Landscape Architecture in Iran

درس مبانی طراحی منظر

استاد محترم: جناب آقای دکتر محمدمهدی محمودی

دانشجو: محمد واعظ

1387پردیس هنرهای زیبا- خردادماه

تمرکز بخشهای خشکتر کرهزمین در خاورمیانه و شمال

آفریقا و اهمیت خاک و آب در معماری این نواحی

آب و خاک و خورشید در طبیعت

منظره ای از طبیعت حاره ای کشور آفریقایی

چاد:

عوامل آرکیتایپالاین منظر به

ترتیب عبارتند از :

کوه

دشت

رودخانه

آبادی

طبیعت آب و باد و خاک و آتش درایران باستان

چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش با چرخش خود نظام طبیعت و ذات آفرینش را حفظ می کنند. این چهر عنصر

تشکیل دهنده جهان هستی و طبیعت هستند.

،نشانه حیات و سرچشمه زندگی است، نمودی آباز شفافیت و روانی، نمادی از عالم ملکوت.

،نماد باروری، رویش و خاک حاصلخیزی.

،نشانه طراوت زندگی، نشانه حیات و هوانفس روح بخش.

،مظهر روشنایی، حرارت و آتش گرماست.

اهمیت تاریخی وفرهنگی عناصر اربعه

،نشانه حیات و سرچشمه آبزندگی است، نمودی از شفافیت و

روانی، نمادی از عالم ملکوت.،نماد باروری، رویش و خاک

حاصلخیزی. ،نشانه طراوت زندگی، هوا

نشانه حیات و نفس روح بخش.،مظهر روشنایی، حرارت و آتش

آبگرماست.

آتشباد

خاک

گردونه ی مهر

منابع طبیعی آب و معماری منظر

:کارکردهای آب در فضاهای معماریآشامیدن، بهداشت، ایجاد برودت، زیبایی

بصری، کارکردهای آئینی و نمادینبرای تقدیس آب عرصه ها و مکانهایی در ایران

طراحی و ساخته میشد که نوع فضای آن به عوامل متعددی از جمله نوع منبع آب و محل استقرار آن

بستگی داشت.:دریاچه ها، چشمه ها، رودخانه ها و منابع آب طبیعی

آبشارهاتخت سلیمان: محل قرارگیری آتشکده شیزطاق بستان: معبد میترا الهه آب:فضای شهری در اطراف زاینده رود

پل خواجو با رواقها و سی و سه پل وشاهنشین برای برگزاری تشریفات و

جشن آب پاشان در عصر صفوی

طاق بستان

-ایل گلی تبریزمثالی از دریاچه)آب

راکد و ایستا( و جزیره مصنوعی با کوشکی در مرکز آن

طبقه بندی با توجه به سرعت

:حرکت آب

:)پویا)نهرتاکید بر مسیر

تاکید بر آبفشان:مرکزیت در عین

پویایی

:)ایستا)راکدتاکید بر نقطه

بصری یا انعکاس مجموعه

فضای شهری حاشیه •زاینده رود

پل خواجو- نقش آب در کارکرد و زیبایی

به توجه ضرورتروشنی، مفهوم

و انعکاس و شفافیتآبگیر آیینه: یا حوض وجود

و آئینی و نمادین جنبه برایساختمانها تصویر انعکاس

. آن در

-تخت سلیمانتکاب

حضور همزمان چهار عنصر طبیعت در کنار

یکدیگر

:آبگیرها، حوضها و نهرهای منابع آب مصنوعیمصنوعی و ...

، میدان ازادینمونه مدرن از

حضور نور،

آب، مصالح سنگی و فضای سبز در کنار هم

میدان نقش ه.ق(1021جهان)

آب در منظر فضاهای شهری:

مرکز میادین•

فضاهای عمومی و صحن •مجموعه های مذهبی

وجود حوض در عرصه •جلوخان مساجد بزرگ و برخی

بناهای عمومی و مهم.

