KÜRESEL GRĠP - TTBHasta Bakımı Yapanların Korunması •Hasta bakımı esnasında tıbbi maske...

1

H1N1

KÜRESEL

GRĠP

SALGINI

(Pandemi)

SAĞLIK BAKANLIĞI

PANDEMĠ KOORDĠNASYON BĠRĠMĠ

05 ARALIK 2009

T.C

.SA

ĞL

IK B

AK

AN

LIĞ

I

2

Grip Hastalığı Nedir?• Grip;

– ateş,

– öksürük,

– baş ağrısı,

– halsizlik,

– kas ağrısı

– kusma, ishal ve karın ağrısı (özellikle çocuklarda)

ile seyreden bulaşıcı (viral) bir hastalıktır.

• Bölgesel ve küresel salgınlar yapabilir.

Hastalıkla Ġlgili Bilgiler

• Hastalık bulaşıcıdır.Virüsle karşılaşmamış çok

sayıda kişinin aynı dönemde hastalanması

salgınlara sebep olmaktadır.

• Bir hastalığın küresel salgın yapmasına

PANDEMĠ denir. Belirli aralıklarla (15-40 yıl) grip

pandemisi görülmektedir.

• Aşısı olan bir hastalık olup, ilk grip aşısı 1940

yılında geliştirilmiştir.

3

1918

1957

1968

Asya gribi (H2N2)

Hong Kong gribi (H3N2)

İspanyol gribi (H1N1)

1889 & 1891

Eski Hong Kong gribi (H3N8)

Pandemik Gribin Tarihçesi

Resmi rakamlara göre;

1918 salgınında 40-50 milyon,

1957 salgınında 1 milyon

1968 salgınında 800 bin kişi ölmüştür.

Pandemik grip 2009 (H1N1)2009

1900

Rus gribi (H2N2)

5

Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı

• Mart 2009’da Meksika’da insanlarda hastalık yapan

yeni bir grip virüsü tespit edilmiştir. Hastalık ABD

başta olmak üzere önce bölge ülkelerine, daha

sonra da dünyaya yayılmıştır.

• 11 Haziran 2009’da Dünya Sağlık Örgütü yeni

H1N1 grip virüsüne bağlı pandeminin başladığını

ilan etmiştir.

5

Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 26 Nisan 2009

Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH

İzmir

6

Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı20 Mayıs 2009

Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH

İzmir

7

Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 15 Haziran 2009

Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH

İzmir

8

Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 3 Aralık 2009

9

Pandemik Gribin Ülkemizdeki YayılımıHaziran - Ağustos 2009

10

Pandemik Gribin Ülkemizdeki Yayılımı 19 Ekim 2009

Pandemik Gribin Ülkemizdeki Yayılımı 15 Kasım 2009

Pandemik Gribin Özellikleri

• Hastalık dünyanın her bölgesinde ve her yaşta

görülebilir.

• Cinsiyet farkı yoktur.

• Mevsimsel grip her yıl tekrarlayan bir hastalık

olduğu için pandemik gribe göre daha az sayıda

kişi hastalanır.

• Pandemide çocuklar ve gençler mevsimsel gribe

kıyasla hastalığa daha fazla yakalanmaktadır.

Pandemik Gribin Özellikleri

• Mevsimsel grip daha ziyade kronik hastalığı olan

yaşlılarda ağır hastalık ve ölüme yol açmaktadır.

• Pandemik gripte ise hastalananların yarısı ve ölümlerin

yaklaşık beşte biri çocukluk yaş grubundadır. Sağlıklı

genç erişkinler arasındaki ölüm hızı da pandemik gripte

çok daha yüksektir.

• Kronik hastalığı bulunanlar, yaşlılar, gebe ve lohusalar,

genç erişkinler ve küçük çocuklar arasında pandemik

grip sebebiyle ölüm hızı normal topluma göre daha

yüksektir.

14

15

Bulaşma Yolları

• Pandemik grip virüsü insandan insana solunum

yoluyla kolayca bulaşmaktadır.

• Hastalık;

– Öksürme ve hapşırma ile hastaların çevreye

saçtıkları virüs içeren küçük damlacıklar yoluyla

doğrudan veya

– Virüs bulaşmış el ve cansız nesnelerle temas

sonucunda dolaylı olarak bulaşmaktadır.

