View
229
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
KALMTHOUT Patiëntenkaart bij de ziekte van Parkinson
•Zelfmanagement –Gewichtsverlies/gewichtstoename –Obstipatie –Maaglediging –Inname medicatie-eiwit in de voeding –Kauw en slikstoornissen –Vitaminen en mineralen
KALMTHOUT
Inhoud
Welke voedingsgerelateerde problemen bij de ZvP in de literatuur?
–Gewichtsverlies/gewichtstoename –Obstipatie –Vertraagde maaglediging –Levodopa in relatie tot voeding –Kauw en slikstoornissen –Orthostatische hypotensie –Rol vitaminen en mineralen Inhoud
KALMTHOUT
Gewichtsverlies
Neemt toe bij verergering ziekte •Mogelijke oorzaken: tremoren, dyskinesieën, spierrigiditeit •Verminderde eetlust •Gevolgen gewichtsverlies –Verhoogde kans op ondervoeding –Lage BMI – verhoogd risico op botfracturen –Afname kwaliteit van leven
KALMTHOUT
•Prevalentie risico op ondervoeding ̵3-60%
•Prevalentie ondervoeding ̵2 – 24%
•Definitie ̵Gewichtsverlies van 5% laatste maand ̵Gewichtsverlies van 10 % laatste 6 maanden ̵BMI< 18.5 kg/m² of bij ouderen (>65 jaar) <20 kg/m²
Ondervoeding
KALMTHOUT
Mogelijke oorzaken •Veranderde leef- en voedingsgewoonten •Obsessief eetgedrag, als bijwerking gebruik dopamineagonisten (Miwa 2008, Nirenberg 2006)
•Deep brain stimulation
Gewichtstoename
KALMTHOUT
•Obstipatie ontstaat vaak eerder dan de Parkinsonklachten –Vertraagde darmperistaltiek 30% –Anale of rectale disfunctie 60% (Pfeiffer 2003, 2010) –Langere transporttijd in de darm 80% (Jost 1991)
Obstipatie
KALMTHOUT
•Meer onvoorspelbare opname van medicatie •Meer kans op responsfluctuaties •Invloed op kwaliteit van leven
Mogelijke gevolgen obstipatie
KALMTHOUT
Gevolgen vertraagde maaglediging:
•Vertraagde afgifte Levodopa – meer motore fluctuaties •Kans op decarboxylase Levodopa ->dopamine gaat
verlooren
Vertraagde maaglediging
KALMTHOUT
•Medicatie altijd een half uur voor of een uur na de maaltijd innemen. •Medicatie altijd innemen met water, sap of appelmoes
Inname van medicatie met Levodopa
KALMTHOUT
levodopa + aminozuren opgenomen : –in de dunne darm door NAS –in de bloed-hersenbarrière
levodopa kan worden verdrongen in het transportsysteem
Let op: persoonlijke gevoeligheid !
Eiwit en Levodopa
Eiwit----------- aminozuren
KALMTHOUT
Patiënten: •met ernstige motore fluctuaties •klachten dat medicatie niet werkt
Wanneer een eiwit beperkt dieet?
KALMTHOUT
•Er is enig bewijs dat bij een eiwitbeperkt dieet van 0.8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht responsfluctuaties verminderen
Conclusie
KALMTHOUT
Aanbeveling
•Aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor gezonde volwassenen
Vitaminen en mineralen
KALMTHOUT
Vitamine E en Coenzym Q10 •Geen effect op het verminderen van de progressie van de ZvP
Vitamine B12 •Langdurig gebruik levodopa-Mogelijk ontstaan polyneuropathie door vitamine B12 tekort
Aanbeveling •Neuroloog dient alert te zijn op ontstaan polyneuropathie•Vitamine B12 suppleren door neuroloog
Vitaminen
KALMTHOUT
Vitamine D deficiënte: •55% van de patiënten met de ZvP•41% van de patiënten met de ziekte van Alzheimer•36% van de gezonde leeftijdgenoten •Is er een mogelijk verband tussen de ZvP en een laag vitamine D????
Vitamine D en de ziekte van
Parkinson
KALMTHOUT
•In 2009 M. Parkinson: start levodopa•In 2011 Vasculair parkinsonisme: stop levodopa•December 2011 polikliniek neurologie MCL •Sinds staken madopar mogelijk toch toenemende stijfheid vooral rechts. Moeite met omdraaien in bed. Articulatie verminderd. •Verhoogde valneiging. Ze is niet licht in het hoofd. •Slikken gaat moeilijker. •Patiente afgelopen half jaar 8 kg afgevallen, recent evaluatie internist. •Al langer moeizame ontlasting, frequentie nu 1x per 3 dagen. •Reuk sinds 2 jaar verminderd. •Cognitief goed. Geen hallucinaties.
Anamnese
KALMTHOUT
Richtlijn voeding: inname van medicatie
•Diagnostiek naar off momenten •Inname medicatie, ½ uur voor of 1 uur na de maaltijd •Eiwitrijke maaltijden in relatie tot levodopa•Obstipatie •Vertraagde maaglediging •Responsfluctuaties die mogelijk samenhangen met voeding verwijzing diëtist Richtlijn voeding: inname van medicatie
KALMTHOUT
2.Behandeling?
Obstipatie
1.Definitie?
