View
22
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Kaundan
Editoryal: Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera kontra-druga sang rehimeng US-Duterte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.1
Madasig ang pagkabuyagyag sang pagka- pasista kag pagka-kontra-pumuluyo sang rehimeng US-Duterte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.3
Masupog nga ginaatake sang PNP ang mga Mangunguma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.4
Programa pang-imprastruktura sang rehimen. . . . . p.5
Reporma sa pagbuhis, pagpuga sa mga imol. . . . . p.7
Republic Act 10931: Mapaniplang kag panghampol nga reporma sa edukasyon . . . . . . . . p.8
NPA-Panay: pahayag angut sa kaluwasan sang mga sibilyan sa mga inaway. . . . . . . . . . . . . . p.9
Mga Balita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .p.10
Alipalok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.11
Medical. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.13
Binlaybay, Caduy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.14
Tuig 40, Numero 8 Hiligaynon nga Edisyon Agosto 2017
Editoryal
Mabaskog nga batuan ang malaparan nga pagpamatay sa gyera kontra-druga sang rehimeng US-Duterte!
ag-igrab sa bug-os nga pungsod ang mga
protesta sang mga pumuluyo nga naga-
kondenar, nagapamatuk, kag nagademanda
sang hustisya sa malaparan nga pagpamatay sa ngalan
sang “gyera kontra-druga” sang rehimeng US-Duterte.
Ang paglupok sang kaakig sang mga pumuluyo kag
pagprotesta nila ginsindihan sang ekstra-hudisyal nga
pagpatay sa 17-anyos nga pamatan-on-istudyante nga
si Kian delos Santos sa Caloocan, Manila sadtong
Agosto 16.
Nagapakig-isa ang rebolusyonaryong pwersa
sa Panay sa pagpamatuk ini sang pumuluyo. Ang
progresibo nga mga organisasyon sa isla nagtubong
man sa paglunsar sang mga aksyon protesta sa pag-
kondenar kag pagdemanda sang hustisya sa mga
biktima sining kontra-pumuluyo, kontra-imol nga
“gyera kontra-druga”.
Ang pagprotesta, pagkondenar kag pagsinggit
sang hustisya sa mga biktima ginbuylogan sang mga
imol nga sektor, kababainhan, pamatan-on-istudyante
mga propesyunal, sektor pangkultura kag mga artista,
academe, mga tawong-simbahan, mga prominente nga
mga personalidad. Bisan pa gani ang iban nga pulitiko
kag ang mga sadto nagaidolo gid kay Duterte nga
subong nagbiya kag nagakahuya na sa iya ginahimo
sang presidente.
Isa lang si Kian delos Santos sa mga 80 ka
tawo nga napatay ukon ginpatay sa sulod lang sang
mga isa ka simana sining Agosto sa nagahuramentado
nga mga operasyon kontra-druga. Ining ulihi nga mga
pinatay, dugang lang sa mga 12,000 nga nagkala-
N
2 Daba-Daba, Agosto 2017
matay na sa bug-os nga pungsod sa “gyera kontra-
druga” kag madamo man ang nabiktima sa Panay.
Apang sa pihak sang linibo na ka ginpatay,
aktibo gihapon ang binilyon nga negosyo sa druga.
Nakalusot ukon ginpalusot man gani sang nagligad
nga Mayo sa Bureau of Customs (BOC) ang shabu
nga balor P6.4 bilyunes halin sa China nga natukiban
sa bodega sa Valenzuela. Gin-apinan pa ni Duterte
ang iya mga tinawo sa BOC.
Nabuyagyag man nga si Paolo Duterte, anak
sang presidente, kag ang mga kabarkada sini nga
negosyante sa Davao bilang mga dalagku nga
ismagler sang druga. Si Peter Lim, nga kumpare man
gani ni Duterte kag si Kenneth Dong, mga kilala nga
druglord, padayon nga matawhay ang pagpangabuhi.
Si Duterte mismo ang nagabutang sa publiko
nga magpensar nga ining “gyera kontra-druga” tabon
lang sang inaway sang mga dalagku nga sindikato sa
druga. Ang tuyo amo ang pagbagsak sang karibal sa
negosyo agud lubos nga makontrol kag hari diri si
Duterte. Kag sa iya ambisyon nga mangin diktador
ang “salsalon-nga-kamot” labi niya nga ginpaigting sa
“gyera kontra-druga” kag ginapatupa asta sa paglupog
sa iya mga karibal kag bisan ang mga oposisyon sa
pulitika.
Ginlikida sini ang mga Parojinog nga druglord
sa Ozamiz City. Sa pagbansag nga “shabulized” kag
“bedrock” ang Iloilo City, paglawag sang mga pro-
tektor sang druga sa Panay kag pagsampol kay Odicta,
napaluhod kag napabaliskad niya ang oposisyon sa
Panay pakadto sa PDP-Laban nga nagalaway sa pag-
patronahe sang iya kag sa binilyon nga mga proyekto
nga masaluhan nila sa kurakot.
Pero ang natam-an gid bilang mga biktima
sang malubha nga paglapas sang tawhanon nga kina-
matarung kag sining mga krimen sang rehimen amo
ang mga imol nga mga pumuluyo.
Kinahanglan mabaskog nga batuan sang mga
pumuluyo ining gyera kontra-druga sang rehimeng
US-Duterte. Dugang pa palaparon sang mga pumu-
luyo sa Panay ang organisasyon kag alyansa sang mga
mangunguma, mamumugon, mangingisda, kabataan-
istudyante, kababainhan, Tumanduk, mga titser, em-
pleyado, relihiyuso kag iban nga propesyunal.
Dapat mas makahas ang mga organisasyon
sang pumuluyo sa pagsulong sang dalagkuan nga mga
paghulag batuk sa mga kahalitan sining gyera sang
rehimen. Sa tunga sang pagpamahug, mas maisog nga
magdemanda sang hustisya, kag dugang nga mga par-
tikular nga demanda sang mga sektor. Ang masangkad
nga kahublagan masa dapat mangin mabaskog kag
matalom nga palaagyan sang pumuluyo sang ila pag-
buyagyag kag pagpamatuk sa mga padihut sang
rehimeng US-Duterte.
Gamiton ang tanan nga kahigayunan agud
komprontahon sang mga organisasyon sang pumuluyo
ang mga kabutigan sang rehimen dala sang pagkaaro-
gante kag pagpasista sini, pagpangdaug-daog kag am-
bisyon nga magdiktador ang presidente. Ini lakip na
ang mga kabutigan sang militar kag PNP, pareho sang
pagbansag nga NPA ang hayag nga mga organisas-
yon, kag iban pa nga kabutigan sa pagkondisyon sa
publiko nga batunon na lang ang kriminal kag pasista
nga adyenda sang rehimen.
Labi nga pabaskugon ang armado nga pagbato
sang pumuluyo paagi sa NPA. Ang tagsa ka armado
nga aksyon sang hukbo pagbunal mismo sang pumu-
luyo agud silutan ang pasista kag kriminal nga arma-
dong pwersa sang rehimen. Tagsa ka lupok sang NPA
mangin inspirasyon sang masa sa labi nga pagbato kag
pagwasak man sang ginasabwag nga kakugmat sang
rehimen sa mga pumuluyo.
Dugang nga pabaskugon ang kusog sang NPA
kag pandayon sa tunga sang pagpanggyera sang rehi-
men. Ang brutalidad sang estado sa pagpamatay kon-
disyon nga magatulod sa mga pumuluyo sa pagsupor-
ta kag pagpasakup sa armadong paghimakas. Ini kapin
sa mga pamatan-on nga ginabuyok nga mag-entra sa
NPA bilang Pulang hangaway.
