Eğitim Fakültelerindeki Öğretim Elemanlarının Bilgisayar Kullanımı ve Öz-yeterlik...

Eğitim Fakültelerindeki Öğretim Elemanlarının

Bilgisayar Kullanımı ve Öz-yeterlik Algıları

Yard.Doç.Dr. Yasemin KOÇAK-USLUEL & Öğr.Gör.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniv., Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

Bilişim Teknolojileri Işığında Eğitim Konferansı ve Sergisi (BTIE) – 200321-23 Mayıs, 2003 – ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi-ANKARA

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 2

Öz-yeterlik Nedir?

• Bireyin belli bir performansı göstermek için gerekli etkinlikleri düzenleyip başarılı bir biçimde gerçekleştirme kapasitesi hakkında kendine ilişkin yargısıdır (Bandura, 1997; Cassidy & Eachus, 1995).

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 3

Öz-yeterlik Nedir?

• Öz-yeterliği güçlü olan bireyler zor bir görevle karşı karşıya kaldıklarında bu durumdan kaçmak yerine üstesinden gelinmesi gereken bir iş olarak yaklaşmaktadırlar.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 4

Eğitimde Teknoloji Kullanımı (1)

• Bilgi çağını yaşıyoruz. • Bilgisayarların işlevleri her geçen gün

artmaktadır.• Bu durum bir taraftan öğrenme-öğretme

süreçlerini diğer taraftan eğitimin ekonomik ve toplumsal işlevlerini etkilemektedir.

• Bu etkiye ilişkin yapılan tartışmalarda karşıt görüşlerin birleştiği nokta:

Teknolojinin kaçınılmazlığıdır...

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 5

Eğitimde Teknoloji Kullanımı (2)

• Teknoloji etkili bir şekilde kullanılıyor mu? • Olası yararlar gerçekleşiyor mu?• Kimler anahtar konumdadır?

• Öğretmenlerin yetişmesinde eğitim fakültesi öğretim elemanları önemli bir görev üstlenmektedirler.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 6

Eğitimde Teknoloji Kullanımı (3)

• Eğitimde bilgi teknolojilerinin üstünlüğüne ilişkin yapılan tartışmaların çoğu, öğretim elemanlarının yeterliliği ile teknolojinin göreli yararı üzerinedir (Massy, Zemsky, 1996).

• Öğretim elemanlarının bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algılarıyla teknoloji kullanımları arasında bir ilişki bulunmaktadır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 7

Araştırma Problemi

Eğitim fakültesinde görevli öğretim elemanlarının

1. bilgisayar kullanma durumları, 2. öz-yeterlik algıları ve 3. bilgisayar kullanma durumları ile öz-yeterlik algıları

arasındaki ilişki nedir?

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 8

Araştırma Problemi

• Öğretim elemanlarının bilgisayar kullanma durumlarına bakılırken aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır.

Öğretim elemanlarının,– Bilgisayar kullanımı ve süresi– Bilgisayara erişim koşulları– Kendilerine belirtilen işlerle ilgili olarak bilgisayar

kullanım sıklıkları– Bilgisayar kullanma düzeyleri

ile ilgili görüşleri nedir?

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 9

Araştırma Problemi

• Öğretim elemanlarının bilgisayar kullanımlarıyla ilgili öz-yeterlik algıları nasıldır?

• Bunu ortaya çıkarmaya yönelik olarak kullanılan 17 maddelik ölçekte maddeler:– Hiçbir zaman– Ara sıra– Bazen– Çoğunlukla– Her zaman

seçenekleriyle sunulmuştur.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 10

Araştırma Problemi

• Öğretim elemanlarının – Cinsiyetleri– Bilgisayar kullanma süreleri– Bilgisayar kullanma sıklığı– Bilgisayar kullanma düzeyleri– Bilgisayara erişim koşulları

ile – öz-yeterlik algısı arasında nasıl bir ilişki vardır?

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 11

Yöntem

• Bu araştırma, öğretim elemanlarının bilgisayar kullanımları ve bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algılarını incelemeye yönelik betimsel bir araştırmadır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 12

Araştırma Grubu

• Araştırma Ankara'da iki üniversitenin eğitim fakültelerinde görev yapmakta olan toplam 160 öğretim elemanını kapsamaktadır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 13

Frekans Yüzde

CinsiyetKadın 99 63.5

Erkek 57 36.5

Yaş

20-25 21 13.0

26-30 52 32.3

31-35 26 16.1

36-40 30 18.6

41-45 11 6.8

46-50 11 6.8

51-55 2 1.2

Unvan

Prof.Dr. 10 6.3

Doç.Dr. 13 8.2

Yrd.Doç.Dr. 19 12.0

Öğr.Gör.Dr. 18 11.4

Araş.Gör.Dr. 7 4.4

Araş.Gör. 90 57.0

Kıdem

1-5 Yıl 67 42.4

6-10 Yıl 36 22.8

11-15 Yıl 20 12.7

16-20 Yıl 20 12.7

21 - ..... Yıl 15 9.5

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 14

Veri Toplama Araçları

• Araştırmada iki ölçme aracı kullanılmıştır.

