylece
ESP kapanma süresini azaltmak için kullanılır:
yanma prosesinin kontrolü
ham madde organik yükünün kontrolü
yakıtların ve yakıt besleme sisteminin kalite kontrolü.
Aksaklıklar genellikle işletmeye alma safhasında gerçekleşir. Güvenli bir işletim için, ESP
korumasına ilişkin gaz analizörleri tüm işletme aşamalarında sürekli ölçüm yapmak zorunda
olup ESP kapanma süresi yedek izleme sisteminin işlemde kalması suretiyle azaltılabilir.
Sürekli CO izleme sistemi reaksiyon süresi için optimize edilmeli ve CO kaynağına yakın bir
yerde konumlandırılmalıdır, örn; önden ısıtma kulesi çıkışı veya ıslak fırın kullanılması
durumunda fırın girişinde.
Uygulanabilirlik
Elektrostatik filtre (ESP) olan fırınlara genellikle uygundur.
1.4.4.4 SOx emisyonları
65. Fırın yakma proseslerinde oluşan SOx emisyonlarını azaltmak için MET kapsamında
aşağıdaki birincil ve ikincil tekniklerin birlikte kullanılması önerilir:
Teknik Uygulanabilirlik
a Proses optimizasyon teknikleri Genel olarak uygulanabilir
b Düşük kükürt içeriği olan yakıtların
seçilmesi
Devletin enerji politikasına bağımlı olacak şekilde düşük
kükürt içerikli yakıt mevcudiyetine bağlı olarak genelde
uygulanabilir. Yakıtların seçimi aynı zamanda nihai ürünün
kalitesine, teknik imkanlara ve ekonomik kısıtlamalara da
bağlıdır.
c
Filtre ile birlikte adsorban ekleme
tekniği (reaktif MgO partikülleri,
sönmüş kireç, aktif karbon vb. gibi
baca gazı akışına adsorban eklenmesi)
(1) (38)
Genel olarak uygulanabilir
d Islak yıkayıcı (1) (38)
Kurak bölgelerde uygulanabilirliği, büyük hacimlerdeki su
gereksinimi ve atık su arıtma ihtiyacı ile bunlarla ilgili çapraz
medya etkileri nedeniyle sınırlıdır 1) Bölüm 1.7.2’de yöntem/teknik ile ilgili bilgi verilmektedir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
44
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri
MET ile ilişkili emisyon seviyeleri Tablo 15’de verilmektedir.
Tablo 15. Magnezyum sanayiindeki fırın yakma proseslerinde oluşan SOx’e yönelik MET ile
ilişkili emisyon seviyeleri
Parametre Birim
MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri (39)
(günlük ortalama değer veya numune alma sürecindeki ortalama
değer (en az yarım saat boyunca spot ölçüm yapılması sonucu))
SO2 şeklinde ifade
edilen SOx mg/Nm3 < 50 – 400 (41)
1.4.5 Proses Atıkları
66. Proses kayıplarını/atıklarını azaltmak/en aza indirgemek için MET kapsamında, proseste
toplanan magnezyum karbonat tozlarının yeniden kullanımı önerilir.
Uygulanabilirlik
Genellikle tozun kimyasal kompozisyonuna bağlı olarak uygulanabilir.
67. Proses kayıplarını/atıklarını azaltmak/en aza indirgemek için MET kapsamında diğer
pazarlanabilir ürünlere geri dönüşüm yapılamayan çeşitli magnezyum karbonat tozlarından
faydalanılması önerilir.
Uygulanabilirlik
Diğer pazarlanabilir ürünler içindeki magnezyum karbonattın kullanımı operatörün
kontrolünde olmayabilir.
68. Proses kayıplarını/atıklarını azaltmak/en aza indirgemek için MET kapsamında proseste
veya diğer sektörlerde gerçekleştirilen ıslak proses ile baca gazı desülfürizasyon sonucu açığa
çıkan çamurun yeniden kullanılması önerilir.
Uygulanabilirlik
Diğer sektörlerdeki ıslak proses ile baca gazı desülfürizasyonu kaynaklı çamurun kullanımı
operatörün kontrolünde olmayabilir.
