MEGEP YG tesisleri Bakımı

8/8/2019 MEGEP YG tesisleri Bakm

1/70

T.C.MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

YG TESSLER BAKIMI 1

ANKARA 2007


2/70

Milli Eitim Bakanl

taraf

ndan geli

tirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKarar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retimprogramlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir veyaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerindenulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/70

i

AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii

GR ..................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 .................................................................................................31. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLER BAKIMI.........................................................3

1.1. Trafolarn Bakmnn Yaplmas ................................................................................31.1.1. Bakm ncesi Alnacak Emniyet ve Gvenlik Tedbirleri....................................31.1.2. Trafo ve Trafo Merkezi Bakm Yapma Periyodik Sreleri ..................................41.1.3. Trafoyu Bakma Hazrlama lemi......................................................................41.1.4. Trafo Metal Gvdesinin Bakm .........................................................................51.1.5. Trafo Ya Kontrol...........................................................................................61.1.6. Trafo Buinglerinin Bakm ................................................................................71.1.7. Trafo Soutma Sistemi Bakm...........................................................................81.1.8. Trafo Balantlarnn Kontrol ve Bakm ............................................................9

1.1.9. Trafo Sarglar Yaltkanlk Kontrol.................................................................101.1.10. Trafo Conta ve Civatalarn Kontrol...............................................................111.1.11. Bakm Sonras Yaplacak lemler..................................................................12

1.2. Trafo Merkezleri Donanmlarnn Bakmnn Yaplmas ..........................................121.2.1. Trafo Merkez Aydnlatmas Kontrol ve Bakm ................................................121.2.2. Ak ve arj Sistemi Kontrol ve Bakm ............................................................131.2.3. Bara ve zolatrlerin Bakm.............................................................................14

1.3. Trafo Merkezi Binalarnn Bakm ...........................................................................151.3.1. Bina Beton Ksmlarnn Bakm.......................................................................151.3.2. Bina Metal Ksmlarnn Bakm.......................................................................151.3.3. Havalandrmann Bakm..................................................................................16

1.4. Generatrlerin Bakm .............................................................................................17

1.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ......................................................................181.6. Topraklamalar Ynetmelii.....................................................................................211.7. TEA Gvenlii Ynetmelii.............................................................................24UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................33LME VE DEERLENDRME.................................................................................34PERFORMANS DEERLENDRME...........................................................................36

RENME FAALYET-2 ...............................................................................................372. KUMANDA ELEMANLARI VE KORUMA SSTEMLER BAKIMI........................37

2.1. Kumanda Elemanlar ve Koruma Sistemlerinin Bakmndan nce Alnacak Emniyetve Gvenlik Tedbirleri ...................................................................................................372.2. Kumanda Sistemleri Bakm Yaplmas (Kesici, Ayrc) .........................................38

2.2.1. Kumanda Sistemlerini Devreden karma lemi..............................................382.2.2. Bakm Yaplacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi lemi ...................................392.2.3. Ayrclarn Bakm ..........................................................................................392.2.4. Kesicilerin Bakm ...........................................................................................40

2.3. Koruma Sistemleri Bakm Yaplmas......................................................................432.3.1. Koruma Sistemlerini Devreden karma lemi................................................432.3.2. Bakm Yaplacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi lemi ...................................442.3.3. Koruma Rlelerinin Bakm .............................................................................442.3.4. Topraklama Sistemi Bakm ve lmleri ........................................................45

NDEKLER


4/70

ii

2.3.5. Parafudurlarn Kontrol ve Bakm.....................................................................482.3.6. Sigortalarn Kontrol........................................................................................49

2.4. Bakmdan Sonra Sistemi Devreye Alma lemi........................................................492.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ......................................................................492.6. Topraklamalar Ynetmelii.....................................................................................532.7. TEA Gvenlii Ynetmelii.............................................................................53UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................59LME VE DEERLENDRME.................................................................................60PERFORMANS DEERLENDRME...........................................................................61

MODL DEERLENDRME...........................................................................................62CEVAP ANAHTARLARI.................................................................................................63KAYNAKLAR ..................................................................................................................64


5/70

iii

AIKLAMALARKOD 522EE0139ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL Yksek Gerilim SistemleriMODL YG Gerilim Tesisleri Bakm 1

MODLN TANIMITrafolar ve trafo merkezleri ile kumanda elemanlar ve

koruma sistemlerinin bakm ve onarmlarnn anlatldrenme materyalidir.

SRE 40 / 24

N KOULYG Tesisleri Bakm 2 ve Arza Giderme modlleri hari

dier btn modlleri alm olmak.

YETERLLKYG tesis bakmn yapmak (trafo merkezleri, kumanda

elemanlar ve koruma sistemleri).

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile gerekli ortam salandnda, standartlara,

artnamelere, i gvenlii ile kuvvetli akm ve topraklamalarynetmeliine uygun ve hatasz olarak, trafo ve trafomerkezleri ile kumanda elemanlar ve koruma sistemlerininbakmn yapabileceksiniz.

Amalar1. Trafolar ve trafo merkezlerinin bakmn hatasz olarak

yapabileceksiniz.2. YG kumanda elemanlar ve koruma sistemlerinin bakmn

hatasz olarak yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

OrtamSnf, atlye, laboratuvar, trafo merkezleri, ktphane,

ev, bilgi teknolojileri ortam ( Internet ) vb, kendi kendinizeveya grupla alabileceiniz tm ortamlar.

DonanmTrafo, trafo merkezi donanmlar, kumanda elemanlar,

koruma sistem elemanlar, bakm ara gereleri, emniyet vegvenlik malzemeleri. Bunlarla ilgili kataloglar ve tantmCDleri.

LME VEDEERLENDRME

Modln iinde yer alan herhangi bir renmefaaliyetinden sonra, verilen lme aralar ile kendi kendinizi

deerlendirebileceksiniz.Modl sonunda, retmeniniz tarafndan teorik ve pratik

performansnz, lme teknikleri uygulanarak modluygulamalar ile kazandnz bilgi ve beceriler llerekdeerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR


6/70

iv


7/70

1

GRSevgili renci,

Bu modlde trafo ve trafo merkezleri ile kumanda elemanlar ve koruma sistemlerininbakm ve onarmlarn yapabilmek iin gerekli bilgi, beceri ve deneyimleri kazanacaksnz.

Gnlk hayatmzda kullandmz elektrik enerjisi santrallerde retilmektedir.retilen bu enerji hatlardaki gerilim dmleri ve kayplardan dolay ykseltici trafolar ile380kVta kadar ykseltilmekte ve elde edilen bu yksek gerilim havai hatlar ile uzakmesafelere tanmaktadr. letilen bu gerilim ehir merkezleri, endstriyel tesis ve binalardakademe kademe 154kV, 34,5kV ve 400Vta kadar drlmekte ve kullanmmzasunulmaktadr.

Bu amala yaadmz yerleim blgelerinde trafo merkezleri kurulmaktadr.Evlerimizde, okullarmzda, hastanelerde, dier i yerleri ve tesislerde kullanlan enerji trafomerkezleri tarafndan salanmaktadr. Bu trafo merkezlerinde; trafo, aydnlatma sistemi, akve arj sistemi, ayrc, kesici, parafudur, sigorta ve dier ek donanmlarbulunmaktadr.Trafo merkezlerinin salad enerjinin sreklilii ve verimlilii iin belirliperiyotlarda kontrol ve bakmnn yaplmas gerekir.Bu modl ile trafo merkezlerinin ve ekdonanmlarnn kontrol ve bakm ile onarmlarn yapabilecek yeterliliklerikazanabileceksiniz.

GR


8/70

2


9/70

3

RENME FAALYET-1

Standartlara ve tekniine uygun olarak trafolar ve trafo merkezlerinin bakmn hataszolarak yapabilecek bilgi, beceri ve deneyime sahip olacaksnz.

Trafolar ve trafo merkezleri hakknda dier modllerden, kitaplardan,internetten, kataloglardan vb kaynaklardan bilgi toplaynz.

En yakn TEDA messese mdrlne giderek, blgenizde bulunan trafomerkezlerinin kontrol ve bakm ilemleri hakknda bilgi alnz.

Topladnz bilgi ve dokmanlar rapor haline getiriniz. Hazrladnz raporu arkadalarnzla tartnz.

1. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLERBAKIMI

1.1. Trafolarn Bakmnn Yaplmas

Trafo merkezlerinde bulunan trafolar, sistemin en nemli parasn oluturur.Merkezlerde trafo ve dier elemanlar vardr. Bu ksmda trafolar ile trafo merkezinioluturan binann kontrol ve bakmn reneceksiniz.

1.1.1. Bakm ncesi Alnacak Emniyet ve Gvenlik Tedbirleri

Trafo merkezinde veya bu merkezin herhangi bir ksmnda yaplacak kontrol vebakmdan nce mutlaka emniyet ve gvenlik tedbirleri alnmaldr. Bu tedbirler can ve malgvenlii asndan ok nemlidir. Meydana gelen kazalar, emniyet ve gvenlik tedbirlerineriayet edilmemesinden kaynaklanmaktadr. imdi bu tedbirleri aklayalm:

Enerjiyi keserek, sisteme enerji verecek tertibat kilitleyiniz, alma Var kartn asnz, ilgilileri haberdar ederek emniyet altna alnz, Sistem enerjisiz olsa bile gerekli noktalarda topraklama yapmay ve gerekli

emniyet tedbirlerini almay ihmal etmeyiniz, almalarda gerekli ise emniyet kemeri taknz, mutlaka baret ve eldiven

giyiniz, Kullandnz el aletleri ve takmlarn izoleli olasna dikkat ediniz, Sistem enerjisiz olsa bile; alma annda yanllkla veya baka bir sebeple

enerji verilebileceini, atmosferik olaylarla(yldrm dmesi gibi), sistemin

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA


10/70

4

kapasitesinden dolay statik ykler birikebileceini ya da civardaki YGtesislerinden indksiyon yolu ile gerilim indklenerek enerji altnda

kalabileceinizi unutmaynz ve dikkatli olunuz, Kuvvetli akm tesisleri, topraklamalar ve TEA i gvenlii ynetmelikleriniyannzda bulundurunuz,

lk yardm antasn yannzda bulundurunuz.1.1.2. Trafo ve Trafo Merkezi Bakm Yapma Periyodik Sreleri

Trafo ve trafo merkezlerinin bakm ncelikle, varsa oradaki teknik personeltarafndan srekli olarak gzle kontrol eklinde yaplr. Periyodik bakmlar en az ylda biryaptrlr. Ayrca teknik personeli bulunmayan trafo merkezlerinin bakm da gzle kontroleklinde 6 ayda bir yaplr.Yaplan bu kontrollere gre gereken onarmlar, periyodiksreleri beklemeden yaplr.

Aadaki tabloda trafo ve trafo merkezleri iin gerekli periyodik bakm sreleriverilmitir.

Bakm Yapma PeriyoduTrafo ve Trafo Merkezi Ksmlar

6 ayda bir Ylda birTrafo metal gvdesinin bakm XTrafo ya kontrol XTrafo buinglerinin bakm XTrafo soutma sistemi bakm(vantilatr vs) XTrafo balantlarnn kontrol ve bakm XTrafo sarglar yaltkanlk kontrol XTrafo conta ve civatalarn kontrol X

Trafo merkezi aydnlatmas kontrol ve bakm XTrafo merkezi ak ve arj sistemi kontrol ve bakm XTrafo merkezi bara ve izolatrlerinin kontrol vebakm

X

Trafo merkezi bina beton ksmlarnn bakm XTrafo merkezi bina metal ksmlarnn bakm XTrafo merkezi havalandrmasnn bakm XGeneratrlerin bakm X

Tablo 1.1: Trafo ve trafo merkezi bakm yapma periyodik sreleri

1.1.3. Trafoyu Bakma Hazrlama lemi

Trafoyu bakma almadan nce, aadaki ilemler gerekletirilerek bakmahazrlanmaldr. Bunun iin u ilemler yaplmaldr:

Trafo bakma alnmadan nce tamamen enerjisiz hale getirilmelidir, Bunun iin, trafo giriindeki kesici alarak besleme gerilimi kesilmelidir, Kesici aldktan sonra bal olan ayrc da almaldr, Yukarda anlatlan bakm ncesi emniyet ve gvenlik tedbirleri alnmaldr, TEA bakm talimat veya TEDA tarafndan ilgili ylda yaynlanm olan

bakm talimat yannda bulundurulmaldr.


