View
224
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
1/124
BLGSAYAR KTAPLII SERS - 16
BLGSAYAR VE NTERNET
TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
2/124
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
3/124
cra Kurulu BakanMehmet Y. YILMAZ
Yayn DirektrM. Rauf ATE
Yay
n Ynetmeni (Sorumlu)Erdal KAPLANSEREN
Sayfa YapmcsEylem AKSNGER
Yayna HazrlayanSerdar CEVHERSelim UMLU
Bask ve CiltLe Color / Levent Print City
Tel: 0212 637 15 30
PCnet Dergisi Doan Burda Dergi Yaynclk vePazarlama A.. Dergide yaymlanan yaz, fotoraf, harita,
illstrasyon ve konularn her hakk sakldr. zinsiz, kaynakgsterilerek dahi alnt yaplamaz.
PCnetin cretsiz ekidir.
YayncDoan Burda Dergi
Yaynclk ve Pazarlama A..
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
4/124
2
BLGSAYAR KTAPLII SERS
Bilgisayar artk yalnzca programclarn, tasarmclarn, yazarlarn, verilerle almas gereken kiilerin ihtiya
duyduu bir ara deil; bilgisayar, her yatan ve her meslekten kiilerin yaamna da tamamen girmi durum-da. Ancak PCnet editrleri olarak gayet iyi biliyoruz ki, sradan kullanclar bilgisayarn dilini anlamakta sksk zorluk ekiyor. Bilgisayarlar ne kadar kullanc dostu olarak tasarlanrsa tasarlansn, bilgisayar dnyasndakullanlan o kadar fazla terim var ki kullanc bunlardan biriyle karlatndaarabiliyor. Daha da kts,bilgisayar dnyasnda kullanlan terimlerin ve ksaltmalarn birou ngilizce. Kullancnn ngilizce bilgisiolsa bile teknik terimlerin ne anlama geldiini zmek kolay deil. Hatta ayn durum Trke terimler iin degeerli. rnein bellenim teriminin anlamn kolayca zmek mmkn m?te tm bunlar gz nnde bulundurarak kapsaml ve Trke bir bilgisayar ve internet terimleri szlderlemeye giritik. Szlkten kastmz, internette bulabileceiniz ngilizce Trke karlklar listesi deil;ilerleyen sayfalarda greceiniz gibi, tm terimlerin Trke aklamalarn da sunuyoruz. Szlkte donanmdanyazlma, internetten nemli markalara kadar uzanan pek ok konuda 1000e yakn terime yer verdik.imdilikngilizce teknolojinin ana dili kabul ediliyor. Bu nedenle szlmzdeki terimleri zgn ngilizceisimlerine gre sraladk. Terimin kabul grm bir Trke karl varsa onu da parantez iinde belirttik.
Terim bir ksaltmaysa almna da yer verdik. Son olarak, Trke terimleri de szlmzn sonunda birdizin eklinde sraladk. Bu sayede hem herhangi bir yerde karlatnz Trke terimin ngilizce karlnrenebilecek, hem de szln ilk ksmna bakarak o terimin Trke aklamasn okuyabileceksiniz.PCnet Bilgisayar ve nternet Terimleri Szlnn bu ilk basksnn bilgisayar kullanrken, teknik birmakale okurken ya da teknoloji alverii yaparken imdadnza yetieceine inanyoruz. Geniletilmi vegncellenmi yeni basklarda grmek dileiyle
Bilgisayar diline yabanckalmayn
Selim UMLUEditr
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
5/124
3
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
6/124
3
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
7/124
5
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
uygulamas 16 bit programlardr.
24 bit grafik: Her rengin 24 bit ile temsiledildii grafiklerdir. Bu grafiklerde herrenk krmz, yeil ve mavinin her biri iin0 ile 255 arasnda bir deerin atanmasylaoluturulur ve toplamda 16.777.216
renk elde edilir. 24 bit grafik geneldemilyonlarca renk olarak adlandrlr.
32 bit program: Intel 386, 486, Pentiumve dier uyumlu mikroilemcilerin 32 bit iyazmalarn ve geni bellek kapasitelerinikullanan program. Genellikle ayn ilemciyleayn iin yapld durumlarda 16 bitprogramdan hzldr.
32 bitWindows:Pentium
ve benzeriilemciler iinWindows 1.0 -3.1 srmlerininardndan kanWindows 95, NTve ardllar iinkullanlan tabir.
Windows CE de bu kategoride yer alr.
386: 32 bit i yazmalara ve okgrevlilik iin iyi bir destee sahip ilk Intelmikroilemci. Windows 95 altrabilir,ancak gncel uygulamalar iin artk fazlayava kalmaktadr.
403 Forbidden: HTTP sunucusununeriilmesi istenen dosyay okumaya izninin
404 Sayfa Bulunamad hatas.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
8/124
6
BLGSAYAR KTAPLII SERS
olmadn belirten hata mesaj. Genellikle
sunucu sahibinin dosya izinlerini dzgnayarlamadnn belirtisidir.
404 Not Found: Bir web adresinin geersizolduunu bildiren hata mesaj.
486: Yaps itibaryla 386ya benzeyen ancakdaha hzl olan ilemci. Pentium serisininncldr. (Bkz: Mikroilemci)
802.11 (IEEE 802.11): Wi-Fi rnuyumluluu standartlar erevesindebelirlenmi bir kablosuz aartnamesi.Geriye uyumlu adet 2.4 GHz standardvardr. Wireless B standardna sahip birbilgisayar Wireless G veya Wireless N alarabalanabilir, ancak iletiim Wireless Bnindk hzyla salanacaktr.
802.16: (Bkz: Wimax)
1394, 1394a, 1394b: (Bkz: Firewire)
8088:lk olarak orijinal IBM PCdekullanlm olan mikroilemci (1981). 16 bityazmalara ve 8 bit dsal veriyolu hznasahiptir. (Bkz: Mikroilemci)
68000: Motorolann Apple Macintoshve Amiga bilgisayarlarda kullanlm olanmikroilemci serisi. (Bkz: Mikroilemci)
80286: IBM PC AT bilgisayarlardakullanlm olan Intel mikroilemci (1984).
8088den daha hzldr ve uzatlm belleidestekler, fakat 32 bit yazmalara ve birdenfazla 8088i emle etme zelliine sahipdeildir. Bu nedenle, ok grevli iletimsistemleri 386 piyasaya kana kadar poplerolmamtr.
80386, 80486: Intelin 386 ve 486mikroilemcilerinin resmi olmayan isimleri.(Bkz: 386, 486)
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
9/124
7
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
AA: 1.HTML dilinde baka bir sayfaya balant
yaplmas iin kullanlan ksaltma. (Bkz:HTML)2. (Dijital fotoraf makinesinde) merceegiren n otomatik olarak ayarlanmas iinkullanlan kip.
A4: 210 x 297 mm boyutlarndaki standartmektup kd.
AAC (Advanced Audio Coding): MP3tendaha yeni ve daha verimli bir ses sktrmabiimi. Nintendo Wii ve iTunesda dhiliolarak desteklenir.
Abort (Durdur): Bir eylemi veya komutuiptal eder.
Access: Microsoft tarafndan Officeailesinin bir yesi olarak sunulan gl veprogramlanabilir bir veritaban ynetimiuygulamas.
access time (eriim sresi): Bir bellek aygt
tarafndan verinin ilemciye tanabilmesi iingereken sre miktar.
accessibility (eriilebilirlik): Bilgisayarlailintili bir rnn farkl yetilere sahip insanlartarafndan ne kadar kullanlabildiinitanmlayan bir terim. rnein, kr birbilgisayar kullancs bir web sitesini gezerkenses sentezleyicisi kullanarak sitede yazlanlarduyabilir. Barndrd resimler iin tanmlamabilgisi ieren web siteleri, bu bilgiyiiermeyen sitelere gre daha eriilebilirolarak tanmlanr.
ACPI (Advanced Configuration and Power
Interface): letim sisteminin bilgisayardonanm zerinde dorudan g ynetimigerekletirebilmesini salayan donanm/yazlm etkileimi standard. rnein ACPIynetimine sahip bir bilgisayar, yazlmkontrolyle kendisini tamamen kapatabilir.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
10/124
8
BLGSAYAR KTAPLII SERS
Acrobat: Adobe System tarafndan sunulan,
PDF (Portable Document Format) trndekidosyalar okumak ve oluturmak amacylakullanlabilen yazlm.
Active Desktop: Windowsta bir websayfasn masast arka plan olarak kullanma
imkn sunan zellik. Hava durumu veyastok bilgisi gibi srekli gncellenen verilerigrntlemek iin ilave bir web taraycsama gerekliliini ortadan kaldrmtr.
ActiveX: Microsoft tarafndan COM(Component Object Model) mimarisi esas
alnarak gelitirilen yazlm bileenlerinitanmlamak iin kullanlan bir terim.
Ada: 1970lerin sonunda gelitirilen birprogramlama dili.
add-in, add-on (eklenti): Bir yazlmasonradan ilave edilerek ekstra zellikler katanbileen.
admin, administrator: 1. Windows NT veardllarnda sistem yneticisi iin atananhesap ismi.
2. Bir biliim sistemini yneten kii.
Adobe: PDF dosya biimini
gelitirmi olan irket. AyrcaPhotoshop, Dreamweaver,Illustrator gibi sektrprofesyonellerine ynelik pek
ok yazlm gelitirmekte.
ADSL (Asymmetric Digital SubscriberLine): Telefon hatt zerinden yksekhzda internet eriimi salanabilmesineolanak tanyan teknoloji. Asimetrik olarakadlandrlmasnn nedeni veri alma vegnderme hzlarnn farkl olmasdr.
adware: Amac kullanclarn bilgisayarlarndareklam gsterimi salamak olan yazlm. Bazenyasal yazlmlar tarif etmek iin de kullanlyorolmasna ramen, genellikle kullancnn bilgisidhilinde olmakszn bilgisayara yklenenyazlmlar tarif etmek amacyla kullanlr.
Aero: Windows Vistayla birlikte gelen veWindows 7de de kullanlan, effaf pencerekenarlklar, yumuak gei efektleri vb.barndran yeni kullanc arabirimi.
AGP (Accelerated Graphics Port): Grafikkartlarnn ilemciyle eski ISA, EISA veya PCI
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
11/124
9
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
veri yollarnn sunduu hzdan daha yksekbir hzda haberleebilmesine olanak tanyan
veriyolu. Intelin Pentium II ilemcileriylebirlikte popler olmutur.
AJAX (Asynchronous JavaScript andXML): Genellikle sunucu tarafl PHP diliylebirlikte kullanlan, web sayfalarnda dinamik
ierik sunmak iin faydalanlan bir yntem.
algoritma: Belirli bir problemi zmek iinkullanlan sonlu sayda komutlar topluluu.
alpha (alfa): 1. Grafik programlarnda birnesnenin effaflk deeri. Tamamen effaf(grnmez) bir nesnenin alfa deeri 0dr.
2. Yeni bir yazlmn test srecinin ilk aamas.
alpha kanal: Grafik programlarnda birseimi tanmlayan kanal.
alfa numerik karakterler: Harflerve rakamlar. Noktalama iaretleri ve
matematiksel semboller alfa numerikkarakterlere dhil deildir.
AltaVista: Digital Equipment Corporationtarafndan gelitirilmi olan, eskiden poplerbir arama motoru (www.altavista.com).