1.4.6 Yakıt ve/veya Hammadde Olarak Atıkların Kullanılması
69. Magnezyum oksit fırınlarında yakıt ve/veya hammadde olarak kullanılacak atıkların
özelliklerini kontrol altına almak için MET kapsamında aşağıdaki tekniklerin kullanılması
önerilir:
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
45
Teknik
a Proses ve brülör için uygun atıkların seçilmesi
b
Atıkların özelliklerini garanti altına almak ve kontrol etmek için kalite kontrol sistemlerinin
uygulanması ve aşağıda belirtilen kriterler açısından kullanılacak atıkların analizi:
I. Mevcudiyet
II. Sürekli kalite
III. Fiziksel kriterler, örn; emisyon oluşumu, partikül boyutu, rekativite, yanabilirlik
ve kalori değeri
IV. Kimyasal kriterler, örn; klor, kükürt, alkali ve fosfat içeriği ve ilgili metal (örn;
toplam krom, kurşun, kadmiyum, civa ve talyum) içerikleri
c Kullanılacak atıkların halojen içeriği, metaller ve kükürt gibi ilgili parametrelerinin kontrolü
(örn; toplam krom, kurşun, kadmiyum, civa, talyum)
Uygulanabilirlik
Atıklar, magnezyum sanayisinde (her ne kadar 2007’de magnezyum sanayisinde
uygulanmamışsa da) yakıt ve/veya hammadde olarak mevcudiyet, kullanılan fırın türü,
istenilen ürün kalitesi ve fırına yakıtların beslenilmesindeki teknik olasılıklara bağlı olarak
kullanılabilir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
46
TEKNİKLERİN AÇIKLANMASI
1.5. Çimento Endüstrisi için Tekniklerin Açıklanması
1.5.1 Toz Emisyonları
Teknik Açıklama
a
Elektrostatik
Filtreler
(ESP)
Elektrostatik filtreler (ESP) hava akımı içerisindeki partikül maddeler üzerinde
elektrostatik bir alan oluşturur. Partiküller negatif yüklü hale gelir ve pozitif yüklü
toplama plakalarına doğru ilerler. Toplama plakaları, periyodik olarak titreşimle
hareket ettirilerek üzerlerinde toplanan malzemelerin toplama haznesinde birikmesi
sağlanır. ESP titreşim frekansı; partikül tutunmasını ve görünürlüğü etkileme
potansiyelini minimize edecek şekilde optimize edilmelidir.
ESP yüksek sıcaklık (yaklaşık 400 °C'ye kadar) ve yüksek nem gibi koşullar
altında çalışma durumlarına göre karakterize edilirler. Bu tekniğin başlıca
dezavantajları; yalıtım tabakası ve yüksek klor ve kükürt girişleri ile meydana
gelebilecek malzeme birikmesi sonucu verimdeki gözlenen azalmadır. EPS’nin
performans verimliliği açısından; CO salınımlarının kontrol edilmesi önemlidir.
Çimento sektöründeki çeşitli proseslerde ESP uygulanabilirliği açısından herhangi
bir teknik kısıtlama yoktur. Fakat ESP yüksek yatırım maliyetleri ve devreye alma
ve devre dışı bırakma süreçlerindeki düşük performans verimleri (göreceli olarak
yüksek emisyonlar) nedeniyle genel olarak çimento değirmeni
tozsuzlaştırılmasında tercih edilmezler.
b Torbalı
Filtreler
Torbalı filtreler etkin toz tutuculardır. Torbalı filtrelerin ana çalışma prensibi, gazı
geçiren ama tozu tutan bir membran kullanılmasıdır. Temel olarak, filtre ortamı
geometrik olarak düzenlenebilir. Başlangıçta, toz yüzey lifler ve malzeme
derinliğinde toplanır. Zamanla toz birikimi oldukça toz yüzey tabakası gibi kendisi
filtre ortamı olarak işlev görmeye başlar. Gaz çıkışı torbadan dışarı doğru veya tam
tersi şekilde olabilir. Toz tabakası kalınlaştıkça, gaz akışına karşı direnç artar. Bu
nedenle; filtre ortamının periyodik olarak temizlenmesi filtre boyunca basınç
azalmasını kontrol etmek açısından gereklidir.
Filtre torbalarında bir problem olması durumunda, bu torbanın bulunduğu bölme
hattının devre dışı bırakılmasına imkan sağlayabilecek birden fazla izole
edilebilmiş bölme olmalıdır. Bu durumlarda bakım ihtiyacını gösterebilmesi
açısından her bölmede 'torba patlama dedektörleri' olmalıdır. Filtre torbaları,
dokunmuş ve dokunmamış kumaştan olmak üzere çeşitlilik gösterebilir. Modern
sentetik kumaşlar, 280 °C'ye kadar oldukça yüksek sıcaklıklarda çalışabilir.
Torbalı filtrelerin performansı; baca gazı ve toz karakterizasyonu ile filtre
ortamının uyumluluğu, hidroliz, ortamın asidik veya bazik olma durumu,
oksidasyon ve proses sıcaklığı gibi termal, fiziksel ve kimyasal direnç
oluşturabilecek uygun özelliklerin bulunması gibi farklı birçok parametreden
etkilenmektedir. Kullanılacak tekniğin seçiminde nem ve baca gazlarının sıcaklığı
dikkate alınmalıdır.
c Hibrit
Filtreler
Hibrit filtreler, aynı cihazda ESP ve torbalı filtrelerin bir arada bulunması sonucu
oluşur. Genellikle mevcut ESP’in dönüşümü sonucu ortaya çıkarlar. Eski
ekipmanın kısmi olarak yeniden kullanımına olanak sağlarlar.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
47
1.5.2 NOx Emisyonları
Teknik Açıklama
a Birincil Teknikler
I. Alev Soğutma
Bir akışkan (sıvı), iki akışkan (sıvı ve basınçlı hava veya katı madde) veya
yüksek nem içeriği olan sıvı/katı atıkların kullanımı gibi farklı teknikler
kullanılarak yakıta veya aleve doğrudan su ilavesi sıcaklığı düşürür ve
hidroksil radikalleri konsantrasyonunu arttırır. Bu durum, yanma
bölgesinde NOx azalmasına neden olabilir.
