View
1
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
DOI 1017065huniibf714983
Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020
Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 31082020
FİNANSAL SİSTEMİN YAPISI
İLE REEL EKONOMİ ARASINDAKİ
DİNAMİK ETKİLEŞİM
İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml
DrOumlğrUumlyesi Orta Doğu Teknik Uumlniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi
İşletme Boumlluumlmuuml
sendenizmetuedutr
Bu ccedilalışma Orta Doğu Teknik Uumlniversitesi
Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon
Birimi tarafından YOumlP-402-2018-2664
numaralı proje kapsamında desteklenmiştir
z Bu ccedilalışmada optimal finansal
yapıların uumllkelerin ekonomik
gelişmişlik duumlzeylerine goumlre farklılık
goumlsterdiği ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuumlnden yola ccedilıkılarak 23
gelişmekte olan uumllkede 1980-2017
yılları arasında finansal sistemlerin yapısı optimal
finansal yapılar ve reel ekonomi ile olan ilişkileri
incelenmektedir Panel en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ve
dinamik panel Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi
(GMY) tahminleri sonuccedilları bir uumllkede ekonomi
buumlyuumlduumlkccedile o uumllkedeki finansal sistem yapısının daha
piyasa odaklı olduğu goumlruumlşuumlnuuml desteklemektedir Bu
ccedilalışma ayrıca bir uumllkenin mevcut finansal yapısının
tahmin edilen optimal finansal yapıdan sapmasının
reel ekonomiyi olumsuz youmlnde etkilediği sonucuna
varmaktadır Gelişmekte olan bir uumllkeye en uygun
olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal
yapısından farklı olacaktır Bu sebeple ekonomik
buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin
finansal yapı stratejilerini takip etmek yerine her bir
gelişmekte olan uumllke iccedilin oumlzel olarak hazırlanmış
finansal yapı stratejileri izlenmelidir
Anahtar Soumlzcuumlkler Finansal yapı optimal finansal
yapı reel ekonomi ekonomik buumlyuumlme
Ouml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
s 869-890
DOI 1017065huniibf714983
Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020
Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 310820
DYNAMIC INTERACTION
BETWEEN THE STRUCTURE
OF THE FINANCIAL SYSTEM
AND THE REAL ECONOMY
İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml
AsstProfDr Middle East Technical
University
Faculty of Economics and Administrative
Sciences
Department of Business Administration
sendenizmetuedutr
This research has been supported by Middle East
Technical University Scientific Research Projects
Coordination Unit under grant number YOumlP-402-
2018-2664
bstract In this study structure of
financial systems optimal financial
structures and their relationships with
the real economy are examined in 23
emerging markets between 1980-
2017 following the ldquonew structuralismrdquo view in
which optimal financial structures differ
according to the economic development levels of
the countries Results of panel least squares and
dynamic panel Generalized Method of Moments
(GMM) estimators give evidence for the view that
as economy of a country grows financial system
of that country becomes more market based This
study also documents that a deviation of a
countryrsquos actual financial structure from the
predicted optimal financial structure has a
negative effect on the real economy The financial
structure that best suits an emerging market will
differ from that of a developed market Therefore
financial structure strategies that are tailor-made
for individual emerging economies should be
followed rather than mimicking the strategies of
developed economies in order to achieve higher
levels of economic development
Keywords Financial structure optimal financial
structure real economy economic growth
A
Hacettepe University
Journal of Economics and Administrative
Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
pp 869-890
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
871
GİRİŞ
Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları
ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini
sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri
youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon
sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen
gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar
Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde
finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve
mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri
olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin
finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir
kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde
yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol
uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır
Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında
bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki
ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların
her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının
uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir
Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas
olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı
ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen
finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur
(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin
gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu
sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu
uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal
yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı
gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve
uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle
finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
872
Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın
ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan
veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml
boumlluumlmde sunulmaktadır
1 TEORİK CcedilERCcedilEVE
Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır
araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların
ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak
hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda
ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir
İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln
temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının
firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve
borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu
savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer
Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların
geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara
kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-
odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı
olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan
guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme
guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi
sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve
dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine
2005)
İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı
finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln
temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-
odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva
etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini
belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların
yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda
bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme
konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu
savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol
yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
873
ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)
bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi
piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini
daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır
Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal
sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve
piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton
1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)
Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal
gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka
odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta
vd 1997 1998 2000)
Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)
tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir
her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı
mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel
olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara
sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa
odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından
geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık
getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze
goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine
bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini
yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik
seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince
değerlendiremediklerinden bahsetmektedir
2 LİTERATUumlR TARAMASI
Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi
araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml
ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz
Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine
2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik
buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993
Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau
Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)
vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
DOI 1017065huniibf714983
Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020
Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 310820
DYNAMIC INTERACTION
BETWEEN THE STRUCTURE
OF THE FINANCIAL SYSTEM
AND THE REAL ECONOMY
İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml
AsstProfDr Middle East Technical
University
Faculty of Economics and Administrative
Sciences
Department of Business Administration
sendenizmetuedutr
This research has been supported by Middle East
Technical University Scientific Research Projects
Coordination Unit under grant number YOumlP-402-
2018-2664
bstract In this study structure of
financial systems optimal financial
structures and their relationships with
the real economy are examined in 23
emerging markets between 1980-
2017 following the ldquonew structuralismrdquo view in
which optimal financial structures differ
according to the economic development levels of
the countries Results of panel least squares and
dynamic panel Generalized Method of Moments
(GMM) estimators give evidence for the view that
as economy of a country grows financial system
of that country becomes more market based This
study also documents that a deviation of a
countryrsquos actual financial structure from the
predicted optimal financial structure has a
negative effect on the real economy The financial
structure that best suits an emerging market will
differ from that of a developed market Therefore
financial structure strategies that are tailor-made
for individual emerging economies should be
followed rather than mimicking the strategies of
developed economies in order to achieve higher
levels of economic development
Keywords Financial structure optimal financial
structure real economy economic growth
A
Hacettepe University
Journal of Economics and Administrative
Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
pp 869-890
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
871
