View
224
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
Zagrożenia siedlisk kserotermicznych i ich ochrona czynna
Ochrona kseroterm Nowe Brzesko 15-16.05.2014
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych.
Sposoby oceny stopnia zachowania oraz przyczyny degradacji.
Prawne uwarunkowania ochrony muraw kserotermicznych.
Dobór właściwych metod ochrony czynnej.
Czynna ochrona.
Monitoring efektów.
Przedstawienie projektów ochrony muraw kserotermicznych.
Stefan GawrońskiInstytut Botaniki
Uniwersytet Jagielloński
Stefan Gawroński
Instytut Botaniki UJ
Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha
Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne
kserotermiczne
i naskalne lasy
1Biała Góra 11,25 7,10 4,15
2Biała Woda 33,71 16,38 17,33 PLH 120025
3Białowodzka Góra 67,69 65,11 1,29 0,87 0,42
4Dąbie 2,61 0,90 1,71
5Dolina Eljaszówki 109,57 105,14 4,43 PLH 120005
6Dolina Kluczwody 35,22 35,03 0,19 PLH 120005
7Dolina Mikowska 20,89 13,39 7,50
8Dolina Racławski 473,92 456,59 17,33 PLH 120005
9Dolina Szklarki 46,69 26,54 1,28 18,87 PLH 120005
10Kajasówka 11,83 2,01 9,82
11Kwiatówka 11,25 6,35 4,90
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie
– na ogół niewielka powierzchnia
Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha
Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne
kserotermiczne
i naskalne lasy
12Michałowiec 12,12 0,00 12,12 PLH 120011
13Opalonki 2,23 0,81 1,42
14Panieńska Góra 63,23 52,67 10,56
15Przegorzalskie Skałki 1,38 0,00 1,38
16Skała Kmity 19,36 18,56 0,80
17Skołczanka 36,77 34,33 2,44
18Sterczów Ścianka 3,04 1,04 2,00 PLH 120015
19Wały 5,81 3,99 1,82 PLH 120017
20Wąwóz Bolechowicki 22,44 21,54 0,90 0,10 PLH 120005
21Wąwóz Homole 58,64 44,04 14,60 1,13 PLH 120025
22Kalina Lisiniec 5,68 0,00 5,68 PLH 1200
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie
– na ogół niewielka powierzchnia
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych
– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,
lub zmiany użytkowania
Wyżyna CzęstochowskaStrzegowa
Murawy kserotermiczne zbiorowiska półnaturalne
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Fertile_Crescent_m
ap.png
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych
– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,
lub zmiany użytkowania
Żyzny półksiężyc, początki rolnictwa około 10 000 lat temu
Murawy kserotermiczne - zbiorowiska półnaturalne
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,
lub zmiany użytkowania
„Upadek Ikara” Peter Bruegel, około 1558
Murawy kserotermiczne -
zbiorowiska półnaturalne
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– eutrofizacja siedliska
Wyżyna Miechowska
Gmina Charsznica
w tle Obszar Natura 2000
Uniejów Parcele PLH 120075
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– eutrofizacja siedliska
Wyżyna Miechowska
Gmina Racławice
w tle Obszar Natura 2000
Wały PLH 120017
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– zabudowa
Wyżyna Olkuska
Gmina Jerzmanowice
Jerzmanowice
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Eksploatacja kruszyw
Wyżyna Miechowska
Gmina Miechów
Sławice Duchowne
Obszar natura 2000 PLH 120074
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Eksploatacja kruszyw
Brama Krakowska
Kraków
Bodzów
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Rozjeżdżanie
Pustynia Błędowska
Gmina Klucze
Pogranicze Wyżyny Śląskiej i
Olkuskiej
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Palenie ognisk i wypalanie
Wyżyna Olkuska
Gmina Jerzmanowice
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych
Nawłoć późna
Solidago gigantea
Brama Krakowska
Kraków
Rezerwat Skołczanka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych
Rukiewnik wschodni
Bunias orientalis
Wyżyna Olkuska
Bolechowice
Rezerwat Wąwóz Bolechowicki
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych
Winobluszcz zaroślowy
Parthenocissus inserta
Brama Krakowska
Kraków
Rezerwat Skałki Przegorzalskie
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych
Czeremcha późna
Padus serotina
Brama Krakowska
Kraków
Rezerwat Skołczanka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych
Orzech włoski
Juglans regia
Brama Krakowska
Kraków
Rezerwat Bonarka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zalesianie
Wyżyna Miechowska
Kalina Lisiniec
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zalesianie
Robinia akacjowa
Robinia pseudoacacia
Wyżyna Miechowska
Klonów
Rezerwat Opalonki
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zmiana użytkowania
Zaniechanie wypasu i koszenia
Brama Krakowska
Kraków
Rezerwat Skołczanka
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny
degradacji muraw kserotermicznych
Wyżyna MiechowskaWały
Uwarunkowania siedliskowe
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny
degradacji muraw kserotermicznych
Brama KrakowskaKraków
Przyczyny degradacji
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny
degradacji muraw kserotermicznych
Wyżyna MiechowskaKalina Lisiniec
Inwentaryzacja zbiorowiskroślinnych
PołożenieStosunki własnościoweBioróżnorodnośćForma i rodzaj ochronny
Rezerwat przyrodyObszar Natura 2000Ochrona gatunkowaOchrona ścisłaOchrona czynna
Intensywność użytkowania rolniczego samej murawy jak i jej bezpośredniego otoczeniaOgraniczenia użytkowania rolniczegoWykonywanie czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, lub rybackiej jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazówochrony gatunkowej
Wyżyna Miechowska Rezerwat Biała Góra
Prawne uwarunkowania ochrony
zbiorowisk kserotermicznych
Dobór właściwych metod ochrony czynnej z
uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń
Wyżyna MiechowskaGmina Miechów
PoradówBrak ekstensywnego
użytkowania rolniczego
Dobór właściwych metod ochrony czynnej z
uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń
Wyżyna OlkuskaGmina Wielka Wieś
WierzchowieBrak ekstensywnego pozyskiwania drewna
Czynna ochrona muraw kserotermicznychEkstensywny wypas
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
KlonówRezerwat Dąbie
Czynna ochrona muraw kserotermicznychUsuwanie nalotu drzew i krzewów
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
KlonówRezerwat Opalonki
Fot. T. Doniec
Czynna ochrona muraw kserotermicznychPodkrzesanie drzew nadmiernie ocieniających murawę
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
DaleRezerwat Wały
Czynna ochrona muraw kserotermicznychZwalczanie gatunków inwazyjnych
Karczowanie w szyi korzeniowej robinii akacjowej
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
KlonówRezerwat Opalonki
Czynna ochrona muraw kserotermicznychWykaszanie wojłoku kłosownicy pierzastej Brachypodium pinnatum
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
KlonówRezerwat Dąbie
Czynna ochrona muraw kserotermicznychWykaszanie wojłoku
Brama Krakowska Kraków
Rezerwat Skołczanka
Czynna ochrona muraw kserotermicznychWygrabienie i usuwanie wojłoku
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
DaleRezerwat Wały
Czynna ochrona muraw kserotermicznychIntrodukcja gatunków zagrożonych
Wyżyna Miechowska Gmina Racławice
Kalina Lisiniec
Czynna ochrona muraw kserotermicznychTworzenie powierzchniowych form ochrony
Ostoja Miechowska pltmp521
Pow. 8113,43 ha
Obszar zgłoszony przez organizacje pozarządowe
Czynna ochrona muraw kserotermicznychTworzenie powierzchniowych form ochrony
Obszar Natura 2000PLH 120049
Cybowa GóraWyżyna Miechowska
Gmina SłaboszówPow. 18,20 ha
Czynna ochrona muraw kserotermicznychTworzenie powierzchniowych form ochrony
Obszar Natura 2000PLH 120049
Cybowa GóraWyżyna Miechowska
Gmina SłaboszówPow. 18,20 ha
W obrębie Ostoi Miechowskiej wyznaczono dodatkowo 12 mniejszych obszarów Natura 2000 o
łącznej powierzchni 136,9 ha