– Öğretim elemanlarının kişisel bilgileri, bilgisayar kullanma, erişim, kullanım sıklığı, kullanım düzeylerine ilişkin anket

– Bilgisayar öz-yeterlik algısı ölçeği (Aşkar ve Umay, 2001).

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 15

BULGULAR

Eğitim Fakültesinde görev yapmakta olan öğretim elemanlarının bilgisayar kullanma durumları nedir?

• Bu sorunun yanıtına ilişkin bulgular değerlendirilirken öğretim elemanlarının– Bilgisayar kullanıp kullanmadıkları ve bilgisayar

kullanım süresi– Erişim koşulları, – Bilgisayar kullanım sıklığı ve– Bilgisayar kullanma düzeyleri

ele alınmıştır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 16

Öğretim Elemanların Bilgisayar Kullanma

Durumları

97,5

1,90

20

40

60

80

100

120

Kullanıyor Kullanmıyor

Yüzde

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 17

Öğretim Elemanlarının Bilgisayar Kullanma Süreleri

29,4

46,9

19,4

4,4

0

10

20

30

40

50

1-5 yıl 6-10 yıl 11-15 yıl 16-20 yıl

Yüzde

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 18

Evde Bilgisayara Erişim

81,3

18,8

0

20

40

60

80

100

Var Yok

Yüzde

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 19

Bölümde Bilgisayara Erişim Durumu

67,1

21

7,7 4,2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Bölümde kendime ait birbilgisayar var

Oda arkadaşımlapaylaşıyorum

Çevremde kolaycaerişebileceğim bilgisayar

var

Bulunduğum ortamdabilgisayar yok

Yüzde

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 20

Öğretim Elemanlarının Bilgisayar Kullanım Sıklığı

1,9

24,713,4 11,9

0,6 0,6

27,919,2 21,5 19,9

74,4 79,7

0102030405060708090

Der

s N

otla

rını

Haz

ırlam

a

Der

ste

Kon

uyu

Sun

ma

Ölç

me

veD

eğer

lend

irmey

leİlg

ili İş

lerd

e

Yön

etse

lA

maç

larla

WW

W A

ram

a-Ta

ram

a

İletiş

im

Hiç bir zaman Nadiren Orta sıklıkta Oldukça sık Her zaman

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 21

Öğretim Elemanlarının Bilgisayar Kullanım Düzeyleri

0

10

20

30

40

50

60

Söz

cük

İşle

mci

Hes

apTa

blos

u

Sun

um

Ver

i Tab

anı

E-po

sta

Web

Tara

yıcı

ları

Web

say

fası

hazı

rlam

a

İsta

tistik

/Ana

liz

Tara

yıcı

Mas

aüst

üya

yınc

ılık

Hiç Başlangıç Orta Rahat İleri

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 22

Öğretim Elemanlarının Öz-yeterlik AlgılarıYönü SK

Bilgisayarlar beni olmadık bir yerde ortada bırakıveriyor - 1.98 0,76

Günümü/zamanımı planlarken bilgisayar kullanırım + 2,07 1,11

Bilgisayarı neredeyse bir parçammış gibi düşünürüm + 2,73 1,39

Bilgisayar kullanmaya karşı özel bir yeteneğim olduğuna inanırım + 2,82 1,36

Bilgisayar içinde dolaşıp yeni keşifler yaparım + 3,01 1,03

Bilgisayarda çalışırken sorun çıktığında anlık çözümler bana yetiyor - 3,05 0,98

Bilgisayarda yeni bir durumla karşılaştığımda ne yapacağımı bilirim + 3,19 0,91

Bilgisayar terimlerine ve kavramlarına hakim olduğuma inanırım + 3,23 1,11

Bilgisayar konusunda yetenekliyim + 3,25 1,15

Bilgisayarı etkin olarak kullanabildiğimi düşünüyorum + 3,48 1,05

Yeterince uğraşırsam bilgisayarla ilgili sorunları çözebilirim + 3,78 0,98

Bilgisayarda her türlü yazıyı yazmak benim için basittir + 3,90 1,08

Bilgisayarda ani bir sorunla karşılaştığımda telaşa kapılırım - 3,96 0,97

Bilgisayara tam olarak hakim olmanın benim için imkansız olduğuna inanmışım

- 4,30 0,98

Bilgisayarda çalışırken sinirli oluyorum - 4,41 0,89

Bilgisayarda geçirdiğim zamanların büyük bölümü kayıp sayılır - 4,46 0,78

Bilgisayar kullanırken yanlış bir şey yapacağım korkusu taşıyorum - 4,48 0,79

Toplam 3,42 1,02

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 23

Öz-yeterlik Algısının Bilgisayar Kullanma Durumları İle İlişkileri

• Bu ilişkiye bakılırken öz-yeterlik algısı ile – Cinsiyet– Bilgisayar kullanma süreleri– Bilgisayara erişim koşulları – Bilgisayar kullanma sıklığı– Bilgisayar kullanma düzeyleri

arasındaki ilişkiye bakılmıştır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 24

