Ontwikkelkansen op basis van Knooppuntwaarde en ... · Doelstellingen Ruimtebeslag bedraagt 32,6%...

Ontwikkelkansen op basis van Knooppuntwaarde en Voorzieningenniveau Guy Engelen & Lien Poelmans

Unit Ruimtelijke Milieuaspecten

VITO

Guy.Engelen@vito.be

Doelstellingen

Ruimtebeslag bedraagt 32,6% van het Vlaams grondgebied. Het groeit met 6 ha/dag. Vlaanderen staat eenzaam aan de top van EU-landen.Beleidsplan Ruimte Vlaanderen onderzoekt mogelijkheden voor verhogen van ruimtelijk rendement en gedifferentieerde ontwikkelkansen voor wonen en werken op basis van:

1. Knooppuntwaarde (KW) in het systeem voor openbaar vervoer;2. Nabijheid van voorzieningen (basis, regionaal en metropolitaans);3. Toegang tot voorzieningen en vervoersknopen per fiets of te voet.

3 delen:Deel 1: Bepalen van de knooppuntwaarde voor elke 1 ha locatie;Deel 2: Bepalen van het voorzieningenniveau voor elke locatie van 1 ha; Deel 3: Analyse en lokalisatie op 1 ha van gedifferentieerde ontwikkelkansen door combinatie van de resultaten uit delen 1 en 2.

KnooppuntwaardeDeel 1

KnooppuntwaardeNetwerk & haltes

Knooppuntwaarde voor haltes in Vlaanderen en Brussel in 2015 en 2025:

Halte heeft minimaal 2 passages tussen 9:00 en 16:00 (daluren);In 2025: 20 nieuwe tramhaltes.

Netwerk van trein:Stations in Vlaanderen en Brussel;Stations in Wallonië/buitenland bereikbaar per directe trein uit België.

Netwerk van bus/tram/metro:Tram/metro: haltes in Vlaanderen (De Lijn) en Brussel (MIVB);Bus: haltes op A-lijnen van De Lijn.

Definitie van knopen:Tram/bus/metro halte gelegen binnen 350 m van treinstation, wordt toegewezen aan treinstation (mogelijkheid tot overstap);Tram/bus/metro haltes binnen 200 m worden samengevoegd.

Knooppuntwaarde

HaltesIn 2015:Netwerk zonder bus: 958 knopenNetwerk met bus: 3417 knopen

KnooppuntwaardeIndicatoren

Knooppuntwaarde is een samengestelde indicator gebaseerd op:5 sub-indicatoren gedefinieerd in SNAMUTS raamwerk (Spatial Network Analysis for Multi-modal Urban Transport Systems) Scheurer et al. (2006), Porta & Scheurer (2006), Scheurer & Curtis (2008), Curtis & Scheurer(2009,2010) http://www.snamuts.com);1 sub-indicator Dichtheid infrastructuur voor traag verkeer.

Knooppuntwaarde = samengestelde indicator:Absolute waarde van de 6 sub-indicatoren herschaald tussen 0 and 10.Gewogen som van de 6 sub-indicatoren;

Alle sub-indicatoren worden gelijk gewogen.

1. NABIJHEID-CENTRALITEIT

Hoe gemakkelijk zijn verplaatsingen vanuit

het knooppunt in termen van snelheid

en frequentie?

2. GRAAD-CENTRALITEIT

Hoe direct zijn verplaatsingen vanuit

het knooppunt?

3. SPIL-CENTRALITEIT

In welke mate faciliteert het

knooppunt verplaatsingen over

het netwerk?

4. CONNECTIVITEIT

In welke mate is het knooppunt

geïntegreerd in het netwerk en hoe

interessant is het voor transfers en reis-

onderbrekingen?

6. DICHTHEID INFRASTRUCTUUR TRAAG VERKEER

Wat is de dichtheid van voet- en

fietspaden binnen 15 minuten fietsafstand van het knooppunt

5. CONTOURGEBIED

Hoe groot is de potentiële

reizigersgroep bediend door het OV naar het knooppunt?

KNOOPPUNTWAARDEHALTES

Knooppuntwaarde per halteTreinstations

Samengestelde indicator

Knooppuntwaarde per halteVoorbeeld: tramhaltes in Antwerpen

Samengestelde indicator

Knooppuntwaarde per 1-ha locatieKortste paden via fiets- en wandelpaden

Berekend als het kortste pad over paden geschikt voor fietsen en stappen;Toepassing van afstandsverval per modus.