II. Düşük NOx
Brülörleri
Düşük NOx brülör (dolaylı ateşleme) tasarımları farklılık gösterebilir.
Ancak, temel prensip, yakıtın ve havanın konsantrik borular vasıtasıyla
fırının içine enjekte edilmesine dayanmaktadır. Stokiyometrik yanma için
gerekli olan hava ihtiyacını (Mevcut brülörlerde bu oran %10-15
seviyesindedir.) %6-10 seviyelerine indirir. Dış kanala yüksek ivmeli
eksenel hava enjekte edilir. Kömür merkezi boru veya orta kanal
vasıtasıyla sisteme verilebilir. Üçüncü kanal girdap hava için kullanılır.
Girdap boruda çıkışındaki pervaneler yardımıyla sağlanır. Bu brülör
tasarımının amacı; oksijen konsantrasyonunun düşük olduğu ortamlarda
özellikle yakıt içindeki uçucu bileşiklerin çok erken ateşlenmesini
sağlamak ve dolayısıyla NOx oluşumunu azaltmaktır.
Düşük NOx brülör uygulaması her zaman NOx emisyonlarında azalmaya
neden olmaz.. Bu açıdan brülör sisteminin optimize edilmesi önemlidir..
III. Orta Fırın
Yakması
Uzun yaş ve uzun kuru fırınlarda, toplu yakıt yakılması ile indirgenen bir
bölge oluşturularak NOx emisyonları azaltılabilir. Uzun fırınlar genellikle
900-1000 °C aralığında çalıştırılmadıkları için, ana brülörden geçmesi
mümkün olmayan yakıtların (Örneğin; lastikler gibi) yakılabilmesi
amacıyla orta fırın yakma sistemleri kullanılabilir.
Yakıtların yakılma hızı kritik olabilir. Bu hız çok yavaş ise, indirgeme
koşulları yanma bölgesinde oluşabilir ve bu durum ürün kalitesini önemli
ölçüde etkileyebilir. Hız çok yüksek ise, fırın zincir bölgesi aşırı ısınarak
zincirlerin yanmasına yol açabilir. 1100 °C’nin altındaki sıcaklık
bölgelerinde % 1'den daha büyük klor içeriğine sahip tehlikeli atık
kullanımı söz konusu olamaz.
IV. Yanmayı
İyileştirici Farine
Mineralleştirici
ilavesi
Flor gibi mineralleştiricilerilerin ham maddeye ilavesi; klinker kalitesinin
ayarlanmasına ve sinter bölgesi sıcaklığının düşürülmesine imkan veren
bir tekniktir. Yanma sıcaklığının düşürülmesi/azaltılması ile NOx oluşum
potansiyeli azalır.
V. Proses
Optimizasyonu
Fırın işletme ve yanma koşulları gibi proses şartlarının optimize edilmesi,
fırın işletme kontrolü ve/veya yakıt besleme homojenizasyonunun
sağlanmasına ve buna bağlı olarak NOx emisyonlarının azalmasına neden
olur. Birincil optimizasyon önlemleri /teknikleri olarak; proses kontrol
teknikleri, optimize edilmiş gelişmiş dolaylı ateşleme tekniği, optimize
edilmiş soğutucu bağlantıları ve yakıt seçimi, optimize edilmiş oksijen
seviyeleri kullanılabilir.
b
Kademeli Yanma
(konvansiyonel
veya atık yakıtlar),
ön kalsinatör ve
optimize yakıt
karışım
kombinasyonları ile
Kademeli yanma, çimento fırınları için tasarlanmış ön kalsinatörler ile
uygulanır. Birinci yanma aşaması, döner fırın içinde klinker pişirme
işlemi için optimum şartlar altında gerçekleşir. İkinci yanma aşaması fırın
girişindeki brülörde gerçekleşir. Burada, sinter bölgesinde oluşan azot
oksitlerin bir kısmının bozulmasına yol açan indirgeyici bir ortam
mevcuttur. Bu bölgedeki yüksek sıcaklık, NOx'in elementer azota
dönüşmesi için özellikle tercih edilir. Üçüncü yakma aşamasında, kalsine
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
48
yakıt bir miktar tersiyer hava ile kalsinatöre beslenir. Bu da o bölgede
indirgen bir ortam oluşmasına yol açar. Bu sistem, yakıttan kaynaklanan
NOx oluşumunu azaltır ve aynı zamanda fırından çıkan NOx miktarını da
azaltır. Dördünce ve nihai yakma aşamasında, kalan tersiyer hava sisteme
beslenir.