11/70

5

1.1.4. Trafo Metal Gvdesinin Bakm

Trafo metal gvdesini oluturan ksmlar

Trafo tank, Genleme kab, Radyatrler, Valfler ve tapalar olmak zere 4 blmde inceleyebiliriz.Bu blmlere gre yaplmas gereken bakm ve onarmlar aadaki gibi yapnz;

Trafo tank, genleme kab ve radyatrleri temizleyip kontrol ediniz, Trafo tank ile genleme kab arasndaki irtibat borusunu temizleyip kontrol

ediniz,

Trafo tank, genleme kab ve radyatrlerde ya kaa ve szntbulunmadndan emin olunuz, Varsa ya kaaklarn ve szntlarn gideriniz, Korozyona uram, boyanmas gereken ksmlar zmparalayp boyaynz, Valfleri ve tapalar temizleyip kontrol ediniz, Bozuk ve delinmi olan valfleri ve tapalar yenisi ile deitiriniz, Valflerde ve tapalarda ya kaaklar ve szntlar bulunmadndan emin

olunuz, Varsa ya kaaklarn ve szntlarn gideriniz, Korozyona uram, boyanmas gereken ksmlar zmparalayp boyaynz.

a- Yanm trafo b- Bakma alnacak trafo

Resim 1.1: Metal gvdeleri bakma alnacak trafolar


12/70

6

Resim 1.2: Bakm yaplm trafolar

1.1.5. Trafo Ya KontrolTrafolarda yaltm ve soutma maddesi olarak madeni yalar kullanlr. Bu yalar

zamanla gerek trafonun aktif elemanlar arasnda eitli sebeplere dayanan dearj sonucuayrma gerekse yke bals farkllklarndan kaynaklanan hava alverii sonucu kimyasalolarak bozulurlar.Ya, ayran ve paralanan kat yaltm maddeleri ile kararak dibe kerve amurlar. Hava kurutucusu(silicagel) olmayan ya da bakm yaplmayan trafolardagenleme kab zerinden havann nemini alan ya yaltkanlk zelliini kaybeder. Bunedenlerden dolay yan numunesi alnarak di elektrik dayanmnn(delinme geriliminin)llmesi gerekir.

Bunun iin trafodan numune ya alnmas gerekir. Numune ya, cam ya da paslanmaz

bir kaba konmaldr. Bu kap mutlaka temiz ve kuru olmaldr. Bu ilem iin numune alnacakvana iyice temizlenmeli ve bir miktar ya boa aktlmaldr. Numune iin en az 1,5lt yaalnmaldr.

Dielektrik dayanmnn lm iin zel aletler kullanlr. Di elektrik dayanmbelirlenen standart deerlerin altnda olan yalar, ya filtre edilerek temizlenir ya da yenisi iledeitirilir.

Dielektrik Dayanm lme Aleti zellii Asgari Dielektrik Dayanm DeeriDisk elektrotlu, elektrot ap 1 inch, veelektrotlar aras mesafesi 0,1 inch olan alet.

18kV

Yarm kre elektrotlu, elektrot ap

25mm veelektrotlar aras mesafesi 2,5mm olan alet. 23kV

Kre elektrotlu, elektrot ap 12,5mm veelektrotlar aras mesafesi 5mm olan alet.

38kV

Tablo 1.2: Trafo ya di elektrik dayanm deerleri


13/70

7

Eer elinizde zel l aleti yoksa, birbirinin ayn olan 2 adet temiz, kuru ve effaftp alnz. Bu tplerin birine muayene edilecek yala ayn marka ve cins temiz ya, dierine

de trafodan alnan muayene edilecek ya koyunuz. Alnan ya 10 dk. kadar dinlendirdiktensonra, her iki tpteki ya yan yana a tutarak gzle baknz.Trafodan alnan yan rengi,temiz ve normal olan yaa gre ok fazla koyu sar ve krmzya kayorsa asiditesi fazlademektir. Bu durumda olan yalar ya filtre ederek temizleyiniz ya da yenisi ile deitiriniz.

Ayrca deitirdiiniz ya da ilave ettiiniz yan seviyesini ya seviye gstergeubuundan kontrol ediniz.

Resim 1.3: Trafo yalar

1.1.6. Trafo Buinglerinin BakmBuingler, trafo alak ve yksek gerilim sargsndan gelen ularn d devreye alnd,

macunsuz, zeri srlanm ve seramik malzemeden yaplm malzemelerdir. Buing ierisineyerletirilen tij ad verilen balant teli yardmyla sarg ular trafo kapa zerine karlr.

Buingler st kapaa conta ile ya szdrmaz bir ekilde monte edilir. Trafo devreyealnaca zaman buing tijinin somunu gevetilerek tij 5mm kadar buing iine itilir.Birikenhava varsa dar kmas salanr.Ya szdrmaya balad anda somunlar tekrar sklarakszan ya temizlenir.

Buinglerin bakm iin u ilemleri yapnz;

Buingleri gzle kontrol ediniz, krk veya atlak olanlar deitiriniz, Salam buingleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz, Buinglerin sr yanm veya bozulmu ksmlarn krmz gliptal ile boyaynz, Buinglerin conta ve flanlarnda ya kaaklar veya sznt varsa gideriniz, Flan civatalarn ve somunlarn skarken buinglerin zarar grmemesine dikkat

ediniz.


14/70

8

Resim 1.4: Trafo buingleri

1.1.7. Trafo Soutma Sistemi Bakm

Trafolarda deiik soutma sistemleri kullanlmakla beraber en ok kullanlan yntemradyatrler ve vantilatrlerle yaplan soutmadr. Trafo tank iinde bulunan ya sndkagenleerek tank iinde ve radyatrlerde dolaamaya balar. Radyatre gelen ya,vantilatrler yardmyla soutularak tekrar tank iine dner. Bu ekilde soutma salanmolur.

Bu i iin kullanlan kontrol panosunun ve vantilatrlerin bakmnn yaplmas gerekir.Bakm ileminde u hususlar yerine getiriniz:

Kontrol panosundaki sigorta, buton, kontaktr, rle, kaak akm kontrol rlesi,termostat, piriz ve lamba gibi elemanlar kontrol ediniz, varsa arzal olanlartamir ediniz ya da deitiriniz,

Kontrol panosu balant kablolarn ve elemanlara balant yerlerini kontrolediniz,

km ya da gevemi olan ular sknz, Kontrol panosu ile vantilatrler arasndaki balant kablolarn ve balant

yerlerini kontrol ediniz, Kontrol panosu mekanik aksamn ve kapan kontrol ediniz, kapann tamolarak kapandndan emin olunuz,

Kontrol panosu koruma topraklamasn ve balantlarn kontrol ediniz, Vantilatrleri yerinden skp basnl hava ile temizleyiniz, Kanad krk veya atlak olan pervaneleri yenisi ile deitiriniz, Vantilatr motorunu kontrol ediniz, Vantilatr motor milini ve bilyasn yalaynz.


15/70

9

Resim 1.5: Trafo soutma sistemi ve kontrol panosu i grnm

1.1.8. Trafo Balantlarnn Kontrol ve Bakm

Bildiimiz gibi trafolarda 3 adet YG giri ucu, 3 adet AG k ucu ve AG kularnn yannda da 1 adet iletme topraklamas ucu vardr. Ayrca trafo gvdesine yaplankoruma topraklamas civatas da bulunmaktadr. Buralara yaplm olan balantlarn kontrolve bakm hem trafonun mr hem de enerjinin sreklilii asndan nemlidir.

Bu terminal balantlarnn kontrol ve bakmn aadaki ilem srasna gre yapnz: Btn buing terminal balantlarn ve topraklama balantlarn kontrol ederekiyi temas etmeyen pasl, oksitli ksmlar temizleyiniz,

Gevek olan balantlar sknz, Buing terminal balantlarn skarken buinglerin krlmamasna ve buing

tijlerinin sklmemesine dikkat ediniz, Buing terminal balantlarnn, buingleri kracak derecede gergin

olmadndan emin olunuz, Topraklama iletkeninin salamln kontrol ediniz, Topraklama balantlarn kontrol ediniz, gevemi ise sknz.


16/70

10

Resim 1.6: Trafo balant terminalleri

1.1.9. Trafo Sarglar Yaltkanlk Kontrol

Trafonun ekirdek ve sarglarnn durumu hakknda fikir edinebilmek iin ncetrafoyu amadan baz lmeler ve denemeler yapmak gerekir. Bu lme ve denemelersonucunda trafonun alp almayacana karar verilir. imdi bu lme ilemleriniaklayalm:

Trafonun buing terminal balant ular iaretlenerek (tekrar balarkenherhangi bir yanlla meydan vermemek iin) skldkten sonra sarglar arasve sarglarla tank aras izolasyon direnci (izolasyon megeri ile) llr. Bulmeler srasnda trafo ya scakl da dikkate alnr,

zolasyon direncinden sonra shering (ering) kprs ile dielektrik kaypfaktr (tg) llr.

llen deerler trafonun yapsna ve karakteristiine gre katalounda olmasgereken deerler ile karlatrlr. Deerler uygun ise trafonun buing terminal balantlartekrar yaplarak bota gerilim uygulanr. Trafonun ektii akm ve snmas kontrol edilir.Durum normal ise trafo nominal gcnde yklenerek ektii akm ve snmas kontrol edilir.Anormal sesler ve arsnmalar trafo sarglarnda bir sorun olduunu gsterir.

Yukarda belirtilen lme ve denemeler sonucunda anormal bir durum tespit edilirseretici fabrika ile temasa geilerek tamir ve bakmlar yaptrlr.


17/70

11

a- Trafo sarglar b- Fabrikada test lboratuvarResim 1.7: Trafo sarglar yaltkanlk kontrolnden kesitler

1.1.10. Trafo Conta ve Civatalarn Kontrol

Trafoda contalar ve civatalar tank ierisindeki yan szmamas ve hava almamas iinkullanlr. Bu sakncal durumlar nlemek iin;

ncelikle ya kaa olup olmadn kontrol ediniz, Ya kaa varsa veya bozulmu, deforme olmu contalar deitiriniz, Kaak yoksa cvata ve somunlar pas skc ya da mazot ile temizleyiniz, Cvata ve somunlar kontrol edip krk veya atlak olanlar deitiriniz, Cvata ve somunlar kontrol edip gevek olanlar sknz.

Resim 1.8: Ya kaa olan trafonun conta ve civatalar


18/70

12

1.1.11. Bakm Sonras Yaplacak lemler

Bakm ncesi alnacak emniyet ve gvenlik tedbirleri kadar bakm sonras yaplacakilemler de ok nemlidir. Bu ilemler de yledir;

Her bakm ilemi kodlu bakm kartna kaydedilmelidir, Kodlu bakm kartna aadaki bilgiler kaydedilir;

Kod numaras, Kart numaras, Bakm yaplan yerin adresi, Bakmn cinsi (neler yapld), Bakm yaplan cihazlarn ad, Bakmda kullanlan malzemeler, Bakm tarihi, Bakm yapan teknik personelin ad, nvan ve imzas.

Bakm ve kontrol ilemleri bittikten sonra tekrar sisteme enerji verilerek alrduruma getirilir.

1.2. Trafo Merkezleri Donanmlarnn Bakmnn Yaplmas

Trafo merkezleri sadece trafolardan ibaret deildir. Ek donanmlar da bnyesindebulundurur.Bu blmde ek donanmlarn kontrol ve bakmn reneceksiniz.

1.2.1. Trafo Merkez Aydnlatmas Kontrol ve Bakm

Trafo merkezinin aydnlatmas iin lamba ve armatrler kullanlmaktadr. Geceleri yada gerektiinde gndzleri merkez iinde, bahesinde i yapabilmek iin lamba vearmatrlerin salam ve alr vaziyette olmas gerekir. Bunun iin aadaki ilemleriyapnz:

Aydnlatma kablolarn ve buat balantlarn kontrol ediniz; kopmu veyadeforme olmu kablolar deitiriniz,

Aydnlatma armatrlerini ve lambalarn kontrol ediniz; krk, atlak veyayanm olanlarn yenisi ile deitiriniz,

Lamba balant vidalarn kontrol ederek gevek olanlar sknz, Akkor flamanl lambalar kontrol ederek gevek olanlarn duy balantlarn

sknz, Flouresant lambalarn balast, starter ve soketlerini kontrol ederek arzal olanlar

deitiriniz, Armatrleri ve lambalar ya ve tozdan temizleyiniz.