Amazon.com:nternetteki ilksekin alverimaazas. 1995 ylnda Seattleda bir kitapmaazas olarak kurulan Amazon, rnyelpazesini srekli olarak geniletti. Birok
lkede faaliyet gsteriyor ama henzTrkiyeye girmedi. (www.amazon.com)
AMD (Advanced Micro Devices): IntelinPentium ve Core ilemcileri yerine tercihedilebilen Athlon, Duron, Phenom gibi dijitalentegre devrelerin reticisi. Californiadakurulmutur. (www.amd.com)
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
12/124
10
BLGSAYAR KTAPLII SERS
AMD64: (Bkz: x64)
AMI (American Megatrends, Inc.): PCanakartlar iin BIOS yazlmlar retenlider konumdaki firma. Ayn zamanda testyazlmlar, RAID disk denetleyicileri ve bakarnler de retir. (www.ami.com)
Amiga: CommodoreBusiness Machinestarafndan1980lerden1990larn ortasnakadar retilen
bir bilgisayar. Boyut ve fiyat bakmndanIBM PC ile benzerlik gsterse de, oldukafarkl mimarisiyle zamann tesinde olaraknitelendirilebilecek zelliklere sahipti. okgrevlilik, pencere sistemi, gelimi grafiksistemi ve MIDI mzik gibi zellikler sunan
bilgisayar, Macintoshlar gibi Motorolann68000 serisi mikroilemcilerini kullanyordu.Birok programcnn gzdesi olmasnaramen, Amiga asla PC veya Macintoshlarkadar popler olmad. Commodore 1994ylnda iflas etmesine ramen, Amigaisminde yeni bir firma Amiga platformunugelitirmeye devam etti. (www.amiga.com)
analog: kilik bitler halinde bulunmayan
veri. Filmli bir fotoraf makinesi veyatarayc tarafndan edinilen bir fotoraf,veya bir mikrofon tarafndan alnanses, bilgisayarda saklanabilmesi iinsaysallatrlmas gereken analog verilerernek tekil eder.
analog-to-digital converter (ADC,analog-saysal evirici): Verileri analogdansaysala dntren evirici. rnein birses kart analog-saysal evirici kullanarakses dalgalarn saysal forma evirir. Dizstbilgisayarlar da analog-saysal eviriciler
kullanarak pil durumunu gsterirler.
animated gif: (Bkz: GIF89A)
antialiasing: Bilgisayar ekranndaki eriizgilerin keli ekilde grntlenmek yerine
yumuatlmas amacyla uygulanan, izgilerinularndaki piksellerin belirli ksmlarnn farklekilde aydnlatlmasyla alan bir teknik.
antivirus software (antivirs yazlm):Virslere kar koruma salayan, bukorumann salkl olabilmesi iin srekligncellenmesi gereken yazlm.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
13/124
11
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
Apache: lk srm 1995 ylnda yaymlanan,
dnyada milyonlarca web sitesi tarafndankullanlan ak kaynakl bir web sunucusuyazlm.
API (Application Program Interface):Bir iletim sisteminin yazlmlar altnda
altrabilmek iin kulland
hizmetlerbtn. Modern iletim sistemlerinde
donanmla dorudan irtibata geen yazlmlaryerine API kullanm yaygnlamtr.
Apple: Steve Jobs ve Steve Wozniaktarafndan 1976 ylnda kurulan bilgisayarfirmas. Firma tarafndan 1977 ylndatantlan Apple 2, popler mikro bilgisayarlariinde en eskilerden biridir. 1984 ylndapiyasaya srlen Macintosh ise grselkullanc arabirimi (GUI) ieren ilk poplerbilgisayar olmutur.
applet:1. Kk, belirli bir grevi yerinegetirmek iin tasarlanm programck. Birokiletim sistemi hesap makinesi, takvim veyanot defteri gibi appletlarla birlikte gelir.
2. Bir web taraycs tarafndan otomatikolarak indirilerek altrlan uygulama.Appletlar genelde Javayla yazlr.
application framework (uygulama ats):
Programclar byk bir ykten kurtaran,yazlan yeni programa kolayca dhiledilebilecek nceden tanmlanm ilevler vesnflar dizisidir.
ARPANET: Advanced Research Projects
Agency Network (Amerikan GelimiSavunma Aratrmalar Dairesi A)iin gelitirilmi dnyann ilk alanpaket anahtarlama a olmasnn yansra, internetin de atasdr. Aratrma vearatrmaclar birbirine balamak amacylagelitirilen ARPANET, daha sonralar
internetin gelimesine yol aan TCP/IPprotokolnn ortaya kmasn salamtr.
artifical intelligence (yapay zek):Bilgisayarn insan dncesini taklit etmesiamal kullanm. Yapay zek, bilgisayarlarn
sorunlar programcdan gelen herhangi birynerge bulunmakszn yaratc bir ekildezebilmesi amacyla gelitirilmektedir.
Ask.com: 1996 ylnda kurulmu ve orijinalismi Ask Jeeves olan, ngilizce sorulansorular kavrayp ilintili sonular listelemeyetisine sahip bir arama motoru. ubat
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
14/124
12
BLGSAYAR KTAPLII SERS
2005te standart bir arama motoruna
dntrlmtr.
ASP (Active Server Pages): Windowstabanl web sunucularnda, web sayfalarnnksmi olarak veya tamamnn hesaplamalarsonucu oluturulmasn salayan sistem. CGI
gibi ayrbir program
n al
mas
na ihtiyaduymaz, bunun yerine web sayfalarnn
iinde yorumlamaya dayal betikleraltrarak sayfalar kullanclara sunar.ASPnin gncel srm, .NET atsn kullananASP.NETtir.
aspect ratio: En-boy oran.
assembler: Assembly dilinde yazlm kodlarmakine diline eviren yazlm.
assembly dili: Her ifadenin ilemcinin
tanmlayabilecei ekilde ikilik sistemde ifadeedilen ifadelere tekabl ettii bir bilgisayardili. Assembly dilleri popler modernprogramlama dillerinden ok daha klfetli biryazma sahip olsalar da, bu dilleri kullanmakdorudan ikilik sistemde yazlmas gerekenmakine dilindeki kodlar yazmaktan dahakolaydr.
asterix: Windows, UNIX ve dier iletim
sistemlerinde joker karakter olarak kullanlanyldz (*) karakteri. rnein *.exe eklindeyapacanz bir arama, exe uzantl tmdosyalarn listelenmesiyle sonulanacaktr.
at iareti: E-postalarda grmeye alkn
olduumuz @ sembol. Windowsta .batuzantl betik dosyalar @ ile balayan satrlaraltrmaz.
ATA: IDE sabit diskler tarafndan kullanlanarayz.
Athlon: AMD tarafndan retilen, Pentiumuyumlu ve yksek hzl bir mikroilemci.
attachment (ek): Elektronik postayla birliktegnderilen dosya.
attribute (znitelik): Windows ve benzeriiletim sistemlerinde dosyalara atanabilenzellikler. Dosyalar gizli dosya, salt okunurdosya veya ariv dosyas olarak imlenebilir.
audio: Elektronik sinyallerle temsil edilen ses.
AUTOEXEC.BAT: DOSta ve Windowsun
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
15/124
13
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
eski srmlerinde bulunan ve bilgisayarn
al srasnda altrlacak komutlar ierendosya. Windows NT, 2000, XP ve ardllarndabu dosyann grevini Kayt Defteriyrtmektedir.
AutoPlay (Otomatik altr): Bilgisayara
bir CD, DVD veya USB disk takldnda birilemin otomatik olarak gerekletirilmesi.
auturun.inf: Bir CD-ROM, DVD-ROM veya USBdiskte bulunan, Windowsun AutoPlay ilevininasl gerekletireceini belirleyen dosya.
AV:1. Audio-visualn (ses-grnt)
ksaltmas.2. (Dijital kamerada) aperture value, diyaframaklnn otomatik ayarlanmas.
avatar: Sohbet programlarnda veya sosyala sitelerinde kiiyi temsil eden kk
fotoraf veya imge.
AVI dosyas (Audio Video Interleave file):Herhangi bir biimdeki akkan grnt veses dosyalarn barndran, .avi uzantsylabiten dosya.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
16/124
14
BLGSAYAR KTAPLII SERS
back door (arka kap): Bir bilgisayara
girmek iin kullanlabilecek alternatif yol.rnein, programc sisteme normal giri
iin gerekli parolay kullanmakszn giriyaplabilmesini salayan bir yol eklemiolabilir. Virsler genellikle arka kaplaryaratrlar.back end: Bir bilgisayarn veya programn
dorudan son kullancyla etkileime girmeyenksm. rnein bir programn arka planndaalan veritaban sistemi back enddir.
background (arka plan): Nesnelerin zerindeizildii veya gsterildii alan veya renk.
backlit: (Baz dizst bilgisayar ve hesapmakinelerinde) arkadan aydnlatmal.
backup copy (yedek kopya): alanprogramlarn ve ilintili dosyalarnyaanabilecek herhangi bir aksaklkta geriyklenebilmesi iin alnan yedek kopyas.
backward compatible (geriye uyumlu):
Daha eski bir bilgisayarn veya iletimsisteminin yerini alabilir anlamna gelen
terim. rnein, Windows Vista ounluklaDOSla geriye uyumlu olduu iin birok DOSuygulamasn altrabilir.
bandwidth (bant genilii): Bir iletiim
sisteminin veri aktarm hz (bir elektroniksistem iin aktarlabilecek frekanslarn aral).Yksek bant genilii, ayn anda daha fazlasinyalin aktarlabilmesine olanak tanr.
banner: Herhangi bir reklamveren tarafndan
web sitelerinde belirlenmi alanlarayerletirilen reklam.
BASIC (Beginners All-purpose SymbolicInstruction Code): John Kemeny ve ThomasKurtz tarafndan 1964 ylnda tasarlanm veMicrosoft tarafndan 1970li yllarda poplerhle getirilmi bir programlama dili.
B
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
17/124
15
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
BAT dosyas (batch dosyas): Windowsta
.bat uzantsyla biten ve eitli komutlarbarndran dosya. Birden fazla DOSkomutunun tek bir dosya yoluylaaltrlmasn salar.
batch processing (toplu ileme):
Bilgisayar
n etkileim olmaks
z
n kullan
m
n
salayan sre. Bu srete kullanc birprograma ihtiyac olacak tm ynergeleribalangta girer ve program kts sonucaulaana kadar ilave hibir ynergeye gerekkalmaz.
BCC: Blind carbon copynin (kr kopya)ksaltmasdr. E-postalarda iletiningnderilecei ilave adresler CC ya da BCCsatrnda yer alr. CCdekinin aksine, BCCyegirilen bilgiler iletiyle birlikte gnderilmez,bylelikle iletiyi alan kullanclar iletinin
gnderildii dier kiilerin listesini gremez.
BD: (Bkz: Blu-ray Disc)
benchmark: Bir bilgisayar veya yazlm testetmek iin kullanlan bilgisayar program.rnein, bir bilgisayarn ilem gcnnllmesi amacyla gerekletirilen testlerde
Sieve of Erastosthenes adnda bir asal say
bulma algoritmas altrlr.
beta test: Piyasaya srlmek iin neredeysehazr olan yeni bir yazlmn ikinci testaamas.
binaryfi
le (ikilik dosya): Yazd
r
labilirmetin iermesi gerekli olmayan, bitler veyabaytlar ieren dosya. kilik (ya da ikili) dosyaterimi genellikle metin dosyas olmayan,altrlabilir makine dilinde azlm kodlartanmlar. Bir ikilik dosyay metin olarakgrntlemek iin zel yazlmlar gereklidir.
binary number (ikilik say): Yalnzca ikirakamn (1 ve 0) kullanld ikilik sistemde ifadeedilen say. Birok elektronik aygtta yalnzcaiki farkl durum bulunur (ak ve kapal), bunedenle ikilik saylarn bilgisayarlar tarafndan
kullanm yaygndr. Saylar ikilik sistemdeyazmak onluk sistemde yazmaktan ok dahafazla rakam kullanmn gerektirir, bu nedenleinsanlar tarafndan yazlmalar klfetlidir.
BIOS (Basic Input Output System): PC vePC uyumlu bilgisayarlarn ROM yongalarndasaklanan bir dizi prosedr. Bu prosedrler
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
18/124
16
BLGSAYAR KTAPLII SERS
bir dizi giri-k ilevini, rnein ekrandaki
grafiklerin izilmesi ilevini yrtr, bylelikleprogramlarn dorudan donanmla iletiimegemesine gerek kalmaz.
bit: Binary digitin (ikilik rakam) ksaltmas.Yalnzca iki adet ikilik rakam vardr: 0 ve
1 (Bkz: binary number). 8 bit bir bayteder ve bellek modlleri de kilobayt vemegabaytlarla llr.
bit depth (renk derinlii): Grafik terimiolarak, her pikselde yer alabilecek younlukve renk orann bildirmek iin kullanlan bit
saysdr. rnein, 1 bit deerindeki grafikekranda yalnzca siyah ve beyaz ayrlabilir; 8bit deerinde grinin 256 tonu veya 256 renkve 24 bit deerinde de 16 milyondan fazlarenk bulunabilir.
bitmap: Parlaklk deerlerinden oluan birdizi ile temsil edilen grafik imgesi.
BitTorrent: Orijinal sunucuya olan bamllen aza indiren P2P (peer-to-peer, noktadannoktaya) dosya paylam sistemi. Bu sistemdebir dosyay indirmekte olan herkes aynzamanda dosyay bakalarna gnderir.
Dosyay indiren/gnderen kii says ne kadar
artarsa, dosyann potansiyel indirilme hzda o kadar artar. Bu sistem zellikle zenginmedya dosyalar (filmler, mzik vb.) iinkullanldr. (www.bittorent.com)
.biz: Bir web veya e-posta adresinin
(herhangi bir lkede) bir iletmeye aitolduunu belirten bir adres eki.
black hat (siyah apka): Bilgisayarsistemlerine zarar vermeye alan ktniyetli kii (hacker).