c
SNCR
(Seçici Katalitik
Olmayan
İndirgeme)
Seçici katalitik olmayan indirgemede (SNCR), NO’yu N2’ye dönüştürmek
için, yanma içine amonyak çözeltisi (%25’lik NH3’e kadar), amonyak ön-
madde bileşikleri veya üre enjekte edilir. Reaksiyon, 830-1050 °C
aralığında optimum olarak gerçekleşir. NO ile reaksiyona girecek enjekte
edilmiş ajanlar için yeterli bir reaksiyon süresi sağlanmalıdır.
d
SCR
(Seçici Katalitik
İndirgeme )
SCR, 300-400 °C aralığında NH3 ve bir katalizör yardımıyla NO ve
NO2’nin N2’ye dönüşümünü sağlar. Bu teknik yaygın olarak diğer
sektörlerde de NOx azaltılması için kullanılır (kömür yakıtlı enerji
santralleri, atık yakma). Çimento sektöründe, temelde iki sistem dikkate
alınır: Toz tutma ünitesi ve baca arasında düşük toz konfigürasyonu, bir
ön ısıtıcı ve bir toz tutma ünitesi arasında yüksek toz konfigürasyonu.
Düşük toz baca gazı sistemleri, tozsuzlaştırmadan sonra baca gazlarının
yeniden ısıtılmasına ihtiyaç duyar. Bu da ilave enerji maliyetine ve basınç
kaybına neden olur. Yüksek toz sistemleri, teknik ve ekonomik
nedenlerden dolayı genellikle tercih edilir. Bu sistemlerde, ön ısıtıcı
sisteminin çıkışında atık gaz sıcaklığı SCR işlemi için uygun sıcaklık
aralığında olduğu için yeniden ısıtmaya ihtiyaç duyulmaz.
1.5.2 SOx Emisyonları
Teknik Açıklama
a Absorban
İlavesi
Absorban ham maddelere (örn. hidrate kireç ilavesi) veya gaz akımına enjekte
edilebilir (örn. hidrate veya sönmüş kireç (Ca (OH)2), sönmemiş kireç (CaO), yüksek
CaO içerikli aktive uçucu kül veya sodyum bikarbonat (NaHCO3)).
Hidrate kireç, ham malzeme bileşenleri ile birlikte farin değirmenine veya doğrudan
fırın girişine verilebilir. Hidrate kireç ilavesi, kalsiyum içerikli katkı malzemelerinin
oluşturduğu reaksiyon ürünlerinin doğrudan klinker pişirme prosesinde
kullanılabilmesi avantajını sağlamaktadır.
Gaz akımı içine absorban enjeksiyonu, kuru veya yaş formda uygulanabilir (yarı kuru
gaz yıkama). Absorban, daha etkin SO2 tutulmasını sağlamak için çiğ noktasına yakın
sıcaklıklarda baca gazına enjekte edilir. Çimento fırını sistemlerinde, bu sıcaklık
aralığına genelde farin değirmeni ile toz toplayıcı arasındaki alanda ulaşılır.
b
Yaş
Yıkama
Sistemi
Yaş yıkama sistemi, kömür yakıtlı santrallerde baca gazı kükürt giderme işleminde
en sık kullanılan tekniktir. SO2 emisyonlarının azaltılması için kullanılan yaş proses,
çimento üretim sürecinde kullanılan bir tekniktir. Yaş yıkama, aşağıda verilen
kimyasal reaksiyona dayanmaktadır:
SO2+ ½O2+ 2H2O + CaCO3 CaSO4.2H2O+CO2
SOx bir püskürtme kulesinden püskürtülen bir sıvı tarafından absorbe edilir.
Absorban genellikle kalsiyum karbonattır. Yaş yıkama sistemleri, çözünebilir asit
gazlar için tüm baca gazı kükürt giderme (FGD) yöntemlerinin içinde, en düşük
sitokiyometrik faktörler ve düşük katı atık üretim hızı ile, en yüksek verimliliği
sağlayan sistemdir. Bu teknikte, belirli bir miktar su kullanılması gerekmektedir. Su
kullanımına bağlı olarak bunu takip eden süreçte atıksu arıtma ihtiyacı da söz konusu
olacaktır.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
49
1.6. Kireç Sanayii için Tekniklerin Tanımı
1.6.1 Toz Emisyonları
Teknik Tanım
a Elektrostatik
Filtreler (ESP)
ESP’in genel bir tanımı Bölüm 1.5.1’de verilmiştir.
