Mikroekonomia - Veglaburimprenaj.weebly.com/uploads/2/5/9/2/25928880/1_dhe_2.nje... ·...

MIKROEKONOMIA II

B.P. Prenaj

NJË VËSHTRIM I PËRGJITHSHËMMBI EKONOMIKSIN

MIKROEKONOMIA II

LIGJERATA 1

Ligjëruesi i lëndës:

Burim Prenaj

Email: prenajburim@gmail.com

Web: burimprenaj.weebly.com

Konsultimet:

Të premteve

Ekonomiksi

Cka është Ekonomiksi?

Ekonomiksi V.s Ekonomia

Cka është Ekonomiksi?

Ekonomiksi V.s Ekonomia

Ekonomiksi përgjithësisht përcaktohet si shkencaqë studion shperndarjen e resurseve të kufizuarapër plotësimin e nevojave konkurruese, tëpakufizuara

Fjala ekonomiks rrjedhë nga fjala greke “oikonomikos” që nëzbërthim dmth:eko= shtëpi dhe nomi=rregull ose parim

Ekonomiksi studion anën ekonomike të jetës shoqërore, përkatësisht sjelljen e agjentëve ekonomikë.

Ekonomiksi

Ekonomiksi

Mikroekonomia Makroekonomia

Sjellja e agjentëveekonomik

Studimi i ekonomisënë tërësi

Disa shembuj me shqetësimet kryesore të Mikroekonomisë dheMakroekonomisë

Degët e Ekonomiksit

Prodhimi Cmimet Të Ardhurat Punëzënia

Mikroekonomia

Prodhimi nëbiznese oseindustri tëvecanta

Cmimet e mallrave dheshërbimeveindividuale

Alokimi ipasurisë dhetë ardhurave

Të punësuaritnë biznesetdhe industritëe vecanta

Makroekonomia

Produkti iekonomisë nëpërgjithsi

Niveli ipërgjithshm i cmimeve

Të ardhuratkombëtare

Punëzënjadhepapunësia nënjë ekonomi

Kush janë agjentët ekonomikë?

Familjet (individët)

Bizneset (Firmat) Qeveria

Konceptet bazë të ekonomiksit

Pasuria e një vendi përbëhët ngastoku i mallrave dhe shërbimeve tëtijë.

Mirëqënia i referohet kënaqësisëqë shoqëria nxjerrë nga konsumi ipasurisë

Eficienca ka të bëjëme nxjerrjen dobisëmaksimale tëmundshme ngapërdorimi i burimeveekonomike.

Drejtësia lidhet me shpërndarjen e drejtëtë mallrave dheshërbimeve midis grupeve të ndryshmeshoqërore dheindividëve

Burimet e prodhimit

Puna

Toka

Kapitali

Aftësiasipërmarrëse

Paraqet aftësinë fizike dhe mendore të njerëzve për tëpunuar

(Burimet natyrore) përfshinë pasuritë natyrore të të gjithallojeve sic janë toka bujqësore,toka si truall ndërtimi,burimete energjisë dhe gjithë mjedisin që na rrethon

Përbëhet nga mallra të prodhuar me qëllim për të prodhuarmallra tjerë sic janë makineritë,ndërtesat,inventari etj

është aftësi krijuese e individëve që i parashohin fitimet duke organizuar faktorët tjerë të prodhimit në prodhimin e produkteve të reja dhe përmirsimin e produkteve të vjetra

Skema e Faktorëve të Prodhimit

Teknologjia

Teknologjia i referohet tërësisë së aftësive dhe njohurive shkencore që lidhen me përdorimin e burimeve të prodhimit në proçesin e prodhimit

Teknologjia e avancuar rrit produktivitetin, d.m.th sasinë e prodhimit për një njësi të një inputi

Pse studiohet ekonomia?

Pamjaftueshmëria

Pamjaftueshmëria

Ligji i rrallësisë (pamjaftueshmërise) thotë se mallrat dhe shërbimet janë të rralle, tëpamjaftueshëm sepse të pamjaftueshme janë edheburimet për prodhimin e tyre

Problemi ekonomik kryesor

Pamjaftueshmëria

Nevojat e pa kufizuara

Burimet e kufizuara

Zgjedhja

Cfarë të prodhohet? Si të prodhohet? Për kë të prodhohet?

