p konflikty pRzeStRzenne peRSpektyWy potRzeb · Brytania, Holandia). Brak spójności i koordynacji...

Potencjalnekonfliktyprzestrzennewstrefiepodmiejskiej…

Dorota ManteyUniwersytetWarszawski,WydziałGeografiiiStudiówRegionalnych, ul.KrakowskiePrzedmieście30,00-927Warszawa;e-mail:d.mantey@uw.edu.pl

potencjalne konflikty pRzeStRzenne w strEFiE podmiEjskiEj z peRSpektyWy potRzeb miEszkańców na przykładziE podwarszawskiEj

gminy lEsznowola

Abstrakt:Celemartykułujestidentyfikacjaodmiennychwizjiioczekiwańmieszkańcóworazsa-morządulokalnegoodnośniedozagospodarowaniaprzestrzenipodmiejskiej,którestanowiąźródłopotencjalnychkonfliktówprzestrzennych.Zaprezentowanownimsprzeczności interesówogółumieszkańcówstrefypodmiejskiej,określonychgrupmieszkańców,atakżesamorządugminnego.Wartykulescharakteryzowanoróżnerodzajekonfliktów,wtymkonfliktyprzestrzenne.Źródłemkonfliktówjestchęćutrzymaniaprzezogółmieszkańcówpodmiejskiegocharakterumiejscowościzamieszkania,nadrzędnośćprawawłasnościiinteresuindywidulanegonadinteresemzbiorowymoraz nadmierne ambicje rozwojowe samorządów gminnych. Rozważania na temat konfliktówprzestrzennychwstrefiepodmiejskiejilustrująwynikidwóchbadańankietowychzrealizowanychwpodwarszawskiejgminieLesznowola,jednonareprezentatywnejpróbiemieszkańcówcałejgmi-ny(394osoby),adrugienareprezentatywnejpróbiemieszkańcówMysiadła(305osób).

Słowa kluczowe: konfliktyprzestrzenne,strefapodmiejska,potrzebymieszkańców,gminaLesz-nowola.

potential spatial conFlicts in thE suburban zonE From thE pErspEctivE oF rEsidEnts’ nEEds (on thE EXamplE

oF lEsznowola, warsaw mEtropolitan arEa)

Abstract:Theaimofthepaperistoidentifydifferentvisionsandexpectationsofthecitizensandthe localgovernmentregarding thedevelopmentof theirsuburbanspace,whichareasourceofpotentialspatialconflicts.Itdiscussescontradictoryinterestsofallthepeoplelivinginthesuburbanarea,certaingroupsofinhabitants,andlocalauthorities.Thepapercharacterizesdifferenttypesofconflicts,includingspatialones.Theconflictsinthesuburbsaregeneratedbyadesiretokeepthesuburbancharacteroftheplaceofresidence,theprimacyofpropertyrightsandindividualinterestsovercollectiveones,andexcessivedevelopmentambitionsoflocalauthorities.ConsiderationsonspatialconflictsinasuburbanzoneareillustratedbytheresultsoftwosurveyscarriedoutintheLesznowolamunicipalitynearWarsaw,oneonarepresentativesampleofresidentsthroughoutthewholemunicipality(394persons),andtheotheronarepresentativesampleofresidentsofMysia-dło(305people).

Keywords: spatialconflicts,suburbanzone,residents’needs,municipalityofLesznowola.

Studia Regionalne i LokalneNr 3(65)/2016

ISSN 1509–4995doi: 10.7366/1509499536506

DOROTA MANTEY118

Wprowadzenie oraz przegląd podstawowych definicji

Wewspółczesnymświecieprzestrzeńwokółmetropoliipoddawanajestróż-norodnym przemianom.Mamy do czynienia z kontynuacją procesów urbani-zacji,przyczymintensywnyrozwójzachodzinie tylkowcentralnymośrodkumiejskim, lecz takżew całym regionie funkcjonalnym.Najbliższymiastu ob-szar określany jest jako strefa podmiejska. Zgodnie z definicją zaproponowa-nąprzezStanisławaLiszewskiego(1987,s.74),jestnią„zorganizowanaczęśćprzestrzeni geograficznej, która przylega do terenów zainwestowanychmiastacentralnego.Opróczterenówotwartychtworząjąrównieżwsie,miasta,osady.Jest to obszar mający zróżnicowany charakter zagospodarowania, nieustabili-zowany fizjonomicznie i demograficznie, na którym dochodzi do przenikaniaformitreścicharakterystycznychzarównodlamiast,jakidlawsi.(...)Relacjefunkcjonalnepomiędzy strefąamiastemsą silniejszeniżpomiędzyobiektamiwobrębiestrefy”.Strefapodmiejskapełnispecyficznezadaniaorazfunkcje,bezktórychmiasto niemogłoby się rozwijać (Straszewicz 1985).Należą do nichfunkcje rolnicze, komunikacyjne, przemysłowe, komunalne, wypoczynkowo- -rekreacyjne.Najważniejsząpozostajejednakfunkcjamieszkaniowa.Wnajnow-szychopracowaniach,definiującstrefępodmiejską,zwracasięuwagęnietylkonajejpowiązaniafunkcjonalnezmiastemcentralnym,lecztakżenamorfologię:amorficzność,chaotycznerozproszeniezabudowy,brakprzestrzenipublicznych(Zuziak2005;Solarek2013),dziękiczemuujęciegeograficznezostajewzboga-coneoaspekturbanistyczny.Początkowostrefępodmiejskąbadanogłówniewkontekście jej funkcjiży-

wicielskiej, aktualnie zanikającej (Kosiński 1954). Zainteresowanie formamiosadniczymiizmiennościąfunkcjilokalizowanychwstrefiepodmiejskiejbyłoszczególniesilnewlatachosiemdziesiątychXXw.(Liszewski1985;Rakowski1985).Ostatnie kilkanaście lat z kolei przyniosło liczne opracowania poświę-cone strukturze przestrzennej stref podmiejskich przekształcanych w wynikusuburbanizacjiorazwybranymprocesomiproblemomdotyczącymprzestrzeniwokółmiejskiej,wtymproblemomspołecznymorazekologicznym.Strefąpod-miejskąWarszawyzajmowalisięwszczególności:JanM.Chmielewski(2002a;2002b;2005a;2005b),BożenaDegórska(2002;2004;2012),MałgorzataGutry- -Korycka(2005),KrystynaGruszecka(2005),EwaKorcelli-Olejniczak(2015),Dorota Mantey (2011), Maciej Nowakowski (2002; 2006), Krystyna Solarek(2005a; 2005b; 2013), ZbigniewStrzelecki iAntoniHolcel (2008), ZbigniewStrzelecki i Małgorzata Kucińska (2006) oraz Przemysław Śleszyński (2003;2004;2015).Strefapodmiejskapodlegaintensywnymprocesomrozwoju.Rozwójjednak

matodosiebie,żepojawiasięwmiejscachwybranych,oferującychodpowied-niewarunki.Niedasięgoulokowaćdowolnieaniwprostysposóbprzenieść.Racjonalnyrozwójwymagaracjonalnejpolitykilokalizacyjnej,opartejzjednejstronynaplanowaniumiejscowymwobrębiekażdejgminy,azdrugiejnaskoor-dynowanymplanowaniuwykraczającympozagraniceadministracyjnejednostek

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 119

terytorialnych. Planowanie przestrzenne ma zatem godzić sprzeczne interesy,czylizapobiegaćkonfliktom(Pawłowska2010).WPolscemamydoczynienia znegatywnymi skutkamiwadliwegoprawa1:

brakiemplanówmiejscowychbądźichzłąjakością(rozdrobnieniem,nadpodażągruntówinwestycyjnych,szybkimtempemzmianprzeznaczeniagruntówzrol-nychnabudowlane),atakżedużąuznaniowościądecyzjiowarunkachzabudo-wy,wywołujących chaosw zagospodarowaniu przestrzeni strefy podmiejskiej(Śleszyńskiiin.2015;Solarek2013).Jednocześnienieistniejespójnyizrówno-ważonysystemplanowaniazagospodarowaniaprzestrzennego,któryopierałbysięzjednejstronynafunkcjonowaniuhierarchicznegoukładuplanów,azdru-giejnarównorzędnymtraktowaniuwprocesieplanowaniaprzestrzennegoróż-norodnychuwarunkowań,w szczególności społecznych, ekologicznych (przy-rodniczych)iekonomicznych(Kistowski2007;2008).Zaproblematyczneuznaćteż należy planowanie rozwoju obszarówmetropolitalnych, które u naswciążjestkwestiąprzyszłości,podczasgdylicznekrajeeuropejskiedawnojużsobieztymporadziły(m.in.Francja,niektóreobszarymetropolitalneNiemiec,WielkaBrytania,Holandia).Brakspójnościikoordynacjiwplanowaniurozwojumożezatemprowadzić do licznych sytuacji konfliktowych. Ich omówieniewymagajednaknajpierwuporządkowaniakwestiiterminologicznych.Dużaczęśćwystępującychmiędzyludźmisprzecznościniemażadnychkon-

sekwencji. Są one tylko potencjalnym źródłem konfliktów. Sprzeczność prze-radzasięwsytuacjękonfliktową,jeśliwsprawie,którejdotyczy,stronymusząpodejmowaćjakieśdecyzje.Sytuacjakonfliktowapowstajezatemwówczas,gdysprzecznośćwartościczyinteresówzostajeujawniona.Dokonfliktuzkoleido-chodzi,gdyprzynajmniejjednazestronupierasięprzyrealizacjiswoichcelówmimosprzeciwudrugiejstrony(Reykowski2011).Konfliktrozumianyjestza-temjakozderzeniesięsprzecznychinteresówbądźpoglądów,azachodzipomię-dzyconajmniejdwomapodmiotami.Każdykonfliktmawięcnaturęspołeczną.Wsytuacjikonfliktuinteresówinteresnależyrozumiećjakozespółżądańipod-trzymującychteżądaniaoczekiwań(Białyszewski1983).Według klasyków teorii konfliktu społecznego, Karola Marksa, Georga

Simmla,LewisaA.Cosera iRalfaDahrendorfa,konfliktyspołecznesąstałymelementemstosunkówspołecznych,aichpodstawoweźródłotkwiwstrukturzewładzy oraz nierównympodziale rzadkich iwartościowych zasobów.Wedługteoriikonfliktuwszystkie systemyspołecznewykazująnierównościwpodzia-ledóbr.Konfliktprowadzidoreorganizacjisystemuspołecznego,któraponow-niewywołujeproceswytwarzającykonflikt(Turner1985,s.251).Konfliktjestwięczarównozmiennązależną,czyliprocesemwywołanymprzezinnesiły,jakizmiennąniezależną–tj.procesemwywołującymzmianywinnychprocesach.ZdaniemCosera(2009)–twórcyfunkcjonalnejteoriikonfliktu–konfliktmożebyć czynnikiempozytywnym, przyczyniającym się dowzrostu integracji spo-łecznej,jegoprzyczynazaśczęstoleżywambicjachiaspiracjachjednostki.