KALMTHOUT
Richtlijn voeding: obstipatie Definitie: Obstipatie bij tenminste 2 criteria: •Frequentie 2x of minder per week •Hard persen •Harde en/of keutelige ontlasting •Gevoel van incomplete defecatie•Gevoel van obstructie/blokkade anorectaal•Manuele verwijdering
Richtlijn voeding: obstipatie
KALMTHOUT
Behandeling: •Neuroloog of parkinsonverpleegkundige–Stelt obstipatie vast aan de hand van bestaande criteria –Start niet medicamenteuze adviezen als: meer drinken, extra vezels en meer beweging •Heeft patiënt moeite met uitvoeren advies –Verwijzing diëtist voor verder voedingsadvies –Verwijzing fysiotherapeut voor beweegadvies •Ervaart patiënt erge hinder obstipatie –Start medicamenteuze behandeling (voorkeur voor movicolon) Richtlijn voeding: obstipatie
Richtlijn voeding: obstipatie
KALMTHOUT
1.Definitie?
2.Hoe te screenen en welke instrumenten?
3.Diagnostiek en behandeling?
Gewichtsverlies
KALMTHOUT
Definitie:
•>5% binnen 1 maand of >10% binnen 6 maanden en/of een te laag lichaamsgewicht (BMI < 18,5 en >65jaar BMI<20)
Richtlijn: onbedoeld gewichtsverlies
KALMTHOUT
1.Diagnostiek?
2.Behandeling?
Slikstoornissen
KALMTHOUT
Signaleren van problemen met kauwen of slikken Verwijzing •Logopedist voor:
-diagnostiek -interventies (bewuster slikken, lichaams/hoofdhouding, voedingsconsistentie, vermijden dubbeltaken, specifieke cues) •Diëtist •Ergotherapeut
Richtlijn voeding: slik- en kauwproblemen
KALMTHOUT
Consult logopedist •Veel spanning in hoofd/halsgebied. Trekkingen mondgebied. Hoofd voorover. Onvaste en geperste stem •Slikken: dun vloeibaar gaat niet goed •Advies: drinken karnemelkdikte uit bedbeker. Pap ipv brood. Dik glad gebonden warme maaltijd, slikinstructies
Consult fysiotherapie •Houdingsproblemen
Vervolg casus slik- en kauwproblemen
KALMTHOUT
•Patiente heeft verhoogde valneiging •Niet licht in het hoofd bij opstaan •RR liggend 125/65mmHg, staand 90/50mmHg
Vervolg casus
KALMTHOUT Richtlijn voeding: laag vitamine D
•10 mcg / dag -Vrouwen van 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar met lichte huidskleur die voldoende buitenkomen -Vrouwen tot 50 jaar en mannen tot 70 jaar met donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomen -Vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen •20 mcg / dag -Osteoporose -Wonend in verpleeg of verzorgingshuis -Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar met een donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomen -Vrouwen vanaf 50 jaar die een sluier dragen -Iedereen die ouder is dan 70 jaar Richtlijn voeding: laag vitamine D
KALMTHOUT Mogelijke oorzaken responsfluctuaties
•Inname medicatie
•Eiwitrijke maaltijden in relatie tot Levodopa
•Obstipatie
•Vertraagde maaglediging
KALMTHOUT
•Patiente heeft dieet niet gevolgd vanwege privé omstandigheden
•Zij is afgevallen, 64 kg
•Zij heeft nog steeds last van off momenten
•Zij wilt nu echt het dieet gaan volgen.
•Zij is gestart met duodopa
KALMTHOUTRichtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies
•Neuroloog en parkinsonverpleegkundige(afhankelijk van setting:huisartsspecialistouderengeneeskunde, revalidatiearts, klinisch geriater) –Weegbeleid afspreken –1 x per half jaar gewicht vast te leggen –Indien mogelijk 1 x per jaar screenen op ondervoeding •Nagaan van mogelijke oorzaken als: –Maligniteit–Slikproblemen –Dyskinesieën–Problemen met verkrijgen en bereiden van voeding
KALMTHOUT Richtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies
•Verwijzing –Diëtist bij onbedoeld gewichtsverlies volgens criteria –Ergotherapeut bij problemen arm-handfunctie–Fysiotherapeut bij houdingsproblemen –Logopedist bij kauw of slikproblemen Richtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies
KALMTHOUT
Vragen
KALMTHOUT
KALMTHOUT
Voeding en medicatie
Levodopa wordt vanuit de dunne darm in het bloed opgenomen. Via het bloed gaat het naar de hersenen. Datzelfde traject leggen ook bepaalde eiwitbestanddelen af. Zo ontstaat een hevige concurrentiestrijd die steeds gewonnen wordt door de eiwitten. De medicatie verliest in dat geval veel van haar werking.
Denk daarom goed na over hoe je voeding en medicatie combineert.
KALMTHOUT
GOED- Medicatie neemt u het best in met veel vocht en doe dat ongeveer een
half uur voor de maaltijd.- Wacht – indien mogelijk - anderhalf uur na een maaltijd om nieuwe
medicatie in te nemen. - Alle eiwitarme drankjes zijn goed: bron- of mineraal water, thee, limonade,
tomatensap
SLECHT- Neem uw medicatie niet in met melk of yoghurt. Ook sinaasappelsap is af te raden- Vermijd ook de combinatie van medicatie-inname en rode vleesproducten.Daar zit immers veel ijzer in.- Een volle maag zorgt ervoor dat levodopaer veel langer over doet om in hetbloed te raken. De dosis heeft dan minder effect.
KALMTHOUT
Recommended