Latín

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

5

10

15

20

INTER POCULA

Non solum de cibo et potioneI est sermo convivarum. Iulius

hospites suos de rebus urbanis interrogat: “Quid novi ex urbe? Octo dies

iam sunt, cum Romae non fui, nec quisquam interea mihi epistulam inde

misit. ObII eam rem nec ipse praesens nec absens per litteras quidquamIII

cognovi de eo, quod nuper Romae factum est.”

Aemilia: “Nemo tibi quidquam scribet de rebus urbanis, nisi prius

ipse epistulam scripseris.”

Iulius: “Ego nullam epistulam prius scribam, quam aliquis mihi

epistulam scripserit.”

Tum Aemilia ridens “Ergo”, inquit, “nec Roma nec aliundeIV

ullam epistulam accipies, nisi filius tuus rursus in schola dormiverit ac

piger fuerit, sicut hodie fuit! Tum certe alteram epistulam a magistro eius

accipies.”

Orontes: “Opus non est epistulas exspectare, nam facile aliquid

novi per nuntiosV cognoscere potes. Quin servum aliquem Romam

mittis?”

Iulius: “Servi mali nuntii sunt, qui saepe falsa nuntiant. Ego

numquam servos meos Romam mitto.”

I Potio = id quod potatur II Ob = propter III Quid-quam = ulla res IV Ali-unde = ex alio loco V Nuntio = id qui aliquid nuntiat

I

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

25

30

35

40

45

Cornelius: “Quid? Heri quidamVI ex servis tuis mihi occurrit in via

Latina. Faciem eius recognovi, nam saepe eum vidi apud te.”

Iulius: “Quod nomen ei est?”

Cornelius: “Aliquid nomen Graecum, credo. ‘Midas’ fortasse, nec

vero certus sum. Semper nomina obliviscor, nam mala memoria mihi

est.”

Orontes: “Haha! Midas nomen regis est, de quo haec fabula

narratur:

“In quadam urbe Asiae olim vivebat rex quidam, nomine Midas,

qui nihil magis optabatVII quam aurum...”

Iulius autem, qui fabulam audite non vult, Orontem interpellat.

“Non Midas”, inquit, “sed Medus est nomen cuiusdam servi mei, qui

heri...”

Orontes vero nullo modo turbatus narrare pergit: “Tum Bacchus

deus, qui ob quoddam beneficium regi bene volebat, “Dabo tibi”, inquit,

“quidquidVIII optaveris”. Continuo Midas “Ergo da mihi”, inquit,

“potestatem quidquid tetigero in aurum mutandi. Hoc solum mihi opto!”

Bacchus, etsi regem munusIX pessimum optavisse dolebat, tamen

promissum solvit...”

Iulius impatients “Tace, Oronte!” inquit, “Omnes illam fabulam

novimus.”

Sed Aemilia, quae fabulam de Mida rege ignorat, “Quam ob rem”,

inquit, “Bacchus id munus pessimum esse existimabat?”

Cui Orontes “Stulte interrogas”, inquit, “Midas enim, quamquam

VI Quidam ex servis = unus ex servis VII Opatre ): cupere VIII Quid-quid = omnis res quae IX Munus = donum

II

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

50

55

60

65

70

et terram et lingnum et ferrum manu tangendo in aurum mutare poterat,

fame et siti moriturus erat, cum cibus quoque et potio, simul atque a rege

tacta est, aurum fieret. Postremo rex miser manus ad caelum tollens

LiberumX oravit, ut sibi munus illud infelix eriperet. Liber igitur ei

imperavit, ut in quodam flumine lavaretur. Cuius fluminis aqua, simul

atque corpore regis tacta est, colorem aureum accepit.”

Iulius: “Nonne fabula tua finita est?”

Orontes: “Haec quidem fabula finita est, sed aliam fabulam de

eodem rege novi. Aures Midae...”

Iulius: “Satis est! Fabulas tuas Graecas audire nolumus. Redeamus

ad servum meum. Medus igitur heri e villa mea aufugit magnam

pecuniam secum auferens.”

Cornelius: “Quantam pecuniam abstulit?”

Iulius: “Centum circiter sestertios. Atque ego illi servo prae ceteris

confidebam! Posthac nulli servo Graeco umquam confidam, nam infidi

sunt omnes! In familia mea unum solum servum fidum esse credo...”

Hic Aemilia maritum loquentem interpellat et parva voce “St,

Iuli!” inquit, “Noli quemquam praesentem laudare!”

Iulius Davum conspiciens “Sed ille servus adest”, inquit, “nolo

eum laudare praesentem. — Medus autem plane infidissimus omnium

est. Profecto eum verberabo atque omnibus modis cruciabo, si eum

invenero, priusquam Italiam reliqueri! Nisi pecuniam mihi reddiderit, in

cruce figetur! Sed fortasse Italiam iam relinquit.”