GİRİŞ
Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları
ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini
sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri
youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon
sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen
gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar
Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde
finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve
mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri
olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin
finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir
kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde
yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol
uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır
Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında
bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki
ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların
her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının
uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir
Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas
olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı
ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen
finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur
(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin
gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu
sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu
uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal
yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı
gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve
uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle
finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
872
Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın
ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan
veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml
boumlluumlmde sunulmaktadır
1 TEORİK CcedilERCcedilEVE
Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır
araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların
ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak
hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda
ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir
İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln
temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının
firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve
borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu
savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer
Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların
geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara
kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-
odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı
olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan
guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme
guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi
sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve
dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine
2005)
İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı
finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln
temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-
odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva
etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini
belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların
yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda
bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme
konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu
savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol
yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
873
ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)
bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi
piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini
daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır
Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal
sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve
piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton
1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)
Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal
gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka
odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta
vd 1997 1998 2000)
Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)
tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir
her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı
mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel
olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara
sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa
odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından
geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık
getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze
goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine
bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini
yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik
seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince
değerlendiremediklerinden bahsetmektedir
2 LİTERATUumlR TARAMASI
Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi
araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml
ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz
Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine
2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik
buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993
Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau
Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)
vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
871
GİRİŞ
Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları
ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini
sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri
youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon
sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen
gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar
Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde
finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve
mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri
olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin
finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir
kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde
yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol
uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır
Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında
bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki
ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların
her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının
uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir
Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas
olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı
ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen
finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur
(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin
gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu
sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu
uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal
yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı
gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve
uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle
finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
872
Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın
ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan
veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml
boumlluumlmde sunulmaktadır
1 TEORİK CcedilERCcedilEVE
Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır
araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların
ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak
hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda
ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir
İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln
temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının
firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve
borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu
savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer
Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların
geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara
kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-
odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı
olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan
guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme
guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi
sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve
dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine
2005)
İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı
finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln
temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-
odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva
etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini
belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların
yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda
bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme
konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu
savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol
yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
873
ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)
bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi
piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini
daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır
Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal
sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve
piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton
1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)
Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal
gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka
odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta
vd 1997 1998 2000)
Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)
tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir
her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı
mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel
olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara
sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa
odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından
geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık
getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze
goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine
bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini
yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik
seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince
değerlendiremediklerinden bahsetmektedir
2 LİTERATUumlR TARAMASI
Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi
araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml
ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz
Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine
2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik
buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993
Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau
Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)
vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
872
Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın
ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan
veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml
boumlluumlmde sunulmaktadır
1 TEORİK CcedilERCcedilEVE
Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır
araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların
ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak
hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda
ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir
İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln
temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının
firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve
borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu
savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer
Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların
geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara
kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-
odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı
olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan
guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme
guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi
sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve
dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine
2005)
İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı
finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln
temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-
odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva
etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini
belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların
yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda
bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme
konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu
savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol
yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
873
ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)
bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi
piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini
daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır
Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal
sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve
piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton
1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)
Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal
gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka
odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta
vd 1997 1998 2000)
Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)
tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir
her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı
mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel
olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara
sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa
odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından
geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık
getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze
goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine
bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini
yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik
seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince
değerlendiremediklerinden bahsetmektedir
2 LİTERATUumlR TARAMASI
Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi
araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml
ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz
Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine
2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik
buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993
Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau
Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)
vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
873
ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)
bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi
piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini
daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır
Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal
sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve
piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton
1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)
Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal
gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka
odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta
vd 1997 1998 2000)
Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)
tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir
her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı
mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel
olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara
sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa
odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından
geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık
getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze
goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine
bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini
yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik
seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince
değerlendiremediklerinden bahsetmektedir
2 LİTERATUumlR TARAMASI
Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi
araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml
ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz
Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine
2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik
buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993
Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau
Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)
vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
874
ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu
ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki
etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak
daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu
goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin
ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir
Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin
goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki
gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda
bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa
kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı
finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı
avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet
tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır
Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik
buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri
arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına
sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi
piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip
uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-
odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve
Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan
etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik
gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da
piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin
Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha
ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme
yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır
Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri
incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde
finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal
gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur
(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt
ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler
geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre
oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
875
finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek
uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri
incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal
piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını
goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin
buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık
sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da
gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim
suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir
Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında
gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı
yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip
uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını
goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki
ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem
yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil
duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith
1998)
Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı
konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle
ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-
odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer
yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından
olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike
finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya
ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk
fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke
arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak
tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi
anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken
uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır
Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu
hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı
durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan
bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini
1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve
ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır
Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile
ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
876
gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal
yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013
yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-
odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma
(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin
ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik
buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini
goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme
arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi
piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln
zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye
destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı
ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir
Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte
olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal
yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir
3 VERİ
Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma
kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte
olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte
olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu
uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler
Birleşik Arap Emirlikleri
Brezilya
Ccedilek Cumhuriyeti
Ccedilin
Endonezya
Filipinler
Guumlney Afrika
Guumlney Kore
Hindistan
Katar
Kolombiya
Macaristan
Malezya
Meksika
Mısır
Pakistan
Peru
Polonya
Rusya
Şili
Tayland
Tuumlrkiye
Yunanistan
Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir
Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil
edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır
Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
877
Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya
oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır
Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir
deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak
anılacaktır
Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde
inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme
modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide
oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların
ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri
makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır
Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı
doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık
toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi
olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora
uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren
goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin
ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu
goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora
yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir
Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa
boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997
1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi
olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır
Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode
sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler
iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel
verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
878
Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları
Değisken ismi
Tanım Veri TabanıKaynağı
LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH
(sabit 2010 ABD doları)
Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin
toplamının GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
HISSE Hisse senedi piyasası değerinin
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı
(World Bank Financial Structure Database)
YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-
piyasa karışım oranı (BANHISSE)
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal
yapı tahmini
Yazar tarafindan regresyon tahmini ile
hesaplanmaktadır
FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal
yapının (YAPI) optimal yapı değerine
(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri
Yazar tarafindan hesaplanmaktadır
ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
YDY Yabancı doğrudan yatırımların
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın
GSYHrsquoya oranı ()
Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında
oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden
enlem değerinin mutlak değeri90)
Hall ve Jones (1999)
LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge
değişkeni
Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme
Veri Tabanı (World Bank Global
Development Network Growth Database)
LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri
(World Bank World Development Indicators)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
879
Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan
uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi
piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve
accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı
değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon
modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir
Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761
Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769
Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105
Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232
Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165
Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874
31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi
Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye
finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı
1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında
073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka
odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir
şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili
arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka
odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı
sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı
itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş
yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo
4rsquote sunulmuştur
Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler
BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793
Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794
Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821
Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760
StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018
Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
880
4 YOumlNTEM VE BULGULAR
41 Optimal Finansal Yapı
Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal
yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı
yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal
karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren
dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel
(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile
ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem
yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her
uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin
edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde
duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin
vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)
Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı
değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir
119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +
1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)
Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has
dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır
119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir
Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576
hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler
youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin
tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon
sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır
Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa
oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin
yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
881
Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini
Bağımlı Değişken YAPI
LKGSYH -874
(171)
LEGUK 255
(603)
LEGFR 1048
(564)
LEGSOC 547
(587)
LAT 2421
(1046)
LNNUF -671
(119)
C 19325
(3429)
Goumlzlem sayısı 681
R-kare 007
Duumlzeltilmiş R-kare 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5
anlamlı 10 anlamlı
42 Finansal Yapı Aralığı
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı
değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre
goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun
optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere
sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan
mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll
ile hesaplanmaktadır
119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)
119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile
tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir
ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan
regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir
ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına
eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı
aralığı değerlerini goumlstermektedir
Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz
etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin
finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
882
incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve
literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir
119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +
1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)
Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884
119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman
periyodunu temsil etmektedirler
Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara
goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol
değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin
edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde
etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik
buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015
(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır
Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi
Bağımlı Değişken LKGSYH
Modeller (1)
(2)
(3)
FINARA -012 -002
-002
(003) (003) (003)
BAN 001
015
062
(018) (016) (015)
HISSE 058 021
010
(017) (015) (015)
ENF 000 001 000
(001) (001) (001)
YDY 138
175 321
(096) (094) (093)
TDA 061 066
(013) (011)
ISS 282
(075)
C 801 809 829
(013) (010) (010)
Goumlzlem sayısı 472 674 674
R-kare 017 012 007
Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
883
43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki
Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere
ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren
Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen
Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır
Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile
karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında
uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu
durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon
youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla
birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine
ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-
serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir
Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin
edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik
Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana
gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki
gibidir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)
Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı
GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has
goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil
etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri
goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila
kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir
Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir
119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)
Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond
(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi
uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir
119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)
Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)
problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
884
120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem
yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler
enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test
edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını
goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı
değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki
varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır
119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)
119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)
Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri
Bağımlı Değişken LKGSYH
Transformasyon Birinci fark
(1) (2)
LKGSYH (-1) 100 097
(003) (000)
YAPI -002 -003
(001) (000)
BAN -009