در حیاط •مسجد معموال

گل وگیاهی وجود ندارد بلکه بدنه و کف بسیار

ارزشمند است و فقط

یک حوض مانند آیینه ای

در ایوان اصلی قرار

دارد

از دیدگاه معماری منظر •حوض قرار گرفته در مساجد مسیر حرکتی چشم را بوجود

می آورد نه پیاده)چشم در مسیر حرکت میکند ولی به

شما اجازه نمیدهد و باید بیایید کنار حوض(

آب به منزله •آیینه)ورود

انسان از کنار(

-طراحی مسیر پیاده حضور آب در منظر مدرن شهری و سواره در کناره آبی یک شهر بندری/ نورپردازی یک فاکتور

مهم در ایجاد جذابیت بصری منظر شهری

آبنماهای شهری

بدون دیواره حائل

-جنبه بصری

-جنبه نزدیکتر شدن انسان به آب و آبتنی

تکنولوژی روزاستفاده از

در ساخت آبنما

با دیواره جداکننده انسان و حائل

-جنبه بصری

مرکز مطالعات عالی •نادر اردالنمدیریت

مرکز مطالعات عالی مدیریت-•سایت پالن

باغ فین کاشان•

مرکز مطالعات •مدیریت

مرکز مطالعات •عالی مدیریت، محور اصلی به سمت کوشک

کتابخانه

باغ ارم شیراز•

طراحی منظر با عناصر سنگ+آب+گیاه در هتل •داریوش- جزیره کیش

اجرای طاق ضربی با مصالح آجری به الهام از •معماری سنتی

استتار مجموعه در دل پوشش گیاهی•

استفاده نمادین از درخت•

پنجره های مشبک جهت کنترل نور خورشید•

استفاده از گیاه بعنوان نگهبان و سایه•

اسکله •نادر اردالنالشرق-کویت

ایوان در باال برای مشاهده دریا و •حیاط مقابل)محلی با سایه بان برای نشستن در فضای بسیار مرطوب باز

و گرم(

کامران دیبا

پارک شفق•

)نمونه ای از تطبیق پارک با انسان(صحن مركزي پارك شفق•

نقاط تمرکز بصری:•حوض•مجسمه•پلکان•بنای قلعه مانند و آجری فرهنگسرا•

پیاده رو:همسطحشیبدارپله

. ديوار جنوبي پارك•اين ديوار دربرگيرندة

فضاهاي متعلق به داخل پارك است كه به

صورت متنوعي طرح l ديبا شده و ضمنا

مقداري از فضاي پارك را به پياده رو هديه

با ديوار و و كند ميحياط سازي مسير

حركت پياده را به نحو جالبي كنترل

استفاده از آجر، كند مي در كف و ديوار و سنگ

مصالح، به اين تنوعو اي خاص طرح جلوه

.بخشد مي

پارک شفق-سایت پالن•

)نمونه ای از تطبیق انسان باغ سنگی جمشیدیه • با پارک(

)غالمرضا پاسبان حضرت(

درختان موجود حفظ شده و در صورت لزوم درختان جدیدی)من جمله •درختان همیشه سبز و درختان میوه( اضافه شده است. تجدید میسرهای

پیاده و ایجاد سه محور شمالی جنوبی که محور شرقی تر به عنوان محور اصلی درختان کهن تر و دو جوی روان در دو طرف مسیر دارد که

در نهایت به مسیر کوهنوردی ختم می شود.

طراحی •معماری منظر

پارک با تمرکز بر بافت سنگی

منطقه

استفاده از •سنگهای سست و پراکنده منطقه برای ساختن

آبنماها، دیواره ها، جداره رودخانه

کفسازی و ارتفاع دادن به تراسها.

آبی که از کانال •مرکزی مجموعه می آید پله ها را

سوراخ کرده و با عبور از روی

ناهمواریهای پله ای صدای دل انگیزی بوجود می آورد و

در نهایت به دریاچه مصنوعی انتهای جنوبی پارک می

ریزد.

برای القای حس طبیعی بودن در حاشیه جریانهای آبی سنگها به •صورت نامنظم چیده شده و با المانهای مکعبی مسیر حرکت از روی

آب تعریف شده است.