Mikroekonomia IIBurim P. Prenaj

Dhjetë parimet e ekonomiksit

Parimi #1: Njerëzit përballen me kompromise(Tradeoffs).

“There is no such thing as a free lunch!”

Making decisions requires trading

off one goal against another.

Parimi #1: Njerëzit përballen me kompromise(Tradeoffs).

Për të marrë dicka , zakonisht duhet të heqimdorë nga dicka tjetër.

Ushqime vs. rroba

Punë vs. shëtitje

Fakultet vs. punë

Parimi #2: Kostoja e dickaje është ajo prej tëcilës keni hequr dorë për ta siguruar

Vendimet kërkojnë të krahasojmë kostot dhebenefitet e alternativave.

Të punojmë apo të shkollohemi?

Të mësojmë apo të shëtisim

Të ndjekim ligjerata apo të flemë?

Kostoja opportune e një gjëje është ajo ngae cila keni hequr dorë për ta siguruar atë gjë.

Parimi #2: Kostoja e dickaje është ajo prej tëcilës keni hequr dorë për ta siguruar

LA Laker basketball star Kobe Bryant chose to skip college and go straight from high school to the pros ëhere he has earned millions of dollars.

People make decisions by comparing

costs and benefits at the margin.

Parimi #3: Njerëzit racional mendojnë nëmargjina.

Ndryshime marxhinale are janë modifikime tëvogla graduale që i shtohen një plani veprimi.

Parimi #4: Njerëzit i përgjigjen stimujve

Ndryshimet marxhinale në kosto osebenefite i motivojnë njerëzit të veprojnë

Vendimi për të zgjedhur një alternative ndodhkur benefitet marxhinale të asaj alternative kalojnë kostot marxhinale të saj.

Parimi #5: Tregtia mund të vë c’do kënd nëpozitë më të mirë

Njërëzit përfitojnë nga aftësia e tyre për tëtregtuar me njëri tjetrin.

Konkurrenca rezulton në përfitime nga tregtia.

Tregtia u mundëson njërëzve tëspecializohen në atë që e bëjnë më mirë

Parimi #6: Tregjet janë mënyrë e mirë për tëorganizuar Aktivitetin Ekonomik.

Ekonomi e tregut është ekonomia që i alokonresurset përmes vendimeve të decentralizuaratë agjentëve ekonomik në tregjet e mallraveedhe shërbimeve.

Familjet vendosin cka të blejnë dhe për kënd tëpunojnë

Firmat vendosin kënd të punësojnë dhe cka tëprodhojnë.

Parimi #7: Qeveria mundet nganjëherë tëpërmirësojë rezultatet e tregut

Dështimi i tregut paraqitet kur tregu dështon tëalokojë resurset në mënyrë eficiente.

Kur tregu dështon qeveria mund të ndërhyjëpër të përmirësuar efficiencën dhe drejtësinë.

Parimi #8: Standardi i jetesës varet ngaprodhimi i vendit

Standardi i jetesës mund të matet në disaforma:

Duke krahasuar të ardhurat personale

Duke krahasuar vlerën totale të prodhimit vendor

Parimi #9: Cmimet rriten kur qeveria printonshumë para.

Inflacioni është rritja e nivelit tëpërgjithshëm të cmimeve në një ekonomi.

Një nga shkaktarët e inflacionit është rritja e sasisë së parasë në treg.

Kur qeveria krijon sasi të mëdha parash vlerae parasë bie.

Parimi i #10: Shoqëria në afat të shkurtër përballet me tradeoff në mes të inflacionit dhe papunësisë

Kurba e filipsit e sqaron këtë tradeoff:

Inflacioni Papunesia

MIKROEKONOMIA II

Të mendojmë si ekonomist

Të mendojmë siekonomist

Metoda shkencore

Menyra ekonomike e te menduarit. . .

Perdor metoden shkencore.

Perdore modele abstrakte per te shpjeguar sifunksion bota relale komplekse.

Zhvillon teori, mbledh dhe analizon tedhena per te vleresuar teorite.

Roli i supozimeve

Ekonomiksi ben shume supozime ne menyre qe tibej problemet me lehte te kuptueshme

Arti ne mendimin shkencor eshte te dini cfaresupozimesh te beni.

Ekonomistet perdorin supozime te ndryshme per te shpjeguar problemet ekonomike.