BlackBerry: Research In Motion tarafndanretilen, cep telefonu ve cep bilgisayarkavramlarn birletiren kablosuz aygt. (www.blackberry.com)
blacklist (kara liste): Kendilerinden gelen
mesajlarn kabul edilmeyecei gnderenlerveya siteler listesi.
bloatware, bloated software: Verimsiz,gereksiz miktarda sabit disk alan, bellek veilemci gc gerektiren yava yazlm. Biryazlma ok fazla zelliin eklenmesi kimi
zaman yazlmn yavalamasna ve kararsz
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
19/124
17
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
hle gelmesine neden olur. Birok eletirmen,
gncel yazlmlarn birounun daha yeni vedaha hzl bilgisayarlarn satlabilmesi amacylagereinden fazla sistem kaynana ihtiyaduyacak ekilde kodlandn iddia etmektedir.
blog: Weblog, internette yer alan ve
gnlk yaz
s
tarz
nda yaz
lara yer verilenkiisel web siteleri.
Blogger: 2003 ylnda Google tarafndansatn alnan mehur ve cretsiz bir blogsalayc. (www.blogger.com)
Blu-ray disc: Yaps ve boyutu itibariyleDVDye benzeyen, ancak okuma ve yazmailemleri iin daha ksa dalga boyu sayesindeverilerin daha youn yazlabilmesini salayanmavi veya mor lazer kullanlan optik disk.Tek katmanl Blu-ray diskler 25 GB, ift
katmanllar ise 50 GB veri saklayabilir.
Blue Screen of Death (Mavi Ekran):Windowsta sistem beklenmedik biimdealmay durdurduunda ortaya kan, grafikiermeyen mavi bir arka plan zerine beyazrenkte harflerle yazlan hata mesaj. Bu gibi
bir durumda genellikle tek zm sistemi
yeniden balatmaktr.
Bluetooth: Ayn odada bulunan greceliolarak yava aygtlarn kablosuz haberlemesiiin kullanlan bir standart.
.bmp: Windowsta bitmap trndeki
dosyalar iin kullan
lan uzant
.
BODY: HTML dilinde yazlan websayfalarnda ieriin yer alaca ksmlarniine alnd etiket.
bold: Normal harf karakterlerinden daha
kaln gzken harf karakterlerinin biimi.Bu szlkteki madde balklar bold olarakyazlmtr.
bookmark (yer imi, yer iareti, skkullanlan): Bir dosyann iinde bir yerin
veya bir web sayfas adresinin daha sonradanhatrlanabilmesi iin kaydedilmi hli.
boot (nykleme): Bilgisayarn almasilemi. Bu aamada bilgisayar, bellee dahabyk yazlmlarn yklenebilmesini salayankk bir yazlm ykler.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
20/124
18
BLGSAYAR KTAPLII SERS
boot disk: Bilgisayarn alabilmesi iin
kullanlan disk, disket, CD-DVD veya USB disk.
Borland International: Turbo Pascal veDelphinin yaratcs olan firma.
bot: (Bkz: robot)
BR: Bir satr boluk brakmaya yarayan HTMLetiketi.
broadband (geni bant): Geni bir frekansaraln kapsayan; hzl veri aktarmnaolanak tanyan. ADSL hatlar, T1 hatlar
ve klasik evirmeli a balantsna gredaha hzl aktarm sunan tm balantlarbroadband olarak snflandrlabilir.
browser (tarayc):Webde yer alan
HTML diliyleyazlmdosyalaryorumlayarakokunabilirhle getirenyazlm. En
popler web tarayclar iinde Windows
Internet Explorer, Firefox ve Google Chromesaylabilir.
BSD (Berkeley Software Distribution):Berkeleydeki California niversitesindegelitirilmi bir UNIX trevi.
buffer (tampon bellek): Diskegnderilmekte veya diskten alnmakta olanverilerin ya da o an dzenlenmekte olandosyalarn bellekte tutulduu alan.
bug: Bir bilgisayar programndaki hata.
burn (yazmak, yakmak): Verileri bir CDveya DVD zerine kaydetmek.
bus: (veriyolu) Bilgisayarlardaki ana iletiimyolu.
byte (bayt): Bir karakterin saklanabilmesiiin gerekli bellek miktar; 8 bite eittir.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
21/124
19
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
C: 1970lerde Bell Laboratuvarlarnda
gelitirilen bir programlama dili. nclleriolan diller B (1970) ve BCPLdir (1967). Cderleyicisi UNIX iletim sisteminin bir parasolarak gelir, UNIXin kendisinin de byk birblm C ile yazlmtr.
C++: Bjarne Stroustrup tarafndan
1980lerin ortasnda Bell Laboratuvarlarndagelitirilmi olan nesne odakl birprogramlama dili; Cnin ardl. Hem C hemde C++ dillerinde, c++ ifadesi Cye 1 ekleanlamna gelir.
C# (C Sharp): Anders Hejlsberg (TurboPascal ve Delphinin gelitiricisi) tarafndanMicrosoftun .NET Framework ile Windowsiin programlama yaplabilmesi amacylagelitirilmi bir programlama dili.
cable modem (kablo modem): Veri
aktarmn telefon hatt yerine televizyon
kablolaryla gerekletiren modem.
cache (nbellek): Sk kullanlan verilerin sreklidaha yava bir kaynaktan (rnein internet)tekrar alnmasn nlemek iin depolandalan. Benzer ekilde, bilgisayarlarda bulunanmikroilemciler de sk kullanlan verileribilgisayarn ana bellei yerine kendi ilerindeki
ufak belleklerde saklarlar.
CAD (Computer Aided Design, BilgisayarDestekli Tasarm): Mimarlk veyamhendislik gibi alanlarda normalde kalemve ktla yaplan tasarmlarn bilgisayar
desteiyle gerekletirilmesi.
Caps Lock: Shift tuu gibi srekli basltutulmas gerekli olmayan, bir kere baslaraketkinletirildikten sonra klavyedeki harflerinbyk harf olarak yazlmasn salayan tu.
CAPTCHA (Completely Automatic Public
C
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
22/124
20
BLGSAYAR KTAPLII SERS
Turing Test to Tell Computers and Humans
Apart): Robot yazlmlarn giri gerektirenbaz web sitelerine erimesini engellemekiin siteye giri yapmay deneyen kullancnninsan olduundan emin olunabilmesi amacylakullanlan teknoloji. Genellikle zor okunanharflerin doru bir ekilde girilmesi istenir.
card reader (kart okuyucu): Birbilgisayarn flash bellek kartlarnokuyabilmesini salayan aygt.
CardBus: PCMCIA (PC CARD) yolunun 32bit srm.
Carpal Tunnel Syndrome (Karpal TnelSendromu): Yanl pozisyonda uzun sreklavye veya fare kullananlarda gzlenen birbilek hastal.
case-sensitive: Byk ve kk harfl
erarasndaki farka duyarl. rnein Linux gibiUNIX tabanl iletim sistemlerinde dosyaisimleri bu farka duyarldr; yani BELGE vebelge isminde iki farkl dosya ayn klasrdebulunabilir.
CCD (charge-coupled device): Dijital
fotoraf makinelerinde, video kameralarda ve
tarayclarda sklkla kullanlan bir sensr tipi.
CD (Compact Disc): Philips ve Sonytarafndan 1980lerde dijital mziinsaklanabilmesi amacyla piyasaya srlmoptik disk. Daha sonralar bilgisayar
dosyalar
n
n saklanmas
amac
yla dakullanlmaya balanmtr.
CD-R (Compact Disk Recordable):Kullanclarn veri kaydedebildii CD tipi. Butip CDlere bask yerine yazma yoluyla verikaydedilir, bu nedenle bu rnler baslarak
retilen CDlere gre daha dayankszdr.
CD-RW (Compact Disk ReWritable):Yazlan verinin daha sonradan silinebildii,tekrar kullanlabilen CD tipi.
Celeron: Intel Pentium II mikroilemcilerinindaha uygun fiyatl srmleri olarak piyasasrlen mikroilemcilerin model ad.
Centrino: Intel tarafndan kablosuz adestei sunan dizst bilgisayarlardakullanlmas amacyla tasarlanan ve Pentium
M mikroilemcilerle tamamlanan entegre
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
23/124
21
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
devreler serisi.
CGI (Common Gateway Interface):Kullanc girii ile salanan verilerinilenmesiyle HTML kts alnmasnsalayan bir yol.
checksum: Bir konumdan baka bir konumaaktarlan veride herhangi bir bozulma olupolmadn denetlemek amacyla kullanlan say.
chipset (yonga seti): Birlikte kullanlmasngrlen bir dizi entegre devre.
CHMOD: Dosya izinlerini deitirmek iin
kullanlan bir UNIX komutu.
CIFS (Common Internet File System):Microsoft Windows alarnn temelinioluturan bir dosya paylam protokol.
client (istemci):Baka bilgisayarlardanhizmet alan bir bilgisayar. rnein
internette gezerken kullandnz bilgisayar,baka bilgisayarlar tarafndan sunulan websitelerine erien bir istemcidir.
clipboard (pano): Windows ve Mac OS
X gibi birok iletim sisteminde bulunan,belirli verilerin kopyalanarak bir konumdanbaka bir konuma aktarlmas iin kolaylksalayan bir alan. rnein bir kelime ilemciprogramnda bulunan metni kopyalaypweb taraycsna yaptrdnzda bu alan
kullanm olursunuz.
cloud computing (bulut biliim):Bilgisayarla yaplan ilerin yerel bilgisayarlaryerine uzaktaki sunucular zerindengerekletirilmesi.
CMOS (complementary metal-oxide
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
24/124
22
BLGSAYAR KTAPLII SERS
semiconductor): Olduka dk g
tketimine sahip fakat statik elektriktenkolayca zarar grebilen bir entegredevre tipi. Baz fotoraf makinelerinde,mikroilemcilerde ve bilgisayar belleklerindekullanlr.
codec (coder-encoder): Bir bilgisayarnbelirli biimde sktrlm ses veyavideo dosyalarn oynatabilmesini veyakaydedebilmesini salayan yazlm bileeni;kodlayc-kod zc.
.com: En yaygn web sitesi veya e-posta
uzants. Orijinal olarak, bir adresin ticari birkuruma ait olduunun belirtilmesi amacylakullanlmaktayd.
COM (Component Object Model):Microsoftun yazlm bileenleri retmek iin
oluturduu mimari. Bu tipteki bileenlerinou ActiveX denetimleri olarak adlandrlr.
COM1, COM2: PClerdeki ilk iki seri portunWindows altndaki isimleri.
command prompt (komut istemi):
Windows ve benzeri iletim sistemlerinde
kullancnn eitli komutlar girebilecei
konsol penceresi.
CompactFlash: Avu ii bilgisayarlar,fotoraf makineleri ve dier tanabiliraygtlarda kullanlan flash bellek kart.
compatibility mode (uyumluluk modu):Gncel Windows iletim sistemlerinin dahaeski sistemler iin retilmi olan yazlmlaraltrmasn salayan kip.
compiler (derleyici): Metin halindebulunan program kodlarn derleyerek
altrlabilir programlar hline getirenyazlm.
CONFIG.SYS: DOS ve Windowsuneski srmlerinde bulunan, bilgisayaralrken yklenmesi gereken aygt
yazlmlar
yla ilgili bilgiler bar
nd
ranbir dosya. AUTOEXEC.BAT dosyasndan
nce altrlr. Windows NT, 2000, XP veardllarnda bu dosyann grevini KaytDefteri yrtmektedir.
console (konsol): 1. ok kullancl bir
bilgisayarn ana klavyesi ve ekran.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
25/124
23
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
2. Bir klavye ve (grafiksel olmayan) bir
ekran, veya bylesi bir ekrann sunduklarnsunan bir pencere.
Control tuu (Ctrl): Birok bilgisayarklavyesinde bulunan, basl tutulduunda vebaka bir tula birlikte kullanldnda belirlibir ilevi yerine getiren bir tu. rnein Ctrlve C tularyla bir metinde seilen ksmkopyalanabilir ve Ctrl ve V tularyla daistenilen yere yaptrlabilir.
Control Panel (Denetim Masas):Windowsta bilgisayarn ileyiiyle ilgili
ayarlarn yaplmasn salayan bir gruparacn bulunduu blm.
cookie (erez): Bir web sitesine girildiindekullancnn bilgisayarnda oluturulantanmlama bilgisi. erezler sayesinde web
siteleri kullan
c
lar
bir sonraki ziyaretlerisrasnda tanyabilir.
copy protection (kopyalama korumas):Bir disketin, CDnin veya DVDnin ieriininkopyalanmasnn engellenmesi amacylagelitirilen tekniklere verilen genel isim.
copyleft: Telif hakk sahibinin belirli koullar
saland srece rnnn serbeste
kopyalanarak datlabileceini belirttiikopyalama hakk. (Mizahi bir terim)
copyright (telif hakk, kopyalama hakk):Kitaplarn, dergilerin, mzik kaytlarnn,bilgisayar programlarnn ve benzerimateryallerin kopyalanmas konusundarn sahibinin/sahiplerinin telif hakknnkorunmas amacyla dzenlenmi yasalkstlama.
core (ekirdek): Bir ilemcinin bir diziynergenin altrlabilmesi iin gerekli
devreleri barndran merkez ksm.