1 Szczególnie krytykowana jest Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(Ustawaoplanowaniu…2013).

DOROTA MANTEY120

Konflikty,którychistotnymelementemjestprzestrzeń,leżąwobszarzezain-teresowańconajmniejkilkudyscyplinnaukowych.Wzależnościodprzedmio-tuiprzyczynykonfliktumożnamówićokonfliktachekologicznychiśrodowi-skowych (Burger 1990;Zuziak1995;Degórska 2002;Borys 1989;Kistowski2007;Przewoźniak2008,Raszka2010),społecznychilokalnych(Starosta2000;Kwaśniewicz2000;Buczkowski2001;Śliwa2001),przestrzennych,funkcjonal-no-przestrzennychilokalizacyjnych(Grocholska1980;1986;Kołodziejski1982;Dołzbłasz2000;Źróbek,Zachaś2003;Śleszyński,Solon2010;Dmochowska-Dudek2011;2014;Dudek-Mańkowska,Lackowska-Madurowicz2012).Jedną z kategorii konfliktów są konflikty przestrzenne. Ich podłożem jest

planowane bądź istniejące zagospodarowanie przestrzeni. Z definicji MarkaDutkowskiego (1995)wynika, że źródłemkonfliktówprzestrzennych jestwy-stępowanie na danym obszarze wielu rożnych możliwości zagospodarowanialubwieluróżnychinteresówicelów,wtymzwiązanychzużytkowaniemdóbrśrodowiskowych.Dochodzido sytuacji,wktórej podażprzestrzeniookreślo-nych cechach,walorach i zasobach jest niedostatecznaw stosunku do popytu(Kołodziejski 1988; 1991). Z definicji Henryka Białyszewskiego (1983) pły-niewniosek, iżkonfliktprzestrzennypojawiasięwówczas,gdyjednazestronchceutrzymaćokreślonąfunkcjędanegoterytorium(miejsca),natomiastdrugadążydojejzmiany,bądźgdyobydwiestronydążądozmianyokreślonegostanu(funkcji),alecelelubsposobyzmianysąróżniepojmowane.Przyczynąkonflik-tówprzestrzennychzdaniemBeatyBanachowicz(2004)zkoleijestniewyraże-niespołecznejzgodynaaktualnebądźproponowanezagospodarowanieterenuizwiązaneznimkierunkirozwoju.Konflikty przestrzennemożna podzielić na konflikty przestrzeni i konflikty

funkcjonalne.Dokonfliktówprzestrzenidochodziwówczas,gdytensamobszarrówniedobrzemożespełniaćdwiewykluczającesięwzajemniefunkcje(np.rol-nictwoiprzemysłwydobywczy).Konfliktyfunkcjonalnezkoleitoinaczejkon-fliktywprzestrzeni, czyli lokalizowanie jakiejś funkcjiwstrefienegatywnegooddziaływaniainnej,np.funkcjamieszkaniowawsąsiedztwiefunkcjiprzemy-słowej(Dołzbłasz2000).MaciejPrzewoźniak(2007)konfliktyprzestrzennedzielizewzględunaistotę

sporu.Jegozdaniemkonfliktywzagospodarowaniuprzestrzennymmogądoty-czyćzasobówprzestrzeni(wtymterenu),jakościprzestrzeniifunkcjiprzestrze-ni.Konfliktyoterenwystępująnajczęściej,najbardziejinteresującezaśzpunktuwidzeniapoznawczegosąkonfliktyofunkcje.Sama konfliktogenność mozaiki funkcji i form zagospodarowania jest nie-

odzownym elementem rozwoju, przy czym konflikty w wielu przypadkachnie muszą oznaczać zjawisk patologicznych, lecz naturalne (Robbins 1998).Konfliktyprzestrzennemogąmiećzatemnie tylkonegatywneskutki,zktóry-mi sąnaogółkojarzone, ale– jak twierdziłCoser (2009)– takżepozytywne.Konfliktymogąintegrowaćspołecznośćlokalnąizwiększaćjejkapitałspołecz-ny,anawetbudowaćzaufaniedowładzylokalnej,jeślitastoipotejsamejstroniekonfliktu,comieszkańcy.

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 121

Wychodzączzałożenia,żegospodarowanieprzestrzeniątoswoistagraoprze-strzeń,możnawskazaćkilkukluczowychgraczy,m.in.mieszkańców(interesa-riuszyspołecznych)orazwładzepubliczne(decydentów).Podstawowymcelemmieszkańcówwgrzeoprzestrzeńjestwysokajakośćżycia,władzypublicznejzaś–dobropubliczne(Pawłowska2010).Sprzecznośćirozbieżnośćinteresóworazaspiracjigrupowych,wynikającezezróżnicowaniaspołeczeństwa,sąźró-dłempolityki(Auleytner2004,s.20),któraumożliwiarealizacjęcelówważnychdlajednejbądźwieludziedzinżyciaspołecznego(Markowski1999),zapisanychw strategii rozwoju gminy, a takżew polityce przestrzennej, czyliw studiumuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.Władzelokalneczęstorolęorganizatoragryoprzestrzeńoddająwręceinwestorówpry-watnych,comożeprowadzićdokonfliktówspołecznych,ajednocześniestanowiryzykoprzegranejinteresupublicznego,któregowładzelokalnesąstrażnikiem(Pawłowska2010).Często zdarza się, że zapisy zawartew strategii i studium niew pełni od-

zwierciedlająwizjęrozwoju,którąpodzielawiększośćczłonkówwspólnotysa-morządowej.Takasytuacja jestprzykładempotencjalnegokonfliktu interesów,wktórymniedokońcadasięzdefiniowaćjegostrony.Oilezajednąznichmoż-nauznaćmieszkańcówgminy,którychopiniewyrażonesązdaniemwiększości,otyletraktowaniesamorządugminnegojakostronykonfliktujestjużproblema-tyczne.ZbigniewK.Zuziak(1995),dokonująctypologiikonfliktówprzestrzen-nychwgpodmiotów,wymieniawprawdziekonfliktysamorząd–mieszkańcyjakoprzykładkonfliktówwobrębiesektorapublicznego,jednakjeżelisamorządjestreprezentanteminteresówogółumieszkańców,tozformalnegopunktuwidzeniatrudnozgodzićsięztwierdzeniem,żeinteresysamorządumogąbyćsprzecznezinteresamimieszkańców.

Źródła potencjalnych konfliktów w strefie podmiejskiej

Obszarempotencjalnych pól konfliktówprzestrzennych są gminy zaliczanedosilniejzagospodarowanych,wktórychjednocześniekoncentrująsięatrybutyobszarówwiejskichiwymagającychochrony(Śleszyńskiiin.2015).Dogmintychnależąwszczególnościgminytworzącestrefępodmiejską,wktórychza-budowamieszkaniowamieszasięzterenamirolniczymi,cennymiprzyrodniczoi krajobrazowo, a także obiektami o funkcjach transportowych, komunalnych,usługowych,produkcyjnychimagazynowych.W przypadku strefy podmiejskiej, którą tworzą gminy położonew zasięgu

oddziaływaniawiększychmiast,mamydoczynieniaznastępującymiobserwo-wanymiipotencjalnymikonfliktamiprzestrzennymi:– silnymiiczęstymi,związanymizprocesamisuburbanizacjirezydencjalnej;– silnymi i częstymi, związanymi często z obszarami cennymi przyrodniczoichronionymi;

– częstymi,związanymizróżnymiprocesamiurbanizacji,głównienaobszarachszczególniecennychprzyrodniczoichronionych;

– częstymi,przywspółwystępowaniupresjiturystycznej

DOROTA MANTEY122

– umiarkowanymi, związanymi głównie z rozpraszaniem zabudowy, wzro-stem intensywności użytkowania ziemi oraz oddziaływaniem transportu(Śleszyński,Solon2010).Odpowiedziąnawyżejwymienioneobserwowaneipotencjalnekonfliktyjest

jedenzpriorytetówwzakresiepoprawyefektywnościstrukturprzestrzennych,odnoszącychsiędoObszaruMetropolitalnegoWarszawyipowiatupiaseczyń-skiego,zapisanywPlanie zagospodarowania przestrzennego województwa ma-zowieckiego(2004).Priorytetemtymjestograniczeniepólkonfliktowychpomię-dzyzainwestowaniemtechnicznymaśrodowiskiemprzyrodniczymizabudowąmieszkaniową.Niejesttojednakzadaniełatwe,ponieważjednymzeźródełkon-fliktówwstrefiepodmiejskiejjestsporarozbieżnośćpomiędzyobszaramipresjinagruntya lokalizacją sporządzanychplanówmiejscowych.Zbadańwynika,żeczęstodochodzidounikaniapracplanistycznychnaterenachkonfliktowych(Śleszyński,Solon2010),comożebyćnieprawidłowościąocharakterzekorup-cjogennym.Dotegodokładasięunieważnieniew2003r.starychplanówmiej-scowych,comiałonegatywnywpływnakontrolowaniesuburbanizacjiiprzeciw-działaniewkraczaniuturystykinaterenyprzyrodniczocenne.W strefie podmiejskiej ścierają się różne wizje rozwoju oraz oczekiwania