ESP çiy noktası üzerindeki sıcaklıklardan 400 oC’a kadar kullanılabilir. Dahası,
ESP’i çiy noktasına yakın veya çiy noktasının altındaki sıcaklıklarda da kullanmak
mümkündür. Yüksek hacimdeki akışlar nedeniyle ve nispeten yüksek toz yükleri
nedeniyle, temel olarak önden ısıtması olmayan döner fırınlar ama aynı zamanda
önden ısıtması olan döner fırınlar da ESP’le donatılmıştır. Bir söndürme kulesiyle
birlikte mükemmel performans elde edilebilir.
b Torba filtre
Torba filtrenin genel bir tanımı Bölüm 1.5.1’de verilmiştir.
Torba filtreler, fırınlar, frezleme ve öğütme tesisleri, sönmemiş kireç ve kireç taşı
için, kireç söndürme tesisleri için; malzeme taşıma ve depolama ile yükleme
tesisleri için kullanışlıdır. Genellikle siklon ön filtresi ile birlikte kullanılmaya
elverişlidir. Torba filtrelerin işleyişi sıcaklık, nem, toz yükü ve kimyasal
kompozisyon gibi baca gazı koşullarıyla sınırlandırılmaktadır. Mekanik, termal ve
kimyasal yıpranmaya karşın bu koşulları sağlayan çeşitli bez materyaller
mevcuttur.
c Islak toz ayırıcı
Islak toz ayırıcısı ile toz, egzoz gazı akışından, gaz akışını süpürme sıvısıyla yakın
temasa getirterek (ki bu sıvı genellikle sudur) ve böylece toz parçacıklarının sıvı
içinde kalıp çalkanarak gönderilmesi ile yok edilmektedir. Tozun giderilmesi için
mevcut çok sayıda farklı ıslak süpürücüler mevcuttur. Kireç fırınlarında kullanılan
temel türler çok basamaklı/çok aşamalı ıslak süpürücüler, dinamik ıslak
süpürücüler ve ventüri tipi ıslak süpürücülerdir. Kireç fırınlarında kullanılan ıslak
süpürücülerin çoğunluğu çok kademeli/çok aşamalı ıslak süpürücülerdir.
Islak süpürücüler baca gazı sıcaklığı çiy noktasına yakın veya çiy noktası
altındayken seçilmektedir. Ayrıca, alan sınırlı olduğunda da seçilebilirler. Islak
süpürücüler bazen yüksek sıcaklıktaki gazlarda kullanılmakta ve bu durumlarda su
gazları soğutmakta ve hacimlerini küçültmektedir
d
Santrifüj
Ayrıştırıcı/
siklon
Santrifüj ayırıcı/siklonda, egzoz akışından yok edilecek toz parçacıkları santrifüj
hareketle birimin dış duvarı tarafından dışarıya karşı zorlanır ve sonra da birimin
altındaki bir açıklıktan yok edilir. Santrifüj güçler gaz akışını silindirik bir araç
(siklonik ayrıştırıcılar) veya birimde yerleştirilmiş bir pervanenin dönmesi
(mekanik santrifüj ayrıştırıcılar) aracılığıyla aşağı doğru yönlendirerek spiral bir
hareketle geliştirilebilir. Ancak, bunlar sadece ön ayırıcılar olarak uygundur çünkü
parçacıkları yok etme verimleri sınırlıdır. Ayrıca, ESP’i ve torba filtreleri aşırı toz
yüklemesinden ve aşındırma problemlerinden kurtarmaktadırlar.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
50
1.6.2 NOx Emisyonları
Teknik Tanım
a
Brülör
tasarımı
(düşük NOx
brülörü)
Düşük NOx brülörleri alev sıcaklığını düşürmeye böylece termal ve (bir dereceye
kadar) NOx’den türetilen yakıtları azaltmaya yardımcı olur. NOx azaltımı alev
sıcaklığını düşürmek için havanın çalkalanmasını veya brülörlerden darbeli işlem
gelmesini sağlayarak elde edilmektedir. Düşük NOx brülörleri öncelikli hava
parçasını azaltmak için tasarlanmıştır, bu da daha düşük NOx oluşumu anlamına
gelirken ortak çok kanallı brülörler toplam tutuşma havasının % 10 ila 18’i kadar
öncelikle hava parçasıyla işlemektedir. Öncelikli havanın daha yüksek parçada
olması sıcak ikincil hava ve yakıtın erkenden karıştırılmasıyla kısa ve yoğun
alevlerin oluşmasına neden olmaktadır. Bu, düşük NOx brülörleri kullanarak
kaçınılabilen yüksek miktardaki NOx oluşumunun gerçekleşmesiyle yüksek alev
sıcaklıklarıyla sonlanmaktadır
b Hava
toplanma
Öncelikli reaksiyon alanlarında oksijen tedarikini azaltarak bir azaltım alanı
oluşturulmaktadır. Bu alandaki yüksek sıcaklıklar özellikle NOx’i basit azota
dönüştüren reaksiyon için elverişlidir. Sonraki tutuşma alanlarında, hava ve oksijen
tedariki oluşan gazların oksitlenmesi için arttırılmaktadır. Ateşleme alanındaki etkili
hava/gaz karışımı CO ve NOx’in her ikisinin de düşük seviyelerde kalmasını
sağlamak için gerekmektedir.