Cornelius: “Etiam si adhuc Romae latetXI difficile erit servum

fugitivum in tanta urbe inter tot homines reperire. Romae enim tot servi

X Liber = Bacchus XI Latere = se occultare, occultari

III

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

75

80

85

90

95

sunt quot homines liberi.”

Aemilia: “Fortasse Medus ob amorem mulieris Romam fugit.

Medus enim iuvenis est. Quid non aguntXII iuvenes amoris causa? Credo

eum apud aliquam puellam Romamam latere.”

Orontes: “Ergo numquam reperietur, nam verum est quod dicit

Ovidius:

“Quot caelum stellas, tot habet tua Roma puellas.”

Iulius: “Profecto magnum praemium dabo ei, qui servum meum

huc retraxerit sive Roma sive alliunde.”

Cornelius: “Quantum praemium dabis? Certum praemium

constituere oportet.”

Iulius: “Tantam pecuniam dabo, quantam ille servus abstulit.”

Orontes: “Centum tantum sestertios? Sane non nimiumXIII

praemium promittis!”

Aemilia maritum suum monet, ut clemens sit: “Noli Medum

interficere nec crucicare, si eum inveneris. Clemens esto, mi Iulii!

Centum sestertii haud magna pecunia est, ut dicit Orontes.”

Iulius: “Quid? Numquid etiam praemium ei dare vis, quia manum

abstinuit a margaritis tuis neque gemmas tuas tetigit? Nimis clementes

sunt mulieres. Quam facile viris improbissimis ignoscuntXIV! At nostra

melior est memoria!”

Aemilia: “Nonne hoc dictum novisti: domino severo tot hostes

esse, quot servi. Servi enim dominum clementem amant, dominum

severum oderunt.”

XII Agunt ): faciunt XIII Nimius = nimis magnus XIV Alicui ignoscere = maleficia alicuius oblivisci

IV

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

100

105

110

115

120

Iulius: “Servi me timent quidem, nec vero me oderunt. Numquam

enim sine causa servum verberavi. Dominus iustus sum. Servus dominum

iustum non odit, etiam si dominus severus est. Sane necesse est servos

infidos et fugitivos severe punire, nec enim quidquam nisi poena severa

eius generis servos a maleficiis deterrere atque in officio tenere potest.

Nec quisquam me puniet, si servum meum cruciavero vel etiam

interfecero, id enim domino Romano licet.XV Servum alienum necare non

licet, ut scriptum est in legibus, nec vero ulla lex dominum vetat servum

suum improbum necare.”

Cornelius: “Nec ulla lex id permittit. Non idem est permittere ac

non vetare. Solo, vir sapiens et iustus, qui Atheniensibus leges scripsit,

nullam poenam constituit in parricidas. Numquid ob eam rem existimas

civi Atheniensi licere patrem suum occidere?”

Iulius: “Ita sane non existimo. At quam ob rem Solo nullam

poenam in parricidas constituit? Quia nemo Atheniensis umquam post

hominim memoriam patrem suum interfecerat, nec ille vir sapientisimus

arbitrabatur quemquam postea tam inhumanum scelusXVI facturum esse.

At profecto aliud est patrem suum occidere, aliud servum scelestum

morte punire, illud enim foedissimum scelus, hoc supplicium iustum est.

Olim patribus familias licebat non solum servos, sed etiam liberos suos

interficere, cuius rei exemplum memoratur Titus Manlius Torquatus, qui

filium suum interfici iussit, quia contra iussum patris cum hostibus

pugnaverat. Sane pater crudelis fuit Manlius, sed eo supplicio

severissimo ceteri milites deterrebantur, ne officium desererent.”

Aemila: “Notum est illorum temporum homines crudeles fuisse,

nec quisquam hodie exemplum sumit ab illo patre crudelissimo.”

XV Licere = permissum esse XVI Scelus = mágnum maleficium

V

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

125

130

135

140

145

Orontes: “At etiam nunc patri licet infantem suum in montibus ad

bestias feras exponere, si invalidus esse videtur.”

Aemilia: “Pater, qui infantem suum exposuit, ipse necandus est!

Nonne talis pater tibi videtur cruce dignus esse, Iuli?”

Iulius: “Certe pater tam inhumanus severe puniendus est, nam

infantes exponere mos barbarus est. Nemo sane tali maleficio ignoscet.

At hominem liberum in crucem tollere non est mos Romanorum — illud

supplicium in servos constitutum est.”

Aemilia: “Ergo is, qui infantem suum ad feras exposuit, ipse ad

bestias mittendus est cum aliis hominibus scelestis!”

Orontes: “...et cum Christianis illis, qui quendamXVII hominem

Iudaeum velut deum adorant, deos Romanos derident. In conviviis suis

etiam sanguinem humanum bibunt, ut rumor est.”