Gin-umpisahan na ni Rodrigo Duterte ang pag-
kutkot sang iya pulitikal nga lulubngan. Indi mapung-
gan sang iya “kamot-nga-salsalon” ang pag-alsa sang
mga pumuluyo. Tigaylo, dugang nga pabug-at ini sa
madasig nga pagkabuntol niya sa pagkapukan, sandig
sa paghusga sang pumuluyo.#
3 Daba-Daba, Agosto 2017
Madasig ang pagkabuyagyag sang pagka-pasista
kag pagka-kontra-pumuluyo sang rehimeng US-Duterte
adasig ang pagkabuyagyag sang pagka-
pasista kag pagka-kontra-pumuluyo sang
rehimeng US-Duterte sa tatlo ka gyera nga
dululungan ginalunsar sini, gamit ang “salsalon-nga-
kamot” bilang taktika kag pag-ambisyon nga mangin
diktador.
Luwas sa “gyera kontra-druga”, ginapaigting
man sini ang “tudo-gyera” batuk sa rebolusyonaryong
pwersa kag pumuluyo sa kontra-insureksyon nga
kampanya idalom sang Oplan Kapayaaan sa bug-os
nga pungsod kag “gyera kontra-Moro” sa paglusob
sang Marawi kag pagpaidalom kag pagpalawig pa
sang layi militar sa bug-os nga Mindanao.
Gindeklarar sang rehimen ang “tudo-gyera”
gilayon pagkatapos nauntat na ang unilateral cease-
fire sa magtimbang nga bahin sang NDF kag GRP
sadtong Pebrero sining tuig. Ginmandu ni Duterte ang
paggamit sang tanan nga mga
resorsa sang estado sa pagsalakay
sang mga mersernaryo nga AFP
batuk sa CPP-NPA-NDF kag pu-
muluyo sa “pagtapan sang kabuki-
ran” sa pagpangbomba.
Gin-utas na sang rehimeng
US-Duterte ang peace talks sa
tunga sang NDF kag GRP. Napas-
lawan siya nga gamiton ang peace
talks agud ganuyon sa pagsurender
ang Partido kag rebolusyonaryong
pwersa. Gusto lang sang rehimen
nga magtakud sang walay taning
nga bilateral ceasefire nga wala
naman ganar ang pumuluyo sa CASER (Kumprehen-
sibo nga Kasugtanan sa Sosyo-ekonomiko nga Repor-
ma) kag iban nga substansya nga adyenda sa peace
talks.
Ginapadag-an lang ni Duterte sang iya mga
benirtuldo ang tunay nga rason sa pag-utas sa peace
talks kag manggyera sa rebolusyonaryong pwersa kag
pumuluyo. Labi nga ginpaigting sini ang operasyon
militar kag nagpamomba sa mga lugar nga ginahu-
lagan sang NPA sa Luzon, sa Bisayas kag sa Minda-
nao. Nagpadayon ang NPA sa bug-os nga pungsod sa
paglunsar sang taktikal nga mga opensiba agud saga-
ngon ang ginpaigting nga atake sang AFP.
Pag-abot sining bulan sang Mayo, ginpaidalom
sang rehimen ang bilog nga Mindanao sa martial law.
Ginlusob kag ginpangwasak sini ang Marawi sa indi
hamak nga pagpamomba nga gin-entrahan pa sang
mga tropa sang imperyalismong US. Ini nga pag-
pangwasak sa mga sibilyan ginlunsar sa ngalan sang
daku nga kabutigan sa “kontra-terorismo” nga mga
Maute may angut kuno sa ISIS (Islamic State of Iraq
and Syria).
Pakuno-kuno lang ni Duterte nga may balat-
yagon siya sa Mindanao kag siya kuno may dugo nga
Maranao. Ang tuyo sang rehimen amo nga punggan
ang mga pagbato sang pumuluyong Moro agud ma-
kontrol ang kadutaan nila nga manggaran para sa mga
mga plantasyon, minahan, kag deposito sang langis
kag natural gas kag buksan ini sa mga pagpang-
dambong sang mga kapitalista.
Ginpasiguro sang rehimen nga ang paglusob
kag pagpangwasak sang AFP sa Marawi mahawanan
ang tanan wala na sang mabalikan
ang ordinaryo nga pumuluyong
Moro. Gani, sa subong pa lang,
nagahulag na ang mga kontrata sa
pagpasulod sang mga kumpanya sa
konstruksyon kag “pagrehabilitar”
sang Marawi. Ginaplano na ang
mga subdibisyon, mga malls, para
sa turismo kag kalingawan. Pero
wala sang maathag nga
rehabilitasyon para sa kabuhian
sang mga imol kag ordinaryo nga
pumuluyong Moro.
Ginarason lang sang rehi-
men ang binutig nga “kontra-tero-
rismo” agud iduso ang paglunsar ang isa ka “gyera
kontra-Moro”, itabid man ang CPP-NPA bilang
“terorista” nga grupo, kag pagsumpo kuno sang mga
kriminalidad sa “gyera kontra-druga.”
Ining tatlo ka gyera nga ginalunsar sang
rehimeng US-Duterte lunsay kontra-pumuluyo kag
pasista nga polisiya. Madata na gid ang mga paglapas
sa tawhanon nga kinamatarung kag nangin lapnagon
na gid nga ekstra-hudisyal nga pagpamatay.
Hari ang panggyera nga makinarya sang rehi-
men nga amo ang kontra-pumuluyo, bayaran, pasista,
kag reaksyunaryo nga AFP, PNP kag mga paramilitar.
Wala sila sang layi nga ginasunod, sila mismo ang
layi. Madata ang pagpamatay sa mga imol kag mga
M
4 Daba-Daba, Agosto 2017
pagpangwasak sa pagpamomba, pagpanganyon, kag
istraping sang mga komunidad.
Halin sang Hulyo 2016 asta lang sining Hunyo
2017, suno sa human rights group Karapatan, malub-
ha ang mga paglapas sang tawhanon nga kinamata-
rung sa bug-os nga pungsod sa idalom sang rehimeng
US-Duterte. May ara nga 68 ka biktima sang EJK
(ekstra-hudisyal nga pagpatay ukon summary killing);
123 biktima sang attempted EJK; 842 iligal nga pag-
aresto; 127 iligal nga detensyon; 52 kaso tortyur; kag
may apat ka biktima sang pagdukot.
Ang pagpaigting sang militarisasyon kag wa-
lay pugong nga pagpamomba sang AFP sa kaumhan
nagresulta na sang sobra 416,000 ka tawo nga pilit
nagbakwet, halos 358,000 ang biktima sang walay
pugong nga pagpangluthang, kag mga 43,000 ka bik-
tima sang pagpamahug. Nagalubha pa gid ini subong
samtang ginpalawig ang layi militar sa Mindanao.
Nagahuramentado na ang mga gyera kontra-pumuluyo
sang rehimen. Sa bilog nga pungsod, sini nga Agosto,
halos isa ka milyon na ang apektado kag pilit nga nag-
ebakwet.
Ining tatlo kag gyera sang rehimen nagaserbi
sa mga pang-ekonomya kag militar nga interes sang
imperyalismong US, sa interes sang dalagku nga mga
sindikato sa druga, sa dalagku nga mga dumuluong
kag lokal nga kapitalista, pagpanglanggab sang kadu-
taan kag pagpabor sa mga dumuluong nga imbestor
pareho sang halin sa China, Korea kag Japan.
Padayon nga ginakasa sang rehimen sa Panay
ang mas pasista nga makinarya nga nagapakete sining
tatlo ka gyera. Ini paagi sa pagtukod sang mga Task
Force nga nagatutok sa kontra-pumuluyo nga kam-
panya “kontra-druga”, “tudo-gyera” sa kontra-insu-
reksyon nga kampanya, kag “kontra-terorismo” asta
sa lebel sang mga komunidad. Ginapauso pa sang
rehimen ang pagpatong sang padya sa ulo sang gina-
alegar nga mga NPA kag ginatulod ang lokal nga
gubyerno nga magbutang man sang pondo para diri.#
Masupog nga ginaatake sang PNP ang mga mangunguma
adtong, Agosto 22 sang kaagahon, ang mga
tropa sang Iloilo Provincial Police Office kag
ang Regional Mobile Group sa pagpanguna ni
Police Senior Inspector Jayson Pancha, nagreyd sang
mga kabalayan sang mga manguguma Brgy. Labigan,
Sara, Iloilo. Sanday Rolando Gumban, Jeremy Gum-
ban kag Jun Roy Diane ang gindakup kag ginhunong
sa Sara Police Station. Nagapuyo sila sa Sanson
Estate.