Öz-yeterlik Algısının Bilgisayar Kullanma Durumları İle İlişkileri (2)

Öz-

yeterlikp

Cinsiyet 0,076 0,372

Çalıştığı bölümde bilgisayara erişim koşulları -0,028 0,8

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 25

Öz-yeterlik Algısının Bilgisayar Kullanma Durumları İle İlişkileri (3)

Öz-yeterlik

p

Bilgisayar Kullanma Süreleri 0,296 0,0

Kullanım Sıklığı

Ders notlarını hazırlama 0,436 0,0

Derste konuyu sunma 0,371 0,0

Ölçme/Değerlendirme 0,434 0,0

Araştırma-İstatistik 0,352 0,0

E-posta iletilerimi okuma/ileti yollama 0,193 0,0

World Wide Web'de (WWW) arama/tarama 0,259 0,0

Yönetsel amaçlarla (Ör., bölümün yazışma işleri için) 0,127 0,1

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 26

Öz-yeterlik Algısının Bilgisayar Kullanma Durumları İle İlişkileri (4)

Öz-yeterlik p

Kullanım Düzeyi

Sözcük işlemci (Örneğin, MS Word) 0,474 0,0

Hesap Tablosu (Ör. MS Excel) 0,632 0,0

Sunum (Ör. MS PowerPoint) 0,528 0,0

Veri Tabanı (Ör. MS Access) 0,181 0,0

Web Tarayıcıları (Ör. Netscape, MS Internet Explorer) 0,324 0,0

Masaüstü yayıncılık (Ör. Page Maker) 0,277 0,0

İstatistik/Analiz (Ör. SPSS, SAS, MS Excel) 0,456 0,0

Web sayfası hazırlama (Örneğin MS FrontPage) 0,565 0,0

E-posta (Ör. MS Outlook Express, Pine, Eudora gibi) 0,218 0,0

Tarayıcı (scanner) kullanma 0,493 0,0

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 27

SONUÇLAR

Araştırma sonuçlarına göre öğretim elemanlarının;

• Neredeyse tamamı bilgisayar kullanmakta • %50'ye yakını 6-10 yıldır bilgisayar kullanmakta• Büyük bölümü çalıştıkları bölümde bilgisayara

rahatlıkla erişebilmektedirler.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 28

SONUÇLAR (2)

• Bilgisayarı en rahat – sözcük işlem, – e-posta ve – İnternet kaynaklarında arama-tarama

yaparken kullanmaktadırlar

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 29

SONUÇLAR (3)

• Bilgisayarı; – en seyrek derste sunum yapmak, – en sık "web'de tarama" ve "iletişim amaçlı"

kullanmaktadırlar.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 30

SONUÇLAR (4)

• Özellikle – veri tabanı, – web'de yayımcılık ve – masaüstü yayıncılık

en az kullandıkları ya da hiç kullanmadıkları uygulamalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 31

Sonuçlar (5)

Öz-yeterlikle ilgili olarak öğretim elemanları – Yeterince uğraşırlarsa bilgisayarla ilgili sorunları

çözebileceklerine– Bilgisayarda her türlü yazıyı yazmanın kendileri için

basit olduğuna – Bilgisayara tam olarak hakim olmanın mümkün

olduğuna – Bilgisayarda ani bir sorunla karşılaştıklarında telaşa

kapılmayacaklarına

inanmaktadırlar.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 32

Sonuçlar (6)

Ayrıca öğretim elemanları– Bilgisayar kullanırken yanlış bir şey

yapacağı veya yanlış bir tuşa basacağı korkusu taşımamakta

– Bilgisayarda çalışmanın kendilerini sinirlendirdiğini düşünmemekte,

– Bilgisayarda geçirdikleri zamanı kayıp olarak görmemektedirler.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 33

Sonuçlar (7)

• Öğretim elemanlarının yeterlik algılarını en fazla düşüren madde “bilgisayarların kendilerini olmadık bir yerde ortada bırakması”yla ilgilidir.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 34

Son Söz

• Bilgisayar öğretim elemanlarının yaşamlarına girmiş durumdadır.

• Öz-yeterlik algıları ile bilgisayar kullanımı arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 35

Son Söz (2)

Öğretim elemanlarına yönelik – hem öğrenme ve öğretme süreçleriyle– hem de araştırma ve yayın etkinliklerini

kolaylaştırabilecek program ve işlemlerle ilgili olarak • hizmet içi eğitimlerin düzenlenmesi ve• teknik desteğin sağlanması gerekmektedir. • Ayrıca bilgi teknolojilerinin derste kullanımının düşük

olduğu düşünülürse – alt yapı ve– donanım gereksinimlerinin de giderilmesi gereklidir.

Dr. USLUEL & Dr. SEFEROĞLU / Hacettepe Üniversitesi - BTIE 2003 36

Yasemin KOÇAK-USLUEL• E-posta: kocak_at_hacettepe.edu.tr• Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~kocak/

Süleyman Sadi SEFEROĞLU• E-posta: sadi_at_hacettepe.edu.tr• Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/

Teşekkürler!!!