przedstawicieli dwóch sektorów: publicznego – władze centralne, samorząd,agencjepubliczne,organizacjespołeczneispołecznośćlokalna,orazprywatnego–osobyprywatneiinwestorzyprywatni(Mantey2011).Swojeindywidualnein-teresyrealizujetukilkapodmiotówjednocześnie,cobezskutecznegoplanowaniaprowadzidolicznychsytuacjikonfliktowych.Właścicieleziemi,chcącskorzy-staćnapołożeniuichnieruchomościwstrefiewpływudużegomiasta,domagająsię zmianyprzeznaczenia swoichgruntów rolnychnacelenierolnicze. Interesdeweloperówsprowadza siędozakupu jaknajtańszegogruntuorazuzyskaniarelatywniewyższychwskaźnikówzabudowyizagospodarowaniaterenu.Gminyzkoleiprzychylnieodnosząsiędozmianykategoriigruntówzrolnychileśnychnabudowlane,ponieważkażdynowymieszkaniecoznaczadlanichdodatkowewpływydobudżetu,azadowoleniwłaścicielenieruchomościzwiększająszan-senareelekcjędotychczasowychwładzwkolejnychwyborachsamorządowych(Mantey2011).Winteresieżadnegoztrzechwymienionychpodmiotównieleżyrezerwowanieterenówpodsprawniefunkcjonującąsiećdróggminnych,terenysportowo-rekreacyjneczyzieleńurządzoną,ponieważwiążesiętozkonieczno-ściąwykupugruntów(gminy),obniżazyskzinwestycji(deweloperzy),aprzyokazjimożewpłynąćnegatywnienawartośćnieruchomości (właścicieledzia-łek)(Solarek2013).Jeślijednakuwzględnisięintereswszystkichmieszkańców,nietylkowłaścicieligruntów,wówczasokażesię,żewrelacjachpomiędzysa-morządemaspołecznościągminnączęstodochodzidosprzecznościinteresów.Odmienneoczekiwanianajczęściejujawniająsięwówczas,gdymieszkańcydo-magają sięnowychdrógoraz innych inwestycjicelupublicznego,a samorządograniczaichliczbęwmiejscowychplanachdoniezbędnegominimum.Gmina,chcącrealizowaćteinwestycje,musiałabykażdorazowowypłacaćwłaścicielomgruntów odszkodowania za tereny rezerwowane w planach pod wspomnianeinwestycje, przy czym nawet jeśli przejmowany grunt jest działką rolną, od-

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 123

szkodowanie naliczane jestwedług cen terenów budowlanych.Trudno popra-wiaćwarunkiijakośćżyciamieszkańców,doczegozobowiązanyjestsamorząd,gdyodszkodowaniazawykupgruntówprzekraczajądochodygminnależącychdostrefypodmiejskiej.WgminiePiasecznozobowiązaniafinansowezwiązanez koniecznością wykupu ziemi pod zaplanowane drogi przekraczają trzykrot-nierocznedochodygminy,wgminieGóraKalwariaczterokrotnie,awgminieLesznowolanawetdziesięciokrotnie(Olbrysz,Koziński2011;Koziński2012).Rodzitonowe,jużniepotencjalne,arzeczywistekonfliktypomiędzyinteresemindywidualnymapublicznym,amianowiciecorazczęstszepozywaniegmindosądówprzezwłaścicielinieruchomości,którewinnybyćprzejęteprzezgminypouchwaleniumiejscowychplanów.Zszacunkówwynika,żekosztyztymzwiąza-nesięgająsetekmilionówzłotychwskalicałegokraju(Kowalewskiiin.2013).Przyczynątakiejsytuacji jest to,żewPolsceprywatnawłasnośćterenujest

praktycznie nienaruszalna, a prawo własności oznacza prawo do zabudowy(Gzell2010),coskutkujerozpraszaniemzabudowyijednocześnieniedorozwo-jeminfrastrukturydrogowejitechnicznej.WKonstytucjiRPczytamy,że„włas-nośćmożebyćograniczonatylkowdrodzeustawyitylkowzakresie,wjakimnienaruszaonaistotyprawawłasności” (art.64,ust.3).Wywłaszczeniezaśjestdopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i zasłusznymodszkodowaniem(art.21).Dlaporównania,wkonstytucjiniemieckiej(art.14,ust.2)znajdujesięzgołaodmiennyzapis,którygłosi,iż„własnośćzobo-wiązuje.Korzystaniezwłasnościpowinnozarazemsłużyćdobruogółu”(UstawaZasadnicza…).W polskim prawie dobro ogółu nie jest nigdzie zdefiniowane.Wprowadzane przepisami wielu aktów prawnych ograniczenia przynależnegowłaścicielowinieruchomościprawadozabudowy,motywowanewzględamiin-teresupublicznego,stanowiąwtejdoktryniewyjątekodzasady(Furman2013).Przeznaczaniezbytdużej ilości terenówrolnychnacelebudowlane,prowa-

dzące do ekstensywnego i chaotycznego zabudowywania terenów otwartych,podnosikosztyobsługiwyspowopowstającejzabudowy,któreponosząwszyscymieszkańcy.Kosztówtychniesąwstaniewyrównaćwpływyzpodatków.Zra-portówAndrzejaOlbryszaiJackaKozińskiego(2011)wynika,żemodelzabudo-wy,którystałsięwPolscestandardem,tzn.ekstensywnazabudowawolnostojącanadziałkachponad1000m2, realizowanawsposóbrozproszony,prowadzidokosztówuzbrojenia15razywyższychniżwlondyńskichdzielnicachwillowych,gdzieśredniadziałkamapowierzchnięok.200m2. Irracjonalnośćrozpraszaniasięzabudowyjestodczuwalnanietylkolokalnie,

lecztakżewskalicałegoregionumiejskiego.Postępująceekstensywnezabudo-wywanie terenówotwartychczęstoprowadzibowiemdoutraty terenówprzy-datnychdlarolnictwaczypowstawaniabarierprzestrzennychwdostępiedonie-którychobszarówcennychprzyrodniczo–szczególnielasów,zktórychmoglibykorzystaćturyścijednodniowi.Winteresiecałegoregionufunkcjonalnego,awszczególnościmetropolii, leży powrótm.in. do koncepcji zielonychpierścieni(Kozłowski2006),choćistniejąteżinnemodeleochronyterenówotwartychwo-kół dużychmiast, jak np. kliny nawietrzające (Malisz 1981;Degórska 2002).Wpolskimsystemieplanowaniaprzestrzennegozielonepierścieniesąnadalnie-

DOROTA MANTEY124

doceniane,chociażwKoncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (2011)zostałyuwzględnione.UtworzenieZielonegoPierścieniaWarszawyjakoobszaruprzestrzenichronionejprzedzabudową,ajednocześniestrukturyokreśla-jącejgranicerozwojusilniezurbanizowanegordzeniaObszaruMetropolitalnegoWarszawy(OMW)idopuszczalnegranicerozwojunowejzabudowywewnątrzstrefykształtowaniazielonegopierścieniatowciążjednozpriorytetowychkie-runków właściwego kształtowania struktury terenów przyrodniczych OMW(Degórska2012).Zielonepierścieniesąobszarami,naktórychmożesięrozwijaćfunkcjatury-

stycznawoparciuoterenyatrakcyjneprzyrodniczo.Funkcjatajednakczęstostoiwopozycjidowymogówochronyśrodowiska(Śleszyński,Solon2010).Ruchturystycznywymagabowiemodpowiedniejinfrastruktury,emitujehałas,gene-rujedodatkowyruchsamochodowyitp.Pozatyminwestycjewturystykęmusząodpowiadać na potrzeby potencjalnych turystów, a przy okazji nie generowaćdodatkowych problemóww codziennym funkcjonowaniumieszkańców strefypodmiejskiej. Brak spójności między aspiracjami rozwojowymi samorządówgminpodmiejskichamożliwościami ich realizacjiwsposóbnieinwazyjnydlaśrodowiskaprzyrodniczegomożeprowadzićdokonfliktów,wktóreczęstoanga-żująsiędodatkowepodmioty,takiejakorganizacjeekologiczne.Organizacjetemogąujawniaćdegradację(kolizjęześrodowiskiem)iuświadamiać,żejestonasprzecznazinteresemmieszkańców(Kistowski2008).Innyczynnik,którymożesprzyjaćpowstawaniukonfliktównastykumiesz-

kańcy–samorząd, tobrakkonsultacji społecznych, skutkujący rozbieżnościamimiędzylansowanąprzezprzedstawicieliwładzlokalnychwizjądalszegorozwo-jugminyaoczekiwaniamiogółumieszkańców.Samorządgminnyzbytczęstopełnijedyniefunkcjętzw.administracjiświadczącej,podczasgdypowinienrów-nieżintegrowaćspołecznośćlokalnąwokółwspólnychwartościicelówrozwo-jowych,pełniącjednocześniefunkcjękoordynacyjnąiprorozwojową(Adamus,Ptaszek 2012). Koordynacja oraz działalność prorozwojowa jest szczególnieważna w przypadku gmin tworzących obszar metropolitalny, zwłaszcza tych,przezktóreprzebiegajątrasyszybkiegoruchu.Możliwośćprzyciągnięcianate-rengminypodmiejskiejfunkcjimetropolitalnychpowoduje,żeczęśćsamorzą-dówchceuczestniczyćwprocesachmetropolizacjiwsposóbaktywny.Aktywnametropolizacjapoleganatym,żewładzegmininicjująiwspierająwystępowaniepożądanychprocesów i zjawisk, a takżefiltrują impulsyzewnętrzne iwpew-nymsensieprzyciągają je na swój obszar (Grochowski 2009).Metropolizacjaaktywnaniesiezesobąjednakpewneniebezpieczeństwo.Jeśliprzyciąganieim-pulsówrozwojowychdogminpodmiejskichniejestkonsultowanezmieszkań-cami,może prowadzić do konfliktów.Nie zmienia to faktu, że opinii i żądańmieszkańcówniepowinnosiętraktowaćjakoracjiprzesądzającychodecyzjach.Mieszkańcybowiem, jako tzw.nieprofesjonaliści,owszem,potrafią rozpoznaćiwyrazićswojepotrzeby,alerzadkorozumiejązależnościprowadzącedookreś-lonychrozwiązańprzestrzennych(Pawłowska2010).Zracjidużejpodażyterenówrozwojowychwstrefiepodmiejskiej,a jedno-

cześniesilnejpresjinagruntywokreślonej lokalizacji,zdecydowanieczęściej

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 125

niżwmieście dochodzi tu do potencjalnych bądź obserwowanych konfliktówtypuNIMBY(not in my back yard–nienamoimpodwórku),LULU(locally undesirable land use – lokalnie niepożądane zagospodarowanie terenu) orazBANANA(build absolutely nothing, anywhere near any place–niebudowaćniczegonigdzie).SzczególnąuwagęwartozwrócićnakonfliktyNIMBY,któresąściślezwiązanezterenamimieszkaniowymi.Najczęściejtowłaśniemieszkańcyjednostekosiedlowychróżnejrangistająsięstronąprotestującą,gdywpobliżumiejscaichzamieszkaniamapojawićsięinwestycja,którawichmniemaniubę-dziestanowiładlanichzagrożenie(Dmochowska-Dudek2011).