• Canlı grip virüslerinin bulunabileceği, sık

dokunduğumuz bazı yüzeyler şunlardır:

– kapı kolları,

– toplu taşınma araçlarında tutunma yerleri,

– merdiven trabzanları,

– bilgisayar ekipmanı, uzaktan kumandalar,

– asansör düğmeleri,

– telefonlar,

– musluklar,

– paralar,

– sandalye, masa ve sıralar…

Bulaşma Yolları

Hastalığın Bulaştırıcılık Süresi

• Hastalık belirtilerinin başlamasından 1 gün önce

bulaştırıcılık başlar. Hastalık başladıktan sonra 7

gün süresince bulaştırıcılık devam edebilir.

• Küçük çocuklarda bulaştırma süresi 10 güne

kadar uzayabilir.

17

Hastalığın Seyri

• Pandemik grip genellikle hafif veya orta şiddette

seyreder, bazı kişilerde ağır seyredebilir.

Hafif veya orta seyirli hastalıkta; ateş (38 C’dan

fazla), kuru öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı,

baş ağrısı, halsizlik görülebilir. Hastalık ortalama bir

hafta sürer.

Ağır seyirli hastalık; ağır solunum sıkıntısı, hızlı

solunum, bilinç değişikliği, havale bulgularından en

az biri varsa ağır seyirli hastalık vardır. Bu durumda

hastalık daha uzun sürer ve bazen ölümle

sonuçlanabilir. 18

Komplikasyonlar

• Pandemik gripte hastalığa bağlı olarak yeni sağlık

sorunları (komplikasyonlar) ortaya çıkabilir:

– Zatürre (pnömoni), bronşit, sinüzit ve orta kulak

iltihabı sık görülen sağlık sorunlarıdır.

– Kronik hastalıklarda alevlenme (astım krizi, epilepsi

nöbeti, diyabet koması vb.), kalp kası ve zarı iltihabı,

menenjit, geçici felç (Guillain Barre Sendromu), şok,

erken doğum ve düşük vb. sağlık sorunları nadiren

görülür.

19

Hastalığın Teşhisi

• Gripte kesin teşhis laboratuvar tetkiki ile konur.

• Pandemik gripte her hastada laboratuvar testi

yapmaya gerek yoktur, teşhis klinik belirtilere

bakılarak konulur.

20

Tedavi

1- Destekleyici Tedavi

2- Antiviral ilaç tedavisi

3- Gribe bağlı diğer sağlık sorunlarının tedavisi

21

Destekleyici Tedavi

• İstirahat

- Hastalık belirtileri olan kişilerin istirahat

etmeleri gerekir.

- Hastane yatışı gerekmeyenlerin ev istirahatleri,

hastalık belirtilerinin geçmesinden bir gün

sonrasına kadar sürmelidir.

• Ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir.

• Çocuklarda ağrı kesici-ateş düşürücü olarak

aspirin kullanılmamalıdır.

22

Destekleyici Tedavi

• Bol sıvı alınmalı

• Beslenmeye dikkat edilmeli

• Sigara içmemeli

23

Antiviral Ġlaç Tedavisi

• Ağır hastalık için risk grubunda olmayan ve

hastalığı hafif geçiren birçok kişiye antiviral ilaç

tedavisi gerekmez.

• Antiviral ilaç hekim tavsiyesine göre kullanılmalıdır.

• Ciddi hastalık belirti ve bulgusu olanlar ve ağır

hastalık için risk grubunda bulunanlar hemen sağlık

kuruluşlarına başvurmalıdır.

24

Hastaların Evde Uyması Gereken Kurallar

• Hastalar;

– zorunlu haller dışında, ateşleri düştükten 24 saat

sonrasına kadar evde istirahat etmelidirler.

– iyi havalandırılabilen ayrı bir odada kalmalı ve oda

mümkünse güneş ışığı almalıdır.

– evdeki ortak kullanım alanlarında ve evden dışarı

çıkmaları gereken zorunlu hallerde tıbbi maske

takmalıdır.

25

Evdeki Kişilerin Korunması

• Hastanın bakımını yapanlar dışında hasta odasına

girilmesi sınırlandırılmalıdır.

• Hastaya bakım verecek kişi mümkünse aynı kişi

olmalı ve ağır hastalık için risk grubunda olanlar

hasta bakımı ile ilgilenmemelidir.

• Hasta ile yakın temastan mümkün olduğunca

kaçınılmalıdır.