De afstandsberekening t.o.v. een OV-knooppunt (rode stip) op basis van vogelvluchtafstand (rode cirkel) is aanleiding tot een sterke overschatting van het deel van de ruimte (en dus het aantal personen) dat er toegang toe heeft binnen de gestelde tijds- of afstandslimieten

Knooppuntwaarde per 1-ha locatieToepassing van afstandsverval per modus

Tram/bus Train Metro

Knooppuntwaarde per 1-ha locatie4 klassen op basis van Natural Breaks (Jenks)

Zeer goedGoedMatigBeperkt

VoorzieningenniveauDeel 2

Bereken voor elke 1ha-locatie in Vlaanderen zijn nabijheid tot een 50-tal types van voorzieningen behorende tot 4 categorieën (Onderwijs, Cultuur en Sport, Zorg, Woonondersteunend), 3 niveaus (Basis, Regionaal, Metropolitaans) en totaal.

Nabijheid van voorzieningenDoel

ONDERWIJS CULTUUR EN SPORT ZORG WOONONDERSTEUNEND

Kleuter* Bibliotheken Algemene geneeskunde* Bakkers en slagers*Lager* Cultuurcentra Tandartsen Kleine voedingswinkels*

Secundair Schouwburgen en concertzalen Apothekers* Grote voedingswinkels

Hoger Bioscopen OogzorgGespecialiseerde voedingswinkels

Volwassenen Musea Algemene ziekenhuizen Eet- en drinkgelegenheden

Leerlingbegeleiding Monumenten Academische ziekenhuizen Post

Pret- en themaparken Geestelijke gezondheidszorgBasisvoorziening niet-voeding (kappers, …)

Basis sportaccommodaties Kinderopvang Toegankelijk groen*Regionale sportaccommodaties Ouderenvoorzieningen Bank en verzekering

Zwembaden Lokale dienstencentra Overheidsfuncties

Speciale sportaccommodaties Ziekenfondsen Detailhandel KledingHotels O.C.M.W. Detailhandel Huis en tuin

Provinciale domeinen en natuurgebieden

Detailhandel Vrije tijd

Auto

Werkvz (boekhouders, …)Overige regionale (architect, …)Nicheproducten (kunst, …)

Gespecialiseerde overheidsdiensten

Niveau

Basis(*directe omgeving)

Regionaal

Metropolitaan

Opbouw voorzieningenPunten, 50 Types, 4 Categorieën, 3 Niveaus

Individueel punt van voorziening per type(van 1 tot verschillende duizenden punten per type van voorziening)

Startpunt is de locatie van elk individueel punt van voorziening.

Voorbeeld: bakkers

Nabijheid van voorzieningenBottom-up: van punt tot totaal

Nabijheid van voorzieningen per 1 ha-locatieAfstandsverval

Verlies aan waarde met afstand 90% van waarde 10% van waarde

Basis in directe omgeving (te voet) 7 min 17 min

Basis (per fiets) 7 min 17 min

Regionaal (per fiets) 10 min 20 min

Metropolitaan (per fiets) 14 min 25 min

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Ove

rblij

ven

de

fra

ctie

van

vo

orz

ien

inge

nn

ive

au

Afstand in minuten

basis

regionaal

metropolitaan

Nabijheid van voorzieningen per 1 ha-locatieToepassing van afstandsverval

Bereken het kortste pad om de waarde van elke 1ha-cel te kennen.

Voorzieningenniveau op 1ha (afstandsverval)(1 kaart/type = 50)

Individueel punt van voorziening per type(van 1 tot verschillende duizenden punten per type van voorziening)

Voorbeeld: Onderwijs secundair

Gecorrigeerde types voorzieningen (marginale utiliteit) (1 kaart/type = 50)

Aggregatie per type voorzieningen(1 kaart/type = 50)

Voorzieningenniveau op 1ha (afstandsverval)(1 kaart/type = 50)

Individueel punt van voorziening per type(van 1 tot verschillende duizenden punten per type van voorziening)

Nabijheid van voorzieningen per 1 ha-locatie Aggregatie per type gecorrigeerd voor Marginale utiliteit

Toepassing van correctiefactor om het overschot aan keuzein rekening te brengen.Principe van marginale utiliteit.