Cel, obszar oraz metody badań

Celemniniejszegoartykułujestidentyfikacjaodmiennychwizjiioczekiwańmieszkańcóworaz samorządu lokalnegoodnośnie do zagospodarowania prze-strzenipodmiejskiej,którestanowiąźródłopotencjalnychkonfliktówprzestrzen-nychwstrefiepodmiejskiej.Opisane w artykule źródła potencjalnych konfliktów zostały zdiagnozo-

wane w gminie Lesznowola, należącej do południowego sektora ObszaruMetropolitalnegoWarszawy. Przez wiele lat rozwój funkcji mieszkaniowychWarszawskiego Zespołu Miejskiego, a następnie województwa stołecznegowarszawskiegoopieranonapaśmiepółnocnym,zsilnymiośrodkamimiejskimiwModlinieiLegionowie.Dopierozmianyustrojowepo1989r.przemodelowałyprocesy inwestycyjne i ich przestrzenny rozkład.Kierunkami rozprzestrzenia-niazabudowystałysięgłównieobszarypołudniowe,uznawanekiedyśzanie-rozwojowe i najbardziej wrażliwe przyrodniczo na procesy suburbanizacyjne(Chmielewskiiin.2014).GminaLesznowolazostaławybranadobadaniaprzedewszystkimzpowodu

jejintensywnego,częstochaotycznegorozwoju,któryprowadzidozróżnicowa-niaprzestrzennegoorazspołecznego–źródłapotencjalnychkonfliktów.Wlicz-nychopracowaniachgminazgodniewskazywanajestjakonegatywnyprzykładw zakresie gospodarowaniaprzestrzenią (Kowalewski i in. 2013;Topczewska2014;Topczewska,Maliszewski2015).Dynamikazmianwzagospodarowaniuprzestrzennymoraznegatywnaocenapolitykiprzestrzennejgminyuznanezosta-łyzakluczowekryteriawyboruobszarubadań.GminęLesznowolaodcentrumWarszawydzielizaledwie17km.Przebiegają

przezniądwiegłównearteriedrogowełączącepołudniowąPolskęzWarszawą,ul.PuławskaiAl.Krakowska(trasaE-7).Częśćwschodniagminywznacznejmierzezostałajużzurbanizowana.Napozostałymobszarzewciążdominująpolauprawne,natereniemiejscowościMagdalenkazaśznajdujesię liczący230hakompleksleśny(tab.1).Bliskośćstolicyorazdogodnepołożeniekomunikacyjnenależądogłównychczynnikówdecydującychoszybkimtempierozwojugminy.

DOROTA MANTEY126

Tab. 1. Formy użytkowania terenu w gminie Lesznowola

Rodzaje gruntów Powierzchnia ewidencyjna (ha)

Udział w ogólnej powierzchni (%)

Powierzchnia geodezyjna 6 917 100,00Użytki rolne 5 002 72,31Grunty pod lasami i zadrzewieniami 940 13,59Tereny osiedlowe 433 6,26Pozostałe 542 7,84

Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Lesznowola do 2021 roku, stan na 2010 r.

Podstawowymi funkcjami gminy Lesznowola są: mieszkalnictwo jednoro-dzinne, wielorodzinne o zróżnicowanych formach intensywnych i ekstensyw-nych,nieuciążliwadziałalnośćgospodarcza,wtymgłównieoprofiluusługowymorazdrobneformynieuciążliwegoprzemysłu.Uzupełniającymifunkcjamigminysą:spadającaprodukcjarolna,leśnictwoiogrodnictwo,rekreacjaiwypoczynek.Położeniew sąsiedztwiem.st.Warszawy i związana z tym znacząca atrak-

cyjnośćzamieszkaniapowodujestałynapływludności.ZdanychGUSwynika,żenakoniec1995r. liczbaosóbfaktyczniezamieszkującychnatereniegminyLesznowolawynosiła9887,w2000r.–12967,w2005r.–15715,w2010r.–20517,w2014r.zaś–235812.Stosunkowodużynapływludnościorazkon-sekwentnapolitykaprzestrzennawładzgminy,opartananierealnychzałożeniachdemograficznych(gminaszacuje,żew2024r.liczbaludnościwyniesie43tys.)oraz praktyce przekwalifikowywania terenów rolnych na budowlane „na wy-rost”,doprowadziłydotego,żestudiumgminneniestanowiskutecznegonarzę-dziawspierającegoracjonalnyrozwójprzestrzennygminy.Lesznowolaztypoworolniczejstałasięgminąniemalcałkowicieprzeznaczonąpodzabudowę(ryc.1).Chłonnośćdemograficznadlawszystkich terenówpodbudownictwomieszka-niowewynosi124,8tys.mieszkańcównapodstawiestudiumi148,3tys.napod-stawiemiejscowychplanów(Kowalewskiiin.2013).Oniepokojącymtrendziezmianświadczyfakt,iżodsetekpowierzchniterenówprzeznaczonychwstudiumpodbudownictwowyniósłdlagminyLesznowolaw2012r.41%,podczasgdydlaok.60%gminwPolsce jedynie13,1%,w tymdlagminwiejskich12,5%(Śleszyńskiiin.2015).ZbadańTeresyTopczewskiejiCezaregoMaliszewskiego(2015)wynikazko-

lei, że jeśli uwzględni się terenyobjętemiejscowymplanem,wówczas udziałgruntówbudowlanychwogólnejpowierzchnigminywynosi62%,udziałgrun-tówbudowlanychniezabudowanychwogólnejpowierzchnigminy–41%,zaśudziałgruntówniezabudowanychwogólnejpowierzchniterenówbudowlanych–65%.

2 Źródło:www.stat.gov.pl/bdl(dostęp:2.12.2015).

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 127

1,0

1,0

1,0

1,0

5,0

10,0

16,0

25,0

40,0

2,1

1,2

4,5

18,1

5,5

8,5

14,4

45,7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 %

Budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne

Infrastruktura techniczna

Zieleń i wody

Inne

Tereny rolne

Komunikacja

Tereny techniczno-produkcyjne

Usługi

Budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne

% powierzchni planów (na podstawiemiejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego)% powierzchni gminy (na podstawiestudium)

Ryc. 1. Bilans gruntów dla gminy Lesznowola (na podstawie danych dotyczących 2012 r.)Źródło: opracowanie własne na podstawie: Kowalewski i in. 2013.

Polityka przestrzenna wyrażona w studium Lesznowoli nastawiona jest naekspansję ekstensywnej zabudowy na tereny rolne (Topczewska,Maliszewski2014).Studiumprzewidujewyłączeniespodzabudowytylkoniewielkichfrag-mentów gminy – lasów, zieleni naturalnej,wód, terenów otwartych oraz czę-ściowo terenów rolnych i sadowniczych. Usługi o charakterze społecznym:oświata, zdrowie,kultura, rozrywka, administracja,nauka itp. zaplanowane sąprzedewszystkimdlaterenówpodlegającychintensywnejurbanizacji(m.in.dlaMysiadła).Wzdłuż głównych ulic przewidziano możliwość realizacji funkcjiusługowo-przemysłowej.To,cowgminieLesznowolaniepokoinajbardziej,totempozmian.Wlatach

1982–2009powierzchniaterenówzabudowyzwiększyłasiętam2,3raza,pod-czasgdywsąsiedniej, równiedynamicznie rozwijającejsię,gminiePiaseczno1,6 raza (Chmielewski i in.2014).Zjawisku temu towarzyszyogromnaantro-popresjanaśrodowiskoprzyrodnicze,ajednocześniechęćutrzymaniaterenówniezabudowanychprzeztych,którzyjużzdążylituzamieszkać.Różnicemiędzyplanami rozwojowymi lansowanymiprzez samorządgminnyaoczekiwaniamiogółumieszkańcówstanowiąźródłopotencjalnychkonfliktów.Artykuł prezentujewyniki dwóch badań ankietowych. Pierwsze, dotyczące

wizjidalszegorozwojugminyLesznowola,zostałoprzeprowadzonewkwietniu2015r.nareprezentatywnejpróbiegospodarstwdomowych.Wbadaniuzastoso-wanopróbęwarstwową(warstwamibyłyposzczególnemiejscowości).Łącznaliczebnośćzrealizowanychankietwyniosła394.Drugiezbadańmiałonaceludiagnozępotrzebwzakresiezagospodarowa-

nia przestrzeniMysiadła – jednego z sołectw gminy Lesznowola.Mysiadło

DOROTA MANTEY128

jestprzykłademmiejscowości,któranaskutekrealizacjizaplanowanychtamprzezsamorządgminnyinwestycji(szczegóływdalszejczęściartykułu)możestracićswójpodmiejskicharakteristaćsięenklawąwielkomiejskiejzabudo-wy i funkcji o charakterzeponadlokalnym. Istnieje obawa, żewprzyszłościwywołatokonfliktinteresówmiędzyogółemmieszkańcówagminą.Badaniezostałoprzeprowadzonewczerwcu2015r.nareprezentatywnejpróbiemiesz-kańców Mysiadła. W trakcie badania udało się zebrać 305 wypełnionychkwestionariuszy.Obydwabadaniaankietowezrealizowanometodąrandom route.Gospodarstwa

domowewposzczególnychmiejscowościachdobierano,uwzględniająccotrzecidomlubmieszkanie,awprzypadkubadaniawMysiadle,abyzapewnićlosowydobórpróby,owypełnienieankietyproszonotęosobę,którawdanymgospodar-stwiedomowymjakoostatniaobchodziłaurodziny.

