İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ

İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 2

İşletme Bilgi Sistemleri Piramidi

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 3

Kayıt - Veri İşleme Sistemleri

• Günlük rutin muameleler.• 1950 yılında muhasebe bölümünde bordro

uygulaması • Operasyonel seviyede kullanılırlar.• Düşük düzeydeki yönetici tarafından

verilebilir.İşlem yükü ve hacmi yüksek olan tekrarlı işler.

• i.e. Satış siparişi, otel rezervasyonu, bordro …

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 4

Kayıt Veri İşleme Sistemleriİki tip çıktı üretir;• Operatör terminaline gönderilen mesaj soft• Basılmış dökümanlar hardVeri iki şekilde işlenir;• Doğrudan (On-Line Processing) - ATM• Parti (Batch Processing) - POS

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 5

Kayıt Veri İşleme SistemleriAşağıdaki Temel Özelliklere Sahiptir.• Kayıtların elde edilmesi ve saklanması,• Dosya kökenlidir,• Çıktısı genellikle periyodiktir,• Operasyonel seviye yönetim için bilgi üretilir,• Yönetici özel istatistikleri için sınırlı esneklikte,• Fonksiyona dayalıdır, uygulamalar bağımsızdır.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 6

Yönetim Bilgi Sistemleri

• Veri işleme sistemi ile farkı yönetici ön plandadır.

• Yönetimin karar vermesi için gerekli bilgiyi sağlamak amacıyla değişik kaynaklardan veriyi bütünleyebilen, bilgilerin işlenmesini ve iletilmesini sağlayan sistemdir.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 7

YBS nin Temel Özellikleri

• Bütünleşik veritabanı kullanır• Operasyonel, taktik ve stratejik yöneticilere hizmet eder,• Organizasyonun bilgi ihtiyacındaki değişmeye adapte

edilebilir• Yetkili şahıslar erişebilir,• Günlük operasyonlarla ilgilenmez,• Yöneticilere değişik raporlar sunmak için kullanılır.• Çevresel veya dış olaylarla değil, firma içi olaylarla ilgilenir.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 8

YBS ve VİS Farklılıkları

• YBS bütünleşik veritabanı, VİS dosya ortamı verilerini kullanır,

• VİS tek bir fonksiyon, YBS farklı fonksiyonlar arası akışla ilgilenir,

• YBS taktik başta olma üzere tüm seviyelerle ilgilenirken, VİS operasyonel seviyede kalır

• VİS çıktısı YBS girdisidir.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 9

YBS Rapor Türleri

• Planlı yada Periyodik Raporlar Günlük-Haftalık-Aylık veya Yıllık• Kilit-Gösterge RaporlarıBir önceki periyodun kritik faaliyetlerini özetleyen raporlar• Talep Raporlarıİstek üzerine üretilen raporlar• İstisnai RaporlarOlağandışı istenen yöneticinin dikkatini çeken uyarıcı niteliğindeki raporlardır.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 10

YBS ve Veritabanı Yönetim SistemiVTYS: Farklı fonksiyonel sistemlerin aynı veriye erişmelerine imkan sağlayan sistemdir.

VTYS

YBS

Pazarlama Uygulamaları

Finansman Uygulamaları

Muhasebe Uygulamaları

Üretim Uygulamaları

Mühendislik Uygulamaları

Personel Uygulamaları

Veritabanı

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 11

YBS nin Firmalara Etkisi

• İşin büyümesinde kolaylık sağlar• Ofis personelini azaltır• Bilgi işleme maliyetini azaltır• Bazı kararların otomasyonunu sağlar• Daha fazla ve daha iyi bilgi sağlar

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 12

YBS de sorunlar

• Yönetici ile bilişimci arasındaki iletişim uçurumu,• Yöneticilerin ne istediğini tam bilememesi ve üretilen bilgiye

genellikle tasarımcının karar vermesi,• Kurulan mevcut sistemlerin değişim için esnek olmaması,• Basit ve sürekliliği olmayan uygulamalar için bile program

geliştirilmesi,• İşbirliği, ortaklaşa dil ve standart prosedürlere sahip olmayan

bölümler arasında uyuşmazlık,• Aynı verinin beş farklı bölümde beş farklı isimde bulunabilmesi,• YBS yürütülmesi kaçınılmaz suretle değişimi ifade eder, YBS ye

direnç gösterilmesi,• Çözümlerin pahalı ve zaman alıcı olması,• Yöneticinin zamanla bilgi akışında özen göstermemesi.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 13

Karar Destek Sistemleri (KDS)

• 1970 yılında J.D. Little yönetsel problemlerin aşılması için kantitatif modelleri kullanmaya başlamıştır.

• Yöneticilerin kendi kararlarının kalitesini artırabilmesi için ihtiyaç duyduğu bilgileri belirlemek ve alternatifleri sunmak için tasarlanmış esnek ve etkileşimli sistemlerdir.

• KDS amacı karar vericinin yerini almak değil, çözüm alternatifleri sunabilecek etkileşimli ortamlar sağlamaktır.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 14

Karar Verme Süreci

Anlama

Tasarlama

Seçme

Uygulama

Problemin Keşfi

Çözümün Keşfi

Çözümleri Seçme

Çözümü Test Etme

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 15

KDS

İnsan Zekası

Bilgi Teknolojis

iYazılım

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 16

KDS Türleri

1. Model Sürümlü Eğer… Ne (What-If) ve bağımsız tek başına sistemlerdir.Finansal, operasyonel, istatistiksel ve/ya benzetim modeller üzerine odaklanırlar.2. Veri SürümlüBüyük veri havuzlarını analiz eden sistemlerdir.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 17

KDS Özellikleri

1. Geleceği planlamaya yöneliktir2. Yarı yapısal ve yapısal olmayan kararlarda kullanılır,3. Karar verme prosesinin tüm aşamalarını destekler4. Kullanıcının kontrolündedir5. Veri ve model tabanlarına erişimlidir6. Bireysel ve grup tabanlı karar verme desteği sağlar7. Finansal fonksiyonları içerir8. Risk analizleri bu kısımda yapılır9. Hedef arama (Goal Seek) işlevi yapar.10. Eğer.. Ne (What-If) analizleri içerir.

IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 18

KDS Temel Bileşenleri

Diyalog Yönetimi

Model Yönetimi

Veri Yönetimi İç ve Dışsal

Veritabanları

Model Yönetimi

• Analitik araç gruplarının idare edilmesinde kullanılır,• 4 Temel Analitik Modelleme Mevcuttur,

1. Eğer… Ne: Farklı girdilerle hangi sonuçlar elde ediliyor2. Duyarlılık: Tek bir değişkenin değeri tekrarlı olarak

değiştirilir. Bunun sonucunda diğer değişkenlerin durumu incelenir.

3. Hedef Arama: Bir değişken için hedef değeri belirlenir ve bu hedefe ulaşana kadar diğer değişkenlerin değeri değiştirilir.

4. Optimizasyon: Belli kısıtlar verildiğinde bir yada daha fazla değişken için optimum değerin bulunmasıdır.

Grup Karar Destek Sistemi

• Kazanılan süre ile probleme daha rahat odaklanılır.• Üyeler doğrudan Grupware uygulamalar ile mekan bağımsız

iletişime geçebilirler.

Yüksek

Düşük

Yerel Alan Karar Ağı

Karar Odası

Geniş Alan Karar Ağı

Telekonferans

Yakın Uzak

Coğrafi Bilgi Sistemi

• Kararlara destek sağlayacak haritaları ve diğer grafik görüntülerini oluşturmak için coğrafik verileri kullanan sistemdir.

• Bazı CBS veriyi değiştirme ve iş senaryolarını otomatik olarak düzenlemeyi sağlayabilen modelleme yetenekleri vardır.

Örnek: ATM konumlandırmasında en iyi yerleşimin tanımlanması

İş Zekası

• Yöneticilerin kurumlarıyla ilgili stratejileri belirleme, politika üretme ve ihtiyacı olan bilgilere anında erişebilme amacıyla hazırlanan zeki karar destek sistemleridir.

• Var olan iş performansını anlamak ve bilgiye dayalı iş kararları almak için yapılan analizleri ifade eder.

• İş zekasının sağlanabilmesi için öncelikle veri ambarlarının kurulması gerekmektedir.

• Kullanılan araçlar: Sorgulama araçları, OLAP analiz araçları ve Veri Madenciliği araçlarıdır.

İş Zekası Bileşenleri

Veri ambarı, sistematik erişim imkanı sunan birleştirilmiş ve koordine edilmiş dosyalar kümesi olan veritabanlarının sorgulanabildiği ve analizlerinin yapılabildiği ortamlardır.

Veri Madenciliği, anlaşılır ve faydalı sonuçlar üretmek amacıyla büyük miktardaki verinin daha önceden bilinmeyen ilişki ve kuralların çerçevesinde keşfedilebilmesi için modellenmesini ve çıkarım yapılmasını sağlayan seçim sürecidir.

Veri Tabanı Veri Ambarı

Konu Odağı Veri, bir fonksiyonla veya işlem yönlendirmesi ile saklanır.

Veriler konu odaklıdır, fonksiyonlara ve süreçlere çoklu bakışı yansıtır.

Zaman Odağı Verilerdeki güncel hareket ve olaylar kaydedilir.

Veri birkaç zaman periyodu içeren tarihsel yönlendirmeye sahiptir.

Uçuculuk Veri güncellemeleri rutindir ve sık sık olabilir.

Veriler değişmez. Fakat yeni zaman periyotlarını veya ilgi alanlarını yansıtan eklemeler yapılabilir

Ofis Otomasyon Sistemleri

Ofis çalışmalarını etkin hale getirmek ve verimliliği artırmak için, birbirine bağlı bilgisayar donanım ve yazılım konfigürasyonlarıdır.

OOS

Elektronik İletişim

Görüntü İşleme

Ofis Yönetimi

Elektronik İşbirliği

Elektronik Yayıncılık

Üst Yönetim Destek Sistemleri

Çözüm için kesin bir prosedürün olmadığı yargı sezgi ve değerlendirme gerektiren rutin olmayan kararlara işaret eden sistemlerdir.

YBS ve KDS den özet bilgi çekerlerÇok gelişmiş grafik yazılımları kullanırlarİnteraktif olarak dış kaynaklı verilere, geçmiş verilere, rekabet

verilerine ve internet haber servislerine erişebilen , grafik arayüzlü sistemlerdir.

Üst Yönetim Destek Sistemleri Özellikleri

Grafikseldir

Kullanım kolaydır

Perspektif sağlar

Tercihe bağlı detaylandırılabilir

Birçok veri kaynağından oluşur

Yapay Zeka ve Uzman Sistemler

Anlama, sonuç çıkartma, öğrenme, bilgi toplama, kendi kendine öğrenme gibi insan duyumsal ve mekanik yeteneklerini taklit etme özelliğine sahip sistemlerdir.

1956 yılında iki matematikçi tarafından ortaya atılmıştır.Marvin Minsky ve John McCarty

Makineler zeki olabilir ama akıllı olamazlar.

Yapay Zeka Türleri

Bilgiye Dayalı ve Uzman SistemlerDoğal Dillerİnsanın Duyumsal Yeteneklerinin TaklidiRobotikYapay Sinir AğlarıGenetik AlgoritmalarBulanık MantıkSanal Gerçekçilik