Ginpang-interogar man ang mga katapu sang
Pamanggas (Paghugpong sang mga Mangunguma sa
Panay kag Guimaras) nga nasakpan sa pagreyd. Gin-
pang-ukay ang ila personal nga mga gamit kag ang
ginkuhaan sang litrato ang ila mga ID.
Antes sini nga hitabo, ang Pamanggas, Anak-
pawis kag ang mga mangunguma sa Sanson Estate
nagakampaya sa pagbungkal sang duta nga nag-um-
pisa pa sang nagligad nga Hunyo sining tuig. Ang ila
pagbungkal sang duta nga sakup sang Sanson Estate
pagpursiger sang ila kinamatarung.
Padayon ang pagpalapta sang militar kag PNP
nga mga “NPA” ang progresibo nga mga organisas-
yon sang pumuluyo (red-tagging). Ang Anakpawis
nagabulig sa mga mangunguma sa ila paghimakas sa
duta sa mga asyenda sa pila ka lugar sa Panay kag sa
problema sang militarisasyon sang mga mangunguma.
Sa San Dionisio mismo, ginpatuman sang PNP
ang sistema sang log-in log-out sa pila ka
kabaryuhanan. Ini bangud kuno sa ginapasuni nga
presensya sang grupong Maute ukon mga
“terorista” sa amo nga munisipalidad.
Sa banwa naman sang Sta. Barbara,
Iloilo, ginaistasyunan sang mga militar ang isa
ka barangay sa rason nga may presensya kuno
sang NPA. Apang ang ara sa amo nga lugar amo
ang organisasyon sang mga mangunguma nga
nagapamatuk sa padihut nga land use conversion
(LUC). Ang LUC amo ang ginakambyo ang gamit
sang duta pabor sa mga subdibisyon bisan pa
nasakpan ini sang CLOA kag ginaagawa ang mga
mangunguma sang kadutaan.
S
5 Daba-Daba, Agosto 2017
Samtang sa Dumangas, ginbutangan sang
checkpoint ang ang pila ka barangay nga malayo sa
highway para kuno tsekyaron ang gwa-sulod sang
pumuluyo bangud ginadudahan nila nga may
presensya sang NPA.
Mabaskog nga ginkundena sang Anakpawis
Partylist kag iban pa nga mga progresibo nga organi-
sasyon ang pagpasibangud nga NPA sila Sa ila
pahayag, indi bag-o ining kampanya sang AFP nga
pakalainun ang mga organisasyon sang pumuluyo.
Padihut sang militar nga ikondisyon ang publiko sa ila
pagpang-atake sa mga progresibo kag irason nga mga
NPA sila.
Nangin talalupangdon pa gid ini nga padihut
sang militar kag PNP sang gindeklarar ni Duterte ang
Martial law sa bilog nga isla sang Mindanao kag may
plano nga ideklarar ini sa bug-os nga pungsod.#
Proyekto pang-imprastruktura sang rehimen:
Palas-anon kag halit sa interes
sang pumuluyo
ala pa man hayag nga nagpakita si Duterte nga
sunud-sunuran sa imperyalismong US, gintib-
ong na sang iya gubyerno ang neoliberal nga polisiya.
Ang neoliberal nga polisiya amo ang paggarantiya
sang rehimen agud masiguro ang ganansya sang mga
imbestor.
Kabahin sini ang paggarantiya nga tabunan pa
sang gubyerno kon magpamyerdi ang imbestor sa ila
gintalana na nga ganansyahon. Pagpatuman sang tax
holidays ukon panahon nga indi pagsukton buhis ang
imbestor. Ipabilin nga manubo nga swelduhanay sa
mga mamumugon kag ipabilin ang kontraktwali-
sasyon. Pagpugong sang mga welga kag pagpang-
wasak sang unyon.
Kadungan sini, ginapuga sang gubyerno ang
mga pumuluyo sa nagkalain-lain nga pagpamuhis.
Ginapatuman ang “hugtanay-paha” (austerity) pareho
sa pagpagamay sa badyet sa ikaayong lawas kag ang
nagasabat sa interes sang mayorya sang populasyon
nga mga mangunguma.
Makita ini sa 2018 nga badyet sang gubyerno.
Nagaabot lang sa P86 bilyunes (ukon 2 porsyento sa
kabilugan nga badyet) ang para sa ikaayong lawas;
P54.2 bilyon (1.44 porsyento) ang sa agrikultura; kag
P10.3 bilyunes (0.27 porsyento) ang para sa pag-
panagtag lupa sa mga mangunguma
Labi sa tanan, walay pagpangduha-duha ang rehimen
sa pagpatuman sang pasista nga tikang. Ini pareho
sang pagdeklarar sang layi militar kag mga gyera agud
pahipuson kag punggan ang pagbato sang pumuluyo
nga nagadistabilisa sa pagganansya sang mga
kapitalista kag pagpangurakot sang mga burukrata. Ini
subong ang ginahimo sang rehimeng US-Duterte.
Proyektong pang-imprastruktura
Ang partikular nga itsura sang pagpatuman
sang rehimen sang neoliberal nga adyenda makita sa
programa nga pagpatukod sang mga imprastruktura
kag may islogan nga “Build, build, build”. Paagi sini,
magabun-ag kuno sang “bulawanon nga panahon sang
imprastruktura” sa pungsod. Ini ang pundasyon sang
Phil. Development Plan-2017-2022 sang rehimen.
Ini nga programa nagahulugan sang pagpa-
ngutang sang rehimeng US-Duterte sang kapital kag
gastuhan tudo ang pagtukod sang mga imprastruktura.
Sa tatlo ka tuig, may nakalista nga proyekto nga
gastuhan sang P3.6 trilyon. Sa kabilugan, may 4,000
W Ginbalita nga proyekto Lugar badyet
Tukod sang Taytay
angtanay sg mga isla sang Panay, Guimaras kag Negros
P27.15 bilyunes
Improbar sang Iloilo Airport
Cabatuan, Iloilo P30.4 bilyunes
Megadam sa Suba Pan-ay
Capiz P19.3 bilyunes
300 ektaryas nga reclamation project
Baybayon sang Ortiz, City proper asta Calumpang, Molo
P45 bilyunes
Pagmodernisa sang tatlo ka airport-- Kalibo, San Jose, Roxas City
Aklan, Antique kag Capiz
P1.2 bilyunes
Imprastruktura sa Aklan Mga kalsada sa kabanwahanan
P1.6 bilyunes
120 ektaryas nga reclamation project
Barangay Pook, Kalibo, Aklan
P3 bilyunes
6 Daba-Daba, Agosto 2017
ka proyekto pang-imprastrukra nga ipatuman ang
rehimen kag nagaabot asta P9 trilyon ang gastuhon
diri tubtub matapos ang termino ni Duterte sa 2022.
Ang dalagku nga proyekto sini pondohan paagi
sa public-private partnership sa padihut sang Build-
Operate-Transfer (PPP-BOT); official development as-
sistance (ODA) ukon pagpangutang sa luwas; kag
kumbinasyon sang hybrid PPP. Makuha man sila sang
pondo halin sa binilyon-bilyon nga idugang nga buhis
sa idalom sang ipatuman nga reporma sa pagpamuhis. Sa Rehiyon 6, kag diri sa Panay, may mga
enggrande kag binilyon-bilyon nga mga plano sa im-
prastrukta. May duha ka megadam, tatlo ka dalagku
nga taytay ginatus ka ektaryas nga reclamation pro-
ject, kag pagmodernisa sang mga kalsada kag mga
airport sa apat ka probinsya sang Panay.