Niespójne wizje rozwoju gminy

GminaLesznowolaaż93%swojegoobszaruprzeznaczyławstudiumpodte-renymieszkaniowe,usługowe,produkcyjne,infrastrukturalneikomunikacyjne.W strategii rozwoju do 2021 r. z kolei znalazły się zapisywskazujące na po-trzebę„równoważeniaurbanizacjigminy”.Niestety,żadencelnieodnosisiędokoniecznościharmonizowaniaprocesuurbanizacji z zasobamiprzyrodniczymigminy(takicelprzyjęłam.in.sąsiadującazLesznowoląirówniedynamicznierozwijającasięgminaPiaseczno).Analizujączapisystrategii,odnosisięwraże-nie,żeproblemrozpraszaniazabudowyiutratyterenówotwartychpozostajenie-zauważony.Spośróddziesięciucelówwobszarzerównoważeniaurbanizacjiażsześćdotyczydziałańiinwestycjiproekologicznych,atylkojeden–wdrożeniezasad planowania przestrzennego zgodnych z normami rozwoju zrównoważo-nego–wiąże sięzproblemempresjiurbanizacyjnej.W innymobszarzedzia-łań rozwojowych,określonymjako:„Poprawastanu infrastruktury technicznejnatereniegminydlarozwojuprzedsiębiorczościiosadnictwa”,czytamyzkoleiokoniecznościopracowaniastrategiigospodarczejgminydlapozyskaniainwe-storów,uzbrojeniaipromocjiterenówinwestycyjnychorazutworzeniaprogramuosadnictwa(programtakidotejporyniepowstał).Zapisytesugerujądążeniedoutrzymaniatemparozwojugminy.Analiza strategii rozwoju prowadzi downiosku, że gmina niema pomysłu

na uporządkowanie obszarów przeznaczonych pod zabudowę i jednocześniewyłączenie spod inwestycji terenówcennychprzyrodniczobądź stanowiącychrezerwęrozwojowąnaprzyszłość.Cogorsza,strategiajestdowodemnato, iżsamorządnie uświadamia sobie potrzeby tego typudziałań.Nie dokońca teżwie, czym jest równoważenie urbanizacji, skorowszystkiewskaźnikimonito-rującewdrażaniestrategii rozwojuwtymobszarzedotycząekologii iochronyśrodowiska.Gminytworzącestrefępodmiejskączęstodostrzegająszansęrozwojową,jaką

dajeturystykajednodniowabądźweekendowa.PodobniejestwwypadkugminyLesznowola,któraszansynaswójrozwójupatrujerównieżwzainteresowaniu

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 129

turystykąirekreacjąwśródmieszkańcówWarszawy3.Kilkacelówstrategicznychgminyodnosisiędorozwojufunkcjiturystycznejozasięguszerszymniżlokalny.Należądonichm.in.:rozbudowainfrastrukturyturystycznejirekreacyjnej,wy-kreowanieimprezyturystycznejozasięgukrajowym,opracowanieiwdrożenieprogramurozwojuszlakówpieszych i rowerowych, rozwójgospodarstwagro-turystycznychczybudzącelekkiniepokójplanyudostępnieniaobszarówchro-nionegokrajobrazudlacelówrekreacyjnych.Pomysłnarozwójturystykinate-renieLesznowoliwydajesięniecokontrowersyjny,ponieważspośródtrzynastusilnychstrongminyzapisanychwjejstrategiirozwojuanijednanienawiązujedowalorówprzyrodniczychczykulturowychgminy.Planowanaintensyfikacjawykorzystywania zasobówprzyrodniczychLesznowolimożemieć negatywnywpływnastanśrodowiskanaturalnego,aprzyokazjiobniżyćpoziomzadowole-niazzamieszkiwaniawgminie,szczególniewśródtych,dlaktórychcisza,spo-kójisąsiedztwoterenówatrakcyjnychprzyrodniczostanowiłydecydującekryte-riumwyborumiejscazamieszkania.Badanie ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców gminy wykazało

niecoinnąwizjęjejrozwojuniżtazapisanawstrategii.Ogółmieszkańcówdo-strzega ogromną potrzebę ochrony terenów otwartych przed ich dalszym za-budowywaniem, szczególnie obiektamiwielkopowierzchniowymi, których naterenie gminy i tak jest już dużo – zwłaszczawzdłuż tzw. trasy krakowskiej(głównejdrogidojazdowejdoWarszawyodpołudniowegozachodu).Większośćprzedstawicieligospodarstwdomowychzapytanychopreferowanyscenariuszdla terenów otwartych, czyli łąk, pól, nieużytków, terenów przekwalifikowa-nychnabudowlane,aledotychczasniezainwestowanych,alboakceptujedalszyrozwójfunkcjimieszkaniowychprzyjednoczesnymwyhamowaniuwprowadza-niatamkolejnychobiektówmagazynowych,produkcyjnychlubusługowych–35,8%gospodarstwdomowychzamieszkanychnatereniegminy,alboopowiadasięzacałkowitąochroną terenówotwartychprzed ichdalszymzabudowywa-niem–24%(ryc.2).Ogółmieszkańców,corazbardziejświadomynegatywnychzmianzachodzącychwprzestrzenigminy(liczneobiektywielkopowierzchnio-wewsąsiedztwieterenówmieszkaniowych,parcelacjaizabudowywanielasówsękocińskich,silnaurbanizacjawschodniejczęścigminy,corazgorszaprzepu-stowośćdrógdojazdowych),nie jestzatemzainteresowanyjejdalszymdyna-micznymrozwojem.Dlasamorządumożetowprzyszłościoznaczaćsytuacjękonfliktową.

3 SzansarozwojowagminyzapisanawstrategiirozwojuwanalizieSWOT.

DOROTA MANTEY130

10,5

15,4

15,9

24,0

35,8

0 5 10 15 20 25 30 35 40 %

Zaprzestać wprowadzania zabudowy mieszkaniowej, ale przyciągać

kolejnych inwestorów

Nie wiemy

Nadal wprowadzać zarówno zabudowę mieszkaniową, jak i wielkopowierzchniowe

obiekty produkcyjno-usługowe

Zahamować gwałtowny rozwój, chroniąc tereny otwarte

Wprowadzać zabudowę mieszkaniową,ale ograniczyć zabudowywanie terenów

wielkopowierzchniowymi obiektami

Ryc. 2. Przyszłość terenów otwartych w opinii mieszkańców gminy Lesznowola Źródło: opracowanie własne.

Prymat własności prywatnej nad dobrem ogółu

Racjonalny z punktuwidzenia interesu zbiorowego rozwój gminy utrudniazakorzenionawświadomościPolakówzasadanienaruszalnościwłasnościpry-watnej.Możeonaprowadzićdosytuacjikonfliktowych,wktórychzamierzeniasamorządu,zobligowanegodopodejmowaniadziałańmającychnacelupoprawęjakościżyciaspołecznościgminnej,stojąwsprzecznościzinteresemwłaścicie-li gruntów. Świadczą o tym różnicew ocenach propozycji zagospodarowaniadziałkibudowlanejdotychczasniezabudowanejpomiędzygospodarstwamido-mowymi,wktórychktośtakądziałkęposiada,oraztymi,dlaktórychposiadaniedziałkijestsytuacjąhipotetyczną(skalaocenod–2do2,gdzie–2oznacza,żerespondencidodanegopomysłuodnosząsię”bardzoniechętnie”,a2„bardzochętnie”).Odpowiedzitych,którzynieposiadajągruntówbudowlanychnatere-niegminy,ujawniłyrzeczywistepotrzebymieszkańców,ponieważichzaspoko-jenieniegodziwżadensposóbwinteresprywatnyrespondentów.Okazałosię,żedopókijesteśmywłaścicielamigruntubudowlanegotylkohipotetycznie,chętniejdeklarujemy,żezgodzilibyśmysięprzeznaczyćgonainwestycjecelupublicz-nego, takiejakszkoła,przedszkole,park,skweritp.(ryc.3).Mieszkańcystre-fypodmiejskiejodczuwająpotrzebęistnieniategotypuobiektówwgminie,niezgadzająsięjednaknato,abytworzyćjeznaruszeniemichinteresuprywatnego.Coważne,zależnościmiędzyposiadaniembądźnieposiadaniemdziałkibudow-lanejaskłonnościądoprzeznaczeniajejpodobiektużytecznościpublicznejtypuszkoła,przedszkoleorazpodfunkcjerekreacyjne(placzabaw,skwer)okazałysięistotnestatystycznie(testyt)4.

4 t313=–3,518;p<0,01. t313=–2,697;p<0,01.

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 131

0,71

0,06–0,41 –0,46

–1,00 –1,12

0,600,13 0,13 0,24

–0,94 –0,89

–2,0–1,5–1,0–0,5

0,00,51,01,52,0

Pozostawić jąniezabudowaną

jako lokatę kapitału

Jak najszybciejrozpocząć

zabudowywaniedziałki

zgodnie z jejprzeznaczeniem

Sprzedać ją podobiekt użyteczności

publicznej typuszkoła, przedszkole,

przychodnia

Sprzedać ją podfunkcje rekreacyjne(skwer, plac zabaw,siłownia plenerowa)

Sprzedać jądeweloperowi podbudowę osiedla lub

budynkuwielorodzinnego

Sprzedać ją podobiekt handlowy

bądź usługowy

Ktoś z domowników posiada działkęNikt z domowników nie posiada działki

Ryc. 3. Ocena propozycji zagospodarowania działki budowlanej dotychczas niezabudowanej Źródło: opracowanie własne.

Funkcje o zasięgu ponadlokalnym

Do sytuacji konfliktowych może też prowadzić aktywna metropolizacjaiprzyciąganieimpulsówrozwojowychprzezsamorządygminpodmiejskichbezuprzednichkonsultacjispołecznychi rzetelnejdiagnozypotrzebmieszkańców.Podłożem tych sytuacji jest sprzeczność między interesami lokalnej ludnościainteresamicałejspołecznościgminnej.Miejscowością,wktórejwprzyszłościmogąujawnićsiętegotypusprzeczności,jestMysiadło.W2011 r. gminaLesznowolaodzyskałaodSkarbuPaństwa83ha terenów

po byłym Kombinacie Państwowych Gospodarstw Ogrodniczych (KPGO)Mysiadło.Wzwiązkuzpowyższymwładzegminyzleciłyopracowaniekoncep-cjizagospodarowaniaterenuMysiadła.Wstępniezaplanowałyzbudowanietamm.in.parkunaukowo-technologicznego,kompleksuobiektówrekreacyjnychnabaziewódgeotermalnych,w tym aquaparku oraz oceanarium, hotelu, a takżeparku oraz lokalnego centrum o funkcjach handlowo-usługowych.Wszystkiezaplanowaneobiektymajązostaćwykonanewnajnowszejtechnologii,zzacho-waniemzasadzrównoważonegorozwojuorazzwykorzystaniemodnawialnychźródeł energii. Realizacjawstępnych, jak na razie, założeń zmieni całkowiciecharaktermiejscowościzpodmiejskiejnamiejską.BadanieankietowewśródmieszkańcówMysiadławykazałoniezgodnośćich

wizjizagospodarowaniamiejscowościzwizjąsamorządugminnego,któryde-cydującsięna takśmiałyprojekt, liczyprzedewszystkimnanoweźródłodo-chodów.Obiektyrekreacyjneoznaczeniuponadlokalnymwprawdziegenerujądochodyiumożliwiajągminiejejdalszyrozwój,aprzyokazjistanowiącieka-wąofertę spędzaniaczasuwolnegodlaokolicznychmieszkańców,alenapływużytkownikówspozagminy,zwiększonyruchsamochodowyiutratatakbardzocenionejwstrefiepodmiejskiejciszybudządużyniepokójmieszkańców.Jeszcze