Core Duo: ki ekirdee sahip, yeni nesil birIntel mikroilemci modeli.
Courier: 1960larda IBM daktilolar iin
tasarlanm
olan bir yaz
tipi. Dier yaz
tiplerinin ounun aksine, Courierde tmkarakterler ayn geniliktedir.
CPU (Central Processing Unit):Bilgisayarda aritmetik ve mantksalilemlerin yapld, ynergelerin
zld ve altrld merkez birim.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
26/124
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
27/124
25
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
Ddata: Veri, bilgi.
data compression (veri sktrmas):Verilerin normalde kaplayacaklar alandandaha azn kaplayarak depolanabilmesininsalanmas. Tekrarlanan karakterlerinhepsinin yazlmas yerine ne kadartekrarlandklarnn belirtilmesi mantna
dayanr.
data recovery (veri kurtarma): Yanllklasilinen veya fiziksel hasar nedeniyleeriilemeyen dosyalar kurtarma teknii.Silinmi olmalarna ramen diskte zerlerine
yaz
lmam
olan dosyalar zel yaz
l
mlarlakurtarlabilir.
database (veritaban): Herhangi birdepolama aygtna sistemli bir ekildekaydedilmi ve birden fazla amadorultusunda kullanlabilecek olan veri
topluluu.
DDoS (Distributed Denial of Service):Farkl konumlarda bulunan biroksaldrgann belli bir noktaya ayn andasaldrmas. Bu saldr genellikle kurbanlarnsaldr iin grevli birer zombiyedntrecek olan bilgisayar virslerisayesinde gerekletirilir.
DDR (Double Data Rate): Normal birSDRAMin iki kat hznda alabilen bellek tipi.
DDR2, DDR3: DDR SDRAMlerin dahayksek hzda alabilen srmleri.
dead link (k
r
k/l balant
): Art
keriilemeyen bir web adresine verilenbalant; geerli olmayan link.
Debian:smini Debra ve IanMurdocktan alan, oldukapopler bir Linux datm. Bir
baka popler Linux datm
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
28/124
26
BLGSAYAR KTAPLII SERS
olan Ubuntu da Debiandan tretilmitir.
decyrption: Okunamaz veya gizli biimdekibir bilgiyi kullanlabilir hale getirme ilemi;zme.
default (varsaylan, n tanml): Aksi haldebir ynerge bulunmadnda bilgisayarnkullanc adna yapt (nceden belirlenmi)seim. rnein, Windows balangcnda alanmzik Windowsun varsaylan al mziidir.
Del (Delete): Bilgisayar klavyelerindebulunan silme tuu.
Delphi: Windows altnda etkileimliyazlmlar gelitirilmesi amacyla ortayakarlm, Pascaln nesne odakl srmolarak tanmlanabilecek programlamadili. Ayn zamanda Turbo Pascal ve C# da
gelitirmi olan Anders Hejlsberg taraf
ndangelitirilmitir.
deprecated: Bir yazlmn nceki srmndeolup gncel srmne de dhil edilmiolan, ancak gelitiricilerin kullanlmasnnermedikleri ilev (byk olaslkla daha
yeni bir ilev gelitirildii iin).
desktop (masast): alma alannz
temsil eden bilgisayar ekran. Tpk gerekbir masann zerinde gerek nesnelerlealrm gibi, nesnelerle (simgelerle)farenizi kullanarak etkileim kurmanzaolanak tanr.
desktop computer (masast bilgisayar):Ayr bir kasaya ve monitre sahip, genelliklemasa zerine kurulan ve tanamayanbilgisayar.
device driver (aygt srcs): Bir iletimsisteminin belirli bir donanm tanyabilmesi
ve kullanabilmesi iin gerekli olantanmlama dosyas/dosyalar.
DHCP (Dynamic Host ConfigurationProtocol): Bir aa balanan herhangi birbilgisayara otomatik olarak IP atanmasn
salayan bir protokol. DHCP ile atanan IPkalc deildir, bilgisayar aa bal kaldsrece kullanlr.
DHTML: (Bkz: Dynamic HTML)
dial-up connection (evirmeli balant):
Bir modem ile bir telefon numarasnn
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
29/124
27
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
aranmas yoluyla bilgisayarlar arasnda
salanan balant.
dial-up networking (evirmeli a):Sradan telefon hatlar zerindengerekletirilen bir balant ile salananbilgisayar a.
dictionary attack (szlk saldrs): Birbilgisayarn ifresinin ele geirilebilmesiiin yaplan saldr. Bu saldrda genibir szlkte bulunan tm kelimeler vegenellikle okunakl birer kelime hlinegelebilecek olan tm harf kombinasyonlar
kullanlr.
digital (saysal, dijital):kilik rakamlaradenk den elektriksel ak veya kapalsinyalleri ile temsil edilerek saklanan verinintr.
digital divide (saysal uurum): Dnyadakinfusun, bilgisayara ve internete eriimiolan kitleler ve bu eriimi salamak iinyeterli maddi gc olmayan kitleler olarakikiye blnm olmas durumu.
digital-to-analog converter (saysal-
analog evirici): Saysal verileri (ikilik
saylar) belirli seviyelerdeki voltajlaradntren elektronik devre. Bu tipeviriciler ses ve video sinyalleri oluturmakiin kullanlr.
digital zoom (saysal yaknlatrma):
Resmin belli bir blgesi haricindekalan ksmn atlmas ve bu blgenindijital olarak yaknlatrlmas ilemi.Yaknlatrlan blge resmin zgnhalindekinden daha fazla piksel sunmaz,bu nedenle kalite kayb yaanr. Tersi iinbkz: optical zoom
dir: DOS ve Windows komut satrndabilgisayarn belirli bir dizindeki tmdosyalar listelemesini salayan komut.
DirectX: Microsoft Windows iin ilave
olarak sunulan, baz
oyunlar
n ve yksekgrafik performans gerektiren yazlmlarnyararland bir grafik ve ses ktphanesi.
distro, distribution (datm): Linux vebenzeri cretsiz yazlmlarn kurulmaya veyakopyalanmaya hazr hlde bulunduu imge,
Linux trevi.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
30/124
28
BLGSAYAR KTAPLII SERS
DLL (Dynamic Link Library): (Windowsta)
farkl yazlmlarn faydalanabilecei, makinedilinde eitli prosedrler ieren kitaplkdosyas. Pratik olarak her programn ihtiyacolabilecek ortak fonksiyonlarn tekrarkurulumunu engeller.
DMA (Direct Memory Adressing):Disk denetisi gibi evresel aygtlarnbilgisayarn belleine CPU zerinden deil,dorudan erimesi. DMA sayesinde veriaktarm normal artlarda CPU zerindengerekletirilen aktarmlara gre ok dahahzl bir ekilde gerekletirilebilir.
DNS (Domain Name Server / Alan AdSunucusu):www.ornek.com gibi alanadlarn, 127.192.92.95 gibi IP (InternetProtocol) adreslerine evirmekle ykmlolan bir sunucu.
docking station: Dizst bilgisayarlarnsabit kullanm esnasnda monitre, klavye vefare gibi ilave cihazlara tek bir merkezdenbalanmasna olanak tanyan platform.
domain (alan ad): nternetteki bir
sunucuya ya da web sitesine daha kolay
eriilebilmesi amacyla kullanlan isim.
rnein www.pcnet.com.tr bir alan addr.
DOS (Disk Operating System): Birokretici tarafndan retilmi farkl iletimsistemlerinde verilen genel bir ad. Bunlariinde Apple II iin retilmi Apple DOS,Microsoft tarafndan 16 bit bilgisayarlariin retilmi MS-DOS, IBM PClerle birliktesatlm olan PC-DOS ve Caldera DOS gibisistemler bulunur. 1983ten bu yana DOSismi genellikle MS-DOSu tanmlamaktadr.
DPI (Dots Per Inch / in bana nokta):
Yatay olarak her 2.51 cmye den pikselsays; yazclar iin nokta says.
driver: (Bkz: device driver)
DRM (Digital Rights Management): Mzik
veyafi
lm gibifi
kr mlkiyetin kullan
m
vekopyalanmas konusunda kstlama getirenbir sistem.
DSL (Digital Subscriber Line): Var olantelefon hatlar zerinden yksek hzdakisaysal sinyallerin aktarlmasn salayan
yollara verilen genel isim. Evlere ve kk-
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
31/124
29
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
orta byklkteki iletmelere
sunulan DSL hizmetiADSL olarak bilinir.
DSLR (digitalsingle-lensreflex): Aynzamanda SLR olandijital fotorafmakinesi; bumakinelerde devizr fotorafeken lensi kullanr.
dual boot: Birden fazla iletim sistemialtrma yetisine sahip olan. Bylebilgisayarlarda kullanc al esnasndaaltrlmasn istedii iletim sistemini seer.
dual core (ift ekirdekli):ki CPU
ekirdeine sahip olan (Bkz: Core).
duplex:1. Kdn her iki yanna da baskyaplmas.
2. ki dorultuda iletiim.
Duron: AMD tarafndan retilen yksek
hzl, Pentium uyumlu bir mikroilemci.
DVD (Digital Versatile Disc, zgn
alm Digital Video Disc):CD-ROMa benzeyen, ancak
ok daha byk kapasiteyesahip olan (tek katman 4.7GB, ift katman 8.5 GB)bir optik disk. lk olaraksinema filmlerinin kalitekayb olmakszn tek birdiske sdrlabilmesiamacyla tasarlanm, ancak
daha sonradan bilgisayardosyalarnn da depolanmas amacyla
kullanlmaya balanmtr.
DVD-ROM: Silinemeyen, genellikle ses vegrnt yerine bilgisayarla ilintili dosyalarbarndran bir DVD tipi.
DVD+R, DVD-R: Sradan DVD srclerinde
okunabilmesi amac
yla tasarlanm
, benzerkapasite ve performansa ancak farklteknik zelliklere sahip, kullanc tarafndanyazlabilen iki DVD tipi. Birok DVD srcikisini de yazabilir ve okuyabilir.
DVD+RW, DVD-RW: Benzer kapasite ve
performansa ancak farkl teknik zelliklere
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
32/124
30
BLGSAYAR KTAPLII SERS
sahip, kullanc tarafndan yazlabilen ve
silinebilen iki DVD tipi. DVD+R ve DVD-Rdiskler gibi, bu diskler de birok DVD srctarafndan okunabilir. CD-RW disklerebenzer ekilde DVD+RW ve DVD-RW disklerde silinebilir ve yeniden yazlabilir.
DVI (Digital Visual Interface):Bilgisayarlar monitr ve projektrlerebalamaya yarayan yeni nesil konektr tipi.Bir VGA konektr analog sinyalleri nasltarsa, DVI konektr de saysal sinyalleri buekilde tar.
Dynamic HTML: Bir web sayfasnngsterdii nesnelerin zelliklerinin (metinbykl, rengi vb.) sayfa sunucudanyeniden yklenmeksizin deitirilebilmesinisalayan yap.
dynamic IP adress (dinamik IP adresi): Birbilgisayar bir aa balandnda kendisineatanan, kalc olmayan ve bir sonrakibalantda deiebilecek olan IP adresi.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
33/124
31
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
EE: Elektronik anlamna gelen n ek.rnein, e-posta, e-ticaret vb..
e-commerce (e-ticaret):nternet zerindenyaplan ticaret, alveri ilemleri.
e-mail (e-posta): Elektronik posta; internetzerinden gnderilen yazl ileti.
Easter egg (srpriz yumura): Bir bilgisayarprogramnn ya da film DVDsinin gizlibir ksm. Gizli yumurtaya erimek iingenellikle en az 4-5 admdan oluan ilgineylemlerde bulunmak (belli tulara basltutarken bir yerlere tklamak vs.) gerekir.Sonuta bir programn iinde gelitiricilerinismi veya ufak bir oyun grntlenebilir.
eBay: 1995 ylnda Californiada kurulmuolan dnyann en mehur ak artrmasitelerinden biri. Trkiyedeki orta
GittiGidiyor. (www.ebay.com)
e-book (e-kitap): Basl olarak datlmakyerine elektronik ortamda (internet veyaCD-ROM gibi bir materyal yoluyla) datlankitap. (Bkz: PDF)
Eclipse: Java ve dier programlama dilleriiin sunulan cretsiz, ak kaynakl veetkileimli bir gelitirme ortam (dzenleyici,
derleyici ve hata ayklayc).