Palas-anon kag kahalitan sa interes sang malapad
nga pumuluyo
Ini nga mga proyekto palaagyan agud ipakon-
sumo kag itingal sa ekonomya sang pungsod ang sob-
ra nga produkto sa materyal pang-imprastruktura halin
sa luwas pareho sang imperyalistang China.
Wala ini nagasabat sa gilayon nga mga deman-
da sang pumuluyo pareho sang tunay nga pungsodnon
nga pag-industriyalisa kag reporma sa duta, ukon pag-
pauswag sang serbisyo sosyal sa pumuluyo. Ham-
balon man nga makahatag sang empleyo ang kons-
truksyon, indi ini makatumbas sa kahalitan nga tuga-
hon batuk sa interes sang pumuluyo.
Dugang nga bag-o nga kautangan. Palas-anon
lang ini bilang balayran nga mga kautangan. Suno kay
Benjamen Diokno sang Department of Budget and
Management nagaabot sa US$167 bilyunes dolares
ang gastuhon sa 6-tuig nga pro-
yekto pang-imprastruktura sang
rehimen. Kag ini, bag-o naman
nga kautangan.
Bisan sa burges nga eko-
nomista, may pag-analisa nga
magadaku ining bag-o nga kau-
tangan halin sa US$ 167 bil-
yunes pakadto sa US$452 bil-
yunes. Ini bangud mataas nga
interes ilabi na kon sa China nga
nagasukot nga 10 porsyento.
Sadtong Oktubre 2016, nagpa-
ngako ang China sang US$24
bilyunes nga pautang. Subong
pa lang gani, P369 bilyunes na
ang halin sa 2018 nga badyet ang indi mapuslan sang
pumuluyo kay ginaalokar na sa pagbayad sang interes
sang daan nga kautangan.
Palas-anon nga buhis ini sang pumuluyo.
Agud makatipon sang dugang nga pondo, ginaduso
sang rehimen ang pagpatuman sang mga reporma sa
pagpamuhis-- ini ang Comprehensive Tax Reform
Package (CTRP). Una nga sikad sini ang Tax Reform
for Accelaration and Inclusion (TRAIN) nga ipatuman
masunod nga tuig. Ginalauman sang gubyerno nga
P302.1 bilyunes ang dugang makolekta nga buhis sa
una nga tuig sang pagpatuman sini.
Pugaon ang pumuluyo sa pagganansya sa
PPP kag hybrid PPP. Pugaon sang kapitalista ang
publiko sa ila pagpribatisa sang imprastruktura. Ini
paagi sa ila mataas nga pagpanukot sang users fee, toll
fee kag iban pa nga balayran sa mga imprastruktura
nga mapundar sa padihut nga PPP-BOT. Kaangay
sang nagligad sang Guimaras-Iloilo Ferry Terminal.
Ginhatag sang lokal nga gubyerno sang Iloilo City ang
lugar, gin-gastuhan sang Double Dragon ang impras-
truktura, kag nanukot sila sang mahal sa publiko nga
nagagamit para pagbawi sa kapital kag pagganansya.
(ginreklamo ini sang publiko).
Ini man ang matabo sa mga imprastruktura nga
tukuron sang rehimen sa PPP-BOT. Sa lokal nga
dalagku nga mga kumprador burgesya, ginpaboran na
sang rehimeng US-Duterte ang San Miguel Corpora-
tion (SMC) sang mga Tan, Manny V. Pangilinan
(MVP) kag mga Ayala.
May hybrid PPP pa si Duterte nga ginapauso
nga mas malain pa sangsa kinaandan nga PPP-BOT.
Ini bangud mas mabug-at nga palas-anon sang publiko
ang bungahon sini.
Sa idalom sang kina-
andan nga PPP-BOT, sabton
sang mga pribado nga kapita-
lista ang pagpatuhaw sang pon-
do para mapatukod ang impras-
truktura kag patikangon (ope-
rasyon kag mentinans) sa isa ka
natalana nga panahon para
bawion ang kapital kag
maghugakum sang ganansya.
Pagkatapos sang isa ka natalana
nga panahon, ibalik naman ini
sa kontrol sang gubyerno.
Sa hybrid PPP, ang
pumuluyo ang magasabat sa
konstruksyon sang imprastruk-
7 Daba-Daba, Agosto 2017
tura paagi sa inutangan nga pondo pareho sa ODA
ukon halin buhis sang pumuluyo. Pagkatapos, itugyan
sa pribado nga sektor ang pagpatikang (operasyon kag
mentinans). Pas-anon sang publiko ang pagbayad-
utang sa ODA, ang mga garantiya sa ganansya kag
iban nga pa nga insentibo sa pribado nga opereytor,
kag sa mataas nga user fees.
Demolisyon kag dislokasyon. Dugang pa sa
ginalauman nga matabo sa pagtukod sang mga pro-
yekto pang-imprastruktura amo ang malaparan man
nga demolisyon kag dislokasyon sang mga komunidad
sa kasyudaran kag kaumhan, pagpang-agaw sang
kadutaan sa mga tumanduk kag mga mangunguma,
mga imol nga mangingisda sa kilid-baybayon bangud
sang reclamation-- tanan sa pagpabor sa mga imbestor
kag sa mga proyekto.
Ini wala pa labot nga ang proyekto makahalalit
mismo sa pumuluyo, pareho sang megadam nga gina-
pamatukan sang mga pumuluyo sa Suba sang Jalaur,
ukon proyekto nga nagaguba sang kapalibutan.
Ang badyet sang rehimen sa 2018 nag-alokar
sang masobra isa ka trilyon ka pisos para sa proyekto
nga pang-imprastruktura. Samtang P1.4 bilyon lang
ang badyet para sa pabalay. Daku pa ang badyet para
sa demolisyon agud makuha ang “right of way” pa
lang nga nagaabot sa P48 bilyunes.
Ang pabor nga mahatag sining mga impras-
truktura para gid lang sa mga dalagku nga mga dumu-
luong kag lokal nga kapitalista sa ila paghugakum
sang dalagku nga ganansya, kag dalagkuan nga kick-
back kag korapsyon sang mga burukrata sa sibilyan
nga burukrasya kag sa militar kaangut sa mga
kontrata sa gubyerno kag siguridad sang konstruksyon
kag operasyon.
Nagakadapat nga lang nga ibuyagyag kag
pamatukan ini nga padihur sang rehimeng US-
Duterte.#
Reporma sa pagbuhis, dugang nga pagpuga sa mga imol
a 2018, ipatuman na ang Comprehensive
Tax Reform Program (CTRP) sang
rehimeng US-Duterte. Suno sa rehimen,
panubuon sini ang pagpanukot sang income tax
(buhis sa gina-inkam), padamuon pa gid ang
mga produkto kag mga serbisyo nga sakupon sang
VAT (Value Added Tax).
Samtang pataasan naman ang buhis sa pro-
duktong langis pareho sang agas, gasolina, krudo,
LPG, iban pa; kag mismo buhis sa mga salakyan. Ang
una nga reporma sa idalom sang CTRP amo ang Tax
Reform for Accelaration and Inclusion (TRAIN). May
lima pa ka reporma sa pagbuhis ang ipatuman ni
Duterte. Pero naaprobahan na ang TRAIN sa manubo
nga panalgan sang Konggreso.
Paduguon gid sang rehimeng Duterte sang iya
“kamot-nga-salsalon” ang mga imol sa pagpamuga
sang buhis. Ang gamay na gid lang nga inkam sang
mga imol nga amo ang kadam-an sang populasyon
sang pungsod ang suyupon pa gid sa pagtaas sang
presyo sang mga produktong langis kag VAT. Sam-
tang indi naman iya mabuhinan ang ganansya sang
mga kapitalista sa langis kag iban pa nga patungan
sang VAT. Ini bangud ipasa man
lang gihapon ini ila sa mga kon-
sumedor paagi sa pagpataas sang
presyo sang ila ginabaligya kag ba-
layran sa mga serbisyo pareho sang
mga pamasahe, balayran sa tubig
kag kuryente.