Aemilia: “Non omnes rumores, qui de Christianis afferuntur,

credendi sunt.”

Fabia: “Nec omnes infantes expositi a bestiis vorantur. Alli in

silvis ab ipsis bestiis feris aluntur, alii inveniuntur a pastoribus, qui eos

cum liberis suis educant...”

Orontes: “Sicut Paris, regis Priami filius parvulus, qui a servo

regis fido in quodam monte prope Troiam urbem expositus...”

At Cornelius “Opus non est”, inquit, “exemplum Graecum afferre,

cum nonnullae fabulae narrentur de infantibus Romanis, qui ita mirum in

modum servati sunt. Praetera fabulam tuam male narras, non enim fidus

fuit servus Priami, nam rex ei imperaverat, ut Paridem interficeret, non

exponeret — et quidquid dominus imperavit, servo faciendum est.”

XVII Quendam < quemdam

VI

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

150

155

160

165

170

Orontes: “Ille servus non puniendus, sed potius laudandus fuit; ita

enim Paridem omnium pulcherrimam, a marito abduxit.XVIII”

Paula: “Quid ais, Oronte? Num id factum laudandum esse tibi

videtur?”

Orontes: “Profecto laudandus est ille iuvenis, qui non modo

feminam illam pulcherrimam abducere ausus est, sed etiam miles

fortissimus fuit, qui et multos alios hostes et ipsum Achillem occidit.”

Hic Orontes poculum tollens exclamat: “Vivat quisque vir fortis!

Vivant omnes feminae amandae! Gaudeamus atque amemus! Iuvenes

sumus sicut Paris, nondum senes sicut Priamus, rex Troianorum, aut

Nestor, dux Graecorum, qui centum annos vixit. Quisquis feminas amat,

poculum tollat et bibat mecum! Nunc vinum bibendum est!” Orontes non

senex, sed iuvenis est.

Cornelius: “Tacendum est, non bibendum! Iam nimium bibisti.”

Orontes: “Tu vero parumXIX bibisti. Numquam nimium huius meri

potare possum. Valeat quisquis vinum bonum amat! Vivat Liber, deus

vini! Vivamus omnes atque bibamus! Pocula funditusXX exhauriamus!”

Paula: “Iam tace! Satis est! Nonne te puder ita ab ovo usque ad

mala loqui? Sane pudendum est!”

Orontes autem, simul atque poculum suum funditus exhausit, a

Paula ad Aemiliam conversus “Omnes me interpellant”, inquit, “praeter

t-te, Aemilia. Tu t-tam p-pulchra es quam Helena...”

Aemilia: “...et tu tam rusticus quam Paris, qui inter pastores

educatus erat! Numquam mores urbanos didicisti, rustice! Nimium

potavisti, ebrius es! Abstine manus a me! O, quam male educatus es!”

XVIII Ab-ducere XIX Parum ↔ nimium

VII

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

175

180

185

190

195

Orontes iterum poculum tollens haec cantat:

“Quisquis amat, valeat! Pereat, qui nescit amare!

Bis tantoXXI pereat, quisquis amare vetar!”

Aemilia: “Carmina tua audire nolo. Ebrius es!”

Orontes se ebrium esse negat et aliud carme de femina falsa et

infida cantare incipit, sed priusquam finem fecit, sub mensam cadit!

Duo servi eum e convivio auferunt atque in cubili collocant. Tum

vestes super eum iam dormientem sternunt.

GRAMMATICA LATINA

Gerundivum.

Discipulus industrius laudandus est, non reprehendus.

‘Laudando’ et ‘reprehendendus’ gerundiva appelantur.

Gerundivum desinit in –ndus (–endus) et declinatur eodem modo quo

‘longus’ adiectivum: laudandus, laudanda, laudandum, cet.

Exempla:

Gramatica Latina discenda est. Vocabula Latina diligenter

scribenda sunt. Omnia menda corrigenda sunt: litterae, quae desunt,

addendae sunt; litterae, quae supersunt, stilo verso delendae sunt.

Quidquid magister imperavit, discipulo faciendum est. Respondendum

est ad id quod magister interrogavit. Discipulus piger imitandus non est.

Vinum amarum bibendum non est. Non omnes fabulae credendae

sunt! Dolores patienter perferendi sunt. Theseus Minotaurum, monstrum

horrendum occidit, et Ariadnam, feminam amandam, abduxit.

XX Funditus = ad fundum

VIII

www.philosophia.cl / Escuela de Filosof ía , Universidad ARCIS CA P I T U L U M U N U M E T T R I C E S I M U M CA P. XXXI.

Nunc est bibendum! Dormiendum non est!

XXI Bis tanto = etiam bis

IX