Emacs: Richard M. Stallman tarafndan1970lerde baka bir metin dzenleyiciiin yazlan birok makronun bir arayagetirilmesiyle oluturulmu bir metindzenleyici. Halen GNU lisansyla cretsizolarak datlan en popler ve baarlrnlerden biridir.
embedded font (gml yaz tipi): Birbelgenin veya programn her sistemdedzgn grntlenebileceinden emin
olunmas iin belgeye veya programa
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
34/124
32
BLGSAYAR KTAPLII SERS
dhil edilen yaz tipi.
emoticon: Genellikle e-postalarda vesohbet yazlmlarnda kullanlan, yzifadelerine benzer ekilde konumlandrlmsemboller dizisi.emulation (emlasyon): O ankullanlmakta olan makineden baka birmakinenin kullanlmasyla edinilebilecekolan sonularn edinilebilmesini salayantaklit yntemi. rnein Amigaemlasyonu sayesinde Amiga oyunlar PCdeoynanabilir.
encoding:kilik verilerin, bu verileri temsileden karakterlerle yorumlanmas.
encryption (ifreleme): Okunabilir,ak bir halde bulunan verileri kullanctarafndan okunamaz, yorumlanamaz halegetirme ilemi; ifreleme. Kullanlabilecekgizli bir kelime (ifre) sayesinde zmeilemi gerekletirilebilir ve veri eski halinedndrlebilir.
ENIAC (Electronic Numerical Integrator
And Calculator): 1940larn ortasnda
Pensilvanya niversitesinde retilmi olan,
ilk elektronik bilgisayarlardan biri. Yaklak18 bin vakum tpne sahipti. BalangtaENIAC, kablolarn devre kartlarnabalanmasyla programlanyordu.
Enter tuu: Metin dzenleyici yazlmlarnkullanm esnasnda basldnda bir altsatra inilmesini salayan klavye tuu. Benzerekilde, sohbet yazlmlarnda mesajlarngnderilmesi, modern iletim sistemlerindeseili enin almas gibi ilevlere desahiptir.
ergonomy (ergonomi): Makinelerin vealma ortamlarnn insan ihtiyalarnagre tasarlanmas amacyla ortaya karlmbir bilim, alma alan. Ergonomik olaraktasarlanm bir makine, insann gras, vcut pozisyonu ve karlaabileceisalk sorunlarnn bilimsel olarak ettedilmesi ve insan ihtiyalarnn gz nndebulundurulmas sonucu tasarlanm birmakinedir.
error (hata): Bir bilgisayarn verilenynergeler dorultusunda alamad,
rnein kaydedilmi bir verinin dzgn
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
35/124
33
bir ekilde yeniden okunamad durum;
yanl ilev.
eSATA (external SATA): ATA disk srcsprotokolnn harici disklerin bilgisayarabalanabilmesi amacyla gelitirilmi birversiyonu. SATAya benzer, fakat farklkonektrler kullanr.
Escape tuu: Bilgisayar klavyelerindeyer alan ve ilevi o an kullanlan yazlmagre deien tu. Genellikle o an ak olanyazlmn kapatlmas ve bir nceki konumageri dnlmesi ilevini yerine getirir.
Excel: Microsoft tarafndan ilk olarak 1985ylnda Macintosh iin karlan, daha sonraWindowsa adapte edilen popler tablo
dzenleme yazlm.
exe dosyas (executable): Uzants .exe
olan, Windowsta altrlabilecek makinedilinde yazlm bir program dosyas.exploit: Yazlmlardaki gvenlik aklarsayesinde, sistem ynetimi konusundayetkisiz veya az yetkili bir kullancnn dahafazla yetki gerektiren iler yapabilmesinisalayan kt niyetli yazlm ya da yntem.
Explorer (Windows Gezgini): Windowstaklasrler arasnda gezmek, dosyalarve masast menlerini grntlemekamacyla kullanlan yazlm.
export (dar aktarmak): Bir dosyay,kullanlmakta olan uygulamann doalolarak destekledii dosya biiminden farklbir biimde kaydetmek. rnein dosyalar.odt biiminde kaydeden OpenOffice.org,dosyalarn Farkl Kaydet seeneiyle .docdosya biiminde kaydedilmesine olanaktanr. Birok programda desteklenen dierdosya biimlerini grmek iin Farkl Kaydetseeneine tklamanz yeterlidir.
ExpressCard: Dizst bilgisayarlarda yer
alan daha eski Cardbus (PC Card, PCMCIA
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
36/124
34
Card) standardnn yerine gemesi amacyla
tasarlanm olan harici kart tipi. USB 2.0ve PCI Express zelliklerini birletirenExpressCardlar eski srmlere gre okdaha fazla hz sunuyor.
extension (uzant):1. Var olan bir sistemeveya programa ilave zellikler katan eklenti(rn. web tarayc eklentileri).
2. Windows ve benzeri iletim sistemlerindedosya tiplerini birbirlerinden ayrmak iinkullanlan uzantlar. rnein programdosyalar .exe, metin dosyalar .txt veya .docuzantsn tar.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
37/124
35
FFAQ (Frequently Asked Questions / SkaSorulan Sorular): Web sitelerinde veyayazlmlarda bulunan, ziyaretilerin sklklasorduu sorularn yantlarn soru-cevapbiiminde barndran blm.
FAT (File Allocation Table / DosyaYerletirme Tablosu): Diskte dosyalarn
boyutlar ve konumlaryla ilgili bilgileribarndran blm. NTFSin aksine FAT dosyasistemi DOSla uyumludur.
FAT16: DOS ve Windows 95 tarafndankullanlan FAT dosya sisteminin zgn biimi.
FAT32 (File Allocation Table, 32 bit):Windows 98le ve Windows 95in baz gesrmleriyle gelen, gelitirilmi bir FATdosya sistemi. FAT32 her diskin daha fazlaclustera (yerletirme birimleri) blnmesini,bylelikle daha verimli kullanlabilmesini
salamtr. Daha da nemlisi, FAT32
2 GBden daha byk disklere desteksunmutur.
favorites (sk kullanlanlar, yer imleri):Daha sonra tekrar eriilebilmesi amacylakaydedilmi web adresleri.
fax/modem: Faks iletilerini aktarabilen ve
bilgisayarlar arasnda balant kurabilen birmodem tr.
Fedora: Red Hat Linuxun ticari kimlikkazanmasnn ardndan gelitirilmeyebalanan (kkn Red Hatten alan) cretsizLinux datm projesi.
file sharing (dosya paylam): Yerel aveya internetin bir bilgisayarda bulunandosyalara baka bilgisayarlarn daeriebilmesi amacyla kullanlmas.
filesystem (dosya sistemi): Verilerin
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
38/124
36
bir sabit diskte, optik diskte veya baka
bir materyal zerinde dosyalar olaraksaklanabilmesi iin kullanlan yntem. Farkliletim sistemleri ve farkl ortamlar iin farkldosya sistemleri kullanlabilir (rn. CDFS,FAT32, NTFS).
Firefox: 2004 ylnda Mozilla Vakftarafndan tantlm olan popler ve cretsizbir web taraycs (www.mozilla.com/firefox).17-18 Haziran 2008de taraycnn ncsrm indirmeye sunulduunda, 24 saatliksre iinde dnyann en ok indirilenyazlm olma rekorunu krmtr.
Firewall (gvenlik duvar): Bilgisayarlarngvenliini kontrol etmek iin kullanlanbir sistem. Paket alveriini kontrol ederve istenmeyen (izin verilmemi) paketlerinsisteme szmasn engeller.
FireWire: IEEE 1394 olarakda bilinen yksek hzl,USBye benzer fakat dahaperformansl bir veriyolustandard. FireWire ismiApple tarafndan tescil
edildii iin ayn standart
IEEE 1394 veya bazen de Sonynin markas
olan i.Link olarak bilinir. Genellikle videokameralarn bilgisayara balanmas iinkullanlan FireWiren zgn srm (IEEE1394 ve yeni bir yazlm gncellemesiyleIEEE 1394a) 400 mbit/sn, yeni srm (IEEE1394b) ise 800 mbit/sn veri aktarmndestekler.
firmware (bellenim): Sabit bir biimde,rnein salt okunur belleklerde (ROM)saklanan, bir cihazn temel ilevlerini yerinegetirmesini salayan yazlm.
First Person Shooter: Oyuncunun elindesilah olan bir kiinin bak asndanoynad oyun tr.
Flash: Sunumlar ve webde yaymlanabilecekoklu ortam dosyalar oluturulabilmesiamacyla Macromedia tarafndan retilmibir yazlm. Flash animasyonlarnnizlenebilmesi iinkullanclarn FlashPlayer eklentisinikurmas gerekir.Flashn en byk
avantajlarndan
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
39/124
37
biri, kullancnn etkileime girebildii
sayfalarn haz
rlanabilmesidir. Gnmzdebaz web siteleri HTML yerine komple Flash
ile hazrlanmaktadr.
flash drive (flash bellek): Bir disk srcgibi alan, ancak kayt ortam olarak flashbellek kullanan bir aygt. En yaygn tipi iin
bkz: USB flash bellek
floppy disk (disket): Artk neredeysehi kullanlmamakta ve yerini USB flashbelleklere brakm olan, genellikle 1.44MBlik kapasiteye sahip bir depolama
ortam.
font (yaz tipi): Belirli bir biim veboyuta sahip karakterlerin (byk-kkharfler, saylar, noktalama iaretleri vb.)bulunduu karakter dizileri. Masastyaynclk programlar ve kelime ilemcilertek bir dosyada birden fazla yaz tipininkullanlabilmesine olanak tanr.
format (biim): 1. Saklanacak veyagsterilecek bilgilerin dzenlenmesi iinkullanlan herhangi bir yntem, biim.
2. Bir dosya biimi; dosyann ne ekilde
saklandna iaret eder.
format atmak (biimlendirmek): Bir diskinzerindeki referans noktalarn silmek, diskifabrikadan kt hle geri getirmek. Birdiski biimlendirmek daha nce zerinekaydedilmi olan tm verilerin silinmesineneden olur.
FORTRAN (Formula Translation):1950lerin sonunda IBM tarafndangelitirilen, programclarn ilk defamatematik formllerini kullanarakhesaplamalar yaptrmalarna olanak tanm
olan programlama dili.
FPS: 1. (Frames Per Second): Hareketli birimgenin oluturulma veya aktarlma skl,saniyede gsterilen ereve says.
2. (Bkz: First Person Shooter)
frame (ereve): 1. Bir video veyaanimasyonda srekli akmakta olangrnty oluturan resimlerden bir tanesi;anlk grnt. Bu resimlerin arka arkayagetirilmesiyle akc grnt oluturulur.
2. Bir web sayfasnda bulunan etraf evrili
alan.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
40/124
38
free software (zgr yazlm): Yasal olarak
zgrce kopyalanabilecek ve datlabilecekyazlm. (Bkz: GNU)
FSB (Front Side Bus): Bir CPUnun en hzlgiri-k aygtlaryla iletiim kurmak iinkulland veriyolu.
FTP (File Transfer Protocol / DosyaAktarm Protokol):nternette ve dierTCP/IP alarnda dosyalar bir bilgisayardandierine aktarmann standart yollarndanbiri. FTP ayn zamanda bu protokolkullanarak dosya aktarm salayan
programlarn da genel ismidir.
function (fonksiyon): (Programlamada)bir matematik fonksiyonunu yerine getiren,hazr veya elle yazlm bir alt program.
function (fonksiyon) tular: Bilgisayarklavyelerinin st ksmnda bulunanve F1den F12ye kadar ardk olaraketiketlenmi olan tular. levleri kullanlanyazlma gre deiebilir.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
41/124
39
Ggadget (ara, gere): Windows Vistadanitibaren ve Google Desktopta yer alan,
kenar ubuuna eklenerek hava durumuveya not defteri gibi ilevsellikler sunabileneklentiler. Genellikle Microsoft ve Googletarafndan deil, nc parti gelitiricilertarafndan oluturulmulardr.
gain: Bir ses ykselticisi veya benzeri birdevre ile gerekletirilen ses ykseltmeileminin miktar.
gamer (oyuncu): Kendini bilgisayaroyunlarna adam kii. Oyuncular veok sevdikleri oyunlar, ou zaman iin
bilgisayardonanmlarnnlimitlerininzorlanmasna(ve almasna)n ayak
olmulardr.
gateway: Farkl bilgisayar alar arasnda birkpr.
geek: Atelibir bilgisayartutkunu;bilgisayarlaradier insani
etkinlikleridlayacakkadar balinsan.