Binutig ang gindeklarar ni
Duterte sang nagli-gad nga ikaduha
niya nga State of the Nation Ad-
dress (SONA) nga “may pagka-
alalangay” na ang pagpamu-his sa pagpatuman sang
iya mga reporma. Sa independyente nga pagtuon sang
IBON Foundation, ang pinakaimol nga 60 porsyento
sang populasyon amo ang magabayad sang mas daku
halin sa ila manubo na nga daan nga ginakita, ikum-
parar sa 40 porsyento nga may mataas nga ginakita
nga mga Pilipino.
Ang pinakaimol nga 60 porsyento may tingub
nga ginakita nga P2.0 trilyon kag pugaan sila sang
katumbas sa P32.9 bilyunes nga dugang nga buhis.
Samtang ang 40 porsyento nga may mataas sang
ginakita may tingub nga P4.1 trilyon kag magabayad
lang sila sang katumbas sa P14.7 bilyunes sa buhis.
Mapaniplang kag tuso nga ginapagwa pa sang
rehimen nga posi-tibo ang tikang sini nga panubuan
ang personal nga income tax. Wala ini sang epekto sa
mga imol bangud exempted na sila diri kulang na
kaayo ang ila ginaimkam. Pero magabayad gihapon
S
8 Daba-Daba, Agosto 2017
sila para sa kabilugan nga P32.9 bilyunes nga dugang
nga buhis nga kolektahon sang gubyerno paagi sa VAT
kag buhis sa petrolyo nga ginapatong sa produkto.
Wala pa diri nalakip ang dugang nga epekto sang
implasyon bangud sang dugang nga pagbuhis sa mga
pinatam-is ukonmay kalamay nga mga mga ilimnon
kag produkto.
Bisan pa padayon ang P2,400 nga balor sang
“4Ps” nga ipanagtag sa pamilya nga ”pinakaimol,”
indi gihapon ini makatumbas sa ginasuyop halin sa
mga imol nga buhis. Ginagamit lang sang rehimen
ang “4Ps” para tabunan ang malubha nga pagpuga sini
sa mga imol. Pagkatapos sang 2018, ang “4Ps” dulaon
na, samtang padayon gihapon ang pagpamuhis.
Sa pagpatuman sang TRAIN, pagtaas presyo
ang gilayon nga epekto bangud ginapataw ang buhis
sa mga produkto kag mga serbisyo. Halimbawa:
pagpataw sang 12 porsyento nga buhis sa
ginabaton nga arkila sa mga balay nga nagaabot sa
P10,000;
pagpataw asta P6 kada litro bilang buhis sa LPG,
agas, diesel/krudo gasolina, kag iban pa nga
produktong petrolyo. Gani, ang LPG nga may 11
kilos, halin sa P540 magataas sa P573.
pagpataw sang P10 kada litro sa mga ilimnon nga
pinatam-is ukon may kalamay. Gani, ang putos
sang Tang halin sa P8.90, mangin P19; ang Coke
(1.5 ml) halin P47 mangin P65;
dugang pagtaas pamasahe nga P1.25 sa bus; P0.70
naman sa dyipney
dugang taas presyo sa karne-baboy sang P10 kada
kilo; P7 kada kilo sa isda; P2 kada kilo sang
bugas; P2 kada kilo sang kalamay
dugang taas balayran sa kuryente nga P1.50 kada
kilowatt hour
Kinahanglan ini ibuyagyag kag pamatukan
sang malapad nga pumuluyo.#
Republic Act No. 10931
Mapaniplang kag panghampol nga reporma
sa Edukasyon
inpirmahan ni Duterte ang
Republic Act No. 10931. Ini
amo ang Universal Access
to Quality Tertiary Education Act
ukon layi sa libre nga twisyon nga
ipatuman sa pagbukas sang klase sa
masunod nga tuig.
Magaepekto ini sa 114 ka
pangpubliko nga mga kolehiyo,
unibersidad (state universities and
colleges ukon SUC) kag mga tek-
nikal nga mga institusyon sa bug-os
nga pungsod.
May 11 ka mga SUC diri sa Western Visayas
nga masakpan sang sini nga layi: ang Aklan State
University, Capiz State University, Carlos C. Hilado
Memorial State College, Guimaras State College,
Iloilo State College of Fisheries, Central Philippine
State University, Northern Iloilo Polytechnic State
College, Northern Negros State College of Science
and Technology, University of Antique, Iloilo Science
and Technology University, kag West Visayas State
University.
Kon may pasidunggan gid
man sini, mas labi nga ipatuhoy ini
sa mga pamatan-on-istudyante nga
amo ang nagpakig-away para sa ki-
namatarung sa libre nga edukasyon.
Ang Partido, ang Kabataang Maka-
bayan kag ang National Democratic
Front nagdala na sang ini nga
demanda sa ila programa sang halos
50 na ka tuig.
Ang mga istudyante kag
mga grupo sang pamatan-on naka-
hibalo nga ini nga layi panghampol
lang nga reporma sa sistema sang edukasyon. Padayon
nga wala sang basehan nga pagbag-o sa mga polisiya
sang estado nahanungod sa sistema sang edukasyon.
Ara gihapon ang komersyalisasyon kag priba-
tisasyon sa edukasyon bilang polisiya sang estado.
Malapit sa 60 porsyento sang pangkolehiyo nga lebel
sang mga istudyante ang naka-enrol sa mga pribado
nga kolehiyo nga ganansya ang oryentasyon. Gina-
antus sining mga istudyante ang mabug-at nga pagtaas
sang mga balayran kada tuig sa iskwelahan, libro kag
mataas nga galastuhan sang pag-iskwela. Dalagku nga
G
9 Daba-Daba, Agosto 2017
mga pondo sang ginapaggwa nga mga "pinansyal nga
ayuda" ang ginaalokar sa pagpasiguro sang ganansya
sang mga tag-iya sang mga iskwelahan
Wala ginbawi ang neoliberal nga polisiya nga
pagbuhin sang gasto sa serbisyo sosyal nga nagalakip
sa mga subsidy para sa edukasyon. Pagkatapos nga
ginpirmahan nga mangin layi, ang mga ekonomista
sang rehimen nagdeklarar nga indi na magpadugang
pa sang populasyon sang mga istudyante sa mga SUC.
Paglimite ini kag indi man pagsabton sang gubyerno
ang edukasyon para sa tanan nga gusto magkolehiyo.
Bungol man si Duterte sa mabaskog nga rekla-
mo nga tapuson na ang K-12 program nga ginalantaw
sang kadam-an bilang pabug-at sa mga ginikanan kag
mga istudyante. Gusto gid samg rehimen nga magpa-
tubas sang mga pamatan-on nga handa para sa eksport
sa pagtapos sang hayskol kag 18 anyos. Manubo ang
prioridad sa edukasyon para sa mas mataas nga
syensya kag teknolohiya.
Indi si Duterte ang kampeon sang mga istud-
yante kag mga pamatan-on. Ginkaugtan siya sang ma-
damo nga pumuluyo kapin sang mga Tumanduk sang
gindeklarar niya nga bombahan ang iskwelahan sang
mga Lumad nga iya ginabansagan nga iya sang NPA.
Indi mapunggan ni Duterte padayon nga pag-
ibwal sang kahublagan sang mga pamatan-on istud-
yante sa pagpirma sini sang Republic Act No. 10931.
Maathag nga pagpaniplang kag pangtukap lang ini
nga reporma sa sistema sang edukasyon. #
NPA-Panay, nagpanawagan para sa kaluwasan
sang mga sibilyan sa mga inaway sang NPA
kag pasistang AFP-PNP-paramilitar
agpaggwa sining Agosto 4, sang upisyal nga
pahayag ang Coronacion Chiva Waling-Waling
Command sang NPA-Panay para sa publiko kapin sa
mga sibilyan para sa ila kaluwasan kag kaayuhan sa
tunga sang mga inaway sang tunga sang NPA kag
pasistang AFP-PNP-Paramilitar.