2007’de hava toplanma kireç sanayiinde hiç uygulanmamıştır
c SNCR
Duman gazlarından azot oksitler (NO ve NO2) seçici katalitik olmayan azaltımla yok
edilmekte ve fırına azot oksitle reaksiyona giren bir azaltım aracı enjekte edilerek
azot ve suya dönüştürülmektedir. Amonyak veya üre tipik olarak azaltma aracı
olarak kullanılmaktadır. Optimal aralık genellikle 900 ile 920 °C iken, reaksiyonlar
850 ila 1.020 °C aralığında gerçekleşmektedir
1.6.3 SOx Emisyonları
Teknik Tanım
a
Soğurucu
ekleme
teknikleri
Teknik, kuru formda doğrudan fırına (beslenen veya enjekte edilen) veya kuru ya da
ıslak formda (örn; sönmüş kireç veya sodyum bikarbonat) baca gazına soğurucu
eklenmesini böylece SOx emisyonlarını yok etmeyi kapsamaktadır. Soğurucu duman
gazlarına enjekte edildiğinde enjeksiyon noktası ve toz toplayıcı arasında (torba filtre
veya ESP) yeterli bir tutma süresi verimli bir soğurma elde etmek için sağlanmalıdır.
Döner fırınlar için, soğurma teknikleri aşağıdakileri kapsayabilir:
- Kireçtaşının kullanılması: düz bir döner fırın dolomitle beslendiğinde SO2
emisyonlarında önemli derecede azalmalar gerçekleşebilir. Bu azalmalar ya
yüksek seviyede ince bir şekilde bölünmüş kireçtaşı içeren besleme taşlarıyla
gerçekleşebilir veyahut da ısıtma sonrası ayrılmaya eğilimli olabilirler. İnce bir
şekilde bölünmüş kireçtaşı kalsinleri fırın gazlarına katılmakta ve toz
toplayıcıya gitmekte olan veya zaten gitmiş olan SO2’leri yok etmektedir.
- Yanma havasına kireç enjekte edilmesi: döner fırınlardan SO2 emisyonlarını
yok eden patentli bir tekniktir (EP 0 734 755 A1). İnce bir şekilde bölünmüş
sönmemiş veya sönmüş kireçlerin fırının hava ile beslenen ateşleme kapağına
enjekte edilmesiyle gerçekleştirilir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
51
1.7. Magnezyum Sanayiinde Kullanılan Tekniklerin Tanımı (Kuru Proses
Yöntemiyle)
1.7.1 Toz Emisyonları
Önlem/Teknik Tanım
a Elektrostatik
filtreler (ESP) ESPlerin genel tanımı Bölüm 1.5.1’de verilmiştir.
b Torba filtreler
Torba filtrelerin genel tanımı bölüm 1.5.1’de verilmiştir.
Torba filtreler yüksek oranlarda parçacık tutmaktadırlar, parçacık büyüklüğüne
bağlı olarak bu oran genellikle %98’den fazla ve %99’a kadar çıkmaktadır. Bu
teknik, magnezyum sanayiinde kullanılan toz azaltma önlemlerine/tekniklerine
oranla parçacık toplamada en iyi verimi sunmaktadır. Ancak, fırın duman
gazlarının yüksek sıcaklıkları nedeniyle yüksek sıcaklıkları tolere edebilen özel
filtre materyallerinin kullanılması gerekmektedir.
DBM imalatında, 250 °C kadar sıcaklıklarda işleyebilen filtre materyalleri
kullanılmaktadır. PTFE (Teflon) filtre malzemesi bunlardan biridir. Bu filtre
malzemesi asitlere ve alkalilere iyi bir direnç göstermekte ve birçok korozyon
problemini çözülmektedir
c Siklonlar
(santrifüj ayırıcı)
Siklonların genel tanımı Bölüm 1.6.1’de verilmiştir. Dayanıklı ekipmanlardır
ve düşük enerji gereksinimiyle geniş çapta operasyonel sıcaklık aralığında
işleyebilmektedirler. Sisteme bağlı sınırlı ayrıştırma derecesi yüzünden
siklonlar temel olarak iri toz ve baca gazı için öncül ayırıcılar olarak
kullanılmaktadırlar
d Islak toz
ayırıcıları
Islak toz ayırıcılarının (diğer bir ismi de ıslak süpürücülerdir) genel tanımı
Bölüm 1.6.1’de verilmiştir.