19/70

13

Resim 1.9: Trafo merkezi aydnlatmasndan kesitler

1.2.2. Ak ve arj Sistemi Kontrol ve Bakm

Trafo merkezinde bulunan ak ve arj sisteminin kontrol ve bakmn aadaki ilembasamaklarna gre yapnz:

Ak odasnda patlayc ve yanc gaz toplanabileceinden girmeden ncehavalandrma sistemini altrnz,

Ak odasna ate veya yanc aletlerle girmeyiniz, Ak odasnn kapsnda sigara iilmez ve atele girilmez levhalarnn

bulunmasn salaynz, Ak d ksmlarn temizleyiniz, Ak kapak ve vidalarn kontrol ediniz; krk, atlak olanlar deitiriniz, Kutup balarn ve balantlar kontrol ediniz; asit korozyonu varsa temizleyinizve korozyondan korumak iin vazelin srnz, Gevek olan balantlar sknz, Aklerin elektrolit seviyelerini kontrol ediniz; elektrolit seviyesi plakalarn 0,5

ila 1cm zerinde olmaldr, eksik olanlar saf su ile tamamlaynz, Hidrometre ile asit younluunu lnz; olmas gereken deerin altndaysa

aky deitiriniz, Aklerin arj akmn ve gerilimini lnz; dk akml ve gerilimlileri arj

ediniz, Ak arj sistemini (redresr) temizleyiniz, Redresr akmn ve gerilimini kontrol ederek deerlerin normal olduundan ve

altndan emin olunuz, Fazla ya da eksik arj akmnn akye zarar vereceini unutmaynz.


20/70

14

Resim 1.10: Ak odasndaki akler ve balantlar

1.2.3. Bara ve zolatrlerin Bakm

Gerek trafo balantlarndaki gerekse kesici-ayrc dzeneindeki bara ve izolatrbakm ok nemlidir. nk enerjiyi ileten baralarda ve izolasyonu salayan izolatrlerdemeydana gelebilecek arzalar, enerji kayplarna ve gvenlik tehditlerine neden olabilir. Barave izolatrlerin kontrol ve bakmnyle yapmalsnz:

Baralar gzle kontrol ediniz, krk veya atlak olanlar deitiriniz, Oksitli ksmlar temizleyerek, boyas km olanlar boyaynz, Bara balant terminallerini kontrol ederek gevek olan civata ve somunlar

sknz, zolatrleri gzle kontrol ediniz, krk veya atlak olanlar deitiriniz, Salam izolatrleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz, zolatrlerin sr yanm veya bozulmu ksmlarn krmz gliptal ile boyaynz, zolatrlerin ucundaki bara balant terminallerini kontrol ederek, pasl ve

oksitli ksmlar temizleyiniz, Gevek balantlar sknz.

Resim 1.11: Trafo merkezindeki bara ve izolatrler


21/70

15

1.3. Trafo Merkezi Binalarnn Bakm

Trafo merkezinde, trafolar, fider hcreleri, kesiciler, ayrclar ve ek donanmlarbinalar iinde bulunurlar. Trafo merkezinin d etkenlerden korunmas iin binalara ihtiyavardr. Bu blmde binalarn bakm ve onarmlarn reneceksiniz.

1.3.1. Bina Beton Ksmlarnn Bakm

Trafo merkezi binasnn beton ksmlar zamanla ve hava artlarna bal olarakypranr ve zarar grr. Binann ayakta kalabilmesi ve mrnn uzatlabilmesi iin bakmyaplmaldr. Aadaki ilem basamaklarna gre beton ksmlarnn bakmn yapnz;

Beton ksmlarda biriken tozlar sprge veya fra ile temizleyiniz, Beton ksmlar gzle kontrol ediniz, Svas dklm olan yerleri al ile kapatnz, Al ile kapattnz yerleri ve boyas dklm ksmlar boyaynz, Kt grnyor ve gerekiyorsa dier btn beton ksmlar boyaynz, atsndaki kiremitleri kontrol ederek krk ve atlak olanlar deitiriniz, Tavandan, duvarlardan su ve nem almadndan emin olunuz.

Resim 1.12: D cephesi resim retmenleri tarafndan boyanm okul trafo binas

1.3.2. Bina Metal Ksmlarnn Bakm

Trafo merkezindeki fider hcreleri, kumanda panosu, kaplar, pencereler ve yamuroluklar metal malzemelerden yaplm ksmlardr. Bu ksmlar zamanla ve hava artlarnabal olarak ypranr ve zarar grr. Bunlarn kontrol ve bakmlarnyle yapnz:

Metal ksmlarda biriken tozlar sprge veya fra ile temizleyiniz, Metal ksmlar gzle kontrol ediniz, Mentee ve kilit tertibatlarn yalayarak salamlndan ve dzgn

altndan emin olunuz, Krk veya delik ksmlar tamir ediniz,


22/70

16

Korozyona uram veya boyas dklm ksmlar zmparalayarak boyaynz, Kt grnyor ve gerekiyorsa dier btn metal ksmlar boyaynz,

Caml kap ve pencerelerin camlarn kontrol ederek krk ya da atlak olanlardeitiriniz, Yamur oluklarn kontrol ederek su karan, delik ya da krk ksmlar tamir

ediniz.

Resim 1.13: Trafo merkezi iindeki metal ksmlardan kesitler

1.3.3. Havalandrmann Bakm

Trafo merkezinin ii, alan cihazlardaki elektrik akmnn s etkisi ve zellikle yazaylarnda havann scakl ile snr ve havalandrlmas gerekir. Byk trafo merkezlerinde

zel havalandrma sistemleri kullanlr. Kk trafo merkezlerinde ise alan delikler ilehavalandrma salanr. Bunlarn kontrol ve bakmlarn aadaki ekilde yapnz: zel havalandrma sistemi varsa; havalandrma motoru ve kanallarn kontrol

ediniz, Havalandrma motorunda arza varsa gideriniz, Havalandrma kanallarnda krk, atlak ya da delik olan ksmlar tamir ediniz, Havalandrma filtresini temizleyiniz, zel havalandrma sistemi olmayan merkezlerde, havalandrma deliklerini toz

ve rmcek alarndan temizleyiniz, Tkal olan havalandrma deliklerini anz.


23/70

17

Resim 1.14: Trafo merkezi havalandrmas

1.4. Generatrlerin Bakm

Elektrik santralarnda generatrlerin periyodik olarak bakmnn yaplmas gerekir,ayrca trafo merkezlerinde de ebekenin enerjisi kesildiinde veya ihtiya olan durumlardakullanlan generatrlerin bakmnn yaplmas gerekir. Trafo merkezlerinde genelde tahriksistemi mazotla alan generatrler kullanlr. Generatrlerde mazot yaklarak altrlan

motorun rettii mekanik enerji, generatr ksmnda elektrik enerjisine dntrlr. Buekilde alan kombine makinelere generatr denir. retilen bu enerjinin sreklilii veverimi asndan generatrlerin kontrol ve bakmlar ihmal edilmemelidir. Generatrlerinkontrol ve bakmnyle yapnz;

ncelikle retici firma tarafndan verilen kontrol ve bakm talimat varsa onuuygulaynz,

Yoksa, kumanda tablosunu kontrol ederek buton, anahtar, rle ve l aleti gibikumanda elemanlarnn alr vaziyette olmasn salaynz,

Generatr ksm elektrik balantlarn kontrol ederek, krk veya kopukkablolar deitiriniz, gevek kablo balklarn sknz,

l aleti ile sarglar aras ve sarglar ile gvde aras ksa devre kontrolnyapnz,

Rotor milinin almasn ve balansn kontrol ediniz, Mekanik enerji reten motoru gzle kontrol ederek, ya ya da mazot sznts

olup olmadna baknz, Motor ya seviyesini ve yan durumunu kontrol ediniz, eksikse ilave ediniz

veya yenisi ile deitiriniz(arabalarda olduu gibi), Soutma fann kontrol ederek krk ya da atlak ise yenisi ile deitiriniz, Son olarak generatr altrarak kumanda tablosundan, retilen gerilim ve

frekans deerlerini kontrol ediniz.


24/70

18

Resim 1.15: Trafo merkezlerinde kullanlan dizel generatr

1.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

Transformatr merkezleri:

a) Transformatr ya ukurlar:

Ya hacmi 1500 1.'ye kadar olan yal transformatrler iin, transformatrnbulunduu blmde bu yan tmn alabilecek byklkte bir ya toplama haznesiyaplabilir yada uygun ykseklikte eii bulunan ve ya geirmeyen zemin bu amalakullanlabilir. Ya hacmi 1500 1.'den fazla olan yal transformatrler iin transformatrblmesinin altna veya dna szdrmaz betonarme olmak kouluyla ya ukuru

yaplacaktr. Bu ukurun galvanizli elik zgarann altndaki ya toplanan blmnn hacmien az transformatr ya hacmi kadar olmal ve ya zgarasnn zerinde en az 5 cm.kalnlkta akl bulunmaldr. Yapnn iindeki veya dndaki ya ukurlarnn kanalizasyonebekesine, topraa, akarsu, gl ve denize balanmas kesinlikle yasaktr.

b) Transformatr odalar:1) Transformatrler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak ekilde

yerletirilmelidir. Eer transformatrn tm boyu boyunca iki tarafl alankap (kapaklar) var ise bu mesafe (hava sirklasyonu salamas iin) 30cm'ye indirilebilir. 36kV'a kadar transformatrlerin en st noktas ile tavanarasnda en az 60 cm mesafe bulunmaldr.

2) Transformatr odalarnda demede kademe bulunmas yasaktr. Odann iyzeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmaldr. Tavanlarakesinlikle boya yaplmayacaktr.

c) Transformatrlerin elektriksel balantlar tesadfen temas edilmeyecek ekildeyaplacaktr.

d) Yap iinde kullanlan transformatrlerin yksek gerilim geit izolatrlerininelektriksel balantlarnn yaltm, uygulama gerilimine uygun bir malzeme veya gemeli tipile salanmaldr.

e) Transformatrler yer altna, bodrumlara ve yksek katl yaplarn st katlarnda datesis edilebilir. Yeralt ve bodrumlardaki transformatrlerde, rutubet, havalandrma ve su


25/70

19

basknna kar nlemler alnmaldr. Transformatrlerin yerine konulmas ve gereindedeitirilmesi durumlarnda arl ve en byk boyutlar gz nnde bulundurulmal ve

gerekli nlemler alnmaldr.f) nsanlarn youn bulunduu paniin yaanabilecei tm yaplar, bodrumlar, yksekkatl binalar, hastaneler, tiyatrolar, al-veri merkezleri, okullar gibi yaplar bamsz olarakyksek gerilimle enerjilendirildiinde ana bina iindeki transformatrler gvenlik asndankuru tip olmaldr.

g) Ynetmelik deiikliinin yrrle girdii tarihten itibaren iki yllk gei sresinimteakip, primer gerilimi 36 kV'a kadar transformatrlerin (transformatrle ayrlmaz birbtn oluturan donanmlar dahil) en byk dtan da (d) boyutlar; A (cm)transformatrn boyu, B (cm) transformatrn eni, C (cm) transformatrn ykseklii olmakzere;

gc 630 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A=170cm, B=135 cm, C=195 cm;

gc 1600 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A=210cm, B=185 cm, C=245cm;gc 2500 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A=230cm, B=215cm, C=265cm'yi aamaz.

h) Deprem ykleri:

Transformatr merkezlerinin yapmnda yatay deprem ykleri gz nne alnacaktr.Deprem blgelerinde oluacak deprem ykleri F = C.W forml ile hesaplanacaktr. Burada;

F: Her elemann arlk merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet),W: elik aksam veya elektrik tehizatnn ktlesi (kg-ktle),C: 0,5 g'dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerekimi ivmesidir)

Transformatr merkezlerindeki elik aksam ile elektrik tehizat yukarda verilenforml ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmaldr. zellikle izolatrler ve balantnoktalarnn davran tahkik edilmelidir.

Madde 37-a) Datm transformatrlerinin havalandrlmas:

1) Transformatrlerin havalandrlmas iin gerekli nlemler alnmaldr. zelkoullarda cebri veya zel doal havalandrma yaplmaldr. Hava girii kurangalez(Havalandrmann ya ukuru vastasyla alttan yaplmas) ile de salanabilir.

2) Doal havalandrma iin gerekli panjur boyutlarna rnek bir hesap ekli aada

verilmitir.

H: Transformatr tank yatay ekseni ile hava k panjuru yatay ekseni arasndakiykseklik fark (m)

P: Transformatrn toplam kayb (kW)AL: Hava giri k panjurlar alan (m2) olmak zere:AL = 0,188P/(karekk)h eklinde hesaplanr. Ancak k panjuru alannn

hesaplanan (AL) deerinden %10 byk olmas tavsiye edilir.


26/70

20

3) Cebri havalandrma yaplan yerlerde termostat kontrol gereklidir. Transformatrodas ortam scakl 40C yi gememelidir.

4) Panjur tel kafesleri, yabanc madde ve canllarn girmesini engellemek iin en fazla0,5x0,5 cm2'lik gzlerden olumaldr.

Datm transformatrlerinin balama (alt) dzeni:

Madde 38- Her datm transformatrnn alak gerilim kna termik manyetikacl ana kesici konulmaldr. Ancak sekonder ksma konulacak ar akm rlesinin primertaraftaki yk ayrcsn, bir ksa devre halinde sigortann kesme sresinden daha geuyarmas koulu ile (primer ksma sekonder korumal kesici konulmas halinde koulsuz)elektrik retim-iletim- datm hizmetlerini yrten irketler alak gerilim ksmna ana kesicikoymayabilir.Alak gerilim besleme hatlar klarna mutlaka koruyucu dzenler ve enazndan yk altnda ama kapama yapabilen dzenler konulmaldr.