Ginpaathag sang pahayag nga madasig nga
nangin hayagan nga pasista si Rodrigo Duterte kag
nagapamahug sang paghari nga diktador. Gamit ang
taktika nga “kamot-nga-salsalon”, ginalunsar niya ang
tatlo ka gyera: ang gyera kontra druga, gyera batuk sa
mga Moro kag ang todo-gyera batuk sa rebolusyo-
naryong pwersa. Linibo-libo nga ordinaryong pumu-
luyo ang nagkalamatay, pwersahan nga napabakwet,
nawasak ang pangabuhian kag puluy-an bangud sa
mga gyera nga ini.
Nagpamahug si Duterte
sang mas mabangis pa nga
atake batuk sa CPP-NPA-NDF.
Bisan ang mga sibilyan kag
ligal nga mga organisasyon
sang mga pumuluyo ang
ginabansa-gan nga NPA kag
nangin target sa sang mga atake
sang militar kag PNP.
“Sa atubang sang
nagalubha nga pasismo sang
rehimeng US-Duterte, mas
determinado ang NPA nga pasingkion pa ang geril-
yang pagpakig-away para protehiran ang kaugali-
ngon, mga pumuluyo kag kapalibutan.” Deklarar sang
NPA-Panay.
“Nagakadapat nga ilunsar sang NPA ang mas
madamu nga taktikal nga opensiba kag aktibo nga de-
pensa agud paslawon ang todo-gyera nga ginalunsar
sang pasistang tropa sang AFP, PNP kag mga para-
militar.” Dugang pa sang pahayag.
Kaangut sini, nagapanawagan ang NPA-Panay
sa tanan nga mga sibilyan sa rehiyon nga maglikaw sa
pagpalapit o mag-upod sa tropa sang militar-PNP-
paramilitar ilabi na ang naga-operasyon sa kaumhan
para indi masalabat o maiguan sa inaway. Ginabuyok
sang NPA angmga masunod nga tikang:
1. Indi magsakay sa mga
salakyan sang AFP-PNP
kag mga paramilitar bisan
imbitaron pa kamo. Awto-
matiko nga target sang
NPA ang mga salakyan nga
ini. Indi pag-ipagamit sa
militar kag PNP ang inyo
sibilyan nga salakyan,
pareho sang mga pribadong
van, public utility van o
jeepney, bisan bayran pa
N
10 Daba-Daba, Agosto 2017
kamo sang daku. Madamo na kita sang inagihan
nga nagagamit ang militar kag PNP sang mga
sibilyan nga salakyan sa ila palanglansi nga
operasyon agud sorpresahon ang ila mga target.
2. Indi magdungan sa lakat sang mga armadong tro-
pa sang kaaway. Kon sa kahigayunan nga nakadu-
ngan kamo, tinguhaon ninyo nga makauna o mag-
paulihi sa ila. Kon piliton kamo nga magdungan,
iduso ang inyo kinamatarung kag magpamalibad,
o magpangita sang kabangdanan para makabulag
sa ila.
3. Kon nakasakay/ara sa byahe, indi magduot mala-
pit sa convoy sang kaaway. Tuyuon gid nga mag-
paulihi o magdistansya sa ila.
4. Indi pagpasugtan nga magtener o magsulod ang
mga tropa sang kaaway sa inyo nga balay. Kon pi-
liton kamo, magreklamo sa mga opisyal sang ba-
rangay, sa banwa/syudad, o sa media. Kon magpa-
milit pa gihapon sila, mas maayo nga temporaryo
anay kamo nga magsaylo sa iban nga balay nga
medyo malayo na sa kaaway. Isira/i-lock ang inyo
mga balay.
5. Hingyuon sa mga tropa nga indi magtenir o mag-
pabilin sa mga pang-publiko nga lugar (eskwe-
lahan, multi-purpose hall, health center kag iban
pa) malapit sa mga balay sang sibilyan. Kon indi
sila magpamati, likawan ninyo nga magpalapit o
ma-kigsimpon sa ila ilabi na ang mga bata/
pamatan-on kag kababainhan. Mahilig ang kaaway
nga maghimulos sa mga pamatan-on kag kaba-
bainhan.
6. Kinaandan nga hilimuon sang kaaway nga magpa-
lapta sang intriga, pagpahadlok, itom nga propa-
ganda kag iban pa nga mahigko nga padihut agud
tiplangon ang mga sibilyan nga mahadlok, maugot
o maghimo sang tikang batuk sa rebolusyonaryong
hublag. Indi magpati sa kabutigan kag pagpang-
haylo sang kaaway, sa baylo ibuyagyag kag batu-
an ang mga ini.
7. Ginaganyat man namon ang mga sibilyan nga
upisyales kag ahensya sang reaksyonaryong gub-
yerno nga indi magpagamit sa mga operasyon say-
war kag “kontra-insurhensya” sang kaaway pareho
sang CMO/PDT. Dapat protehiran ninyo ang kina-
matarung sang mga sibilyan kag indi mangin su-
nod-sunuran sa dikta sang AFP kag PNP. Hilway
kamo nga magkadto sa sulod sang mga teritoryo
sang NPA kon wala sang upod nga tropa sang
kaaway, kag kon ang inyo tuyo amo ang para sa
kaayuhan sang mga pumuluyo.#
Mga Balita
Digong, maton kag bounty-hunter lord
aton sa kalye, bounty-hunter lord sang Pilipinas
si Duterte. Ini ang pahayag sang NPA-Panay
matapos nga gindeklarar sini ang P100,000 nga padya
sa sin-o man nga makapatay ukon makadakop sa mga
katapo sang NPA.
Wala lang si Duterte nagapostura nga dikta-
dor-- nga siya lang ang gubyerno kag layi -- kundi
nagaasta siya nga maton nga mahuyugon mag-
pamahug, mangdaugdaog kag maghatag padya agud
tumanon ang iya kagustuhan kag magluhod sa iya ang
mga tinawo militar kag kapulisan bilang mga bata-
bata. Ini pahayag ni Ka Julio Montana, tagpa-maba
sang NPA Panay.
Suno sa pahayag, wala man ini sang kinatuhay
sa minilyon ka pisos nga patong sa ulo sang mga gina-
alegar nga lideres sang CPP-NPA. Kag labi nga wala
ini sang kinatuhay sa tokhang-style sang kapulisan sa
kuno kontra druga nga kampanya sa diin patay na ang
suspetsado antes niya pamatud-an nga sala ang
alegasyon sa iya.
Dugang sang NPA, traidor sa interes sang pu-
muluyo si Duterte bangud may pondo ini para sa iya
mga bounty hunter. Pero wala sang pondo para sa lib-
re nga edukasyon, serbisyo medikal, subsidyo sa agr-
kultura, pabalay, kag makabuhi nga sweldo..#
Gyera-kontra druga nagasalakay na sa mga iskwelahan
ng gyera kontra-druga sang rehimen nagasalakay
na asta sa mga iskwelahan. Ini paagi sa pag-apru-
bar sang Commission on Higher Education sa oblige-
do nga rekisito nga magpa-drug test ang mga pama-
tan-on antes batunon sa mga unibersidad/ kolehiyo.
M
A
11 Daba-Daba, Agosto 2017
Ang pagpatuman sang drug-testing bilang
rekisito sa pagsulod sa mga unibersidad nagabutang sa
mga istudyante bilang target sa oplan tokhang kag
maabusuhan ini sang mga otoridad.Sarang gamiton
ang drug-testing agud dingutan ang mga istudyante
sang ila kinamatarung sa edukasyon paagi sa pagsipa
sa ila paggwa sa kolehiyo sa ano man nga suspetso
kontra sa ila.
Sarang ini gamiton
man agud likidahon lang
ang mga akbista kag mga
lider-istudyante sa ngalan
sang gyera kontra-druga kag
wala na sang kon ano man
nga imbestigasyon antes.