Islak toz ayırıcılarılar tasarımlarına ve çalışma prensiplerine göre ventüri tipi
gibi çeşitli türlere bölünebilir. Bu tip ıslak toz ayırıcılarının magnezyum
sanayiinde çok sayıda uygulama alanı bulunmaktadır. Bunların arasında gazın
ventüri tüpünün en dar bölümü olan ‘ventüri boğazına’ yönlendirildiğinde, gaz
ivmesinin 60 ila 120 m/s elde edilmesi de bulunmaktadır. Ventüri tüpü
boğazına beslenen yıkama sıvıları çok ince damlacık sisine oluşturmakta ve
yoğun bir şekilde gazla karışmaktadır. Su damlacıklarına ayrılan parçacıklar
ağırlaşır ve hazır bir şekilde bu ventüri ıslak toz ayrıştırıcısında kurulu damla
ayrıştırıcısı kullanarak çekilebilmektedir
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
52
1.7.2 SOx Emisyonları
Teknik Tanım
a Soğurucu
ekleme
tekniği
Teknik, SOx emisyonlarını yok etmek için baca gazına kuru veya ıslak formda (yarı
kuru süpürme) soğurucu enjeksiyonunun yapılmasını içermektedir. Yüksek verimde
soğurma sağlamak için enjeksiyon noktası ile toz toplayıcı arasında yeterli bir gaz
tutma süresi bulunması çok önemlidir. Reaktif MgO dereceleri magnezyum sanayiinde
SO2’ye yönelik verimli soğurucu olarak kullanılabilmektedir. Diğer soğuruculara
oranla düşük verimlerine rağmen, yatırım maliyetlerini azalttığından ve ayrıca filtre
tozu diğer maddeler tarafından kirletilmediğinden veya magnezyum oksit üretimi için
hammadde yerine yeniden kullanılabildiğinden ya da atık üretimini en aza indiren
gübre (magnezyum sülfat) olarak kullanılabildiği için reaktif MgO derecelerinin veya
kullanımının çift avantajı bulunmaktadır
b Islak
süpürücü
Islak süpürücü tekniğinde, SOx püskürtme kulesinde baca gazına ters akıntılı şekilde
püskürtülen sıvı/sulu harç tarafından emilmektedir. Teknik, ürün başına 5 ila 12 m3/ton
su miktarı gerektirmekle birlikte sonrasında da atık suyun arıtılmasını da
gerektirmektedir.
ENTEGRE ÇEVRE İZNİNE (EÇİ) TABİ ÇİMENTO ÜRETİM
TESİSLERİNİN UYUM DURUMLARI VE GEREKLİLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ PROJESİ
53
(1) OJ L 315, 14.11.2012, p. 1.
(2) “Çift adımlı prosesi”nden üretilen sinterlenmiş dolime, oksijen düzeltilmesi uygulanmaz.
(3) “Çift adım prosesi”nden üretilen tam pişirilmiş magnezyum oksit (DBM), oksijen düzeltilmesi uygulanmaz.
(4) Ürün özellikleri nedeniyle özellikle daha yüksek derecede işlem ısısı gerektiren özel çimento veya beyaz çimento klinkeri
üreten tesislerde bu seviyeler uygulanmamaktadır.
(5) Normal (örn; başlatma ve kapatmalar hariç) ve optimize proses koşulları altında.
(6) Üretim kapasitesinin enerji talebi üzerinde etkisi bulunmaktadır. Yüksek kapasiteler enerji tasarrufu sağlarken daha küçük
kapasiteler daha çok enerji gerektirmektedir. Enerji tüketimi de siklon önden ısıtmalı aşamaların sayısına bağlıdır. Daha çok
önden ısıtmalı siklon aşama fırın prosesinde daha düşük enerji anlamına gelmektedir. Siklon önden ısıtmalı uygun aşama
sayısı temelde hammaddelerin nem içeriğine göre belirlenir.
(7) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.5.1’de yapılmıştır.
(8) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.5.1’de yapılmıştır.
(9) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.5.2’de verilmiştir.
(10) MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri aralığının üst seviyesi eğer başlangıçtaki NOx seviyesi öncelikli tekniklerden sonra
>1.000mg/Nm3’se 500mg/Nm3’tür.
(11) Mevcut fırın sistem tasarımı, yakıt karışım özellikleri, atık ve hammadde yanabilirliği de dahil olmak üzere (örn; özel
çimento veya beyaz çimento klinkeri) aralık içinde olması gereken değeri etkileyebilir. 350 mg/Nm3’den aşağı seviyeler
SCNR kullanırken elverişli koşullara sahip fırınlarda elde edilmektedir. 2008’de 200 mg/Nm3’ten düşük değer SNCR
kullanan (kolay yanan karışım kullanılan) üç tesis için aylık ortalama olarak rapor edilmiştir.
(12) Başlangıç seviyelerine ve NH3 çöküşüne bağlıdır.