Ceteris Paribus!

Të mendojmë si ekonomist

Ekonomiksi përdor modelet për të shpjeguarfaktet:

Format kryesore të modeleve që përdorëekonomiksi janë:

Tabela

Grafiku

Modelet matematikore

Modelet verbale

Shkenca dhe metoda shkencore

Roli i supozimeve në ekonomi

Parimi “Ceteris paribus”

Modelet ekonomike:

Kufiri i mundësive të prodhimit

Skema e qarkullimit

Modeli i kërkesës dhe ofertës

Modeli IS-LM

Modeli të ardhura- shpenzime

Modeli normë interesi- investime

Skema e qarkullimit ne nje ekonomi tregu (zgjidhja e problemit ekonomik kryesor

Kufiri i Mundësivetë Prodhimit

Cka është kufiri i mundësive tëprodhimit?

Kufiri i mundësive të prodhimit, shpreh kombinime të ndryshme të mallrave dhe shërbimeve që mund të prodhojë një vend gjatë një periudhe të dhënë kohe, duke përdorur të gjitha burimet në dispozicion dhe me teknikat më efiçente të prodhimit

Figure 2 Kufiri i mundesive te prodhimit

KMP

A

B

C

Lule

2,200

600

1,000

3000 700

2,000

3,000

1,000

Arme

D

Shembull

Supozojmë se një vend të gjitha burimet ipërdorë për prodhimin e vetëm dy mallrave:

➢ Armë;

➢ Ushqime.

Mundësitë A B C D E F

Armë 0 1 2 3 4 5

Ushqime 15 14.7 14 12 9 0

Kufiri i mundësive të prodhimit

Kurba e mundësive tëprodhimit tregonkombinimet e arritshme tëprodhimit

Në qoftë se të gjitha burimete ekonomisë përdoren përprodhimin e të ushqimeve, sasia e ushqimeve që do tëmund të prodhohej do tëishte 15 njësi. Në tëkundërt do të mund tëprodhoheshin 5 njësiarmë.

Kurba e mundësive të prodhimit

Psh pika e prodhimit D përfaqësonprodhimin e 12 njësive tëushqimeve dhe 3 njësive tëarmeve për të arritur në këtë pikëne duhet të heqim dorë nga 3 njësi të ushqimeve përkatëshishtnga 2 njësi të armeve.

Pika M është pikë e arritshme pore pa dëshirueshmePika N është e dëshirueshmepor e pa arritshme

Kurba e mundësive të prodhimit(vazhdim)

Kurba e mundësive të prodhimit(vazhdim 1)

Shembull 2

Supozojmë se një vend të gjitha burimet ipërdorë për prodhimin e vetëm dy mallrave:

➢ Grurë;

➢ Misër.

Mundësitë A B C D E F

Grurë 0 100 200 300 400 500

Misër 300 290 270 220 180 0

Zhvendosja e kurbës së mundësivetë prodhimit

Zhvendosja djathtas = rritje ekonomike

Zhvendosja majtas = rënje ekonomike

Kurba e mundësive të prodhimit mund tëzhvendoset djathtas apo majtas.

Zhvendosja e kurbës së mundësivetë prodhimit

Rritja e Burimeve

Si është e mundur që të zhvendoset kurba e mundësive të prodhimit?

Përparimi Teknologjik

Por si është e mundshme të rriten burimet?

Gjetja e Burimeve të Reja

Investimet në Mallra Kapitale

Zhvendosja e kurbës së mundësivetë prodhimit

Zhvendosja nga KMPnë KMP 1 ështëzvhendosje djathtas, që nënkupton rritjeekonomike.

Ndërsa, zhvendosjanga KMP në KMP 2 ështëzvhendosje majtas qënënkupton rënjeekonomike.

Shembull:Zhvendosja e kurbës sëmundësive të të prodhimit

Vendi 1 shumicën e burimeve i përdorëpër prodhimin e tëmirave të konsumit .

Prandaj rritja do të jetë e vogël, sepse burimetjanë drejtuar drejtkonsumit.

Shembull:Zhvendosja e kurbës sëmundësive të të prodhimit (vazhdim)

Vendi 2 heqë dorë nganjë sasi e madhekonsumit për të bërëinvestime për tëardhmen.