DOROTA MANTEY132

większą niechęć budzą wśród nich plany zlokalizowania na terenieMysiadłaobiektówhandlowychiusługowych.Dziękibadaniuaż41,2%respondentówporazpierwszydowiedziałosięood-

zyskanychprzezgminęterenachorazplanachichzagospodarowania.Wcześniejotakimfakcieniezostalipoinformowani.Badanizjednejstronyuznali,żereali-zacjaprojektubędziemiała„raczej”pozytywnywpływnajakośćżyciadotych-czasowychmieszkańcówMysiadła(średniaocenanapięciopunktowejskaliod–2do2wyniosła1,02),zdrugiejjednakwoleliby,abyterensłużyłwyłącznieichlokalnympotrzebom.Rycina4przedstawiapreferowanepomysłynazagospoda-rowanieodzyskanegopobyłymKPGOMysiadłoterenu.Większośćmieszkań-cówwyraziłaprzekonanie,żeterenpowinienzostaćprzeznaczonypodfunkcjerekreacyjne, ale zmyślą o okolicznychmieszkańcach, nie zaś ludziach spozaMysiadła.Mieszkańcyniechcielibyteżsąsiadowaćzdochodowymidlagminyobiektami,zktórychonisaminiemoglibykorzystać(centrumbiurowo-konfe-rencyjne lub naukowo-technologiczne).Większość z zapytanych osób obawiasię, że ewentualna realizacja koncepcji zagospodarowania terenów po byłymKPGOMysiadłonaraziichnautratęciszyispokoju,atakżeprzyczynisiędona-pływuludzispozaMysiadłaizwiększyitakjużintensywnyruchuliczny(ryc.5).

5,7

6,4

7,4

8,0

10,0

20,7

41,8

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 %

Zostawić teren niezagospodarowany jako rezerwę naprzyszłość

Wyłącznie kameralna zabudowa jednorodzinna

Centrum biurowo-konferencyjne lub naukowo-technologiczne

Funkcje mieszkaniowe z przewagą zabudowy wielorodzinnej, ale z atrakcyjnymi terenami rekreacyjnymi

Obiekty handlowe i usługowe

Unikalne w skali regionu obiekty rekreacyjne lub edukacyjne, które przyciągną ludzi spoza Mysiadła

Atrakcyjne tereny wypoczynkowe i rekreacyjnedla okolicznych mieszkańców

Ryc. 4. Preferowana funkcja dla odzyskanego przez gminę obszaru po byłym KPGO MysiadłoŹródło: opracowanie własne.

Wielewskazujenato,żebrakdostatecznejwiedzynatematplanówgminyod-nośniedoodzyskanegoterenuorazfunkcji,któresamorządzamierzatamwpro-wadzić, może w przyszłości doprowadzić do sytuacji konfliktowej, ponieważmieszkańcyMysiadłaniechcąsąsiadowaćzobiektamiofunkcjachmetropolital-nych,zmieniającychcharakterzamieszkiwanejprzeznichprzestrzenizpodmiej-skiejnawielkomiejską.Opisananiezgodnośćinteresówtoprzykładpotencjalnejsytuacjikonfliktowej

typuNIMBY,gdziewzasadzieinwestycjęuznajesięzapotrzebną,alenajlepiejgdybyzostałaonazlokalizowanagdzieśindziej.WprzypadkuMysiadłanieda

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 133

się jednakpostawićwyraźnejgranicypomiędzy interesemlokalnej społeczno-ściainteresemmieszkańcówcałejgminy,ponieważlokalnaspołecznośćczęśćzaplanowanychobiektówuznałazapotrzebne.Źródłemodmiennychoczekiwańjestskalainwestycji.WinteresiemieszkańcówMysiadłależąobiektyrekreacyj-ne o zasięgu lokalnym, podczas gdy cała gmina najbardziej skorzystałaby naobiektachoznaczeniuponadlokalnym.

10,2

1,3

11,5

20,1

24,0

27,6

42,4

44,4

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 %

Niczego bym się nie obawiał(a)

Inne

Zbyt nowoczesnej architektury niepasującejdo „starej” części Mysiadła

Zmiany charakteru Mysiadła z podmiejskiegona wielkomiejski

Ograniczenia środków na inne,ważne dla mieszkańców inwestycje

Przeciągających się prac budowlanychi niedokończonych inwestycji

Zwiększonego napływu osób spoza Mysiadła,a co za tym idzie, większego ruchu ulicznego

Utraty ciszy i spokoju

Ryc. 5. Czego najbardziej obawia się Pan(i) w związku z ewentualną realizacją projektu zagospodarowania terenów po KPGO Mysiadło?Źródło: opracowanie własne.

Podsumowanie

Artykułprezentujepolapotencjalnychkonfliktówmiędzymieszkańcamiasa-morządem lokalnym iw przeciwieństwie do innych badańw całości dotyczystrefypodmiejskiej.Większośćliteraturypoświęconejkonfliktomdokonujeprze-gląduichrodzajówlubprzyczyn,bądźteżcharakteryzujekonkretnyrodzajkon-fliktuprzestrzennego.Niniejszeopracowaniezaśprzedstawiaproblemodstronypodmiotów,dlaktórychprzestrzeńpodmiejska,poddawanadynamicznemu,czę-stoniekontrolowanemuichaotycznemurozwojowi,stanowiźródłosprzecznychinteresów.Zaprezentowanew artykulewyniki badań ankietowychuzupełniajądotychczasowąwiedzę na tematmechanizmówpowstawania konfliktówprze-strzennychwstrefiepodmiejskiejopunktwidzeniamieszkańców.Autorkastarałasięzwrócićuwagęnato,jakważnąrolęwprocesiegenerowa-

niabądźeliminowaniasytuacjikonfliktowychmadoodegraniasamorządlokal-ny.Jegorolą jest reprezentowanie tzw. interesuzbiorowegocałejspołecznościgminnej,któryczęstostoiwsprzecznościz interesemprywatnymposzczegól-nychgrupmieszkańców.Zadaniewładz lokalnychutrudnia fakt, iżwiększośćgruntówpodmiejskichznajduje sięw rękachprywatnychwłaścicieli.Sytuację

DOROTA MANTEY134

dodatkowo komplikujewadliwy system planowania przestrzennegowPolsce,którypowoduje,żeplanowanieprzestrzenne–podstawowenarzędziegodzeniasprzecznychinteresówizapobieganiakonfliktom–jestnieskuteczne.Sprzecznościmiędzyinteresemogółumieszkańcówasamorządemgminnym

częstowynikajązróżnychwizjirozwojugminy.Przyczynąodmiennychoczeki-wańodnośniedosposobuzagospodarowaniaprzestrzenimożebyćsposóbzarzą-dzaniajednostkąterytorialną,którynieopierasięwwystarczającymstopniunapartycypacjispołecznej.Dośćpowszechnąpraktykąjestwłączaniemieszkańcówwprocesopracowywaniadokumentówplanistycznychgminyoraz jej strategiirozwojudopieronaetapiekonsultowaniagotowegoprojektu.SamorządgminyLesznowola,pomimooficjalniedeklarowanejwstrategiirozwojupotrzebyszer-szegowłączaniamieszkańcówwprocespodejmowaniadecyzjiprzeztworzenieinstytucjonalnychsystemówkomunikowaniasięzmieszkańcami,odlatkonse-kwentnierealizujeprzyjętąprzezsiebiewizjęrozwoju,polegającąnasystema-tycznymprzekwalifikowywaniugruntówrolnychnabudowlane,atakżeparce-lowaniu i zabudowywaniu terenów leśnychMagdalenki. Skorowładze gminyrobiątoodlat,widoczniemająspołeczneprzyzwolenie,albobrakujeświadomo-ścinegatywnychkonsekwencjitakiegomodelurozwoju.Dialogpozwalajedyniełagodzićsytuacjękonfliktową,nieusuwajednakistotykonfliktuprzestrzennego,wtymprzypadkukolizjifunkcji.Licznesytuacjekonfliktowewywołujeprymatwłasnościprywatnejnaddo-

bremogółu.To,copodnosijakośćżyciawgminieileżywinteresiecałejspołecz-nościgminnej,niezawszespotykasięzaprobatąokreślonejgrupymieszkańców.Oilewmieścieplaczabaw,szkołalubbasenwpobliżumiejscazamieszkanianiewywołująwiększychkontrowersji, o tylew strefiepodmiejskiejmogązo-staćodebrane jakoczynnikobniżającywartośćnieruchomości,cogodziw in-teresprywatny.Tego typusytuacjekonfliktowe trudnowyeliminowaćzuwagina obowiązującywPolsce szczególny stosunekdo prawawłasności. Problemtrudnościwprzeforsowaniu interesuzbiorowegojestszczególniewidocznynaterenachozabudowiejednorodzinnej,ponieważdominuje tamprywatnawłas-nośćgruntów.Winteresieogółumieszkańcówstrefypodmiejskiejleżyutrzymaniejejspo-

kojnego i zielonegocharakteru, tymczasemmetropolizacjawymusza lokalizo-wanieobiektóworóżnymstopniuuciążliwościnatereniecałegoobszarumetro-politalnego,comożeprowadzićdosytuacjikonfliktowych typuNIMBY.Przyogólniepozytywnymstosunkudosamychobiektówoznaczeniuponadlokalnym,szczególnierekreacyjnych,ichlokalizacjawpobliżumiejscazamieszkaniabudziwśródmieszkańcówuzasadnioneobawyopogorszeniejakościżycia.Badanieistniejącychipotencjalnychpólkonfliktów,rozpoznawanieprzyczyn

ich powstawania oraz określanie sposobów ich likwidowania lubminimalizo-wania są szczególnieważne z punktuwidzenia osiągania ładuprzestrzennego(Chmielewski2002c).Badaniazaprezentowanewniniejszymartykuledowiodły,żewzasadzieupodłożawiększościopisanychtusytuacjikonfliktowychleżynie-znajomośćpotrzebogółumieszkańcóworazlansowanieprzezsamorządgminnydynamicznegorozwoju,utożsamianegozpozyskiwaniemnowychmieszkańców

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 135

oraz dochodowych inwestycji.Gminy podmiejskie często nie biorą pod uwa-gę sensowności proponowanychw strategii oraz dokumentach planistycznychkierunkówrozwojuwdłuższymhoryzoncieczasowym.Kierująsiędoraźnymikorzyściamifinansowymiznowychinwestycji,wtymmieszkaniowych(Mantey2011).Zaprezentowanewartykulepotencjalnepolakonfliktówdowodzą,żesprzecz-

ności interesów są immanentną częścią rzeczywistości podmiejskiej,w którejtoczy się nieustanna gra o przestrzeń.Konflikt, zgodnie z teorią funkcjonalnąCosera(2009),możejednakprowadzićdowiększejintegracjiiutrzymaniawięzigrupowych.Paradoksalniewięc,wsytuacjigdyniemożnośćwykształceniapo-mostowychwięzispołecznychjestjednymznajczęściejpodnoszonychproble-mówspołecznychsuburbanizacji(Lisowski,Grochowski2009),lokalnesytuacjekonfliktowe,przeradzającesięniekiedywotwartekonflikty,mogąprzyczynićsiędowiększejintegracjispołecznejibudowaniakapitałuspołecznego.