قرار گرفتن مجسمه های سنگی در دل طبیعت •کوه جهت ارتباط بصری بیشتر با کوهنوردان

دروازة فرهنگسراي نياوران در مقياس •انفرادي براي عبور يك يا دو نفر طرح شده

اين دروازه در واقع به منزلة اعالم .است حضور افراد است و مانند قابي پيكر عابر را در

گيرد. عبور از پلي كوتاه و يك لحظه در بر ميهمجواري آن با كانال آب، همه در مجاورت

دروازه، تنها وسيلة گذر به حياط مركزي فرهنگسراي نياوران است.

فرهنگسرای نیاوران•

عبور از •روی آب سبکی را به انسان

هدیه میکند.

محوطه سازی •موزه فرش-کامران

دیبا

كانال آب شمال موزه هنرهاي معاصر•

محوطه سازي متأثر از گرايش به مينيماليسم است.

هاي حوضچهتكراري، ديوار بلند با يك ورودي و دو

حجم تو در تو، نمازخانه شامل

دو حجم به صورت جعبه

است كه جعبة بيروني پياده رو را

كند و مالقات ميجعبة دروني در جهت قبله قرار } با دارد. ضمناتعبيه يك خط

عمودي در ديوار، نور به درون حجم

يابد و در راه ميحقيقت اين نور

قبله است.

منظر نمازخانه محوطه موزه •هنرهای معاصر-نمای پنجم

نمازخانه، در واقع “قبله نما”، •محوطه موزة فرش

1356-57

محمد مرکز دائره المعارف بزرگ اسالمی(مهدی محمودی(

•) ( فرهنگی رنگ تیره قرمز رنگ• ( جای در گیاهی پوشش انواع از یک هر قرارگیری به توجه گل و درختها

خود (ها • پنجره سمت و روشنها سایه

نور • نقشمحققین برای بخش آرامش فضای یک ایجاد در

اسالمی • تمدن اسناد نگهداری برای درونگرا و امن دژی

آسمانی که دیده میشود•

مرکزی • حیاط

نورگیر با گیاهی در •زیر آن:

نمود مفاهیم فرهنگی در فضاهای مکث داخل

ساختمان

نقوش منظم هندسی •

دید مناسب مجموعه •به کوه و آسمان

( LANDMARKبرج ساعت )مناره ی مجموعه( بعنوان نماد)•

و معماران ایرانیخاک

-1936نادر خلیلی)2008)

موسسه کل ارث-کالیفرنیا

گلتافتن•

ابرخشت•

Super Adobe))سیستم ابرخشت• ابت|دا پالن ی|ا نقش|ه خان|ه م|ورد •

نظ|||ر در ابع|||اد مطل|||وب تهی|||ه ش|ود. ب|رای این منظ|ور، ن|ادر می

خلیلی خ|ود تع|دادی نقش|ه ب|ا تع|داد ه||ای متن||وع را ه||ا و قابلیت اتاق

كن||د، ولی در نه||ایت پیش||نهاد میط|راح ی|ا س|ازنده بن|ا در این زمین|ه ق||درت انتخ||اب ن||یز دارد. بع||د از انتخ|اب پالن، ن|وبت ب|ه پی|اده ك|ردن آن ب|ر روی زمین م|ورد نظ|ر ب|رای

رس|||د، بع|||د از این س|||اخت میمرحل||ه، ردی||ف اول از ابرخش||ت

ش||||ود. روی پالن جاگ||||ذاری میهایی ك|ه معم|وال ب|ه ص|ورت كیس|ه

اس|تاندارد ب|رای این ه|دف منظ|ور اند در حین جاگ||ذاری، ب||ا ش||ده

خ|||اك مرط|||وب پ|||ر و كوبی|||ده ش|||وند و ب|||ا روش بن|||ایی > می

( running bondزنج||یره پیوس||ته<)گیرن||د. در این روی هم ق||رار می

بین، بین ه|ر دو الی|ه از ابرخش|ت بع|د از ك|وبش الی|ه پ|ایینی، ب|رای مه|ار ك|ردن نیروه|ای كشش|ی، دو ردی||ف س||یم خ||اردار ق||رارداده

ش|ود، ه|دف از این ك|ار ایج|اد مین|وعی س|ازه خ|ود پش|تیبان مق|اوم در براب|ر نیروه|ای كشش|ی اس|ت. در حین اج|را ه|ر ج|ا الزم باش|د در