Prandaj rritja do të jetë e madhe sepse burimet e prodhimit janë drejtuar nëinvestime.

Kosto Oportune

Kosto Oportune

Kosto opportune, përfaqëson vlerën e alternativës më të mirë nga e cila duhet tëhiqet dorë

Kostoja oportune shpesh quhet edhe kosto alterantive pse?

Për arsye se është sakrifikuar një mundësi(alternativë) në mënyrë që të zgjedhet mundësiatjeter.

Cka realisht nënkuptohet me Kosto Oportune?- Kosto Oportune për individë- Studime ose Punë- Pushime ose Veturë e re

Kosto Oportune

Për matjen e kosotos oportune (për tërëekonominë) na shërben drejtpërdrejtë Kurbae Mundësive të Podhimit.

Më e kuptueshme për fillim është Kurba e Mundësive të Podhimit vijëdrejtë osekonstante.

Metodat e Ekonomiksit

Metodat e ekonomiksit

Ekonomiksi përdor modelet për të shpjeguarfaktet:

Format kryesore të modeleve që përdorëekonomiksi janë:

Tabela

Grafiku

Modelet matematikore

Modelet verbale

Grafikët dhe qëllimi i paraqitjesgrafike

Ekonomiksi është shkenca më kuantitative nëmesin e shkencave sociale.

Një fotografi vlenë sa njëmijë fjalë.

Leximi dhe konstruktimi i grafikëve duhet tëjetë njohuri e secilit ekonomist.

Grafikët dhe qëllimi i paraqitjesgrafike (vazhdim)

Grafikët ilustrojnë relacione të rëndësishmeekonomike

Njerëzit tregojnë pak interesim që të analizojnëshifrat dhe faktet e ndryshme në gazetat ditore

Grafikët i bëjne të dhënat të lehta për tukuptuar dhe mbesin për një kohë më të gjatë nëkujtesë

Grafikët vënë në pah relacione që nuk mund tëidentefikohen përmes numrave

Llojet e Grafikëve

Llojet e grafikëve më të cilët ne kryesisht do tëpunojmë janë:

Grafikë me një variabël:

1.Pie Chart

2.Bar Graph

3.Time Series Graph

Grafikë me dy variabla:

Grafiku me sistem të kordinatave (X,Y)

Grafikët e një variable tëvetme

Grafikët e me dy variabla

Sistemi i kordinatave (X,Y) Kur paraqesim grafiqe me dy variabla secila kordinatëparaqet dy numra një ngaboshti X dhe një nga boshtiY.

Kurbë (lakore) quhet vijae cila i bashkon të gjithakordinatat në një grafik X,Y

Kurbë me pjerrtësi pozitive

Një kurbë me pjerrtësipozitive nënkupton se rritja e X shoqërohetme rritjen e Y dhezvogëlimi i Xshoqërohet me zvogëlimin e Y

Shembull

Suksesi i studentëve në varësi të orëvetë mësimit

Kemi një klasë të dhënë me 5 student:

Studenti Orë studimi/javë Nota Mesatare

A 5 5

B 10 6

C 15 7

D 20 8

E 25 9

F 30 10

Shembull

Në shembull ështëparaqitur suksesi istudentëve nëvarësi të orëve tëmësimit, sic shihetsudentët që kanë mëshumë orë mësimijanë të prirur të kenënotë mesatare më tëlartë dhe e kundërta.

Kurbë Me Pjerrtësi Negative

Kurba është me Pjerrtësi negative kurrritja e X shoqërohetme zvogëlimin e Y.Dhe zvogëlimi i Xshoqërohet me rritjene Y

Shembull

Suksesi i studentëve në varësi të orëvetë shetitjes dhe argëtimit

Kemi një klasë të dhënë me 5 student:Studenti Orë shetitje/javë Nota Mesatare

A 5 10

B 10 9

C 15 8

D 20 7

E 25 6

F 30 5

Shembull

Në shembull ështëparaqitur suksesi istudentëve nëvarësi të orëve tëshetitjes, sic shihetsudentët që kanëmë shumë orëshetitje janë tëprirur të kenë notëmesatare më të ulëtdhe e kundërta.

Oferta dhe Kërkesa

Kurba me Pjerrtësi të ndryshme

Pjerrtesia

Ekuacionet

Y=a+bx

Q=a+bx