Madde 39- Her g transformatr, primer ve sekonder taraflarna sekonder korumalkesici ile techiz edilecektir. G transformatr, ykseltici-indirici merkezler aras enerjiiletiminde kullanlan YG/YG transformatrdr. Bu kesicinin gerilimden ayrlmas iingerekli dzenlemeler yaplmaldr.

Sekonder taraftaki kesicilerin kesme gc ve mekanik dayanm transformatrnbaland alt gerilim baras ksa devre gcne gre boyutlandrlmaldr. Rleli kesicilerinrleleri ve koruma devreleri, transformatrn arza ve ar yk akmlarna uygun olarakseilmi olmaldr.

Transformatr merkezlerinde baraya giren tm hat fiderleri topraklanabilmelidir. Akve kapal alan ring sistemlerde, bu topraklama dzeni bamsz alan topraklamaayrclar olmaldr. Bu topraklama ayrclar hat gerilimli iken toprak temasn nleyecekelektriksel ve/ veya mekanik kilitleme dzenlerini ihtiva etmelidir. Bu dzenlersalanamad takdirde hattn gerilimsiz olduunun anlalmas salanarak topraklamaayrcs kapatlmaldr.

Kesicilerle kendi ayrclar arasnda kilitlenme dzenleri bulunmal, bu durumdakesiciler kapal konumda iken ayrclar alp, kapatlamamaldr. Bu kilitlenme dzenlerimekanik, elektriksel yada mekanik - elektriksel tipte olabilir.

Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayrc, akm transformatr bara ksa devreakmna gre seilmelidir. Sekonder tarafta kullanlan ayn cihazlar transformatrnbaland alt gerilim baras ksa devre akm gz nne alnarak seilmelidir. Her iki haldede kesme akmnn dinamik zorlamalarna kar dayanabilmelidir.

Ar yke ve ksa devre akmlarna kar koruma:

Madde 40-a) Anma gc 400 kVA'ya kadar (400 kVA dahil) olan datmtransformatrlerinin giri tarafna sigortal ayrc tesis edilerek transformatr korunmaldr.Mmkn olabilen hallerde primerdeki sigortal yk ayrcs ile sekonderdeki ana alterarasnda kilitleme dzeni salanmaldr.

Anma gc 400 kVA'dan byk datm transformatrlerinin besleme tarafnda rlelibir kesici kullanlarak transformatr ksa devre ve ar yke kar btn kutuplarndakorunabilecei gibi, anma gc 1600 kVA'ya kadar (1600 Kva dahil) olan datm


27/70

21

trafolarnda ksa devre kesme gc uygun sigortalar ile donatlm sigortal yk ayrcsbileik cihazlar da kullanlabilir.

Ksa devre akmlarna kar korunma bulunmayan sadece yk akmnn alpkapatld yerlerde, uygun anma akm ve ksa sreli dayanma akm zelliklerinde ykayrclar kullanlabilir.

b) 36 kV kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatrleri barayasigortal ayrc zerinden balanmaldr.

l transformatrlerinin snflar, enerji lm iin akm transformatrlerinde 0,5,gerilim transformatrlerinde 1, koruma iin her ikisinde en az 3 s nf olacaktr. Enerjilm dndaki l aletleri iin l transformatrleri 1 snf olmaldr. Bu konuda ilgilielektrik irketlerinin kurallarna da uyulmaldr.

24 kV'un stndeki gerilimlerde, 36 kV'luk sistemlerde gerilim ltransformatrlerinde balant faz-toprak aras olacaktr.

c) Bir transformatr merkezinden kan alak ve yksek gerilim hatlar ar akmakar ayr ayr korunmaldr.

1.6. Topraklamalar Ynetmelii

Herhangi bir tesisin bu Ynetmeliin kapsamna girip girmeyecei konusunda birkararszlk ortaya karsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn bu konuda verecei karargeerlidir.

Madde 11) letken eitleri:

i) Ana iletken (Faz iletkeni) (L1, L2, L3): Elektrik enerji kaynaklar n tketicilerebalayan, fakat orta noktadan ya da yldz noktasndan kmayan iletkenlerdir.

ii) Ntr iletkeni (N): ebekenin orta noktasna veya yldz noktasna balanan, elektrikenerjisinin iletilmesine katkda bulunan bir iletkendir(d.a. sistemlerinde kaynan ortanoktasna balanan iletkene de orta iletken denir).

iii) Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gvde akmlarna kar alnacakgvenlik nlemleri iin iletme elemanlarnn aktaki iletken blmlerini:

- Potansiyel dengeleme barasna,- Topraklayclara,- Elektrikenerjikaynanntopraklanmnoktasna, balayan iletkendir.iv) Koruma iletkeni + ntr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile ntr

iletkeninin ilevlerinibiriletkendebirletiren topraklanmiletkendir.v) Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnzca fonksiyon topraklamasiin

kullanlanbirtopraklama iletkenidir.vi) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyontopraklamas ve hem de koruma topraklamas iin birlikte kullanlan tek birtopraklama iletkenidir.

Madde 12) Dolayl dokunmaya kar koruma: nsan ve hayvanlarn, hataldurumlardan dolay ortaya kabilecek tehlikelerden korunmasdr.


28/70

22

Madde 13) Kapal elektrik iletme yerleri: Yalnzca elektrik tesislerinin iletilmesi iinngrlm bulunan ve kilit altnda tutulan kapal hacim veya yerlerdir. Kilit yalnzca

grevlendirilmi kiiler tarafndan alabilmelidir. Giri iin sadece ehliyetli kiilere izinverilir.Not: letiim tekniinde bu tanma, rnein kablo datm odalar, iinde

insan bulunmayan kuvvetlendirici odalar, radyo verici dzenleri ve yksekgerilimhattndanhaberleme t esisleridahildir.

Madde 18) El mesafesi blgesi: Genellikle yrnebilen zeminden itibaren belirlenenve snrlarna, bir kiinin her ynde, yardmc bir ara kullanmakszn eliyle eriebileceiblgedir

Madde 19) Yldrmdan koruma tesisi: Bir tesisin i ve d yldrm etkilerindenkorunmas iin kullanlan dzenlerin btndr.

b) Topraklamaya ilikin tanmlar:

1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sfr olduu yeryznn madde ve yerolarak ifadesidir. rnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, amur, kayalk arazi.

2) Referans topra (ntr toprak): Topraklaycdan yeterince uzak bulunan vetopraklama tesisinin etki alan dnda kalan yeryz blmdr. Bu blmdeki herhangi ikinokta arasnda, topraklama akmnn neden olduu gerilim ihmal edilecek kadar kktr

3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihaz ya da tesis blmn, birtopraklaycya balayan topran dnda veya yaltlm olarak topran iinde denmi biriletkendir.

Ntr iletkeni veya ana iletken ile topraklayc arasndaki balantya bir ayrmabalants, bir ayrc ya da bir topraklama bobini veya diren balanmsa, bu durumdasadece topraklayc ile belirtilen cihazlara en yakn toprak tarafndaki balant ucu arasndakibalant, topraklama iletkenidir.

4) Topraklama baras (topraklama birletirme iletkeni): Birden fazla topraklamailetkeninin baland bir topraklama barasdr (iletkenidir).

Aadaki iletkenler topraklama baras saylmaz:

i) fazl dzenlerde ( l transformatr, kablo bal, mesnet izolatr

vb.) her bir cihazn topraklanacak blmlerini birle

tiren topraklama iletkenleri,

ii) Hcre biimindeki tesislerde, bir hcrenin cihazlarnn topraklanacak blmlerinibirletiren ve hcre iinde kesintisiz olarak denmi olan bir topraklama barasna balanmtopraklama iletkenleri.

5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak balanan ve snrl bir alan iindebulunan topraklayclar ya da ayn grevi yapan (boyasz direk ayaklar, zrhlar ve metalkablo klflar gibi) metal paralar ve topraklama iletkenlerinin tmdr.


29/70

23

6) Topraklamak: Elektriksel bakmdan iletken bir paray bir topraklama tesisizerinden topraa balamaktr.

7) Topraklama: Topraklamak iin kullanlan ara, dzen ve yntemlerin tmdr.

Topraklamalar eitlerine, amalarna ve ekillerine gre ayrt edilirler:

7.1) Topraklamann eitlerine gre tanmlar:i) Dolaysz topraklama: Topraklama direncinden baka hibir diren iermeyen

topraklamadr.ii) Dolayl topraklama: Topraklama iletkeni zerine ek olarak balanan omik, endktif

veya kapasitif direnlerle yaplan topraklamadr.iii) Ak topraklama: Topraklama iletkeni zerine bir parafudur veya eklatr balanan

topraklamadr.

7.2) Topraklamann amalarna gre tanmlar:i) Koruma topraklamas: nsanlar tehlikeli dokunma gerilimlerine kar korumak iin,iletme akm devresinde bulunmayan iletken bir blmn topraklanmas dr.

ii) letme topraklamas: letme akm devresinin bir noktasnn, cihazlarn vetesislerin normal iletilmesi iin topraklanmasdr. Bu topraklama iki ekilde yaplabilir:

- Dirensiz (dorudan doruya) iletme topraklamas: Bu durumda, topraklama yoluzerinde normal topraklama empedansndan baka hibir diren bulunmamaktadr.

- Direnli iletme topraklamas: Bu durumda, ek olarak omik, endktif ya da kapasitifdirenler bulunmaktadr.

iii) Fonksiyon topraklamas: Bir iletiim tesisinin veya bir iletme elemannn istenenfonksiyonu yerine getirmesi amacyla yaplan topraklamadr.

Fonksiyon topraklamas, topra dn iletkeni olarak kullanan iletiim cihazlarnn

iletme akmlarn da tar.Not: Bir iletiim tesisinin fonksiyon topraklamas, eskiden kullanlan iletiim tesisi

iletme topraklamas ile ayndr. Fonksiyon topraklamas deyimine, rnein "yabanc gerilimbileeni az olan topraklama" gibi adlandrmalar da dahildir.

iv) Fonksiyon ve koruma topraklamas: Fonksiyon topraklamasnn ayntopraklama iletkenini kullanarak ve ayn zamanda koruma topraklamas olarak da

kullanld topraklamadr.

Not: Bir iletiim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamas, eskiden kullanlaniletiim tesisi iletme ve koruma topraklamas ile ayndr. v) Dk grltl topraklama:D kaynaklardan iletilen (bozucu byklklerle olan) giriimin seviyesi, baland bilgiilem veya benzeri donanmda bilgi kayplarna neden olan kabul edilmeyecek etkilerretmeyen bir topraklama balantsdr.

vi) Yldrma kar topraklama: Yldrm dmesi durumunda, iletme gerei gerilimaltnda bulunan iletkenlere atlamalar (geri atlamalar) geni lde nlemek ve yldrmakmn topraa iletmek iin, iletme akm devresine ilikin olmayan iletken blmlerintopraklanmasdr.


30/70

24

1.7. TEA Gvenlii Ynetmelii

Orta ve Yksek Gerilim alt Tesisleri

Madde 57 - Orta ve yksek gerilim tesislerine grevlilerin dndaki ahslarn girmesiyasaktr. Ancak dier ahslarn tesislere girmesi zel izinle, grevli bir elemannkontrolnde ve kiisel koruyucu kullanmalar ile mmkn olacaktr.

Madde 58 - Kesici ve ayrclarn manevralar gerilim altnda alma saylmayacaktr.

Madde 59 - Stanka ile manevra yaplmas gereken ayrclarn manevralarndamutlaka stanka kullanlacaktr. Gerek stanka ile manevra yaplan ayrclarn, gereksemekanik kollu ayrclarn manevralarnda zole eldivenler, baret, izole ayakkab ve tesisatnzelliine gre seyyar izole hal (2x1m) veya tabure kullanlacaktr.

Madde 60 - retim ve letime ait OG ve YG tesislerinde yaplacak manevralarda YkDatm Usulleri Ynergesi gereince Datm Tesislerinde ise ynerge 47ye gre hareketedecektir.

Madde 61 - Orta gerilim tatbik edilmi iletkenlere, zole eldivenlerle dokunulmayacakve bu iletkenler zerinde sap yaltlm aletlerle allmayacaktr.

allmas gerektiinde enerjili almaya uygun aletlerle allacaktr. Hat ayarnitesi zerinde yaplacak almalarda izole eldiven kullanlmal ve temas srasnda kutuzerindeki topraklama ba kapatlmaldr. alt sahas almalar izole hal zerinde vetm l aletleri topraklanm durumda iken yaplmal, koaksiyel kablo ekran ve tuner,konsol toprana iyi bir ekilde irtibatlandrlm olmaldr. Szdrma bobinlerinin toprakbalantlarnn gvenilirliinden emin olunmadan ve hattn enerjisi kestirilmedenKESNLKLE canl u zerinde allmamal ve bu u almamaldr.