26

Evdeki Kişilerin Korunması

• Hasta, öksürürken ağız ve burnunu tek kullanımlık

mendille kapatmalı, ellerini sık sık su ve sabunla

yıkamalıdır. Bu amaçla alkol içeren el antiseptikleri

de kullanılabilir.

• Eller yıkandıktan sonra kâğıt havlu kullanılmalı

veya hasta ile diğer kişilerin havluları ayrı

olmalıdır.

• Diğer kişiler mümkün olduğu kadar hasta ile aynı

sofrada yemek yememelidir.

• Oturma odası, banyo, mutfak gibi ortak kullanılan

alanlar sık sık havalandırılmalıdır. 27

Hasta Bakımı Yapanların Korunması

• Hasta bakımı esnasında tıbbi maske takılmalıdır.

• Hasta olan küçük çocuk tutulurken, yüze

öksürmesini engellemek için çenesi bakım yapan

kişinin omzunda olmalıdır.

• Hastaya ait mendil ya da çamaşırlarla temas

sonrasında eller yıkanmalı veya alkol içeren el

antiseptiği kullanılmalıdır.

• Hastayla aynı evde yaşayanlar kendilerini grip

belirtileri açısından takip etmelidirler.

28

Grip Virüsünün Dayanıklılığı

• Grip virüsleri sıcağa ve güneş ışığına dayanıksızdır.

• Alkol (% 60-80 oranında) virüsü etkisiz hale getirir.

• Virüs:

– kâğıt havlu ve kumaş gibi gözenekli yüzeylerde en

fazla 12 saat,

– metal gibi düzgün yüzeylerde 1-2 gün,

– kâğıt paralarda kâğıdın özelliğine göre 3 güne kadar

canlı kalabilir.

29

Ev Temizliği

• Hasta tarafından kullanılan kâğıt mendiller ve

diğer tek kullanımlık malzemeler çöpe atılmalı,

kullanılmış mendil ve benzer atıklarla temas

durumunda eller yıkanmalıdır.

• Yatak başı, masa, kapı kolları, lavabo, musluk

başlıkları, telefon ahizesi, uzaktan kumandalar ve

oyuncaklar gibi virüsün kolayca bulaşabileceği

yüzeyler gündelik hayatta kullanılan deterjanlarla

temizlenmelidir.

• Özel dezenfektanların kullanılmasına gerek

yoktur.

30

Ev Temizliği

• Hastaların kullandığı yemek kapları, havlu,

çamaşır, çarşaf gibi eşyaların ayrı olarak

yıkanmasına gerek yoktur.

• Yemek kapları bulaşık makinesinde ya da elde

bulaşık deterjanı kullanılarak yıkanabilir.

• Ortak kullanılan eşyalar yıkandıktan sonra bir

başkası tarafından kullanılabilir.

• Hastanın kullandığı banyo ve tuvalet evde

kullanılan deterjanlarla günlük olarak

temizlenmelidir.

31

Gebeler ve Lohusalar

• Gebeler ile doğum ya da düşükten sonraki ilk 2

hafta içinde bulunan lohusalar pandemik 2009 gribi

açısından risk grubundadır.

• Pandemik grip belirtileri hafif olsa bile bu kişiler,

hastalık belirtileri başlar başlamaz sağlık

kuruluşuna başvurmalıdır.

32

Anne ve Bebekler

• Evde tedavisi süren anne, bebeğini emzirmeye

devam etmelidir.

• Anne bebeğini hastalıktan korumak için

emzirmeden hemen önce ve bebeğini tutarken

aşağıdaki tedbirleri almalıdır:

– Ellerini su ve sabunla yıkamalı,

– Tıbbi maske kullanmalı,

– Bebeğini hastalık belirtileri açısından takip

etmelidir.

33

Hastalıktan Korunma

1. Aşı

2. Kişisel hijyen

Hastalıktan Korunma

-Aşı-

Pandemik gripten korunmada en etkili yöntem aşıdır.

Aşılama;

• Hastalıktan korur,

• Hastalığa bağlı ağır sağlık sorunlarını ve ölümleri azaltır,

• Hastalığın yayılmasını engeller,

• Toplumda verilmesi gereken zorunlu hizmetlerin kesintisiz

sürdürülmesini sağlar,

• Gribe bağlı okul devamsızlığını ve iş gücü kaybını önler,

• Ekonomik kayıpları önler.