Ginkondenar sang Anakba-
yan-Panay kag Kabataan
Partylist nga mangin target
ang mga istudyante sang
madinuguon nga oplan
tokhang sang rehimeng US-Duterte.
Suno sa Anakbayan-Panay, kon madamo sang
mga inosente kag mga lideres sang pumuluyo ang
ginadalahig sang tokhang-style nga pagpamatay, ano
ang garantiya nga indi ini matabo sa mga istudyante
kag mga lider-kabataan nga kritikal sa mga kontra-
pumuluyo nga polisiya sang Duterte administration?
Suno pa sa Kabataan Partylist, himuon sang
Commission on Higher Education (CHED) nga
gatasan ang mga istudyante sa pag-imple-mentar sang
obligado nga drug test. Dugang ini nga galastuhan
sang mga istudyante kag ginikanan nila. Ini kapin pa
nga indi masarangan nga ihatag sang mga
pangpubliko nga drug testing centers ang ginatos ka
libo nga numero sang istudyante sa bilog nga
pungsod.#
Mga mamumugon sa CASA ginpahalin
ga 16 ka mga mamumugon ang ginpahalin sang
Central Azucarera de San Antonio (CASA) sa
Passi City sadtong Hulyo 24. Ini sa adlaw mismo sang
ikaduha nga SONA ni Duterte, nga sadto nagpromisa
nga tapuson na ang kontraktwalisasyon kag impro-
bahon ang kahimtangan sang mga mamumugon.
Ining tikang sang manedsment sang sentral sa
pagpanag-iya ni Stephen Chan isa ka pagbalos
matapos ang halos apat ka bulan nga pagwelga ang
mga mamumugon.
Naglunsar sang welga ang mga mamumugon
sang Marso 29 tubtub Abril 8 2017 bangud wala sila
naghisugot sa Collective Bargaining Agreement sa
tunga CASA Sugar Workers‟ Union kag manedsment.
Nag-untat sa pagwelda ang mga mamumugon sa pag-
abiso sang Department of Labor and Employment
(DOLE) kag sa kasugot nga magaestoryahanay sila
liwat sa manedsment.
Suno sa Board of Director sang unyon, nga gi-
natiglawas ni Richard Pama, nasabat na nila ang ma-
katlo ka beses nga pagpa-isplikar sa ila sa mga aku-
sasyon sang manedsment sang CASA. Nasabat na nila
ang mga kon anu-ano nga akusasyon sang maneds-
ment. Pero ginpahalin gihapon ang mga mamumugon.
Ginapakamalaut naman sang KMU-Panay ang
tikang sang manedsment bilang dagway sang pag-
bungkag sang unyon sang mga mamumugon. Pagba-
yolar man ini sang demokratiko nga kinamatarung
sang mga mamumugon nga makignegosyar sa ila
employer.
Dugang pa sang KMU, ang pagbaha sang nu-
mero sang mga mamumugon nga nagareklamo sa
DOLE kag ang natabo sa mga mamumugon sang CASA
isa ka hitsura sang kapabayaan sang gubyerno sa ka-
himtangan sang mga mamumugon nga ginadingutan
sang seguridad sa trabaho, matarung nga sweldo kag
tawhanon nga kondisyon sa ila palamugnan.#
Pagbuhin sang mga empleyado, ginkondenar
inapakamalaut sang ACT-Teachers Partylist ang
pag-aprubar sang House Bill 5707. Ini nga layi
napatuhoy sa pagreorganisa sang mga ahensya sang
gubyerno. Magaresulta ini sang lapnagon nga pag-
pahalin sa trabaho sang mga empleyado sang gubyer-
no nagkalain-lain nga mga ahensya, nagapalubha sang
kontraktwalisasyon, kag dugang nga pagnubo sang
kalidad sang mga serbisyo sang gubyerno sa publiko.
Suno mismo sa nagproponer sini nga hagna,
255,295 ka mga empleyado sa gubyerno ang maapek-
tuhan sa una nga tuig sang implementasyon sini.
Magaresulta ini sang pagnubo pa gid sang kalidad
sang serbisyo sang gubyerno sa pumuluyo bangud sa
pagbuhin sang mga empleyado. Apektado man ang
nabilin nga mga empleyado bangud sila ang maga-
M
G
12 Daba-Daba, Agosto 2017
abaga sang dugang nga trabaho bangud sa pagbuhin
sang empleyado.
Magapalubha ini sang kontrakwalisasyon ba-
ngud magaempleyo ang gubyerno sang mga kontrak-
twal lang kag indi makaangkon sang mga benepisyo
kag kinamatarung nga ginaagum sang isa ka regular
ng empleyado, pareho sang pag-unyon.
Suno sa ACT-Teachers Partylist, tigaylo nga
magbuhin ang gubyerno sang mga empleyado, dapat
pondohan sang husto sang administrasyon ni Duterte
admnistration ang programa para sa pumuluyo, pun-
an ang mga bakante nga pusisyon sa gobyerno kag
magdugang sang mga regular nga empleyado.
Ang pagpangbuhin sang empleyado sang
gubyerno santo man sa neoliberal nga polisiya sang
“hugtanay-paha”. Kuno “nagakinot” ang gubyerno
gani buhinan ang badyet para sa sweldo kag magbuhin
sang mga empleyado.#
Alipalok
atlo ka bulan na ang
gyera kontra-Moro
sang rehimen. Pila na
ang gasto sa ini nga gyera?
Suno sa pahayag
sang reaksyunaryo, pasis-ta
kag utak-pulbura nga si Sec.
Lorenzana sang Department
of National De-fense (DND)
sadtong Agosto 11, nagaa-
bot na ang gasto sa P3
bilyunes!
Ginausikan sang rehimen ang kwarta sang
pumuluyo, kag sila pa ang ginapamatay, ginawasak,
nagbakwet. Samtang wala man kamatuoran nga may ISIS
(Islamic State of Iraq and Syria) sa Marawi. Himu-himo
lang ini para may irason ang AFP sa paglusob sa Marawi.
* * *
Magapadayon pa ang dalagku nga gastos sa gyera.
Nagaabot sa P145 bilyunes ang badyet para sa DND sini
nga 2018, ukon 3.85 porsyento sang kabilu-gan nga badyet
nga nagaabot sa P3.7 trilyunes.
Ang para sa Department of Interior and Local
Government (DILG) nga may papel man sa paghulag sang
PNP, nagaabot sang P172.3 bilyon ukon 4.6 porsyento
sang kabilugan nga badyet.
Ang AFP kag PNP housing projects may bad-yet
man nga P1.6 bilyon. Pero wala sang badyet para sa
pangmasa nga pabalay. May gin-alokar man para sa Oplan
Tokhang nga P900 milyunes.
Ti, duro pa sini ang mabiktima nga inosente.
Nangisog na ang mga pumuluyo sa pagprotesta batuk sa
malaparan nga pagpamatay sa gyera konra-druga. Kon
segihon pa ini ni Digong, magadasig ang paghusga sa siya
sang pumuluyo nga pahalinon.
* * *
Nagpasumpa si Speaker Alvares diri sa Iloilo sang
nagliligad nga simana sang mga 4,000 ka pulitikal nga mga
balimbing nga nagsaylo na sa PDP-Laban.
Ginpangunahan sang numero uno nga balim-bing
nga si Cong. Gerry Treñas ang paglumpat kag pagsaylo
barko pakadto sa PDP-Laban ining mga iban pa nga
pulitiko.
Konsabagay, ang halin pa sang una balimbing man
nga si Gob. Arthur Defensor, kag ang ginakilala nga
diehard nga LP Iloilo City Mayor Jed Mabilog nagahana
naman gani nga magtipyok sa PDP-Laban. Nagapulu-
pasimple pa sila… ang mayoriya sang mga konsehales
sang syudad ang nakasumpa na.