Genuine Advantage (Orijinal rnAvantaj): Kullanclarn yazlmlarnnlisansl olduunu ispatlamasn gerektiren,Microsoftun yazlm korsanln nlemepolitikas. Yazlm kopyas iin sunulanbir anahtar, bilgisayar donanmylaeletirilerek evrimii bir veritabannakaydedilir. Bylelikle yazlmn kopyalanmas
durumunda almasnn nne geilebilir.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
42/124
40
GIF (Graphics Interchange Format):
CompuServe tarafndan bitmap dosyalar
nndiskte saklanabilmesi amacyla gelitirilen
dosya biimi. GIF imgeleri 65.536 x 65.536piksel bykle ve 256 renge sahip olabilir.Eski bir biim olmasna ramen GIF, halenwebde en popler imge biimlerinden biridir.
Gif89a: Ksa bir animasyon oynatmayetisine sahip olan GIF biimi. Flashnaksine, gif98larn oynatlabilmesi iin ilavehibir eklentiye gerek bulunmadndan budosya biimi webde olduka poplerdir.
gigabyte (gigabayt): Yaklak olarakbir milyar bayt. Bilgisayar bellekleri iindaha ak bir ifadeyle, bir gigabayt 1024megabayta eittir.
gigahertz (GHz): Saniyede bir milyardevir, 1000 megahertze eit olan birfrekans birimi; bir radyo sinyalinin veya birbilgisayarn saat hznn llmesi amacylakullanlan l birimi.
GIMP (Gnu Image ManipulationProgram): UNIX ve Windows iin zgr
(cretsiz) olarak datlan bir izim
program. (www.gimp.com)
Gmail: Googlen cretsiz e-posta hizmeti;iletilerin saklanmas iin sunulan genidepolama alanyla nlenmitir.
GNOME (GNU Network Object ModelEnvironment): Linux iin sunulan en
popler masast yneticilerinden biri(Dieri iin bkz: KDE). Grnts itibarylaWindows ve Mac OSi anmsatmaktadr.
GNU: Free Software Foundation (zgrYazlm Dernei)dan Richard Stallman
tarafndan ynetilen bir proje. GNUprojesinin esas amac UNIXin zgrceve cretsiz olarak datlan bir srmngelitirmekti, fakat Linux (en yaygn zgrUNIX) farkl bir proje olarak bu amacgerekletirdi. En nemli GNU rnleriEmacs dzenleyici ve GNU C derleyicisidir.GNU yazlmlar kopyalama lisansna sahiptirve belirli koullar altnda (tipik olarak,eksiksiz bir biimde ve kaynak koduylabirlikte) zgrce datlabilir. Bu koullardizisi bazen copyleft olarak da adlandrlr.
Google: Dnyann en popler arama
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
43/124
41
motoru; zaman iinde e-posta, e-ticaret,
evrimii harita vb. farkl
alanlara da el atandev internet ve yazlm irketi. (www.google.com.tr)
Google Earth: Dnyay uydudan ekilmifotoraflaryla sokak sokak gezebilmenizisalayan bir Google hizmeti.
.gov: Bir devlet kurumuna ait web sitesiveya e-posta adresinin uzants. Trkiyedegov.tr olarak kullanlr.
GPS (Global Positioning System / Kresel
Konumlandrma Sistemi): TanabilirGPS aygtlarna sahip kullanclarnDnyann tam olarak neresinde olduklarngrmelerine olanak tanyan bir uydu a.
GPU (Graphical Processing Unit / Grafikleme Birimi): Grafik younluu yksekuygulamalarda CPUya yardmc olanentegre devreler topluluu.
GUI (Graphical User Interface / GrselKullanc Arabirimi): Simgeler (resimler)ve pencerelerin fareyle maniple edilmesi
yoluyla bilgisayarla iletiim kurmaya olanak
tanyan sistem. GUIler yaygnlamadan nce
bilgisayarlarla iletiim kurman
n en popleryolu yalnzca metinlerin yer ald konsolekranna komutlar yazmakt.Xerox 1970lerde grsel kullanc arabiriminesahip bir makine tasarlamt, ancakGUIye sahip ilk popler makine 1984tepiyasaya srlen Apple Macintosh oldu.
1990da kan Microsoft Windows 3.0da, IBM PC bilgisayarlarda bu arabiriminyaygnlamasna n ayak oldu.
graphics tablet (grafik tableti): Tasarmamal fare alternatifi. Baskya duyarl bir
alan barndran grafik tabletleri, stylusismindeki zel kalemle yaptnz izimleriekrana yanstr.
grayscale (gri lekli): Yalnzca grinintonlarn gsterebilen bir ekran veyayalnzca bu tonlarn yer ald bir resim iinkullanlan tabir.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
44/124
42
Hhack: 1. Bir bilgisayar sistemine izinsizolarak girmek, yayndaki bir web sitesinin
ieriini izinsiz olarak deitirmek.2. Doalama bir ekilde modifiye etmek:Windows iin yazlm olan bu yazlmhacklenerek UNIX altnda altrlabilir halegetirilmi.
hacker: Bilgisayarlara zarar vermekveya yalnzca bu iin olabileceinigstermek amacyla izinsiz olarak giren,stn yetenekli bilgisayar kullancs.
HAL: 1. Windows NT ve trevlerinde CPUve etrafndaki donanmla iletiim kurulmaskonusunda sorumlu olan katman (HardwareAbstraction Layer).
2. 2001: Bir Uzay Maceras filmindekigelikin bilgisayarn ad. HALin herharfini alfabedeki bir sonraki harfledeitirdiinizde ortaya ilgin bir rastlant
kmakta.
hard copy: Bir bilgisayar ktsnn kdabaslm hali.
hard disk, hard drive (sabit disk): Demiroksitle kaplanm kat alminyum diskler
kullanan bir veri saklama ortam.Okuma-yazma kafas disk
boyunca havadan ince bir
bandn zerinde, yanidiske dokunmakszngidip gelir.1980lerde 10 MB
bir sabit disk iinstandart bir kapasiteyken,
bugnlerde standart deerlerterabaytlarla llmektedir.
hardware (donanm): Bir bilgisayarnalabilmesini salayan fiziksel ekipman.
HD DVD (High-Density DVD): Toshiba
tarafndan piyasaya srlen ancak 2008de
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
45/124
43
retiminden vazgeilen, Blu-ray Disce
benzeyen ancak uyumlu olmayan yksekyounluklu bir optik disk.
HDD (Hard Disk Drive): (Bkz: hard disk)
HDMI (High-Definition MultimediaInterface): Saysallatrlm ses ve videonun
tanmas amacyla kullanlan bir standartarayz ve kablo konnektr. Ufak ve dzolan konektr USB konektrne benzer,ancak daha kktr ve yalnzca 19 pinierir.
HDTV (High-Definition Television /Yksek znrlk Televizyon): 1280 x720 piksel veya daha yksek deerde birznrle ve 16:9 en-boy oranna sahipgeni ekranl televizyon. Analog HDTVler1990l yllarda retilmi olsa dahi poplerolmalar dijital yaynlarn poplerlemesiyle
mmkn olmutur, zira grnt kalitesindedijital veri sktrmas ok nemli biretkendir.
head: 1. Bir disk srcsnde verilerimanyetik olarak okuyan ve yazan ksm,
kafa.
2. HTMLde balk gibi detaylarn
yerletirilecei sayfa balang
c
n
oluturmakiin kullanlan etiket.
headset: Bilgisayar kullanclarnn balarnatakarak kulland kulaklkl mikrofon.
heat sink (soutucu blou): Bir elektronik
bileende oluan sy daha uzaa tamaysalayan aygt.
Helvetica: 1957 ylnda M. Miedingertarafndan tasarlanm, dnyann en poplersans-serif yaz tiplerinden biri.
Hertz: Bir eyin saniye bana tekrar etmesays; radyo dalgalarnn mucidi HeinrichHertz ansna Hertz olarak isimlendirilen veHz olarak ksaltlan bir frekans birimi.
hibernate (hazrda bekletmek): Bir
bilgisayarn o anki sistem durumunuolduu gibi diskteki bir dosyayakaydetmek. Bylelikle bilgisayar tamamylakapatlabilir ve tekrar aldnda kaldyerden devam edebilir. Bu ilem esnasndabilgisayar kapatldnda elektrik
harcamaz.
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
46/124
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
47/124
45
Hyper-Threading: Baz Pentium
mikroilemcilerde bulunan, iki ynergedizisini ayn anda takip edebilme yetenei.
hypertext: Bu kavram, bir kitap gibi izgiselolarak okunma zorunluluu olmayan, ibalantlar sayesinde farkl zamanlarda farklksmlar okunabilen elektronik metinleri
tarif etmek iin kullanlr. nternetteki biroksite bu gibi metinlere rnek tekil eder.
Hz: (Bkz: Hertz)
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
48/124
46
I-IA-32 (Intel Architecture-32): Intel80386, 80486 ve Pentium mikroilemcilerdekullanlan mimari. Halen gncelbilgisayarlarn birounda bu mimarikullanlr.
IA-64 (Intel Architecture-64): Pentiumailesinin (IA-32) devam niteliinde
gelitirilen 64-bit Intel mikroilemcilerininmimarisi.
IBM (International Business Machines):
1911 ylnda kurulmu olan bilgisayar veofis gereleri reticisi. Son kullanclar iinbilgisayar retimine 1950li yllarda balayanfirma, 1960l yllardan itibaren bilgisayarpazarnn %80ini ele geirdi. 1981deretilen IBM PC, bugnk PClerin ilktemsilcisi saylmaktadr.
icon (simge): Bilgisayar ekrannda belirli
bir nesneyi, ilemi, grubu veya dosyay
temsil eden kk resim. Simge kullanmMicrosoft Windows ve Mac OS gibi grsel
arayze dayal iletim sistemleriyle birlikteyaygnlamtr.
ICQ: lkemizde poplaritesini kaybetmi vetahtn Live Messengera kaptrm olmasnaramen dnyada halen olduka popler
olan sohbet program. smi I seek you (Seniaryorum)nun okunuundan gelir.
IDE: 1. (Integrated DevelopmentEnvironment) programlarn dzenlenmesineve derlenmesine imkn tanyan, genelliklegrsel bir arabirim sunan Delphi ve Visual
Basic benzeri yazlm paketleri.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
49/124
47
2. (Integrated Device Electronics) Deneti
devresinin byk k
sm
dhili olan bir sabitdisk tipi.
IEEE 1394, 1394a, 1394b: (Bkz: FireWire)
IEEE 802.11: (Bkz: 802.11)
ignore list (yok sayma listesi): Bir sohbetveya annda mesajlama uygulamasndaengellenmi olan kullanclarn listesi. Birkullancy ignore listinize eklediinizdeyazlm bu kullancdan gelen mesajlargrmezden gelecektir.
IIS (Internet Information Services):Microsoft Windowsta bulunan (yalnzcaProfessional ve Server srmlerinde),bilgisayarn bir web, FTP ve e-postasunucusu olarak grev yapabilmesineolanak tanyan bileen.
IMAP (Internet Mail Access Protocol):
Sunucu sistemdeki e-postalaradokunmadan, iletilerin yalnzca okunduolarak imlenerek yerel bilgisayara kuruluyazlmlar tarafndan grntlenebilmesini
salayan protokol.
IMG: HTML dilinde bir resim dosyasnn
eklenmesi iin kullan
lan etiket.
import (ieri aktarma): Kullanlmakta olan
uygulamann doal olarak destekledii
dosya biiminden farkl bir biimdeki
dosyay ieri aktarmak. Birok metin
editr veya grafik program, farkl
biimlerdeki metinlerin veya grafiklerinie aktarlmasna izin verir. Ancak bu
durumda bir dosya dntrme sreci sz
konusu olduu iin biimde baz kayplar
yaanabilir.
INF dosyas
: Windowsa belli tipteki yazlmveya donanmlarn nasl kurulmas gerektii
hakknda bilgi salayan .inf uzantl dosyatipi.
infrared (kzltesi): Grlebilir abenzer ancak biraz daha uzun dalga boyuna
sahip, uzaktan kumandalar, kablosuz fareler/klavyeler ve benzeri aygtlarn alabilmesiiin kullanlan bir nm tr.
INI dosyas: Windowsta belirli bir yazlmnnasl altrlacayla ilgili bilgiler barndran
.ini uzantl dosya.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
50/124
48
input (giri, girdi): Bilgisayara girilen veri;bilgisayara veri girme eylemi (Giri ve kszckleri her zaman iin bilgisayarn bakasndan kullanlr).
Intel: PC ve PC uyumlu bilgisayarlardakullanlan en popler mikroilemcilerinreticisi. 8088, 80286, 386, 486 ve Pentium
serisiyle ykselie geen Intel bugn iinneredeyse rakipsiz konumdadr.
internet: Dnyadaki milyonlarca bilgisayaran birletirerek ortak bir a ve bilgikayna yaratan sistem.
Internet 2: dnyas ve hkmetlerlebirlikte alarak orijinal internetin ok dahaperformansl bir ardln yaratmaya alanniversiteler konsorsiyumu.