Madde 62 - OG ve YG tesislerinde her trl almalar aadaki ilemlerden sonrayaplacaktr. lemlere balamadan nce mutlaka i grev emri dzenlenecektir.

-zerinde allacak tehizat gerilimsiz brakmak iin nce kesiciler, sonra ayrclaralacaktr.

-Kesici ve ayrclarn her faznn teker teker ak olduu gzle ve uygun aralarlakontrol edilecektir.

-OG alt tesislerinde hcre kaplar ile bara ayrclar arasnda bir kilit tertibatolacaktr. Bu kilitleme tertibat, fidere ait bara ayrclar almadan hcre kapsnn

almasn nleyecek ekilde olacaktr.-Tesisin gvenlik altna alnmas amacyla kesme cihazlar ile kumanda tertibatzerine GVENLK KARTLARI, KAZ VE HBAR levhalar konacaktr.

-alma yerinde gerilim yokluunun kontrolu iletkenlerin her biri zerinde, neonlambal gerilim kontrol stankas, hat tfei ve benzeri zel aletler yardm ile yaplacaktr.plak iletkenlerin el ile atlmaseklinde deneme yaplmas yasaktr.

-Gerilim yokluu tesbit edilince mahalli topraklama ve ksa devre etme ilemleri,alma yerinin mmkn olduu kadar yaknnda ve alma yerini besleyebilecek btn


31/70

25

kollar zerinde yaplacaktr. Topraklama ayrclarnn kapatlm olmas halinde dahi builem aynen uygulanacaktr.

-Yukarda anlatlan ilem enerji kaynaklarndan ayrlm olan hat paralar zerindede yaplacaktr. nk bu paralar atmosferik ar gerilimler veya endksiyon tesirindekalm olabilirler.

-Topraklama ve ksa devre yapma ilerinde izole eldivenler, baret, izole ayakkab,izole hal veya izole tabure ile stankalar kullanlacaktr.

-Topraklama ayrcs baklarnn hepsinin kapal olmasarttr.-alma yeri; levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, bariyerler vb. iaretlerle

snrlanacaktr.-Tesislerin msait olduu hallerde, gerilim altnda kalm bulunan ksmlarna

yaklalmasn yasaklayc levhalar konulacaktr.-Tersten enerji gelmesi ihtimali bulunan fider hcrelerine Bu Fidere Tersten Enerji

Gelebilir ibaresi tayan uyar levhalar aslacaktr.

-Statik kondansatrlerin bulunduu yerlerde her ilemden nce kondansatrlerboaltlacaktr. Boaltma tertibat bulunsa bile, kondansatrlerin her hangi bir almadannce btn ularnn topraklanmasarttr.

Madde 63 - O.G. ve Y.G. tesislerinde insann temas olasl bulunan hcre kaps,kesici asesi, ayrc kolu vb. metal aksamn toprak ebekesi ile irtibatn salayantopraklama iletkenlerinin gzle grlen ksm zerinden gei direnleri periyodik olarakkontrol edilecek ve bu ile ilgili almalarn sonucu kaydedilecektir.

Madde 65 - aret, bayrak, flama, plaka, tehlike uyar band, levha, gvenlik kartlar vebenzeri gvenlik malzemeleri ile, ksa devre ve topraklama tertibat kaldrlmadan tesisatgerilim altna alnmayacaktr.

Madde 66 - Yksek gerilim alt sahalarnda bulunan kesici ve ayrclarn hangi fidereait olduunu gsterir yazl levhalar, uzaktan okunabilecek ekilde tehizatn uygun yerlerineaslacaktr.

Madde 67 - OG fider ve hcrelerinin isimleri, tek hat emalar ve manevra talimat,hcre kaps zerine bir levha olarak aslacaktr. Ayrca hcrenin arka fensi ve bina dndakigeit izolatr altna da fider isimlerini belirten levhalar aslacaktr. TMnin en az 50x100cmboyutunda bir tek hat emas kumanda odasna aslacaktr.

Madde 68 - OG hcrelerinde alma bittikten sonra gerekli gvenlik nlemlerikaldrlacak, korunma kaplar kapatlacak daha sonra enerji verilecektir.

Madde 69 - OG tarafnda kesici bulunmayan yardmc servis trafosu OG ve AGtarafndan devre d braklmas AG tarafndan balamak zere nce kesme sonrada OGtarafndan ayrma cihazlar alarak yaplacaktr.

-Bir transformatrn ya seviyesinin kontrolnde kibrit ve benzeri alevli aydnlatmaaralar kullanlmayacaktr.

-letmede alan g trafolar ve reaktrler gibi tehizatlarla ya depolanan tanklardaherhangi bir nedenle aratrma yapmak gerektiinde gerekli emniyet tedbirleri alnmadan


32/70

26

(yan boaltlmas, tank ierisindeki havann sirkle edilmesi, gaz maskesi taklmas vb.)tank ierisine girilmeyecek ve tehizat zerinde kaynak yaplmayacaktr.

Madde 70 - almalar esnasnda l trafolarnda AG veren tertipler (Senkronizasyonfileri vb. ) zerinde gerekli kilitlemelerin yaplm olmas arttr. Ayrca butransformatrlerin OG ve YG ular topraklanacaktr.

-Akm l trafolar servisteyken sekonder devrelerinin ak kalmamas iin gereklinlemler alnacaktr. (Akm trafolarnn sekonderleri besledii aletler zerinden kapal devreedilecektir.)

-Gerilim l trafolarnn sekonderleri, bal herhangi bir alet yoksa ular akbraklacaktr.

Madde 71 - Transformatr merkezlerindeki OG sigortalar, ancak ayrc aldktan vegerilimi kesildikten sonra sigortann her iki tarafnda gerilim bulunmad kontrol edilecek

ve daha sonra orijinali ile deitirilecektir. Gerilimi kesmek mmkn olmayan hallerdesigorta deitirmek zorunda kalnrsa, sigorta deitirme pensi, baret, izole eldiven, izoletabure veya izole hal kullanlacaktr.

Madde 72 - alt sahalarnda stanka, merdiven vb. insan boyunu aan uzunluktakimalzemeler yere paralel olarak tanacaktr.

Madde 73 - Kesici, ayrc vb. cihazlarnn almasndan sonra, gerilim altnda kalmksmlarla temas veya ark atlamas gibi herhangi bir tehlikenin bulunduu hallerde, igvenlii tedbirleri alnmadan sigortalar deitirilmeyecektir.

Madde 74 - Direk tipi datm g trafolarnda yaplacak alma tr ne olursa olsun

gerilim nce AG den daha sonra OG den kesilecektir. Gerilim kontrol yaplarak geriliminolmad grldkten sonra topraklama ve ksa devre ilemi yaplarak almayabalanacaktr.

Madde 75 - Harici tip sigortal ayrclarda sigorta deitirme ilemi; Her iki taraftansigorta gerilimsiz brakldktan ve kontrol edildikten sonra yaplacaktr.

-OG g transformatr sigortalarnn deitirilmesinde; nce AG alterleri sonra OGayrclar alacaktr.

-Sigorta alt ve st ular topraklanarak dier fazlarla ksa devre yaplacak, daha sonrasigorta deitirilecektir.

-Ayrc baklar akken st kontaklarda gerilim var ise o direk enerji alt ndaolacandan bu durumda sigorta deitirme ii yaplacaksa gerilim altnda yaplan almakurallar uygulanacaktr.

AKMLATR ODALARI

Madde 95 - Ak odalarnn aydnlatlmasnda etanj tip armatr kullanlacak, anahtarve priz oda dnda tesis edilecektir. Kullanlacak aspiratrlerin motorlar kmrsz tipolacaktr ve en az 28 cm. apnda aspiratr kullanlacaktr. Akmlatr odalarnda alrkensigara iilmeyecek, kibrit aklmayacak vb. alevli aralar bulundurulmayacaktr. Bu odalara


33/70

27

alevli aralarla girme ve kaynak yapma zorunluluu varsa odalar nceden iyicehavalandrlacaktr.

Madde 96 - Akmlatr iin elektrolit hazrlanrken kesinlikle asit zerine su ilaveedilmeyecek, elektrolit hazrlamak iin su zerine asit azar azar ilave edilecektir.

Madde 97 - Akmlatr bakmlarnda lastik eldiven, lastik nlk, lastik izme vekoruyucu gzlk kullanlacaktr. Ak odalar srekli havalandrlacaktr. Ak odalarnda gzykayc tertibat bulunacaktr.

Madde 98 - Aklerle alrken gerekli hallerde imalat firmann talimatna uyulacakve izole edilmi el aletleri kullanlacaktr.

YALARDAN TEMZLEME LER

Madde 99 - Genel korunma nlemleri:1) alma srasnda insan salna ve tehizata zarar vermeyen parlaycpatlayc

zellii olmayan temizleyiciler kullanlacaktr.2) Klorlu eriticilerle her trl alma srasnda sentetik kauuk veya lastik eldivenler

ile koruyucu gzlk kullanlacaktr.3) Klorlu eriticilere plak elle dokunulmayacaktr.4) Klorlu eriticiler koklanmayacak ve yaknnda sigara iilmeyecektir.5)Yadan temizleme ilemlerinde karbon tetra klorr, trikloretilen, benzen vb.

kimyasal madde kullanlmayacaktr.

6) Pskrtme tabancas ile klorlu eriticiler kullanlmayacaktr.

7) Ya temizleme ileri geni ve iyi havalandrlm bir yerde yaplacaktr.8) Eriticiyi toplamak iin toplayc kab olan bir masa zerinde allacaktr.9) Buhar emen bir vantilatrle zehirli buharlar emilecektir.10) inde az sv bulunan derin bir kap kullanlacaktr.11) Klorlu eriticiler mutlaka orjinal ve etiketli ambalajnda saklanacak, gelii gzel

kaplara konulmayacaktr.12) allan yer ok dar veya havas kirli ise portatif vantilatrn emici hortumu

allan yere yakn konulacaktr.

Madde 100 - Depo ve sarn ierisinde yaplan almalar srasnda, bu gibi yerleregirilmeden nce iyice havalandrlacak ve btn alma boyunca da havalandrma ileminedevam edilecektir.

1) zel solunum maskesi taklmas gerekirse bunun yan sra zel donatm da ilaveedilecektir.

2) alma srasnda emniyet kemeri taklacaktr.3) aret verme ipi bulundurulacaktr.4) Darda ise ieride alan gzetleyen bir veya birka yardmc ipin dier ucunda

bulunacaktr.


34/70

28

BOYA LER

Madde 101 - Tabanca Boyas1) Pskrtme yolu ile boya yaplrken sigara iilmeyecektir.2) plak alevli ocaklar kullanlmayacaktr.3) Boyanm cisimlerin gelii gzel usullerle kurutulmas abuklatrlmayacaktr.4) Eski boyalarn karlma ve temizleme ileri iin ak alevli veya parlayc maddeler

kullanlmas tehlikelidir. Bu i iin boya fabrikalarnn imal ettii zel boya zclerkullanma talimatlarna gre kullanlacak, veya boya mekanik olarak temizlenecektir.

5) Rzgrl yerlerde, srt rzgra dnk olarak allacaktr.6) Boyama ilemi kapal alan iinde yaplyorsa, ortam havalandrlacak ve gerekli

koruyucu malzeme kullanlacaktr.7) Kirli artklar sk sk boaltlan kapal madeni kutularda toplanacaktr.8) Bez paras vs. yabanc maddeler yerlere atlmayacaktr.

9) Eller benzin veya boya eriticilerle ykanmayacaktr.

Madde 102 - Kapal kaplarda yaplan boyama veya boya temizleme ilerinde alnacaknlemler;

1) Tam yz maskesi veya hava beslemeli bir balk giyilecektir.2) Tank veya depoya girmeden nce ierideki havann solunuma elverili olduundan

emin olunacaktr.3) Tanklarda buharl tankn dibinden toplayan havalandrma dzeni kullanlacaktr.4) Fenalk hissedilince hi zaman kaybetmeden bulunulan yerden klacaktr.5) Boyama ilemlerinde uygun salk nlemleri alnacaktr (Du, gzlerin iyice

ykanmas vb.)

YANGINA KARI NCEDEN ALINACAK GVENLK NLEMLER

Madde 234 - Tesis ve i yerinin yangna hassas noktalarnda yangn trne uyguntipte, kapasitede ve yeterli sayda Yangn Sndrc Cihaz ve tesisatlar bulundurulacaktr.

Madde 235 - Yangn Sndrme Cihaz ve tesisatlarnn dolu ve alr vaziyette olupolmad teekklmzn ilgili ynergesi esaslarna gre kontrol edilecek ve kartlarailenecektir.