(13) Amonyak çöküşü başlangıçtaki NOx seviyesine ve NOx azaltma verimliliğine bağlıdır. Lepol ve uzun döner fırınlar için
seviye daha da yüksek olabilir.
(14) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.5.3’de verilmiştir.
(15) Aralık, hammadde içindeki kükürt içeriğini göz önünde bulundurmaktadır.
(16) Beyaz çimento ve özel çimento klinker üretimi için, klinkerin yakıt kükürt tutma yeterliliği önemli derecede düşük
olabilir ve daha yüksek seviyede SOx emisyonlarına neden olabilir.
(17) Düşük seviye, hammaddelerin ve yakıtların kalitesine dayanarak rapor edilmiştir.
(18) Düşük seviye, hammaddelerin ve yakıtların kalitesine dayanarak rapor edilmiştir. 0,03 mg/Nm3ten yüksek değerlerin
daha derinlemesine incelenmesi gerekmektedir. 0,05 mg/Nm3ye yakın değerler ek tekniklerin değerlendirilmesini
gerektirmektedir (örn; baca gazı sıcaklığını düşürme, aktive edilmiş karbon gibi).
(19) Enerji tüketimi ürün türüne, ürün kalitesine, proses koşullarına ve hammaddelere bağlıdır.
(20) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.6.1’de verilmiştir.
(21) Gerekli durumlarda, santrifüj ayırıcılar/siklonlar baca gazının ön arıtılmasında kullanılabilir.
(22) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.6.1’de verilmiştir.
(23) Toz direncinin yüksek olduğu istisnai durumlarda MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri daha yüksek olabilir, günlük
ortalama değer olarak 30 mg/Nm3 e kadar çıkabilir.
(24) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.6.2’de verilmiştir.
(25) Aralıkların yüksek uçları dolime ve tamamen yanmış kireç üretimine ilişkindir. Aralığın yüksek sınırından yüksek
değerler sinterlenmiş dolime ile ilişkili olabilir.
(26) Şaftlı ve tamamen yanmış kireç üreten LRK ve PRK için en üst sınır 800 mg/Nm3 ‘e kadardır.
(27) MET 45 (a) I’deki gibi belirtilen öncelikli teknikler bu seviyeye ulaşmak için yeterli olmadığında ve ikincil teknikler
NOx emisyonlarını 350 mg/Nm3 e kadar indirmek için uygulanamadığında üst sınır özellikle de tamamen yanmış kireç ve
yakıt olarak biokütle kullanımı için 500 mg/Nm3 e kadar çıkmaktadır.
(28) Tekniklerin tanımı Bölüm 1.6.3’de verilmiştir.
(29) Seviye, baca gazında başlangıçtaki SOx seviyesine ve kullanılan indirgeme tekniğine bağlıdır.
(30) “Çift geçiş proses” yöntemiyle sinterlenmiş dolime üretimi için SOx emisyonları aralığın en üst seviyesinden daha
yüksek olabilir.
(31) Kullanılan hammadde ve/veya üretilen kireç türüne bağlı olarak emisyonlar daha yüksek olabilir, örn; hidrolik kireç.
(32) MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri MFSK ve ASK’ye uygulanmamaktadır.
(33) Kullanılan hammadde içindeki organik madde ve/veya üretilen kireç türüne bağlı olarak seviyeler daha yüksek olabilir,
özellikle de doğal hidrolik kireç üretimi için.
(34) İstisnai durumlarda seviye daha da yüksek olabilir.
(35) Bu aralık sadece BREF’in magnezyum oksit bölümünde verilen bilgiyi yansıtmaktadır. Üretilen ürünlerle birlikte en iyi
tekniklerin uygulanmasına ilişkin özel bilgi verilmemiştir.
(36) Tekniklerin tanımı 1.7.1’de verilmiştir.
(37) Tekniklerin tanımı 1.7.1’de verilmiştir.
(38) Ölçüm/tekniklerin tanımı Bölüm 1.7.2’de verilmiştir.
(39) MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri’ler hammaddelerin ve yakıtların içeriğindeki kükürt miktarına bağlıdır. Aralığın
düşük ucu düşük kükürt içeriğine sahip hammaddelerin ve doğal gazın kullanılmasına ilişkindir; üst ucu ise yüksek kükürt
içeriği olan hammaddelerin ve/veya kükürt içeren yakıtların kullanılmasın ilişkindir.
(40) Çapraz medya etkileri SOx emisyonlarını azaltacak en iyi MET kombinasyonunu değerlendirmek için göz önünde
bulundurulmalıdır.
(41) Islak süpürücü uygulanamadığında, MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri’ler hammadde ve yakıt içeriğindeki kükürt
içeriğine bağlıdır. Bu durumda MET ile İlişkili Emisyon Seviyeleri < 1500 mg/Nm3 iken SOx emisyonlarının en az %60
oranında yok edilmesi verimliliğini sağlamaktadır.
Recommended