Bibliografia

AdamusW.,PtaszekP.,2012,„Modelerozwojugminywujęciuwielokryterialnegopro-cesudecyzyjnego”,Studia Regionalne i Lokalne,nr3,s.85–106.

Auleytner J., 2004,Polska polityka społeczna. Ciągłość i zmiany,Warszawa:WyższaSzkołaPedagogicznaTowarzystwaWiedzyPowszechnej.

BanachowiczB.,2004,„Konfliktyspołecznewgrzeoprzestrzeń”,w:D.Stawasz(red.),Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju – teoria i praktyka, Łódź:WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego.

Białyszewski H., 1983, Teoretyczne problemy sprzeczności i konfliktów społecznych, Warszawa:PaństwoweWydawnictwoNaukowe.

BorysT., 1989, „Konflikt ekologicznywKotlinie Jeleniogórskiej – geneza, przebiegiperspektywyrozwiązania”,Rocznik Jeleniogórski,t.25/26,s.31–60.

BuczkowskiP.,2001,„Sprawowaniewładzywperspektywiekonfliktówlokalnych”,w:P.Buczkowski,P.Matczak(red.), Konflikt nieunikniony. Wspólnoty i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem,Poznań:WydawnictwoWyższejSzkołyBankowej.

BurgerT.,1990,„Ekologiaakonfliktyprzestrzenne”,Aura,nr1,s.3–4.ChmielewskiJ.M.,2002a,„Koncepcjarozwojuaglomeracjiwarszawskiejajejstanobec-

ny”,w:Osiągnięcia i perspektywy warszawskiego środowiska urbanistów i planistów przestrzennych (u progu 80-lecia TUP),Warszawa:OddziałWarszawskiTUP.

Chmielewski J.M., 2002b, „Dezurbanizacja niweczy ład przestrzenny”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki,nr3,s.243–250.

Chmielewski J.M., 2002c, „Konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym”, Studia Regionalne i Lokalne,nr1,s.115–121.

ChmielewskiJ.M.,2005a,„SuburbanizacjastrefypodmiejskiejWarszawy”,w:P.Lorens(red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych Warszawy,Warszawa:Urbanista.

ChmielewskiJ.M.,2005b,„Problemyrozpraszaniasięzabudowynaobszarzemetropoli-talnymWarszawy”,w:P.Lorens(red.),Problem suburbanizacji,Warszawa:Urbanista.

DOROTA MANTEY136

ChmielewskiJ.M.,TurekA.,KardaśA.,2014,„TendencjerozwojupasmapółnocnegoobszarumetropolitalnegoWarszawy”,Studia Regionalne i Lokalne,nr2,s.68–94.

CoserL.A.,2009,Funkcje konfliktu społecznego,tłum.S.Burdziej,Kraków:Nomos.Degórska B., 2002, „Kształtowanie terenów otwartych na obszarze metropolitalnym

Warszawy – rozpoznanie problemów”,w:G.Węcławowicz (red.),Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej,Warszawa:InstytutGeografiiiPrzestrzennegoZagospodarowaniaPAN.

DegórskaB., 2004, „Planowanie terenówotwartychwnowejprzestrzenimiejskiejnaprzykładzie strefy podmiejskiejWarszawy”, w:M.Kistowski (red.), Studia ekolo-giczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego,Gdańsk–Poznań:UniwersytetGdański,BoguckiWydawnictwoNaukowe.

Degórska B., 2012, „Problemy planowania struktur przyrodniczych ObszaruMetropolitalnego Warszawy związane z żywiołową urbanizacją przestrzeni”,Mazowsze Studia Regionalne,nr10,s.89–106.

Dmochowska-DudekK.,2011,„ObiektyNIMBYjakoprzykładkonfliktowychinwesty-cjinaterenachmieszkaniowych–teoretycznyzarysproblemu”,w:J.Dzieciuchowicz(red.), Współczesne przemiany środowiska mieszkaniowego – wybrane problemy, Łódź:WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego.

Dmochowska-Dudek K., 2014, „Konflikty społeczno-przestrzenne związane z roz-wojem infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich w ujęciu funkcjonalnymi społecznym”, w:W.Wójcik (red.), Regionalny wymiar przemian polskiej wsi – aspekty społeczne i środowiskowe, Warszawa: Instytut Geografii i PrzestrzennegoZagospodarowaniaPAN.

Dołzbłasz S., 2000, „Konflikty przestrzennew zagospodarowaniu strefy podmiejskiejWrocławia”,w:S.Ciok,D.Ilnicki(red.),Przekształcenia regionalnych struktur funk-cjonalno-przestrzennych, 5, Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju RegionalnegoUniwersytetuWrocławskiego.

Dudek-Mańkowska S., Lackowska-Madurowicz M., 2012, „Konflikty społeczne naMazowszu–identyfikacjaorazpróbaocenyichwpływunarozwójlokalny”,Mazowsze Studia Regionalne,nr10,s.125–144.

DutkowskiM.,1995,Konflikty w gospodarowaniu dobrami środowiskowymi,Gdańsk:WydawnictwoUniwersytetuGdańskiego.

FurmanS.,2013,Konkluzje z Konwersatorium: Prawo własności a dobro wspólne w pla-nowaniu przestrzennym – wolność budowlana a ład przestrzenny, materiał sporzą-dzonydlaZarząduOddziałuWarszawskiegoTowarzystwaUrbanistówPolskichprzezmoderatoradyskusji,któraodbyłasięwdniu28stycznia2013roku, Warszawa.

GrocholskaJ.,1980,„Obszarykonfliktowe–problembadawczywprzestrzennymzago-spodarowaniukraju”,Przegląd Geograficzny,t.52,z.3,s.507–517.

GrocholskaJ.,1986,„Konfliktywplanowaniuprzestrzennymipróby ichrozwiązania(naprzykładziewybranychobszarówaglomeracjiwarszawskiej).Studianadfunkcjo-nalnymmakroregionemWarszawy(III)”,Biuletyn Informacyjny,nr53.

GrochowskiM.,2009,„Samorządterytorialnyarozwójzrównoważonyobszarówmetro-politalnych”,MAZOWSZE Studia Regionalne,nr2,s.73–88.

GruszeckaK.,2005,„PołudniowyobszarmetropolitalnyWarszawy.Ocenaskutkówtren-dówsuburbanizacyjnychwlatach1991–2005”,w:P.Lorens(red.),Problem suburba-nizacji,Warszawa:Urbanista.

Gutry-KoryckaM. (red.), 2005,Urban Sprawl. Warsaw Agglomeration. Case Study, Warszawa:WUP.

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 137

GzellS.,2010,„Doktrynaurbanistycznawczasachzarazy”,Przegląd Urbanistyczny, II, http://www.przegladurbanistyczny.pl/#!gzell/c1uxi(dostęp:1.12.2015).

KistowskiM.,2007,„Kolizjeikonfliktyśrodowiskowewplanowaniuprzestrzennymnaobszarachcennychprzyrodniczo”,Czasopismo Techniczne A,z.7-A/2007,s.249–255.

KistowskiM.,2008,„Problemylokalizowaniainwestycjinaterenachcennychprzyrodni-czo”,w:M.Gwiazdowicz(red.),Ochrona przyrody,StudiaBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmu,t. 10,Warszawa:WydawnictwoSejmoweKancelariiSejmu.

KołodziejskiJ.,1982,„Geneza,funkcjonowanieorazocenasytuacjikonfliktowychwgo-spodarceprzestrzennejPolski”,w:Diagnoza stanu gospodarki przestrzennej Polski, Biuletyn KPZK PAN,nr123,s.134–148.

KołodziejskiJ.,1988,„Uwarunkowaniaprzestrzenneochronyśrodowiskaprzyrodnicze-go”,w:Planowanie przestrzenne jako narzędzie ochrony środowiska przyrodniczego, Biuletyn KPZK PAN,nr139.

KołodziejskiJ.,1991,O przyszły kształt polskiej przestrzeni,Wrocław:Ossolineum.Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, 2011, http://mr.bip.gov.pl/

strategie-rozwoj-regionalny/17847_strategie.html(dostęp:1.12.2015).KonstytucjaRzeczypospolitejPolskiejzdnia2kwietnia1997r.,Dz.U.1997nr78poz.

483.Korcelli-Olejniczak E., 2015, „Region Warszawy jako region miejsko-wiejski”, w:

Metropolia Solidarności. Przykłady. Doświadczenia. Plany, Smart Metropolia 2014, Międzynarodowy Kongres,Pelplin:WydawnictwoBernardinum.

KosińskiL.,1954,„Funkcjerolniczestrefypodmiejskiej”,Przegląd Geograficzny,t.26,z.4,s.170–181.

KowalewskiA.,Mordasewicz J.,Osiatyński J.,Regulski J., Stępień J., Śleszyński P.,2013,Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, Warszawa:FundacjaRozwojuDemokracjiLokalnej,IGiPZPAN.