Madde 236 - Scak soba ve ocaklara benzin, mazot, gaz gibi parlayc maddelerdklerek atelenmeyecektir.

Madde 237 - Kuru kimyasal tozlu yangn sndrc cihazlar karbondioksit tpnnvanas evrildii taktirde mutlaka kullanlacak, yanllkla vanas evrilen tpler ise tekrarkullanlmayacandan yenisi ile deitirilecektir.

Madde 238 - Tesislerde baka tr yangn ihbar sndrme sistemleri varsa kontrol vekullanma talimatlarna uygun ilem yaplacaktr. Yetkili amir talimat dnda bir ksm veyatamam devre d braklmayacaktr.


35/70

29

Madde 239 - Karbondioksit gibi tehlikeli maddeleri pskrten cihazlar,havalandrlmayan yerlerde zel maske ile kullanlacak ve sndrmeden sonra kapal yerler

havalandrlacaktr.

YANGIN DURUMUNDA YAPILACAK LER

Madde 240 - Yangn fark edildiinde ncelikle evredekilere ve o binadaki alanpersonele, sonra ilgililere haber verilecektir.

1) Likit gaz elektriksel nedenli yangnlarda, yangn yaknndaki yanc maddekaynaklar izole edilecektir.

2) Yangnda Can Kurtarmak ilk yaplacak i olacaktr. Bu yaplrken kendisinin vebakalarnn hayat lzumsuz hareketlerle tehlikeye atlmayacaktr.

3) Yangn mahalline en yakn uygun sndrc cihaz ile yangn sndrlmeyeallacaktr.

Bunu yaparken:a) Kullanlan cihaz kuru kimyevi tozlu cihaz ise emniyet pimi yeniden kartlacak ve

mandalna baslacak, karbondioksitli cihaz ise aa sapndan tutularak lans yerindenkartlacak ve alevin kkne tutulacaktr.

b) Cihazn vanas sola ve sonuna kadar evrilecektir.c) Pskren madde alevi rtercesine gezdirilecek ve hava ile temas kesilecek ve

yangn sndrlmeye allacaktr.d) Sndrmenin sonunda; yangn yeri mutlaka kontrol edilecek ve yangnn iyice

snm olduundan emin olunacaktr.

4) Duman yakc ve boucu etkisine kar az ve burun slak bez ile kapatlacaktr.

5)Elektrik akmn kesmeden su veya sulu cihazl yangn sndrckullanlmayacaktr.

6) Akaryakt Yangnlar su ile sndrlmeyecektir. Bu tr yangnlarda kuru kimyevitozlu, karbondioksitli veya kpkl sndrcler kullanlacaktr.

7) Yangnn yaylmasn nlemek, yangn bomak iin kap ve pencerelerkapatlacaktr.

8) Yanc, parlayc ve patlayc maddeler yangn yerinden uzaklatrlacaktr.

9) Yangn sndrrken lzumsuz tahribatlarda, gereksiz krma ve ykmalardabulunulmayacaktr.

10) Yangn konusunda belirtilmeyen dier hususlarda Teekklmzn YangnYnergesine uyulacaktr.

KSEL KORUYUCULAR VE GVENL EKPMANLARI

Madde 246 - TEAda, alanlarn ve ilerin gvenliini salamak amac ile gereklikoruyucu alet ve ekipman her iyerindeki nite amirlerince salanacaktr.

Madde 247 - Temin edilen koruyucu alet ve ekipmanlarn her an kullanlabilirdurumda bulundurulmas alanlarca salanacaktr.


36/70

30

Madde 248 - alanlar verilen kiisel koruyucular ve i gvenlii malzemelerinikullanmak zorundadr.

Madde 249 - Kiisel koruyucular ie balamadan nce mutlaka kontrol edilecektir.Uygun durumda bulunmayan koruyucular rapor edilerek yenisi ile deitirilecektir.

Madde 250 - Koruyucu alet ve ekipmanlar TSE, TSEK veya uluslar aras standartlarauygun olacaklardr.

Madde 251 - Ba korumasnn gerektii tm yerlerde iin niteliine uygun olarak,baret, kask, mifer, balk, sa fileleri veya apkalardan biri tercih edilerek kullanlacaktr.

Madde 252 - Inlardan, ktan, sdan, paracklardan, tozdan, kardan ve tehlikeliortamlardan gz korumak amac ile gze uygun kafes , glgelik, maske veya gzlk

mutlaka kullanlacaktr.

Madde 253 - nsan salna zarar verebilecek gaz ve toz kaaklarnn bulunduuyerlerde alacak olanlar, filtre edilmi veya temiz hava vererek alma ortam hazrlayanmaskeler kullanacaklardr.

Madde 255 - alma srasnda, alanlar, ellerini elektrik arpmalarna, kaynakarklarna, ezilmelere, cisim batmalarna, sya, kimyasal maddelere, asitlere, bazlara vb.etkenlere kar koruyan eldivenler kullanacaktr.

Madde 256 - Elektrik bulunan veya bulunma ihtimali olan yerlerde gerilimkademelerine uygun olmak art ile izole eldiven kullanlacaktr.

a) Kesici ve ayrclar aar veya kapatrken,b) Sigorta deitirirken,c) Hata gerilim olup olmadn kontrol ederken,d) Topraklama ve ksa devre yaparken,e) Laboratuar da yaplan gerilimli almalarda,f) Bunlarn dnda, amirlerin ihtiya duyduu veya alann kullanlmasn istedii

durumlarda mutlaka eldiven kullanlacaktr.g)Tek bana izole eldivenler ile enerjili yere kesinlikle temas edilmeyecektir.

Madde 257 - zole eldivenlerin bakm ve kontrol:a) Eldivenler sk sk (Her eldivenin alnd firmaca belirlenen ekilde )

temizlenecektir,b) Ya ile eldivenlerin temas nlenecektir,c) Eldivenlerde kaak olup olmad uygun test metodu ile kontrol edilecektir,d) Kauuk eldivenler kesici cisimlerle temas ettirilmeyeceklerdir,e) alanlar eldiven kullanrken eldivene zarar verecek yzk takmayacaklardr,f) zole eldivenler pudralanarak lastik torba iinde saklanacaktr.

Madde 258 - Yksek yerlerde yaplan (Direk, kule, iskele, vb) almalarda dmeyekar amaca uygun emniyet kemeri kullanlacaktr.


37/70

31

Madde 259 - Ar ve yuvarlanabilen malzemenin kaldrlp tand, sivri cisim

batmalarnn olduu yerlerde mekanik i ayakkabs, asit, baz ve benzeri kimyasalmaddelerle allan yerlerde lastik ve benzeri, maddeden yaplm ayakkab, elektrikarpmalarnn olabilecei yerlerde, taban veya tamam izole ayakkab, sulu zeminlerdeyaplacak almalarda izme kullanlacaktr.

Madde 260 - Vcudun d etkenlere kar korunmas iin alma srasnda ceket,pantolon, i tulumu veya i elbiseleri giyilecektir. Bu koruyucularda aranan zellikleraadaki gibidir;

a) Yanma ve parlama tehlikesi bulunan yerlerde; atee ve sya dayankl, alevalmayan,

b) Kimyasal maddelerle ve ak odalarndaki almalarda aside ve kimyasalmaddelere dayankl nlk, ceket, pantolon veya tulum,

c) Elektrik tesis, iletme, bakm, onarm ileri ve atlyelerde alan personel ilerine

uygun giyineceklerdir.

Madde 261 - Yksek gerilimde elektrik manevras srasnda dier koruyucularlaberaber kiinin topraa gei direncini arttrmak iin izole hal veya taburekullanlacaktr.

Madde 262 - Direk veya bina stnde alrken kullandklar aletleri dzenli birekilde tayan alet torbas kullanlacaktr.

Madde 263 - OG ve YG de devreyi ap kapatan kesme ve ayrma ilemi yapancihazlarn manevrasnda el ile kumanda edilmesi ihtiyac olutuunda veya topraklamaileminin yaplmasnda uzunluu yerine gre deien izole stanka kullanlmaldr.

Madde 264 - OG Tesislerinde bulunan sigortalarn deitirilme ileminde SigortaDeitirme Pensi kullanlmaldr.

Madde 265 - OG ve YG de, tehizatn ayrc baklarnda, sigorta kontaklarnda veyabenzer yerlerde gerilimin olup olmad gerilim dedektryle kontrol edilmelidir.


38/70

32

Madde 266 - OG ve YG deki almalarda alma blgesini gvenlik altna almakiin mutlaka topraklama ve ksa devre tehizat kullanlmaldr.

a) Topraklama ve ksa devreyi yaparken iletken ksmlara plak elledokunulmayacaktr.b) Topraklama ve ksa devre ilemi yaplrken nce toprak temas salanr. Daha sonra

sras ile her fazda ksa devre ilemi yaplacaktr.c) Koruma topraklamasnn iletken kesiti en az 16mm2 olmak zere kullanlan yerin

ksa devre akmn tayacak kesitte olacaktr.d) Topraklama ve ksa devre donanmnn kskalar (klips) amaca uygun

kullanlacaktr (iletkenler iin mandal tipi veya vidal, bara iin vidal tip).e) Topraklama ve ksa devre donanmlar eksiz, fleksibil (esnek ve ok telli) olup zeri

effaf izolasyonla kaplanm olacaktr.

Madde 267 - OG. ve YG. E..Hatlarnda gerilim olup olmad mutlaka hat tfei ile

kontrol edilmelidir.

Madde 268 - alma alanndaki gvenlik snr, boyal, fosforlu ya da yanstmal bezveya plastik alma alan uyar bantlar ile belirtilecektir.

Madde 269 - Kazan tr, kapal ve nemli ortamlarda alan kiilerin kullandklar elaletlerindeki (Breyz, Matkap vb.) olas elektrik kaa durumunda arplnmamas iinmutlaka gvenlik trafosu kullanlmaldr.


39/70

33

UYGULAMA FAALYET

TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLERNN BAKIMINI YAPMAK

lem Basamaklar neriler

Bakma balamadan nce gerekli emniyetve gvenlik tedbirlerini alnz.

Daha nce anlatlan kurallara veTEA i gvenlii ynetmeliinegre emniyet ve gvenlik tedbirlerinialnz.

Trafolarn bakmn yapnz.

Trafolarn bakmn yaparkenperiyodik bakm yapma srelerinidikkate alnz,

Metal gvdesinin bakmn yapnz, Yan kontrol ediniz, Buinglerin bakmn yapnz, Soutma sisteminin bakmn yapnz, Sarglarn yaltkanlk kontroln

yapnz, Conta ve civatalar kontrol ediniz.

Trafo merkezi donanmlar bakmnyapnz.

Trafo merkezi aydnlatmasnnkontrol ve bakmn yapnz,

Ak ve arj sisteminin kontrol vebakmn yapnz,

Bara ve izolatrlerin kontrol vebakmn yapnz.

Trafo binalarnn bakmn yapnz. Bina beton ksmlarnn bakmn

yapnz, Bina metal ksmlarnn bakmn

yapnz, Havalandrma sisteminin bakmn

yapnz.

UYGULAMA FAALYET


40/70

34

LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aada bu retim faaliyeti ile ilgili bir test yer almaktadr. Aadaki sorularn cevaplarnoktan semeli, tamamlamal ve doru- yanl olarak deerlendiriniz.

1) Aadakilerden hangisi bakm ncesi alnacak emniyet ve gvenlik tedbirlerindendeildir?

A) Enerjiyi kesmek B) Emniyet kemeri takmak C) Eldivensiz almakD)zoleli alet kullanmak E)lk yardm antasn yannda bulundurmak

2) Hangisi periyodu ylda bir olan bakmlardandr?A) Sarglarn bakm B) Aydnlatma bakm C) Soutma sistemi bakmD) Bara ve izolatrlerin bakm E) Buinglerin bakm

3) Hangisi trafo metal gvdesini oluturan ksmlardan deildir?A) Trafo tank B) Genleme kab C) Radyatrler D) Sarglar E) Valfler ve tapalar

4) Aadakilerden hangisi buinglerin bakmnda yaplmas gerekenlerden deildir?A) Krk olanlar deitirmek B) Yal boya ile boyamak C) Karbon tetra klorid ile

temizlemek D) Ya szntlarn gidermek E) Bozuk ksmlar gliptal ile boyamak

5) Aadakilerden hangisi soutma sistemi bakmnda yaplmas gerekenlerden

deildir? A) Kumanda elemanlarnn bakm B) Kablolarn ve balant yerlerininbakmC) Vantilatrlerin temizlenmesi D) Vantilatr motorunun bakmE) Krk pervanelerin aynen braklmas

6) Aadakilerden hangisi conta ve civatalarn bakmnda yaplmas gerekenlerdendeildir

A) Deforme olmu contalarn deitirilmesi B) Civatalarn sklmas C) Somunlarnsklmas D) Civata ve somunlarn temizlenmesi E) Ya kaaklarnn gzard edilmesi

7) Hangisi ak ve arj sistemi kontrol ve bakm ilemlerinden biridir?A) Aklerin boyanmas B) Aklerin numaralandrlmas C) Elektrolit seviyelerinin

kontrol D) Balantlarn gevetilmesi E) Hibiri

8) Aadakilerden hangisi bara ve izolatrlerin bakm ilemlerinden deildir?A) Oksitli ksmlarn temizlenmesi B)zolatrlerin su ile ykanmasC) Bara balant civatalarnn sklmasD) Krk izolatrlerin deitirilmesiE) Sr yanm izolatrlerin krmz gliptal ile boyanmas

LME VE DEERLENDRME


41/70

35

9) Aadakilerden hangisi bina metal ksmlarnn bakm ilemlerinden deildir?A) Duvarlarn boyanmas B) Mentee ve kilitlerin yalanmas

C) Korozyona uram ksmlarn boyanmas D) Kap ve pencerelerin krkcamlarnn deitirilmesi E) Yamur oluklarnn tamir edilmesi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevapverdiyseniz dier faaliyete geiniz.