35

Hastalıktan Korunma

-Aşı-

Aşı Tipleri

Dünyada halen içeriğine göre üç tip pandemik grip

aşısı üretilmektedir. Bunlar ;

Adjuvanlı ölü virüs aşısı,

Adjuvansız ölü virüs aşısı,

Canlı virüs(sprey) aşısıdır.

36

Aşıların Üretim Süreçleri

• Pandemik grip aşısı, yeni virüs içeren bir aşıdır, diğer

grip aşıları ile aynı teknikler kullanılarak üretilmiştir.

• Pandemi aşıları kullanıma sunulmadan önce etkinlik ve

güvenlik testleri tamamlanarak ilgili ulusal ve uluslar

arası otoritelerden ruhsat almıştır.

• Ülkemize getirilen her aşı serisi kullanıma sunulmadan

önce Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezinde biyolojik

kontrole tabi tutulmaktadır.

• Aşı, ülkemizde, birçok Avrupa ülkesiyle eş zamanlı

olarak kullanıma sunulmuştur.

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-• Aşının koruyuculuğu, aşılamadan sonra, 10 ila 14

günde başlayıp, 3. haftada en üst düzeye ulaşır.

• Aşılanmadan sonra da, koruyuculuk için gerekli süre

sağlanana kadar, kişisel koruyucu önlemlere özen

gösterilmeye devam edilmelidir

• Adjuvanlı aşı, pandemik H1N1 virüsüne karşı

yaklaşık %90 oranında koruyucudur.

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-• Aşı, 9 yaş ve altındaki kişilere 2 doz, 10 yaş ve

üzerindeki kişilere tek doz olarak uygulanmaktadır. İki doz arasındaki süre en az 3 hafta olmalıdır.

• 6 ay ve altındaki bebeklere yeterli bağışıklık cevabı geliştiremedikleri için aşı uygulanmamalıdır.

• Emzirme döneminde aşı uygulanabilir

• Pandemik grip geçirdiği laboratuvar tetkiki ile belirlenmemiş kişiler aşılanabilir.

• Pandemik grip aşısı diğer aşılar ile aynı günde veya farklı günlerde uygulanabilir. Aşı takvimindeki diğer aşılar ertelenmemelidir.

Pandemik Grip Aşısı Uygulamasında

Öncelikli Kişiler

• Kronik hastalığı olanlar: - Akciğer hastalığı olanlar (astım, KOAH vb.)

- Kalp-damar hastalığı olanlar (hipertansiyon hariç)

- Böbrek ve karaciğer yetmezliği

- Şeker hastalığı

- Kan hastalıkları

• Kas-sinir hastalıkları

• Bağışıklık sistemi baskılanmış olan kişiler (AİDS,kanser, steroid kullanımı vb)

• Aşırı kilolu kişiler

• 19 yaşından küçük olup sürekli aspirin kullananlar

• Gebeler ile doğum veya düşük yapmış ilk 15 gündeki kadınlar

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

2 Aralık 2009 tarihinden itibaren ;

– 6 ay - 50 yaş arasındaki grupta yer alan herkese,

– Bulunduğu yaşa bakılmaksızın risk grubunda yer

alanlara,

– Sağlık personeli başta olmak üzere itfaiye,

doğalgaz,su ve elektrik işleri, iletişim, ulaştırma,

güvenlik ve asayiş gibi hizmetlerde çalışanlara talep

etmeleri halinde aşı yapılmaktadır.

• Pandemik grip aşısı, sağlık ocakları, aile

hekimlikleri ve hastanelerde ücretsiz olarak

uygulanmaktadır.

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Aşının kesinlikle yapılmaması gereken durumlar:

• Yumurta yediğinde şoka girecek derecede ağır

alerji görülenler,

• Önceki grip aşılaması sonrası şoka girecek

derecede ağır alerji görülenler,

• Guillian Barré Sendromu geçirenler aşı

yaptırmamalıdır.

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Aşılamanın Ertelenebileceği Durumlar

• Yüksek ateş (38ºC ve üzeri),

• Yeni başlayıp henüz teşhisi konamamış

hastalıklarda teşhis konulana kadar aşılama

ertelenebilir.

43

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Yan etkiler

• Her ilaçta olduğu gibi grip aşılarında da çeşitli yan etkileri vardır. Ancak bunların çoğu lokal ve hafif yan etkiler olup hiçbir müdahaleye gerek kalmaksızın kendiliğinden iyileşmektedir.

