Điển Ngữ Văn Hóa Chămpa

IN NG VN HA CHMPA

IN NG VN HA CHMPA

* Agni : Thn la; thn canh hng ng - nam (dikpla)

* Amravat : Mt vng min Nam n , ni c trng phi ngh thut Pht gio pht trin t sau th k 11

* Amitbha : Pht A-di-, v Pht ca "nh sng vnh cu" trong Pht gio i Tha v Kim Cng Tha; V Pht tr Ty Phng Tnh . c B tt Qun th m l mt hin thn ca ngi.

* Angkor : Di tch k v ca Campuchia gm nhiu n thp s bng , t n tuyt nh ca ngh thut Khmr vo th k XII - XIV

* Avalokitsvara : c Qun Th m B Tt, v b tt tng trng cho t bi v tr tu, rt ph bin trong Pht gio i Tha v Kim Cng Tha.

* Apsar : V n thin tin, thng xut hin trn cc i th trong iu khc Champa.

* Bodhisattva : B tt; T tnh (Sattva) ca bc gic ng (Bodhi) hnh nguyn ti sinh vo lun hi cu chng sinh. Mt hnh tng c trng ca Pht gio i Tha.

* Brahm : Thn sng to, mt trong ba v thng ng thn (Trimurti) ca n gio Cakra. Bnh xe hoc ci a, vt cm tay ca thn Visnu. Trong Pht gio Cakra l vt tng trng cho Php lun.

* Devi : N thn git qu u tru cn gi l Mahissuramardini hay Dtg

* Dharmapla : Thn H Php canh gi n thp trong di tch Pht gio i tha (ng Dng) Dhoti. Y phc cua n ng chong t bng n bn chn.

* Dikpla : Thn canh gi phng hng, th trong nhng miu nh chung quanh n th chnh (Kalan)

* Gandharva : Ca cng trn ci tri, thng ca ht v nhy ma vi Apsar

* Ganesa : Thn hanh phc v may mn, u voi mnh ngi, con trai ca thn Siva v n thn Parvati

* Gajasimha : Voi - S T, vt ci ca thn Siva. thng bo v n thp.

* Garuda : Chim thn, vt ci ca thn Visnu, tng trng cho s bnh an

* Hamsa : Thin nga, vt ci ca thn Brahm, tng trng cho tr thc

* Hanuman : Kh thn gip hong t Rm nh thng qu vng Rvana, ci c cng cha Sit

* Hinayna : Pht gio Tiu Tha, kinh in ch yu bng ting Pli Indra. Thn sm st, cai qun ba mi ci tri; thn canh gi hng ng (Dikpla)

* vara : Thng , ng ton nng, thn Siva, thn canh gi hng ng (Dikpla).

* Jatmukuta : Mt kiu tc kt thnh hnh chp vi mt ci min

* Jakata : Bn sinh kinh, b kinh ni v cc tin kip ca Pht Thch Ca (Sakyamuni).

* Kailsa : Mt ngn ni trong dy Himalaya theo thn thoi l ch ca thn Siva.

* Kla : Thn thi gian, biu hin bng nhng mt qui vt hung d trn cc i th v n - thp Champa

* Kalan : n th (ting Chm)

* Kubera : Thn Ti lc v Sc khe; thn canh gi hng bc (dikpla)

* Laksmi : N thn ph qu, sc p v hnh phc, v thn Visnu

* Linga : B sinh thc kh, tng trng cho thn Siva, biu tng dng tnh (kt hp vi Yoni, biu tng m tnh) l nng lc sng to. Linga trong iu khc Champ thng c ba phn : Phn di hnh vung : tng trng cho thn Brahm, phn gia hnh bt gic : tng trng cho thn Visnu, phn trn hnh trn : tng trng cho thn Siva.

* Lokapla : Nhng v Pht tr cc th gii trong Pht gio i Tha, th trong nhng n th nh quanh pht ng chnh di tch Pht gio ng Dng.

* Mahyna : Pht gio i tha, mt tng phi nhn mnh l tng B Tt

* Mkara : Con th thn thoi, mt loi thu qui c nanh nhn v vi di, vt ci ca n thn Ganga v thn Vurana thng xut hin trn cc i th v n thp Champa

* Mukhalinga : Linga c hnh mt thn Siva

* Nga : Mt loi rn sng thy cung

* Nandin : B thn, vt ci ca thn Siva

* Prajnppramit : B Tt i Tr Hu Bt Nh, m ca ch pht di hnh thc n trong Pht gio i Tha

* Rhu : c qu nut mt tri v mt trng, to nn nht thc v nguyt thc. Biu hin bng nhng mt n hung d trong iu khc Champa

* Rsi : o s thu th tin tri

* Rudra : Thn Bo t v Hy dit

* Sarasvati : N thn thi ca v ngh thut, v thn Brahm

* Sra : Rn thn by u, tng trng cho s bt dit

* Siva : Mt trong ba v thng ng thn ca n gio (Trimurti); thn hy dit v sng to, v thn chnh ca phi Saiva

* Tndava : iu ma ca thn Siva biu th s vn hnh ca v tr

* Um : N thn, v Siva, cng c bit di nhiu tn gi khc

* Uroja : V ph n, n thn ng nc, gc r ca vng quc Champa. Ngi thng c biu hin trn cc i th bng hnh tng nhng b v ph n.

* Varayna : Kim Cng Tha, mt tng phi thuc Pht gio i Tha, ch trng hnh tr ch thut Mn--la

* Vurana : Thn canh gi hng ty (Dikpla)

* Vyu : Thn gi, thn canh gi hng ty bc (Dikpla)

* Visnu : Mt trong ba v thng ng thn ca n gio, thn bo tn v tr. V thn chnh ca phi Vaisnava

* Yaksa : Mt v thn Yama. Thn cht, thn canh gi hng nam (dikpla) * Yoni : B sinh thc kh, biu tung m tnh, kt hp vi Linga thnh mt bn th t gia lng thp. Yoni trong iu khc Champa thng biu hin bng hnh trn hoc hnh vung