42/70

36

PERFORMANS DEERLENDRME

MODL ADI: YG TESSLER BAKIMI 1UYGULAMAFAALYET:Trafo merkezlerive donanmlar bakmn yapmak

RENCNNADI SOYADI:SINIF VE NO:

AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnzbecerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

GZLENECEK DAVRANILAR EVET HAYIR

1. alma ortamna girerken gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m?2.Trafo ve trafo merkezi periyodik bakm yapma srelerini rendinizmi?

3. Trafo bakmnn hangi ksmlardan olutuunu biliyor musunuz?

4. Trafo metal gvdesinin ve yann kontroln yapabildiniz mi?

5. Trafo sarg scaklnn ve soutma sisteminin nemini kavradnzm?

6. Trafo kapak contas ve civatalarnn bakmn yapabildiniz mi?

7. Trafo merkezleri ek donanmlarnn bakmn yapabildiniz mi?

8. Trafo merkezi binalarnn bakmn yapabildiniz mi?

9. Generatrlerin bakmn yapabildiniz mi?

10.Trafo ve trafo merkezlerinin bakm ile ilgili ynetmeliklerikavrayabildiniz mi?

DEERLENDRME

Performans testi sonunda evet, hayr cevaplar ile deerlendirme yapnz. Hayreklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Tamam evet ise TEBRKLER, dier

renme faaliyetine geiniz.

PERFORMANS DEERLENDRME


43/70

37

RENME FAALYET-2Standartlara ve tekniine uygun olarak kumanda elemanlar ve koruma sistemleri

bakmn hatasz olarak yapabilecek bilgi, beceri ve deneyime sahip olacaks nz.

YET-2 Kumanda elemanlar ve koruma sistemleri hakknda dier modllerden,

kitaplardan, internetten, kataloglardan vb kaynaklardan bilgi toplaynz. En yakn TEDA messese mdrlne giderek, kumanda elemanlar (kesici,

ayrc) ve koruma sistemlerinin kontrol ve bakm ilemleri hakknda bilgi

alnz. Topladnz bilgi ve dokmanlar rapor haline getiriniz. Hazrladnz raporu arkadalarnzla tartnz

2. KUMANDA ELEMANLARI VE KORUMASSTEMLER BAKIMI

2.1. Kumanda Elemanlar ve Koruma Sistemlerinin Bakmndannce Alnacak Emniyet ve Gvenlik Tedbirleri

Kumanda elemanlar ve koruma sistemlerinin kontrol ve bakmndan nce mutlakaemniyet ve gvenlik tedbirleri alnmaldr.Bu tedbirler can ve mal gvenlii asndan oknemlidir. Meydana gelen kazalar, emniyet ve gvenlik tedbirlerine riayet edilmemesindenkaynaklanmaktadr. imdi bu tedbirleri aklayalm;

Enerjiyi keserek, sisteme enerji verecek tertibat kilitleyiniz, alma Var kartn asnz, ilgilileri haberdar ederek emniyet altna alnz, Sistem enerjisiz olsa bile gerekli noktalarda topraklama yapmay ve gerekli

emniyet tedbirlerini almay ihmal etmeyiniz, almalarda gerekli ise emniyet kemeri taknz, mutlaka baret ve eldiven

giyiniz,

Kullandnz el aletleri ve takmlarn izoleli olasna dikkat ediniz, Sistem enerjisiz olsa bile; alma annda yanllkla veya baka bir sebepleenerji verilebileceini, atmosferik olaylarla (yldrm dmesi gibi), sisteminkapasitesinden dolay statik ykler birikebileceini ya da civardaki YGtesislerinden indksiyon yolu ile gerilim indklenerek enerji altndakalabileceinizi unutmaynz ve dikkatli olunuz,

Kuvvetli akm tesisleri, topraklamalar ve TEA i gvenlii ynetmelikleriniyannzda bulundurunuz,

lk yardm antasn yannzda bulundurunuz.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET-2


44/70

38

2.2. Kumanda Sistemleri Bakm Yaplmas (Kesici, Ayrc)

OG ve YG sistemlerinde kullanlan ayrc ve kesiciler, enerjinin kesilmesi ya daverilmesi asndan nemli cihazlardr. Bu cihazlarda meydana gelebilecek beklenmedikarza veya sorunlar sistemi zor durumda brakabilir. Dolaysyla bu blmde ayrc vekesicilerin kontrol ve bakmn reneceksiniz.

2.2.1. Kumanda Sistemlerini Devreden karma lemi

Kesici ve ayrclarn bakmn yapmadan nce kurulu vaziyette bulunan cihazdevreden karmak gerekir. Sistemde nce kesici sonra da ayrc devreden karlmaldr.

Kesicilerin kurulmas ilemi eitli ekillerde olabilir. Resim 2.1de elle kurmal kesicigrlmektedir.Daha nce kurulmu olan kesiciyi amak yani devreden karmak iinaadaki ilemleri gerekletiriniz;

Anahtar kesici kontrol panosu zerinde bulunan kilit tertibatna yerletirerekkilit ak pozisyonuna alnz,

Ama butonuna basarak kesici kontaklarn anz.

Resim 2.1: Kesici kontrol panosu

Kesiciler devreden karldktan sonra ayrclar devreden karlmaldr. Bunun iin deResim 2.2de grld gibi hareketli kontaklar sabit kontaklardan ayrlr.


45/70

39

Resim 2.2: Ayrc kontaklar ve baralara balants

2.2.2. Bakm Yaplacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesilemi

Kontrol ve bakm yaplacak ayrc ve kesiciler devreden karldktan sonraenerjilerinin kesilmesi gerekir. Bunun iin ya ana besleme kesici ve ayrcdan ya da birnceki kesici ve ayrcdan enerji kesilmelidir.

Kesinlikle enerji altnda kontrol ve bakm almas yaplmamaldr.

2.2.3. Ayrclarn Bakm

Ayrclarn kontrol ve bakmn, Kontaklarnn bakm, Gazl ayrcnn gaz kontrol, Balant yerlerinin bakm, Kumanda sisteminin bakm olmak zere 4 blmde yapacaz. imdi srayla

bu blmlerin kontrol ve bakmlarn nasl yapmanz gerektiini inceleyeceiz:

Kontaklarnn Bakm Baklarn ve kontaklarn kontrol ediniz, Ark yapm ksmlar varsa zmpara ile temizleyiniz, Baklarda eilme veya baka kusur varsa gereini yapnz, Kontaklarda anormal bir durum varsa gereini yapnz, Ayrcy birka kez ap kapatarak kontaklarn iyi ve emniyetli bir

ekilde temas ettiinden emin olunuz.


46/70

40

Gazl Ayrcnn Gaz Kontrol Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz, Gaz kaa varsa gerekli nlemi alp gaz takviyesi yapnz, Balant Yerlerinin Bakm Hat ve topraklama balant yerlerini kontrol ediniz, Balant yerlerinde oksitlenme veya paslanma varsa temizleyiniz, Gevek balantlar sknz.

Kumanda Sisteminin Bakm Hareket ubuklarn, manivelalar,kranklar motoru kontrol ediniz, Civatalar, somunlar ve pimleri kontrol ederek gevek olanlar sknz, Kilit tertibatn kontrol ederek dzgn almasn salaynz, Gerekli ksmlar temizleyip yalaynz.

2.2.4. Kesicilerin BakmKesicilerin kontrol ve bakmn, Kontaklarnn bakm, Gazl kesicinin gaz kontrol, Yal kesicinin ya kontrol, Balant yerlerinin bakm, Kumanda sisteminin bakm olmak zere 5 blmde yapacaz. imdi srayla

bu blmlerin kontrol ve bakmlarn nasl yapmanz gerektiini inceleyelim;

Kontaklarnn Bakm Kesici kontaklarnn bakmn yapabilmek iin kesicinin tipine ve

zelliine uygun ekilde dikkatlice kontaklarn aarak kontrol ediniz, Kesicilerin zellikle ar akm durumlarndaki ama kapamalar annda,

sabit ve hareketli kontaklar arasnda meydana gelen arklarn kontakyzeylerinde oluturduu ark izlerini, yanklar ve apaklar zmpara iletemizleyiniz,

Kontak yaylarn kontrol ederek krk ya da esnekliini kaybetmi olanlardeitiriniz,

Kontak dzeneinde bulunan balant civatalarn kontrol ederek gevekolanlar sknz,

Kontaklarn normal eksenleri zerinde rahat ve kusursuz hareket etmesinisalaynz.


47/70

41

Resim 2.3: Kesici kontaklar ve kutuplar

Gazl Kesicinin Gaz Kontrol Kesici kutuplarn kontrol ederek krk ya da atlak olanlar deitiriniz, Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz, Gaz kaa varsa gerekli nlemi alp gaz takviyesi yapnz.

Yal Kesicinin Ya Kontrol Ya seviye gstergelerini temizleyiniz, Ya sznts ya da kaa varsa gideriniz, Ya seviye gstergelerindeki tplerin ya tank ile irtibatnn

kesilmediinden emin olunuz, Yan di elektrik dayanmn, karbonlama, yabanc maddeler, renk ve

asidite bakmndan kontrol ederek gerekiyorsa ya deitiriniz.


48/70

42

Resim 2.4: Yal kesici ve ya gstergesi

Balant Yerlerinin Bakm Ana terminal ve topraklama balant yerlerini kontrol ediniz, Balant yerlerinde oksitlenme veya paslanma varsa temizleyiniz, Gevek balantlar sknz.

Resim 2.5: Kesici kutuplarndaki balant terminalleri

Kumanda Sisteminin BakmKesicilerin kumanda mekanizmalar deiik tiplerde olabilmektedir. Hepsinde yayl

bir sistem ile kurma ilemi gerekleir. Fakat bu yayn kurulmas ilemi ve dzeneifarkldr.


49/70

43

Motorlu kumanda sisteminde; motor yataklarn, balant ularn ve sargizolasyonunu kontrol ederek tespit ettiiniz arzalar gideriniz,

Haval kumanda sisteminde; hava silindirini, borular, valfleri, valflerekumanda eden bobinleri kontrol ederek tespit ettiiniz arzalar gideriniz, Bobinli kumanda sisteminde; elektrik ama kumandasn kontrol ederek

ekirdein serbest ve abuk hareket etmesini salaynz, Mekanizmadaki mafsallar, mandallar, manivelalar, milleri, rotlar,

yaylar ve dier aksam kontrol ederek tespit ettiiniz arzalar gideriniz, Civatalar, somunlar ve pimleri kontrol ederek gevek olanlar sknz, Kilit tertibatn kontrol ederek dzgn almasn salaynz, Gerekli ksmlar temizleyip yalaynz.

Resim 2.6: Kesici kumanda ve yay mekanizmas

2.3. Koruma Sistemleri Bakm Yaplmas

OG ve YG sistemlerinde koruma amal olarak zel koruma rleleri, topraklama,parafudur ve sigortalar kullanlr. Bu koruma sistemleri zellikle cihazlarn ve insanlarngvenlii iin byk nem arz etmektedir. Dolaysyla bu sistemlerin iyi ve hataszalmasn temin etmek iin kontrol ve bakmlar yaplmaldr. Aada anlatlanlarla,koruma sistemlerinin kontrol ve bakmna dair bilgileri reneceksiniz.

2.3.1. Koruma Sistemlerini Devreden karma lemi

Koruma sistemindeki elemanlar ya da cihazlar bakma almadan nce mutlakadevreden karmalsnz. Aksi durumda hem kendi can gvenliinizi, hem de bakmnyapacanz cihazn gvenliini tehlikeye atm olursunuz. Bu nedenle hangi elemann ya dacihazn bakmn yapacaksanz, ncelikle kullanma klavuzunda belirtildii ekilde devredenkarnz.