Aantal punten van voorziening in omgeving

Co

rrec

tief

acto

r

Onderwijs secundairGecorrigeerd

Nabijheid van voorzieningen per 1 ha-locatie Totaal basis – totaal regionaal – totaal metropolitaan

Aggregatie per niveau(3 kaarten)

Aggregatie per categorie(3 * 4 kaarten)

Gecorrigeerde types voorzieningen (marginale utiliteit)(1 kaart/type = 50)

Aggregatie per type voorzieningen(1 kaart/type = 50)

Voorzieningenniveau op 1ha (afstandsverval)(1 kaart/type = 50)

Individueel punt van voorziening per type(van 1 tot verschillende duizenden punten per type van voorziening)

Basis voorzieningen

Regionale voorzieningen

Metropolitane voorzieningen

Voorzieningenniveau(1 kaart)

Aggregatie per niveau(3 kaarten)

Aggregatie per categorie(3 * 4 kaarten)

Gecorrigeerde types voorzieningen (marginale utiliteit)(1 kaart/type = 50)

Aggregatie per type voorzieningen(1 kaart/type = 50)

Voorzieningenniveau op 1ha (afstandsverval)(1 kaart/type = 50)

Individueel punt van voorziening per type(van 1 tot verschillende duizenden punten per type van voorziening)

Nabijheid van voorzieningen per 1 ha-locatie Totaal Voorzieningenniveau

Totaal voorzieningenniveau Vlaanderen en Brussel op 1 ha;4 klassen Natural Breaks (Jenks).

Zeer goedGoedMatigBeperkt

Gedifferentieerde ontwikkelkansenDeel 3

Voorzieningen-niveau

Zeer goed 107 721 242 587 1 753 481 850 227

Goed 865 592 586 302 718 910 8 410

Matig 810 867 157 448 103 417 0

Beperkt 173 719 5 465 1 166 0

Aantal inwonersBeperkt Matig Goed Zeer goed

knooppuntwaarde

14,7% van oppervlakte52,2% van inwoners18,7% van oppervlakte

28,3% van inwoners

2,2% van oppervlakte1,6% van inwoners

64,4 % van oppervlakte17,9 % van inwoners

Synthesekaart: typologie met 16 klassen

Gedifferentieerde ontwikkelkansenGezinsdichtheid

• Lage bevolkingsdichtheden in het ruimtebeslag zijn troef.

• Slechts 4,2 % van het ruimtebeslag heeft dichtheid > 25 gezinnen/ha (60 inwoners/ha).

• 17,3% van het ruimtebeslag zonder inwoners.

Voorzieningen-niveau

Zeer goed 10,34 10,36 14,59 29,17

Goed 6,90 6,46 7,32 9,86

Matig 4,20 3,98 4,92 /

Beperkt 2,08 2,33 3,18 /

Gemiddeld aantal gezinnen/ha

Beperkt Matig Goed Zeer goed

Knooppuntwaarde

Gedifferentieerde ontwikkelkansen

Alle wooncellen dichtheid van 10 gezinnen/ha (12,5) 564000 extra inwoners

Alle wooncellen dichtheid van 25 gezinnen/ha (2,28) 236000 extra inwoners

= 800000

Vervolg: Ontwikkelkansen integraal

Ontwikkelkansen gecorrigeerd op basis van:Fysische geschiktheid: water, overstromingsgebied, bodemgesteldheid, …

Institutionele geschiktheid: natuurgebied, erfgoed, beschermde status, …

Type van bebouwing: kernen, linten en korrels;

Aanwezige functies: infrastructuur, diensten, scholen, gezondheid, economische activiteiten, groen en recreatie, bevolkings- en tewerkstellingsdichtheid, …

Mogelijkheden op energetisch vlak: warmtenetten, wind, …

…

Kansenkaart (prototype)

Vervolg: Ontwikkelkansen integraal

Meer analyse is nodig om reële ontwikkelkansen te kennen:Multi-criteria analyse van locaties op basis van bijkomende ruimtelijke indicatoren m.b.t. ruimtelijk rendement(skansen);

Case studie(s) per type;

Ruimtelijke optimalisatie;

Ruimtelijke simulatie voor spatio-temporele analyse van realisatie;

…

Station Erps Kwerps

N

Verweving?Intensivering? Uitbreiding?

Meer informatie:https://ruimtemodel.vlaanderen/

https://www.ruimtelijkeordening.be/Onderzoek