Internet Explorer: Mosaic web taraycs
temel alnarak gelitirilen, MicrosoftWindowsa entegre edilen bir web taraycs.
Internet Service Provider (ISP) (nternetServis Salayc, SS): DSL, kablo modemveya evirmeli a yoluyla kullanclarn
internete balayan irket.
interpreter (yorumlayc): Bir programderlemek yerine kodunu satr satrokuyarak canl olarak yorumlayan ve buekilde altran yazlm. Perl ve Pythondilleri bu ekilde yorumlanan yazlmlargelitirmek iin en ok kullanlan dillerdenbazlardr.
intranet: Yalnzca belirli bir yerel aiinde yaymlanan sayfalar topluluu,yerel internet. rnein bir kitapda webtaraycs zerinden web sayfas biimindeeriilen kitap veritaban bir intranetrneidir; bu sayfaya dardan (herhangi bir
bilgisayardan) eriilemez.
IP address (Internet Protocol adress / IPadresi): Bir bilgisayarn internette kullanlanbiimiyle (IPv4 veya IPv6) oluturulmusaysal adresi.
iPhone: Applen rettii, web tarayc,mzik ve video oynatc bulunduran oldukapopler bir cep telefonu.
iPod: Apple tarafndan 2001 ylndapiyasaya srlen tanabilir mzik ve video
oynatc.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
51/124
49
IPTV (Internet Protocol Television):Televizyon sinyallerini talep durumundagndermeye dayal bir sistem. Tm kanallartm mterilere gnderen geleneksel yaynsinyallerinin aksine, IPTV belirli kanallaryalnzca o kanallar izlemeyi talep edenkiilere gndererek bant geniliindentasarruf edilmesini salar.
IPv4: 1981 ylnda gelitirilmi ve halen enyaygn ekilde kullanlan internet protokol(Bkz: IP address).
IPv6: A trafiini ynlendirme konusunda
avantajlar sunacakve kullanlabileceka adresi saysnartracak olanyeni nesil internetprotokol.
IRC (Internet Relay Chat):kiden fazlakullancnn internet zerinden ayn andakonuabilmesine olanak tanyan sohbetortam. Katlmclar kendilerini birernickname (rumuz) ile isimlendirirler.
IRQ (Interrupt Request): PC ve uyumlu
bilgisayarlarda giri-k aygtlarnn CPU ileiletiim kurmas iin kullanlan bir veriyolusinyali tr.
ISO: 1.Fotoraffilmlerinin veya CCDlerinhassasiyetini (hzn) derecelendirmek iinoluturulmu bir standart; daha eski ASAsisteminin benzeri.
2. CD veya DVDlerin sabit disktesaklanabilmesini salayan .iso uzantl kalpdosyas.
italic (italik): Yana yatk (eik) yaz tipiyleyazlm harflere verilen isim. (Bu cmle
italik yazlm
tr.)
iTunes: iPod ve iPhonelarla entegre birekilde alan, mzik, film ve uygulamalarnkolayca indirilmesine veya satn alnmasna,MP3 ve M4A gibi ses dosyalarnnalnmasna olanak tanyan yazlm.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
52/124
50
Jjack: Kablolarn taklabildii konektr.
JAR dosyas: Javayla yazlm programlarnalmas iin gerekli olabilecek bir dizi Javasnf barndran bir dosya tipi.
Java: SunMicrosystems
taraf
ndan1990larn ortasndagelitirilmi birprogramlamadili. Derlemeye
deil, yorumlamaya bal olduu iinplatform bamsz uygulamalarn yazlmas
konusunda en popler dillerden biridir.
JavaScript: Bir web sayfasna tarayctarafndan altrlabilecek komutlarnyerletirilebilmesini salayan dil. rneinkullancnn bir yerlere tklamas sonucu
grntlenen pencereler genellikle
JavaScript ile yazlmtr.
joystick (oyun ubuu): Bilgisayaroyunlarnn daha rahat oynanabilmesiamacyla gelitirilmi bir aygt.
JPEG (Joint Photographic ExpertsGroup): Bitmap imgelerinin saklanabilmesi
iin kullan
lan kay
pl
bir dosya biimi.Sktrma seviyesinin ykseltilmesiyleimgedeki ayrntlarn drlmesi ve dosyaboyutunun azaltlmas mmkndr. JPEGbiimindeki dosyalar genellikle .jpeg veya.jpg uzantsna sahiptir.
junk e-mail: Genellikle reklam ieren,istenmeyen e-posta; spam.
junkware, crapware: Yeni bir bilgisayarasatcfirma tarafndan eklenen, ie yaramaz,istenmeyen yazlm.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
53/124
51
KK6: AMDnin 1997 ylnda Intel Pentiumarakip olarak rettii bir mikroilemci.
KB: Kilobaytn ksaltmas.
KBps: Saniye bana denkilobayt miktar; Kbps: saniyebana den kilobit miktar.
Bu tr k
saltmalarda Bharfi bykse bayt, kksebit anlamna gelir.
KDE (K DesktopEnvironment): Linuxve UNIX sistemler iin
yazlm olduka poplerbir grsel masastortam. X WindowSystem temelini kullananKDEnin projesi 1996ylnda Matthias Ettrich
tarafndan balatlmtr.
kernel (ekirdek): Bir iletim sistemininmerkez ksm. Birok iletim sisteminde
donanma yalnzca ekirdek dorudaneriebilir.
key (anahtar): Kriptolanm bir iletininzlebilmesi iin gerekli olan ifre
veya gizli bilgi.
keyboard (klavye): Harflerin vesaylarn bilgisayara girilmesiiin kullanlan bir numaral giriaygt.
keylogging: Bilgisayar
kullanan bir kiinin basttularn (genellikle kii farkndaolmakszn) kaydedilmesi. Bueylem genellikle kt niyetliyazlmlar (keylogger) tarafndanifrelerin ele geirilebilmesi
amacyla gizlice gerekletirilir.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
54/124
52
kilobyte (kilobayt): Bilgisayar bellei iin1024 karaktere eit olan birim.
Kindle: Amazon tarafndan 2007 ylndatantlan tanabilir bir e-kitap okuyucu.Elektronik mrekkep teknolojisinden traygtn ekran gerek kda olduka benzerbir yapdadr. Kitaplar ve dergiler Kindlea
kablosuz olarak indirilebilir.
KVM switch (Keyboard-Video-Mouseswitch): Birden fazla bilgisayarn tek birklavye ve fare ile ynetilmesini ve tek birekran paylamasn salayan aygt. KVMin
zerinde yer alan bir dmeye basarakveya belirli klavye ksayollarn kullanarakbir bilgisayardan dierine gemek mmknolabilir.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
55/124
53
LL1 cache (level-1 nbellek): CPUya enyakn olan veya entegre bir ekilde bulunan
nbellek.
L2 cache (level-2nbellek): CPUnundnda yer alannbellek.
lag (gecikme):Verilerin a zerindenaktarlmas esnasndagzlenen gecikme.evrimii videolarnizlenmesi esnasnda
grntnn donmasna/taklmasna neden olur. okoyunculu evrimii oyunlarda ise,oyuncunun kardakinden gelen hamleyizamannda grememesi nedeniyle oyununseyrini deitirebilecek kadar byk bir
sorundur.
LAN: (Bkz: Local Area Network)
landscape (yatay): Bir bilgisayar yazcsnnmetin veya grafikleri kad yatay
tutulacak ekilde basmasn salayankip.
laptop (dizst): Alr kapanr
ekranl
, ufak, maksimum 3-4 kiloarlndaki tanabilir bilgisayar.
laser printer (lazer yazc):Fotoiletken bir
silindiri lazer nylatarayarak bir imge
oluturan ve ardndanbu imgeyi kada elektrostatik
toner yoluyla aktaran yazc tipi.
last known good (son iyi yaplandrma):Bir bilgisayarn sorunsuz alt en son
zamana ait konfigrasyonunu tekrar
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
56/124
54
oluturmak iin kullanlan men seenei.Eer Windowsu yeni bir src veyayazlm kurarken almaz hale getirdiyseniz,bu seenei kullanarak eski halini gerigetirebilirsiniz.
LCD (Liquid Crystal Display): Birokdijital saatte, hesap makinesinde, dizst
bilgisayarda ve masast bilgisayarmonitrnde kullanlan ekran tipi. LCDleriniinde bir polarize filtre bulunur. Bu filtresayesinde, sv haldeki kristal bileimelektriksel duruma gre parlak veyakaranlk grnr; bu ilemin her pikselde
tekrarlanmas
yla ekrandaki grntoluturulur.
LED (Light-Emitting Diode):indenelektrik akm getiinde emenyar iletken bir aygt. Beyaz LEDler birmavi k yayc ve floresan fosforuna
sahiptir. Enerjinin byk bir ksmnn syadnt geleneksel ampllerin aksine,neredeyse tm elektrii a evirenLEDler olduka verimli birer k kaynadr.
legacy (miras): Bir yazlm veya
donanmn bir nceki srmnden kalm
olan herhangi bir e. rnein, DOSveya Windowsun eski bir srmndenkalm bir yazlm legacy olaraktanmlanabilir.
Lenovo: 2005 ylnda IBMin kiiselbilgisayar blmn satn alm olan irket.
Li-ion (Lithium-ion): Tanabilir bilgisayarlardayaygn olarak kullanlan yeniden arj edilebilirbir pil tipi. Bu tip piller NiCD ve NiMH pillerdendaha yksek kapasiteye sahip olmakla birliktedaha pahaldrlar ve farkl bir arj devresineihtiya duyarlar.
library (ktphane, kitaplk): Birprogramn yazlmas esnasnda referansverilen ve programn alabilmesi iinsistemde bulunmas gereken kaynak dosyaveya dosyalar.
licence (lisans): Patentli veya kopyalamahakk dzenlenmi bir materyalinkullanlabilmesi iin gerekli izin.
line-in: Bilgisayara dardan ses aktarlmakistendiinde kullanlan, ses kartlarnda
bulunan bir giri.
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
57/124
55
line-out: Ses kart ve hoparlr arasndayaplan balantda kullanlan ses kart k.
link: Bir web sitesinin adresini ierenbalant.
Linux: zgr (cretsiz) olarak datlan,PC, Macintosh ve birok farkl bilgisayara
yklenebilen UNIX tabanl iletim sistemi(Aslen Linux datm olarak anlan iletimsistemlerinde kullanlan ekirdeinin ismi,fakat iletim sistemlerini tanmlamak iinkullanlmakta). Linux 1992 ylndan itibarennce Linus Torvalds, ardndan giderek artan
say
da gnll taraf
ndan hibir kar
l
kbeklenmeksizin gelitirilmeye baland veuzun zamandr GNU lisansyla datlmakta.Salam bir temel zerine oluturulmuolduu iin niversitelerde, internet servissalayclarda ve kk iletmelerde oldukapopler olan Linux hakknda daha fazla bilgi
www.linux.org.tr adresinden edinilebilir.
Live: Microsoftun evrimii servislerinin(e-posta, fotoraf paylam vb.) genel ismi.(explore.live.com)
Live Messenger: Microsoft tarafndan
salanan bir anlk mesajlama uygulamas;eski ismiyle MSN Messenger.
Local Area Network (yerel a): Ayn oda, evveya binada bulunan bilgisayarlarn birbirinebalanmas, bu sayede dosya veya yazc gibiaygtlar paylamasna olanak tanyan a.
log on, log in (oturum ama): Bir almaoturumunun balangcnda bir kullancnnkendisini bilgisayara veya bir aa yetkilikullanc olarak tantmas.
LPT1: Windows tarafndan paralel yazc
portuna verilen isim.
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
58/124
56
MMac: Macintosh bilgisayarlar iin kullanlangenel isim, ksaltma.
MAC adress (Media Access Controladress): Bir bilgisayara takl olan Ethernetkart gibi bileenleri tanmlayan, esiz,kalc ve dhili olarak yerletirilmi numara.Tirelerle veya tiresiz yazlabilen 12 adet on
alt
l
k say
dan oluur.
Mac OS: Macintosh bilgisayarlarda alaniletim sistemi. Son srm olan X (yani 10)UNIX tabanldr. PC dnyasndaki grselarabirimlerin fikir babas olarak anlmaktadr.
machine language (makine dili): Birbilgisayarn dorudan altrabileceiynergelerin yazlma dili. Makine dilindekiynergeler ikilik kod halinde yazlr ve herynerge bir makine eylemine tekabl eder.