• Dünya Sağlık Örgütü’ne yapılan bildirimlere göre; 19 Kasım 2009 tarihine kadar yaklaşık 65 milyon doz pandemik grip aşısı kullanıldığı ve aşının mevsimsel grip aşısı kadar güvenli olduğu ortaya çıkmıştır.

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Yan etkiler

• Sık görülen yan etkiler (1/100-1/10):

Bu yan etkiler genellikle aşıdan sonraki birkaç

günde içerisinde kendiliğinden düzelir.

Aşı uygulanan bölgede kızarıklık, şişlik, sertlik,

morarma, ağrı, vücut kırıklığı, yorgunluk, baş ağrısı,

terleme, titreme, eklem ağrısı, kas ağrısı.

• Yaygın olmayan yan etkiler (1/1.000-1/100):

– Yaygın cilt reaksiyonu (ürtiker/kurdeşen dahil).

45

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Yan etkiler

• Nadir görülen yan etkiler(1/10.000-1/1.000):

– Tansiyonda düşme, şok, sinirlerin geçtiği yol boyunca

ağrı, pıhtılaşma hücrelerinde azalma nedeniyle

kanama.

• Çok nadir görülen yan etkiler (<1/10.000):

– Vaskülit (damar iltihabı), nörit (sinir iltihabı),

ensefalomiyelit (beyin-omurilik dokusu iltihabı),

Guillain-Barre Sendromu.

46

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Yan etkiler

• Ülkemizde bugüne kadar yapılan aşılama

sonrasında beklenmeyen önemli bir yan etki tespit

edilmemiştir.

• Aşı sonrası görülen bazı yan etkiler mevsimsel grip

aşılarında görülen sıklıktadır.

• Aşının yararı, olumsuz etkileri ile kıyaslandığında

çok daha yüksektir.

47

Hastalıktan Korunma

-Aşılanma-

Yan etki takibi

• Ülkemizde aşıların yan etkileri, 2004 yılından bu yana,

Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi ile

yakından izlenmekte;

• Aşı sonrası ortaya çıkan istenmeyen etkiler, Sağlık

Bakanlığı’nda, Ulusal Aşı Sonrası İstenmeyen Etki

Danışma Kurulu tarafından incelenmektedir. Bu kurul,

alanındaki uzman akademisyenlerden oluşturulmuştur.

Hastalıktan Korunma

-Kişisel Korunma-El yıkama:

• El yıkama diğer birçok bulaşıcı hastalıkta olduğu

hastalığın bulaşmasının engellenmesinde önemlidir.

Eller usulüne uygun şekilde su ve sabun kullanılarak

yıkanmalıdır.

• Suya ulaşılamayan durumlarda alkol içeren el

antiseptikleri kullanılabilir.

• Yıkama süresi en az 20 – 30 saniye olmalıdır.

• El yıkarken, ellerin bütün yüzeyleri ve parmak araları

su ve sabun ile iyice köpürtülerek yıkanmalıdır.

• Eller normal zamana göre daha sık ve şüpheli

yüzeylere temastan sonra yıkanmalıdır.49

Doğru El Yıkama Yöntemi

Doğru El Yıkama Yöntemi

Hastalıktan Korunma

-Kişisel Korunma-

• Kalabalık ortamlarda bulunmaktan ve yakın

temastan kaçınılmalı,

• Öksürme ve hapşırma adabına riayet

edilmelidir: Öksürme ve hapşırma esnasında

tek kullanımlık mendil kullanılmalı ve kullanılan

mendil çöpe atılmalıdır. Mendile ulaşılamayan

hallerde kol içine hapşırılmalı ve öksürülmelidir.

52

53

Hastalıktan Korunma Okullarda Ve Diğer Kuruluşlarda

Temizlik

• Su ve sabun el temizliğinde yeterlidir. Suya

ulaşılamayan durumlarda alkol içeren el

antiseptikleri kullanılabilir.

• Günlük temizlikte kullanılan deterjanlar yüzey ve

eşya temizliğinde yeterlidir.

• Asıl olan öğrenciler ve personel okulda iken

temizlik yapmak ve riskli bölgeleri günde en az

2 kez temizlemektir.

• Özel bir dezenfeksiyon işlemine gerek yoktur. 53

54

Daha Fazla Bilgi Ġçin…

56www.grip.gov.tr