(004)
HISSE 003 002
(004) (001)
ENF 000 000
(000) (000)
YDY 010 006
(012) (006)
TDA 001
(002)
J-istatistik 1750 2707
Enstruman derece 24 25
Sargan testi (olasılık) 042 013
AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098
Goumlzlem sayısı 874 874
Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10
anlamlı
Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır
AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon
yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında
AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı
edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde
AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
885
Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile
ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik
gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa
odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar
ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi
olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel
ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek
borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)
1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi
arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir
SONUCcedil
Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da
piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir
ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal
kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin
finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler
işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte
diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise
piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu
ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan
uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır
Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo
goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre
farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal
finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre
finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal
yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden
uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında
incelenmiştir
Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu
soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında
anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile
banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle
finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir
Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin
edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı
buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
886
mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep
olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel
ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir
Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları
anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek
oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika
uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye
en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır
Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal
yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi
hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son
on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili
literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir
NOTLAR
1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)
panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo
hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde
yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur
KAYNAKCcedilA
Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo
Journal of Political Economy 105 523-546
Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of
Financial Intermediation 8 68-89
Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press
Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo
Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies
58 277ndash297
Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-
Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52
Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic
Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-
41
Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review
37 632-640
Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of
Financial Economics 58(1) 261-300
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
887
Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of
Banking and Finance 28 423-442
Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial
Economics 34 1-51
Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics
Theory 38 211-232
Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic
Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560
Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A
Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo
Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul
Review 20(1) 24-36
Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the
View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash
259
Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in
DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A
CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA
MIT Press 243ndash261
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic
Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240
Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial
Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322
Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-
Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT
Press
Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development
The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper
Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and
Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776
Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale
University Press
Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the
Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64
Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per
Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116
Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic
Review 41 139ndash146
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
888
Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European
Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge
University Press England 35-63
HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel
Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395
Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International
Review of Economics and Finance 12 45ndash67
Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health
Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo
The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30
King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly
Journal of Economics 108 717-38
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External
Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of
Political Economy 106 1113-1155
La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and
Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27
Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of
Econometrics 108 1-24
Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal
of Economic Literature 35 688-726
Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven
Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science
Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and
causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77
Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American
Economic Review 88(3) 537-558
Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic
Developmentrdquo CCER working paper
Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World
Bank Policy Research Working Paper
Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo
World Bank
Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo
China Economic Review 61 101194
Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary
Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418
Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied
Corporate Finance 4 12-22
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml
Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi
Cilt 38 Sayı 4 2020
889
Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial
Management 24 23-41
Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial
Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D
BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31
Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of
Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper
Number 10620
Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length
Debt Journal of Finance 47 1367-1400
Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo
Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48
Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for
autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College
Department of Economics
Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance
Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and
Banking 30 657-678
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and
the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic
Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)
410-429
Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic
Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets
Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong
Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609
Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52
737-783
Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and
Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055
Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and
Banking 17 133-152
Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and
Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic
Review Elsevier 49(1) 113-144 January
Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo
Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454
Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327
Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo
China Journal of Finance 1(2) 1ndash10
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik
Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences
Vol 38 Issue 4 2020
890
Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi
BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF
BAN 100
HISSE 052 100
YAPI -018 -026 100
LKGSYH 027 024 -020 100
ENF -012 -008 006 -003 100
YDY 010 001 -007 012 -005 100
TDA 053 021 -018 030 -011 026 100
ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100
LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100
LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100
1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı
Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi
Değişken İstatistik Olasılık
BAN Duumlzey -201 002
Birinci fark -300 000
HISSE Duumlzey -157 006
Birinci fark -1022 000
YAPI Duumlzey -416 000
Birinci fark -5007 000
LKGSYH Duumlzey -136 009
Birinci fark -659 000
FINARA Duumlzey -449 000
Birinci fark -2007 000
ENF Duumlzey -222 000
Birinci fark -2474 000
YDY Duumlzey -140 008
Birinci fark -2731 000
TDA Duumlzey -180 004
Birinci fark -1467 000
ISS Duumlzey -213 002
Birinci fark -569 000
LNNUF Duumlzey -260 001
Birinci fark -229 001
H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı
10 anlamlı
Recommended