ق||ابلیت ای ق||رار گ||یرد، ی||ا پنج||رهاس|تفاده از ق|الب)معم|وال چ|وبی( در سیس|تم ابرخش|ت ب|ه كم|ك م|ا

راح||تی ب||ا ق||راردادن آی||د و به میه|ای م|ذكور ) ك|ه بع|دا ب|رای قالب

ه|ا برداش|ته ه|ا و پنجره نص|ب درگاهخواهن|د ش|د( فض|ای خ|الی م|ورد

گیرد. نظر شكل می

نمای خارجی خانه سه طاقی سه اتاقی ابرخشتی•/ کل ارث/ کالیفرنیا

Creative and Sustainable

پایدار و خالق معماری

فضای داخلی خانه سه طاقی سه اتاقی ابرخشتی•/ کل ارث/ کالیفرنیا

گلتافتن•

رویایی ”فضاهای•خشتی همجون یک

گوشماهی انسان را دربرمی گیرد“)نادر

خلیلی(

کفسازی همرنگ •طبیعت)از خاک(

گنبد رومی-•مکزیک

دهکده پناهگاه های اضطراری سازمان ملل، ساخته •شده با مارپیچ های ابرخشت در ابعاد کوچک برای

یکنفر تا یک خانواده با ویژگی ساختن سریع با دست و کمترین نیاز به مصالح و تجهیزات/ کل ارث/ کالیفرنیا

بدنه سازی دریا با کیسه •های شن

شوشترطرح شهرك نوين طرح شهرك • )کامران دیبا(

نوين شوشتر در شهرسازي

كشورهاي اسالمي .اي دارد مقام ويژه

)برندة جايزة آقاخان در

معماري(

ایده همسایگی •متراکم واحدها که

سبب ایجاد سایه در بخشهای بزرگی از

این شهرک می شود از عوامل تحسین برانگیز این پروژه

است.

وجود بازشوها و •حیاطهای اندرونی در دل

بافت متراکم جهت فضای سبز

ایجاد مسیرهایی سایه •دار در میان جزایر خشتی

جهت حرکت آسوده عابرین پیاده

بیشتر موارد طبیعت به خودی خود منظر ”در•خودش را به بهترین نحو تشکیل داده و جز در مواقع استثنائی نیازی به دخالت طراح در آن

نیست“)کامران دیبا(

دورنما•ی شهر

باستانی

شوشتر

- دبيرستان و دبستان.6- فرهنگسرا. 5-مسجد جامع، مجاور پارك جنگلي، 357-1353

مجموعه شوشتر نوسایت پالن•

کثرت کوچه های •باریک شمالی

جنوبی که عالوه بر ایجاد سایه دائمی کوران

هوایی بوجود می آورند.

ماکت مجموعه شوشتر نو•

بوجود آمدن شهر با برجهای شهر شیبم، یمن- •خشتی از دل صحرا و محصور در میان کوهها-پیوند

مصالح با طبیعت پیرامون

پارک کودکان •در قاهره،

تجربه ای از الحاق یک

محله به یک پروژه معماری

منظر

ایجاد •نظرگاههای

متعدد با کمک خطوط نرم و پوشش گیاهی

متعدد.

منابعS U S T A I N A B L E LANDSCAPE D E S I G NI N A R I D C L I M A T E S,THE AGA KHAN TRUST FOR CULTURE-A SYMPOSIUM- DUN BARTON OAKS,WASHINGTON D.C.Held at Dumbarton Oaks on 7 December 1996Iran Elements of Destiny, Roloff Beny, 1978, McClelland and Stewart.

،مقاالت اولین هم اندیشی هنر و عناصر طبیعت)آبویراستار: اسماعیل آریانی.-تهران: فرهنگستان خاک، هوا، آتش(/

.1384هنر، "1383"، چاپ اول، تهران: چشمه، تنها دویدنخلیلی، نادر؛. " ،ترجمه علی ساختمان سازی با مردمفتحی، حسن ،"

.1382اشرفی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه هنر،معاونت پژوهشی، .اینترنت

پایانمحمد واعظ

1387خردادماه