* * *
Ang mga balimbing nagalantaw sang mga opur-
tunidad… makatilaw pa sila sang binilyon nga project
pang-imprastruktura. Syempre salu-saluhan nila sa
korapsyon!
Sa kontrata pa lang sa kontraktor, 20 asta 50
porsyento ang malamon nga kurakot bilang kickback!
Basta sunod-sunod lang kamo nga daw totoy sa kay
Digong nga amo ang mas daku nga ayam sang imper-
yalistang US. Magpatuta kamo kag mag-ung-ong sang
bebiron sa Malacanang. Ano ang hambal sang pulitiko
haw? “Kon indi ka sa magsunod, wala project, kon wala
project, wala kurakot!”
* * *
Tapos nga damo na nagsumpa sa PDP-Laban sa
Iloilo, nag-atik si Digong kag ginbawi niya ang gindeklarar
sadto nga pinaka-“shabulized” kag “bedrock” sang druga
ang Iloilo City. Medyo wala na kuno. Ang mga kapulisan
diri nga nagakampanya kontra-druga nagsalangisag sa
sining deklarasyon ni Digong. Kay para sa ila, madata pa
diri ang druga.
Laban-bawi ang gwa sang istorya. Ara pa gali ang
druga? Ti, ara si Major Espenido nga inugsaylo naman sa
Iloilo. Siya ang PNP Chief sa Ozamiz City sang ginbira
ang mga Parojinog, amo man sa Albuera, Leyte sang
ginbira si Espinosa. Madamo ang may agam-agam basi
masulit ang natabo sa Ozamiz City kag Albuera, Leyte.
T
13 Daba-Daba, Agosto 2017
* * *
Temprano pa nagpanagang si Roni Baterna,
presidente sang Marikudo Real Estate Development Corp.,
kag isa sa tagaduso sang reclamation project sa baybayon
sang Ortiz pakadto sa Molo, Iloilo City. Wala kuno sang
madislokar nga pamalay sa mga komunidad sa pagpatu-
kodsang amo nga proyekto. Man, ginaantisipar na sang
mga pumuluyo nga madamo naman ang mademolis kag
madislokar sining binilyon nga proyekto.
“Imposible!” Hambal ni „Tay Igme.
“Kon madayon gid man, ha, ina kon mada-yon…
binilyon ini nga proyekto kag para sa dalagku nga
kapitalista. Aber, itudlo sa akon diin diri sa Iloilo ang
gintukuran sang imprastruktura sa ngalan sang
“debelopment kag byutipikesyon” nga may nagabilin pa
nga mga hayub-hayub sang mga imol? Tanan sila
ginpangdemolis ah!”
* * *
Sadto, ginatagaan na ni Digong sang padya ang iya
mga bayaran nga tinawo sa AFP-PNP sa pagpamatay kag
sa makumpiska nga druga. Subong, may padya naman nga
P100,000 kada ulo, sa sin-o man nga makapadakup kag
makapatay sang ginaalegar nga katapu sang NPA.
Pati ang mga lokal nga gubyerno ginabuyok man
sang militar kag PNP sa pagbutang sang pondo para sa
bounty-hunters nga maglagas sa palatyon nga NPA agud
makuha ang padya.
Matarung nga magbato sini ang NPA. Pero
ginakondenar ini sang rebolusyonaryong kahublagan. Ang
makaluluoy sini kay mahimo dalasaon ang mga inosente
kag hambalon nga “ginpatay bangud NPA”. Kaangay man
bala sang ordinaryo nga pumuluyo nga ginpatay bangud
“imbolbado sa druga nga nagbato.” #
Medikal
Ang gamit sang luy-a kag herba Santa Maria
omon nga makita an gluy-a sa bug-os nga pung-
sod. Ginagamit ini bilang sangkap sa paghanda
sang pagkaon. Apang luwas pa sini, ginagamit man
ini biIang herbal nga bulong-- sa sakit sang tiyan, sa
rayuma, pagpagwa man ini sang plema sa ubo, kag
ginabulong man sa manabaw lang nga pilas.
Kon sa sakit sang tiyan, magkuha sang isa ka
kutsara nga tinuktok nga luy-a kag lagaon sa isa ka baso
nga tubig. Inumon samtang
maalabaab pa.
Para sa rayuma,
magkuha sang husto lang nga
kadamuon sang luy-a, papaon
kag painitan sa kala-yo.
Imasahe ukon ihampol sa
bahin nga ginarayuma.
Higtan ukon ibendahe ini
para indi makuha. Liwaton-
liwaton lang ini kon
kinahanglan.
Agud makabulig sa
pagpagwa sang plemas sang
ubo, magkuha sang duha ka
kutsara nga dinukdok ukon
tinuktok nga luy-a (mala man
ukon preska). Lagaon sa apat
ka baso nga tubig. Tungaon sa tatlo ka parte kag inumon
sang tatlo ka beses sa isa ka adlaw.
Ginaabiso lang nga indi ini pag-ipainom sa mga
pasyente nga may ulcer.
Samtang, para sa manabaw nga pilas, magkuha
sang hustuhan man lang nga kadamuon sang luy-a.
Pugaon ini kag ipahid sa pilas sang makaisa asta duha ka
beses kada adlaw.
Herba Santa Maria
Ang herba Santa Maria isa ka mahamot nga
tanom nga makita sa bilog nga Pilipinas. Ginagamit ini
nga bulong sa mga masunod:
Sakit-ulo, sakit-tiyan kag bali. Magdukdok lang
sang lima asta 10 ka preska nga dahon, patulu-an sang
rubbing alcohol kag painitan sang gamay sa ka-layo
ukon baga. Ihampol ukon ipahid ini sa apektado nga
bahin.
Pwede man nga kon
sa sakit-tiyan kag sakit-ulo,
magkuha lang sang lima
asta pito ka preska nga
dahon ukon tatlo asta lima
ka napamala na nga dahon
kag lagaon sa isa ka baso
nga tubig. Inumon samtang
mainit pa Magpuga man sang
duga sang preska nga da-
hon sini kag ipainom sa nagabatyag sang dysmenorrhea
Magamit man ang herba santa maria bilang
pangtabog sa mga insekto. Magpamala lang sang mga
sanga sini kag himuon nga daw lubid. Sindihan kag
paasuhon. #
K
14 Daba-Daba, Agosto 2017
Binalaybay
Tingadlaw
Diri sa berdi nga kalaparan nga ginatampukan sang bukid Angas, nakahilera nga mga kabukiran sang Nacuron kag Igabon nakaunat katulad sang bukas nga mga butkon nga nagainakup sa makitid kag malinong nga kasapaan nga nagabuslog pakadto sa idalom kag magdapat sa mga pasikut-sikot sang kabusayan, nagasalubong ang suba sang Pan-ay sa ila mga bukana nga may magagmay nga balod sang mainit nga pagdap-ig: katulad sang pagpangamusta sang isa ka kaupod nga madugay na nga nagahulat. Diri, ang mga suba sa tingadlaw ang malinong,
isa ka pagbukas, sa iban naman nga panahon sang kaakig
kon ang kasapaan nangin suba bangud sa ulan: magadasig angay sang daku nga man-og nga magalamon sa pagtinlo sang mga demonyo nga mapangwasak ginaanod ang tanan nga higko, walay ginapakasin-o para tunawon sa nagahulat nga kalalawran.... Diri, katulad sa diin man nga lugar, nagahulag ang naturalisa kaangay sa mga banwahanon nga nagasulong pakadto sa pakaabuton nga sila ang magatuga.... -- Jose Percival Estocada, Jr. Mayo 20, 1979 (ginsalhin halin sa English ni MayaMor)
* Si Jose Percival Estocada, Jr., kilala man kay Ka Vencer, “Servando Magbanua” ukon “Andante Arador” isa ka kadre, mamalaybay kag kompositor. Isa sa popular nga kanta nga ginbalay niya ang “Ako: Mangunguma.” Gin-asasinar siya sang militar sang 1986.
Recommended