Macintosh: Apple tarafndan ilk kez
1984 ylnda tantlan kiisel bilgisayarailesi. Pencerelerden oluan grafiksel bir
arabirime ve fareyle salanan ynetimesahip ilk popler iletim sistemidir.Macintoshun iletim sistemi Xeroxunalmalarndan tretilmi, daha sonra daMicrosoft Windows ve OS/2 gibi popleriletim sistemleri ile taklit edilmitir. Gncel
Macintosh bilgisayarlar MacBook ve iMacgibi isimlere sahiptir.
macro (makro): Bir bilgisayar iin yazlm,kullanc tanml ynergeler btn.
macro virus (makro virs): Belirli bir
uygulamann makro diliyle yazlm olanvirs. rnein, bir Microsoft Word belgesiald anda altrlmas ngrlen birmakro virs ieriyorsa, bu belgeyi aankiinin bilgisayar bu virsten etkilenebilir.Yani daha nceleri virsler yalnzca
tek bana al
trlabilir programlara
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
59/124
57
eklenirken, artk Word belgeleri iinde deyaylabilmektedir.
Macromedia: Web sayfalarnn iitsel vegrsel ieriini zenginletiren Dreamweaver,Flash ve Freehand gibi yazlmlarn yaratcs.Macromedia 2005 ylnda Adobe tarafndansatn alnd.
mail: (Bkz: E-mail)
mail bombing: Bir kiiye binlerce e-postagndererek e-posta adresini ilevsiz hlegetirme eylemi.
malware: Kt niyetli, zararl yazlmlaraverilen genel ad.
MB: Megabaytn ksaltmas.
MBps: Saniye bana den megabayt
miktar.
Mbps: Saniye bana den megabit miktar.
megabyte (megabayt, MB): 1.048.576bayt = 1024 KBye eit bellek miktar. Bir
megabayt bir milyondan fazla karakter
ierebilir.
megahertz (MHz): Saniye bana bir milyonhertz veya bir milyon devir; bir bilgisayarnsaat hzn veya radyo sinyalinin frekansnbelirtmek iin kullanlabilen l birimi.
megapixel (megapiksel): Bir milyon
piksel; bir grafiksel imgenin boyut birimi.rnein 1024 x 1024 piksellik bir imge birmegapiksel olarak anlabilir.
MemoryStick: Sony tarafndan retilen,CompactFlash benzeri ancak fiziksel olarakdaha uzun ve ince olan flash bellek.
meta tag (meta etiketi): Aramamotorlarnn bir web sayfasn daha rahattarayabilmesi ve indeksleyebilmesi iinyerletirilen tanmlama bilgililerini kapsayanetiket(ler). Sayfay oluturan kii, sayfann
dili, anahtar kelimeler, ierik zeti vb.bilgiler, meta etiketleri arasnda yer alr.
MHz: (Bkz: Megahertz)
microprocessor (mikroilemci): Bir
bilgisayarn tm CPUsunu tek bir silikon
BLGSAYAR KTAPLII SERS
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
60/124
58
yongada barndran entegre devre;bylelikle yalnzca bellek ve giri-kaygtlarnn eklenmesine gerek kalr. lkpopler mikroilemci, 1973 ylnda piyasayasrlen ve yaklak 400 USDlik fiyatetiketine sahip olan 8080dir.
Microsoft: Bill Gates ve Paul Allentarafndan 1975te kurulmu, dnyann en
nde gelen yazlm firmalarndan biri. 1981ylnda piyasaya kacak olan IBM PCniniletim sistemini yazmasyla irket bykbir atlm yapm ve bymtr. O dnemsatlan neredeyse her bilgisayarda bu iletimsistemi (PC-DOS, MS-DOS veya sadece
DOS olarak da bilinir) kullan
l
yordu. 1990
ylnda Microsoft, PC iin grsel bir kullancarayz sunan Windows 3.0 yaymlad.Ardndan gelen srmlerle birlikteWindows, dnyann en popler iletimsistemi unvann ald ve bu unvan halentamaktadr. irket ayn zamanda hem PChem de Macintosh iin popler yazlmlarretmektedir.
MIDI (Musical Instrument Digital
Interface): Mzikle ilgili bilgilerin bilgisayarve ses sentezleyicisi gibi farkl elektronikaygtlara aktarlmas iin kullanlan standartbir yntem. MIDInin iki anlam vardr:mzik enstrmanlar ile bilgisayarlararasnda kurulan bir elektrik balantsve sesleri temsil eden dosya biimi. MIDIdosyalar saysallatrlm sesler deil,notalar olarak dnlmelidir. Her sesinfrekans ve iddeti MIDI iinde sankinota kdna yazlr gibi belirtilmitir.
Bilgisayar bu notalar bir mzisyen gibiyorumlayarak alar. Bu nedenle MIDIdosyalar WAVE dosyalarndan ok dahakktr.
MIME (Multipurpose Internet Mail
Extensions): N. Borenstein ve N. Freed
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
fl
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
61/124
59
tarafndan gelitirilen ve e-postalarn ASCIImetin harici materyalleri aktarabilmesi iinkullanlan standart.
mirror (yans): Bir FTP veya web sitesininolduu gibi yer ald baka bir adres.Yanslar, dosyalarn bulunduu birincilsunucunun kmesi durumunda da verilere
eriilebilmesini salar.MMX (MultiMedia Extensions): Gednem Pentium mikroilemcilere veardllarna eklenmi olan, daha yksek hzdagrnt ve ses ilenmesine olanak tanyanilave ynergeler dizisi.
modem (modulator-demodulator):Verileri telefon kablolar, televizyonkablolar, fiber optik kablolar veya mikrodalgalar gibi belirli ortamlar zerindenaktarmak amacyla kodlayan aygt.
monitor (monitr): 1. Televizyonabenzeyen, ancak bir bilgisayarn gnderdiisinyalleri ekranna yanstmak iin ayarlanmolan aygt.
2. Dier programlarn etkinliini gzlemenize
olanak tan
yan bir bilgisayar program
.
monospace: Tm harflerin eit genilikteolduu yaz tipi tasarmlarna verilen genelisim.
Moores Law (Moore Yasas):Herhangi boyuttaki entegre bir devreyesdrlabilecek transistr saysnn her ikiylda bir ikiye katlanaca ngrs.
motherboard, mainboard (anakart):Bilgisayardailemcinin,belleklerin vedier sistembileenlerininyerletirildii anadevre kart.
Motorola:Orijinal AppleMacintosh,
PowerPCve Amigalarda kullanlm olan 68000mikroilemci serisini reten firma.
mount: Bir diskin veya baka bir aygtnfiziksel balants yapldktan sonra iletim
sistemi taraf
ndan tan
nmas
amac
yla
BLGSAYAR KTAPLII SERS
kl ti il l l i IBM t f d PC DOS i i l
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
62/124
60
gerekletirilen eylem.
mouse (fare): Ekrandaki imleci hareketettirmek iin kullanlan ve grafik temelliiletim sistemlerinin temelinde bulunan giriaygt.
MOV: QuickTime yazlm tarafndan
okunabilen videolar ve dier oklu ortamdosyalarnn biimi ve uzants.
Mozilla: Netscape tarafndan retilmiolan ak kaynakl bir web taraycsnn ad.Mozilla daha sonra Firefoxa evrilmitir.
MP3: Kullanclarn mzii internettenindirerek dinlemesine olanak tanyanen popler ses dosyas sktrma biimi.MP3, MPEG Layer 3n ksaltmasdr veMotion Picture Experts Group tarafndangelitirilmitir. MP3 sktrma algoritmas,
insan kulann duyamayaca frekanstakisesleri ortadan kaldrarak dosya boyutunundrlmesini salanmaktadr.
MS-DOS: Microsoft Disk Operating System;IBM-PC ve uyumlu bilgisayarlar iin
sunulmu olan orijinal iletim sistemi. lk
srmleri IBM tarafndan PC-DOS ismiylede satlm, ardndan PC-DOS, MS-DOSunkodundan tretilmi ayr bir rn halinegelmitir.
MSN (Microsoft Network): Microsofttarafndan oluturulmu, gncel ierik sunanbir portal ve evrimii a.
MultiMediaCard (MMC): CompactFlashabenzer ancak daha ufak, bir posta puluboyutunda ve genellikle dijital mzikalarlarda kullanlan bir flash bellek.
multisession CD (ok oturumlu CD): Birseferde tamam kullanlmam olan ve bokalan ksmna ikinci bir seferde yeni verilerinyazlabilmesine olanak tanyan CD tipi.
multitasking: Ayn bilgisayarda birdenfazla uygulamann ayn anda altrlmas.
Gerekte, CPU ok hzl bir ekilde biryazlmdan bir dierine srekli gei yaparakbu yanlsamay salar.
MySQL: Popler ak kaynak veritabanyazlm ve sunucusu. (www.mysql.com)
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
63/124
61
Nnameserver (isim sunucusu):simleri(web adreslerini) dier bilgisayarlar iin
IP adreslerine evirmekle grevli olanbilgisayar. nternetteki birok bilgisayar,tm an dizinlerini barndrmaz. Bununyerine, isim sunucularna balanarak isimlerionlar adna IPye evirmesini ister. Sonutaisim sunucular da bilgileri baka isimsunucularndan alabilir.
nanometer (nanometre): Bir milimetreninmilyonda biri. Grlebilen n dalgauzunluu nanometrelerle llr.
nanosecond (nanosaniye):
1/1.000.000.000 saniye. Bir nanosaniyede birk dalgas veya radyo dalgas yaklak 30cm ilerler. Birok bilgisayar belleinin eriimsresi 60-70 nanosaniye civarndadr.
Napster: nternetteki kullanclarn
birbirleriyle MP3 paylaabilmesi amac
yla
1999 ylnda kurulmu bir irket ve buirket tarafndan retilmi yazlm. Yazlm
dosyalar merkezi bir depoda tutmak yerine,tm kullanclarn birbirlerinin sabit diskindeizin verilen alanlardan MP3 indirmesineolanak tanmtr. 2001 ylnda Napsternsunduu cretsiz dosya paylam mahkemekararyla durdurulmutur. u anda Napsterkullanclara aylk denen bir yelik cretikarlnda bir milyondan fazla arkya yasalolarak erime imkn sunmaktadr. (www.napster.com)
NAT: (Bkz: Network Address Translation)
native (doal): Belirli bir donanm veyayazlm ortam iin tasarlanm olan.
native resolution (doal znrlk):Bir monitrn mevcut piksel saysna grebelirlenen znrl. Video ilemci
taraf
ndan retilen piksellerin say
s
ve
BLGSAYAR KTAPLII SERS
monitrde mevcut olan piksellerin says iyi yazlmlar gelitirebilmeleri ve ortaya
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
64/124
62
monitrde mevcut olan piksellerin saysbirbirini tuttuunda en keskin grnt elde
edilir. Baka znrlkleri kullanmak dammkndr, ancak elde edilen grnt(interpolasyon nedeniyle) daha bulankolacaktr.
nerd: Bilgisayar haricindeki insani
etkinliklerle birlikte temel gerekliliklerinidahi ihmal edebilecek dzeyde bilgisayarbamls kii. Geek szcnn aksine,nerd szc ou zaman aalaycanlamda kullanlr.
.net: zgn amac dorultusunda bire-posta veya web adresinin belirli biraa dahil olduunun belirtilmesi iinkullanlan uzant. Artk kii veya kurumlar buuzanty herhangi bir kstlama olmaksznkullanabilmektedir.
.NET Framework: Microsoft Windows iinyazlm programlarn faydalanabileceklerigeni bir ktphane. lk olarak 2001 ylndaWindows 2000 ve XP iin indirilebilirbir eklenti olarak sunulmutur. .NETFrameworkn sunulmasndaki ama,
yaz
l
m gelitiricilerin daha az urala daha
iyi yazlmlar gelitirebilmeleri ve ortayakan yazlmlarn bir platformdan dierine
kolayca tanabilmesidir.
NetBEUI (NetBIOS Extended UserInterface): IBM ve Microsoft tarafndangelitirilen ve yerel alarda sklkla kullanlanbir veri aktarm protokol.
NetBIOS (Network Basic Input-OutputSystem): IBM tarafndan tasarlanan veyazlmlarn bir aa balanmasna olanaktanyan iletim sistemi eklentisi. NetBIOS,daha sonralar NetBEUIya evrilmi olan bira protokol ierir.
Netscape Navigator: NetscapeCommunications Corporation tarafndanretilmi olan nc bir web taraycs.Mozaic web taraycsndan tretilmi olan ilkdeneme srm 1994 ylnda yaymlanmtr.
network (a): Birbirine bal, veri veinternet paylamnda bulunabilen bir dizibilgisayar.
Network Adress Translation (NAT):
Bir ynlendirici a ayg
t
taraf
ndan IP
BLGSAYAR VE NTERNET TERMLER SZL
adreslerinin otomatik olarak deitirilmesi; dizst bilgisayarlar iin kullanlan bir
8/3/2019 Bilgisayar-ve-nternet-Terimler-Sozluu
65/124
63
adreslerinin otomatik olarak deitirilmesi;bylelikle ayn aa dahil birok bilgisayar
Recommended