50/70

44

2.3.2. Bakm Yaplacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesilemi

Kontrol ve bakm yaplacak koruma sistemindeki elemanlar devreden karldktansonra enerjilerinin kesilmesi gerekir. nk ne kadar elemanlar devre d kalsalar dasistemde enerji olduu srece muhakkak bir risk var demektir. Bunun iin ya ana beslemekesici ve ayrcdan ya da bir nceki kesici ve ayrcdan enerji kesilmelidir. Kesinlikleenerji altnda kontrol ve bakm almas yaplmamaldr.

2.3.3. Koruma Rlelerinin Bakm

sterseniz koruma rlelerinin bakmna gemeden nce biraz eitlerinden vezelliklerinden bahsedelim.

Sekonder Ar Akm Rlesi: Akm trafolarnn sekonder devresine balananrlelerdir. Generatr ve trafolarn ar yklenmesi, snn artmasna ve verimin

dmesine neden olur. Bu olumsuz etkileri nlemek iin sekonder ar akmrlesi kullanlr.

Diferansiyel Koruma Rlesi: Diferansiyel kelime olarak fark demektir.Diferansiyel koruma rleleri de, normalde akm gemeyen rle devresindenarza sonucu oluan fark akmlarnn gemesi ve bunu alglamas prensibinegre alrlar. Havai hatlarn, kablolarn, trafolarn ve generatrlerin fazsarglar arasnda bir izolasyon hatas sonucu meydana gelen ksa devreler en iyidiferansiyel rle tarafndan alglanr ve koruma salanr.

Toprak Kaa Koruma Rlesi: Generatr ve trafonun yldz bal ve ntrnoktas toprakl olan sekonder sargsnn besledii devrede oluan bir faz-toprakarzasnda koruma amacyla kullanlr.

Sarg Kaa Koruma Rlesi: Generatrlerdeki stator izolasyonundakidelinme ve sargdan demir nveye kaak akmnn meydana gelmesi, sargkaa(stator-toprak aras) olarak tanmlanr.Bu tr arzalar alglayp korumayapan rlelerdir.

Sarg Ksa Devresi Koruma Rlesi: Generatr ve trafolarda, izolasyon hatassonucu faz sarglar arasnda oluan ksa devreleri alglayp sistemin enerjisinikesen rlelerdir.

Ters Akm Rlesi(Watmetrik Rle): Generatrlerde faz-toprak ksa devresinekar topraklama akmnn yan sra topraklama geriliminin de dikkate alnmasgerekir.Bu durumda ters akm rlesi kullanlr.

Is Kontrol Rlesi: Trafo ve generatrlerde sarg scakln kontrol etmek vekorumak iin kullanlan rlelerdir.

Yatak Isnmas Rlesi: Generatr yatak scaklnn kontrol ve korumas iinkullanlan rlelerdir.

Bucholz(Bukolz) Rlesi: Trafo tank ile genleme kab arasndaki irtibatborusu zerine yerletirilen rlelerdir. Trafo tank iindeki ya eitli arzalarabal olarak ar derecede snr ve gaz zerrecikleri oluur. Oluan bu gazzerrecikleri ykselerek bucholz rleye gelir. Bucholz rle iindeki kontaklarkapatarak alarm vermesini ya da devreyi amasn salar ve bu ekilde korumagerekleir.


51/70

45

Mesafe Koruma Rlesi: Mesafe koruma rleleri, etki alan iindeki hattnempedansn lerek ayarlanan deeri karlatrr ve bu ekilde koruma

salar.Enerji nakil hatlarnda meydana gelen ksa devre arza akm, ebekeninbirka noktadan beslenmesi nedeniyle byk deerlere ulaabilir.Bu sebeple arza yerinin belirlenerek annda servi d braklmas gerekir. Bu gibi

yerlerde mesafe koruma rleleri kullanlr.

Resim 2.7: Is kontrol rlesi ve Bucholz rlesiKoruma rlelerini hatrladmza gre artk bakmlarn yapabiliriz; Koruma rlelerini dardan gzle kontrol edip dikkatlice temizleyiniz, Krk, atlak ya da ya sznts varsa tamir ediniz, Balantlarn kontrol ederek gevek olanlar sknz, Rle devrelerini ve iletkenleri kontrol ederek bozuk izolasyon, ksa devre,

kopukluk gibi arzalar varsa gideriniz, Rle ayarlarn kontrol ederek altndan emin olunuz.

2.3.4. Topraklama Sistemi Bakm ve lmleri

Topraklama sisteminin bakmn ve lmlerini aada anlatld ekilde dikkatliceyapnz.

Topraklama sistemi bakm Topraklama tesisatn toprak elektrotuna (toprak elektrotu olarak genelde

topraa gmlm olarak levha, erit, boru ve ubuk kullanlr) balantiletkeninden itibaren gzle kontrol ediniz,

Toprak elektrotuna balanan topraklama iletkenini toprak altnda50cmye kadar kopma, krlma ve korozyon gibi istenmeyen durumlarynnden kontrol ediniz ve gerekli tedbirleri alnz,

Btn topraklama baralarn ve tellerini kontrol ederek salam ve iyidurumda olduundan emin olunuz,

Topraklama balantlarn ve klemensleri kontrol ederek gevek olanlarsknz,

Akm ve gerilim trafolarnn sekonder devrelerinin topraklanm olmasnadikkat ediniz,


52/70

46

Topraklama tesisatnn tamamn kontrol ederek iyi durumda olduunugrnz.

Topraklama lmleri

Topraklama lmleri megerlerle yaplmaktadr. Bu l aletleri gerekte zel olarakretilmi portatif ohm metrelerdir. Megerlerde yaklak 1000 volt gerilim retebilen birdoru akm dinamosu mevcuttur. Analog megerlerde manyeto kolu sayesinde gerilim retmeilemi yaplabilmektedir.

Ayrca gnmzde deiik firmalarca retilmi toprak direncini len elektronikdijital l aletleri kullanlmaktadr. Bu cihazlarn ierisinde yeterince pil bulunmaktadr.lme yapmak iin gerekli akm ve gerilim bu pillerden karlanr.

Resim 2.8: Analog ve digital meger

ekil 2.1: Analog meger i yaps


53/70

47

Meger ile topraklama lm yaplmas, normal (3 elektrotlu) ekil 2.2.de gsterildii gibi balant yapnz.

2/3 elektrot metot dmesini 3 elektrotlu lm konumuna getiriniz. Topraklama gerilimi aral iinde topraklama gerilimini kontrol ediniz. Yardmc topraklama direnci deerlerini yardmc topraklama direnci aral

iinde C ve P iin kontrol ediniz. Uygun diren araln kullanarak lm gerekletiriniz. lm dmesine basl tutarken diren kadran dmesini evirin ve

galvanometre dengeye geldiinde diren deerini okuyunuz.

ekil 2.2: elektrotlu topraklama lm

Meger ile koruma ve iletme topraklamalarnn direnleri lldnde, llen

deerlerin aadaki deerlere uygun olmas gerekir. letme topraklamas RB < 2 ohm (2 ohmdan kk olmal), Koruma topraklamas RA (koruma dzeneine bal olarak)

o Dengelenmiebekelerde RA < 2 ohmo Trafo merkezlerinde, direklerde RA < 4 ohmo A.G. Ve Y.G. Balama tesisleri birletirildiinde RA < 1 ohmo Parafudur topraklama direnci RA < 5 ohm

Resim 2.8: Trafo merkezindeki topraklama baras


54/70

48

2.3.5. Parafudurlarn Kontrol ve Bakm

Parafudurlarn kontrol ve bakmn, mesnetler, izolatrler, hat ve topraklamabalantlar, salamlklarnn kontrol eklinde yapabiliriz. Mesnetler:

Parafudurlarn mesnetlerinin salam ve iyi durumda olduuna baknz, Parafudurlarn mesnetlere salam bir ekilde tespit edilmesine dikkat

ediniz, civatalar eksik olanlar tamamlayarak gevek olanlar sknz. zolatrler:

Parafudurlarn izolatrlerini su veya karbon tetra-klorid ile temizleyiniz, zolatrlerin sr yanm ve dklm ksmlarn krmz gliptal ile

boyaynz, atlak ya da krk olanlar deitiriniz, Balklarnn ve mesnetlerin izolatrlere salam tespit edildiinden emin

olunuz. Hat ve Topraklama Balantlar:

Hat ve topraklama balantlarn kontrol ederek iyi temas ettiinden eminolunuz,

Oksitlenme ve paslanma varsa temizleyiniz, Gevek balantlar sknz, Topraklama direncini lerek normal deerlerde olmasna dikkat ediniz.

Salamlk DurumuParafudurlarn salamlk durumunu gzle kontrol ederek anlamak mmkn deildir.

Bunun iin imalat firmann zel kontrol cihaz ile kontrol etmek gerekir.

Resim 2.9: Parafudurlar


55/70

49

2.3.6. Sigortalarn Kontrol

YG ebekelerinde kullanlan sigortalarn kontrol ve bakmyle yaplr: Sigorta tplerini(buonlarn) temizleyip kontrol ediniz, Kullanlmayacak derecede yank, krk ve kusurlu olanlar yenisi ile deitiriniz,

deiim esnasnda ayn amperajda olmas gerektiini unutmaynz, Sigorta balant terminallerini kontrol ediniz, Pasl ve oksitli ksmlar temizleyiniz, Gevek balantlar ve klemensleri sknz.

Resim 2.10: Ayrc zerindeki sigortalar

2.4. Bakmdan Sonra Sistemi Devreye Alma lemi

Yukarda incelediimiz bakm ilemlerinden sonra ayrclar, kesicileri, korumarlelerini, topraklama sistemini, parafudurlar ve sigortalar yerlerine monte ederek devreyealrz. Devreye aldktan sonra da enerjiyi vererek sistemin eskisi gibi ve verimli bir ekildealmas salanm olur.

2.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

Madde 10- Kuvvetli akm elektrik aygtlar, kullanlmalar ya da iletilmeleri srasndaoluacak ark ve kvlcmlar, insanlar ve eyalar iin tehlikeli olmayacak biimde yaplmal yada dzenlenmelidir. Bu durum kullanlan her aygt iin yrrlkteki TS'da (yok ise srasylaEN, HD, IEC, VDE'de) belirtilen tip deneyleri ile dorulanm olmaldr.

Yangn tehlikesi bulunan yerlerdeki sigortal ayrclarda oluabilecek arklarnyarataca yangn tehlikesini en aza indirmek zere, bu tip ayrclarn bulunduu direklerinaltna 10 cm. kalnlnda ve 3 metre yarapnda bir blgeye mcr dklecek veya grobetonatlacaktr.


56/70

50

Madde 14- letme srasnda zerinde manevra yaplacak aygtlar ve okunacak laletleri kolayca ve tehlikesizce ulalabilen yerlere konulacak ve kullanl olacaklardr.

Balama tesislerinde kullanlacak olan elle ya da yaltkan pensler ve benzer aletlerlekumanda edilen sigortalar, ayrclar ve kesicilerin kumanda kollarnn tutma noktalar,uygun bir ykseklie yerletirilecektir. Ancak bu ykseklik, manevra srasnda baslanzeminden en az 50 cm. ve en fazla 170 cm. ykseklikte olacaktr. Aktaki tesislerde buykseklik gerektii kadar arttrlabilir.

Madde 15- Elektrik aygtlarnn kumanda blmleri, kullanma srasnda oluabilecekd ve arza halinde ise i zorlamalara zararl bir biim deiiklii olmakszn ilgili standarttabelirtildii ekilde dayanmaldr. Bunlar ayrca, arza durumunda gerilim altndaki blmleredokunmayacak biimde dzenlenmelidir.

Tama organlarna ilikin kollar, tel halatlar ve zincirler kopma halinde gerilimaltnda bulunan tesis blmlerine dokunmayacak biimde dzenlenmeli ve korunmaldr.

Madde 16- Kesiciler ve ayrclar ak konumlarnda her trl hava koullarnda,devreyi tam ve gvenli bir biimde ayrm olmaldr. Burada ana kontaklarn konumlarnngzle grlmesi art deildir. Bu aygtlarn ak ve kapal konumlar gvenli bir dzenlekonum gstergesi ile fark edilmelidir. zellikle son konumlar yanlmaya yer vermeyecekbiimde iaretlenmelidir.

Bakm ve Onarm:

Madde 27- Tesislerin ve aygtlarn teknik belgelerinde belirtilen aralklarda bakm veonarmlar yaplmaldr. Yaplan bakm ve onarmlar kalc bir ekilde kaydedilmelidir.

Madde 39- Her g transformatr, primer ve sekonder tarafla

Documents

MEGEP YG tesisleri Bakımı