KozińskiJ.,2012,Doktryna swobody budowlanej. Aspekty ekonomiczne i urbanistyczne, http://www.kongresbudownictwa.pl/pliki/nowelizacja%20prawa%20budowlanego/doktryna%20swobody%20budowlanej-%20aspekty%20ekonomiczne.pdf (dostęp:04.12.2015).

Kozłowski S., 2006, „Propozycje zielonych pierścieni w obszarze metropolital-nymWarszawy”, w: S. Kozłowski (red.), Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce,Białystok–Lublin–Warszawa:KUL,Komitet„CzłowiekiŚrodowisko”PAN.

KwaśniewiczW.,2000,„Konfliktyspołecznewdobiezmianyustrojowejaprocesyży-wiołowe”,w:M.Malikowski,Z.Seruga(red.),Konflikty społeczne w Polsce w okre-sie przemian systemowych, Studia, komunikaty, eseje, t. I,Rzeszów:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.

LisowskiA.,GrochowskiM.,2009:„Procesysuburbanizacji.Uwarunkowania, formy,konsekwencje”, Biuletyn KPZK,nr240,t.1,s.216–280.

Liszewski S., 1985, „Użytkowanie ziemi jako kryterium strefy podmiejskiej”, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Goegraphica,5,s.75–87.

LiszewskiS.,1987,„Strefapodmiejskajakoprzedmiotbadańgeograficznych.Próbasyn-tezy”,Przegląd Geograficzny,t.LIX,z.1–2,s.65–79.

MaliszB.,1981,Zarys teorii kształtowania układów osadniczych,Warszawa:Arkady.ManteyD.,2011, Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich

obszaru metropolitalnego Warszawy,Warszawa: UniwersytetWarszawskiWydziałGeografiiiStudiówRegionalnych.

DOROTA MANTEY138

MarkowskiT.,1999,Zarządzanie rozwojem miast,Warszawa:WydawnictwoNaukowePWN.

Nowakowski M., 2002, „Rozpraszanie zabudowy metropolii warszawskiej”, w:K.Kamieniecki(red.),Miasto za miastem. Raport 3/202,Warszawa:InstytutnaRzeczEkorozwoju.

NowakowskiM.,2006,„Rozprzestrzenianieirozpraszaniezabudowywarszawskiejme-tropolii”,w:S.Kozłowski(red.),Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, Białystok – Lublin – Warszawa: KUL,Komitet„CzłowiekiŚrodowisko”PAN.

OlbryszA.,KozińskiJ.,2011,Raport o finansowych efektach polskiego systemu gospo-darowania przestrzenią, Materiały konferencyjne, Konferencja „Finansowe skutkipolskiegosystemugospodarowaniaprzestrzenią”,Warszawa.

PawłowskaK.(red.),2010,Zanim wybuchnie konflikt: idea i metody partycypacji spo-łecznej w ochronie krajobrazu i kształtowaniu przestrzeni,t.A:Dlaczego?,Kraków:FundacjaPartnerstwadlaŚrodowiska.

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego, 2004,Warszawa,http://www.mbpr.pl/user_uploads/image/PRAWE_MENU/opracowane%20dokumen-ty/Sejmik/PZPWOJMAZ.pdf(dostęp:1.12.2015).

PrzewoźniakM.,2007,Konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym obszaru przybrzeż-nego województwa pomorskiego, praca wykonana na zamówienieWojewódzkiegoBiuraPlanowaniaPrzestrzennegowSłupskuwramachrealizacjiprojektu„PlanCoast”(InterregIIIBCADSES),Gdańsk.

Przewoźniak,M.,2008,„Konfliktywzagospodarowaniuprzestrzennymbałtyckiegoob-szaruprzybrzeżnegowPolsce”,w:K.Furmańczyk(red.),Zintegrowane zarządzanie obszarami przybrzeżnymi w Polsce – stan obecny i perspektywy. Część 3: Morze – ląd. Wzajemne relacje,Szczecin:SoftVision.

RakowskiW., 1985, „Urbanizacja stref podmiejskich”,Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica,5,s.313–325.

Raszka, B., 2010, Identyfikacja konfliktów przestrzennych w parku krajobrazowym Puszcza Zielonka pod Poznaniem, Południowo-Wschodni Oddział PolskiegoTowarzystwaInżynieriiEkologicznejzsiedzibąwRzeszowie,PolskieTowarzystwoGleboznawcze,OddziałwRzeszowie,ZeszytyNaukowe,12.

Reykowski J., 2011, „Sprzeczność interesów jako źródło konfliktów”, Nauka, nr 3,s.7–38.

Robbins S.P., 1998,Organizational Behavior. Concepts, Controversies, Applications, NewYork:EnglewoodCliffs.

Solarek K., 2005a, „Dezurbanizacja południowej strefy podmiejskiej Warszawy.Charakterystykaprocesu,głównezagrożenia”,w:P.Lorens(red.),Problem suburba-nizacji,Warszawa:Urbanista.

SolarekK.,2005b,Dezurbanizacja stref podmiejskich, cz. 1.: Charakterystyka strefy pod-miejskiej Warszawy,pracawłasna(grantdziekańskinr503G/1010/316/05),Warszawa:WydziałPolitechnikiWarszawskiej.

Solarek K., 2013, Struktura przestrzenna strefy podmiejskiej Warszawy: determinan-ty współczesnych przekształceń, Warszawa: Oficyna Wydawnicza PolitechnikiWarszawskiej.

StarostaP.,2000,„Konfliktlokalny”,w:M.Malikowski,Z.Seręga(red.), Konflikty spo-łeczne w Polsce w okresie przemian systemowych. Studia, komunikaty, eseje,Rzeszów:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.

POTENCJALNEKONFLIKTYPRZESTRZENNEWSTREFIEPODMIEJSKIEJ… 139

Straszewicz L., 1985, „Strefa podmiejska, pojęcia i definicje”, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica,5,s.7–16.

Strategia Rozwoju Gminy Lesznowola do 2021 r., http://www.lesznowola.pl/index.php?option=18&action=articles_show&art_id=84&menu_id=173&page=5 (dostęp:25.07.2015).

Strzelecki Z., Holcel A., 2008, „Tereny wiejskie obszaru metropolitalnego miastaWarszawy”,w:T.Markowski,Z.Strzelecki(red.),Obszary urbanizacji i semiurbani-zacji wsi polskiej a możliwości ich rozwoju w ramach PROW 2007-3013,Warszawa:KomitetPrzestrzennegoZagospodarowaniaKrajuPAN.

Strzelecki Z., Kucińska M., 2006, „Żywiołowe rozprzestrzenianie się metropolii warszawskiej”, w: S. Kozłowski (red.), Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce,Białystok–Lublin–Warszawa:KUL,Komitet„CzłowiekiŚrodowisko”PAN.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lesznowola, http://www.lesznowola.pl/strona-glowna/urzad-gminy/referaty/urbanistyka-materia-ly/studium(dostęp:25.07.2015).

Śleszyński P., 2003, „Rozkład przestrzenny działalności gospodarczej w aglomeracjiwarszawskiej”,Przegląd Geograficzny,nr75(3),s.403–432.

ŚleszyńskiP.,2004,„Demograficzneprzesłankirozwojurynkumieszkaniowegowaglo-meracjiwarszawskiej”,Przegląd Geograficzny,nr76(4),s.493–514.

ŚleszyńskiP.,2015,„ObszarMetropolitalnyWarszawyarozwójMazowsza.Wybranewyniki badań prowadzonych w projekcie Trendy Rozwojowe Mazowsza”, Studia Regionalna i Lokalne,nr3,s.43–66.

ŚleszyńskiP.,KomornickiT.,DeręgowskaA.,ZielińskaB.,2015,Analiza stanu i uwa-runkowań prac planistycznych w gminach na koniec 2013 roku,Warszawa:InstytutGeografiiiPrzestrzennegoZagospodarowaniaPAN.

ŚleszyńskiP.,Solon J.,2010,Prace planistyczne a konflikty przestrzenne w gminach, Warszawa:KomitetPrzestrzennegoZagospodarowaniaKrajuPAN.

Śliwa, P., 2001, „Czynniki wpływające na przebieg konfliktów w samorządach terytorialnych”,w:P.Buczkowski,P.Matczak(red.)Konflikt nieunikniony. Wspólnoty i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem,Poznań:WydawnictwoWyższejSzkołyBankowej.

TopczewskaT.,2014,„Urbanizacjagminpodmiejskichwświetlestudiówuwarunkowańikierunkówzagospodarowaniaprzestrzennego.Aspektymetodologiczne”,Człowiek i Środowisko,t.38,nr3–4,s.5–28.

Topczewska T., Maliszewski C., 2014, „Suburbanizacja a jakość dokumentów plani-stycznychgmin– na przykładzie gmin podwarszawskich”,Człowiek i Środowisko, t.38,nr1,s.23–43.

TopczewskaT.,MaliszewskiC.,2015,„Planymiejscowegminpodwarszawskich.Sposóbrealizacjipolitykiurbanizacji”,Człowiek i Środowisko,t.39,nr1,s.5–17.

TurnerJ.H.,1985,Struktura teorii socjologicznej,tłumG.Woronieckaiin.,Warszawa:PaństwoweWydawnictwoNaukowe.

Ustawaoplanowaniuizagospodarowaniuprzestrzennym,2013,Dz.U.2003nr80poz.717.

Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 r., tłum. B.Banaszak,A.Malicka,w:Konstytucje państw Unii Europejskiej, 2011,Warszawa:WydawnictwoSejmowe.

DOROTA MANTEY140

ZuziakZ.K., 1995, „Rozwiązywanie konfliktów środowiskowychwgospodarce prze-strzennej”,w: L.M. Salomon i in. (red.), Gospodarka samorządów terytorialnych w świetle doświadczeń amerykańskich,Łódź:FundacjaPromocjiCzystychTechnologiiTecheko.

ZuziakZ.K.,2005,„Strefapodmiejskawarchitekturzemiasta.Wstronęnowejarchitek-tonikiregionumiejskiego”,w:P.Lorens(red.),Problem suburbanizacji,Warszawa:Urbanista.

Źróbek,S.,Zachaś,M.,2003,„Identyfikacjakonfliktówprzestrzennychnapoziomielo-kalnymwprocesiesporządzaniamiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzenne-go”,Acta Scientiarum Polonorum, Administratio Locorum,t.2,nr1–2,s.5–19.