Czynna ochrona muraw kserotermicznychPorządkowanie ruchu turystycznego
PodlasieGmina Węgrów
Sowia Góra
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Wyżyna MiechowskaKalina Lisiniec
SkołczankaD 43 powierzchnie
monitoringu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Kalina Lisiniec Obszar Natura 2000 PLH 120007
Kontrola 2011 Kontrola 2012 Zabiegi 2011 Zabiegi 2012
Zbiorowisko roślinne Inuletum ensifoliae zarastające przez drzewa i krzewy
Numer mark GPS 180 180 985 985
N N50 21.740 N50 21.740 N50 21.736 N50 21.736
E E20 09.594 E20 09.594 E20 09.599 E20 09.599
Data 19.08.2011 18.07.2012 05.07.2011 18.07.2012
Wysokość m n.p.m. 348 348 344 344
Ekspozycja SSW SSW S S
Nachylenie 20 20 22 22
Powierzchnia zdjęcja m2 25 25 25 25
Pokrycie warstwy a % 5 5 10 10
Pokrycie warstwy b % 30 30 15 0
Pokrycie warstwy c % 65 70 90 95
Pokrycie warstwy d % 0 0 10 10
Wysokość runi śred. cm 50 50 40 40
Wysokość runi max. cm 110 110 90 90
Skały % 0 0 0 0
Liczba gatunków 29 33 46 43
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Kontrola 2011 2012 Zabiegi 2011 2012
Picea abies A 1.1 1.1 Larix decidua A 1.2 1.2
Picea abies A 1.2 1.2
Cornus sanguinea B 2.3 2.3
Frangula alnus B 1.2 1.2 Cornus sanguinea B 2.2 0
Quercus robur B 1.2 1.2 Prunus spinosa B 2.2 0
Frangula alnus B + 0
Cornus sanguinea C 1.1 1.1 Ligustrum vulgare B + 0
Frangula alnus C 1.1 1.1
Prunus spinosa C 1.1 1.1 Frangula alnus C 0 +
Cerasus avium C + + Prunus spinosa C 2.2 2.2
Euonymus verrucosus C + + Cornus sanguinea C 1.1 1.1
Quercus petraea C + + Pinus sylvestris C + 0
Rosa sp. C 0 +
Viburnum opulus C + +
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
2011 2012 2011 2012
Kontrola Kontrola Zabiegi Zabiegi
Adonis vernalis 1 os. 5 p. pł. 1 os. 6 p. pł. Aster amellus 1 p. kw. 1 p. kw.
2 os. 4 p. pł. 2 os. 4 p. pł. Cirsium pannonicum 18 kwiat. 44 kwiat.
Aster amellus 1 os. kw. 1 os. kw. Cypripedium calceolus 5 p. pł. 5 p. kw. 1 p. pł.
Cirsium pannonicum 1 os. pł. 1 os. kw. Epipactis atrorubens 3 p. kw. 0
Epipactis helleborine 1 os. kw. 0 Gymnadenia conopsea 1 p. kw. 1 p. kw.
Orchis militaris 1 os. kw. 0 Linum flavum 1 os. (2kw. 3pł.) 1 os. (5kw. 2pł.)
2 os. (1kw. 1pł.) 2 os. (1kw. 1pł.)
3 os. (1kw.) 3 os. (1kw. 1pł.)
4 os. (1kw. 1pł.) 4 os. (1kw. 1pł.)
Linum hirsutum 0 1 os. (1kw. 5pł.)
Orchis militaris 0 1 p. kw.
Orchis pallens 1 p. kw. 1 p. kw.
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Miłek wiosenny Adonis vernalis
Wały
Miłek wiosenny Wały Wały Dąbie Dąbie Kalina Kalina
Adonis vernalis Lisiniec Lisiniec
2011 2012 2011 2012 2011 2012
Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Cała pow. Cała pow.
25 m2 25 m2 25 m2 25 m2
Liczba osobników 44 57 25 31 46 56
Średnia liczba na osobnika
pędów płonnych 3,75 1,61 1,36 0,81 3,83 4,18
pędów kwitnących 0,25 2,18 0,36 0,87 0,48 1,25
owocostanów 0 0,18 0 0 0 0,18
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Dziewięćsił popłocholistny
Carlina onopordifolia
Wały
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Dziewięćsił popłocholistny Wały Wały
Carlina onopordifolia
2011 2012
Liczba osobników płonnych
Powierzchnia 1 25 m2 0 0
Powierzchnia 2 25 m2 5 9
Powierzchnia 3 25 m2 26 31
Powierzchnia 4 25 m2 52 62
Powierzchnia 5 25 m2 60 64
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Wypas 2012
Miejsce Wały Dąbie Opalonki Kalina Lisiniec
Termin15.05 -31.05
101.06 -15.06
115.06 -30.06
101.07 -15.07
115.07 -31.07
101.08 -15.08
115.08 -31.08
101.09 -15.09
1
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Ustalenie terminów
wypasu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Monitoring wypasu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Pajęcznica gałęzista
Anthericum ramosum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Kłosownica pierzsta
Brachypodium pinnatum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Kruszyna pospolita
Frangula alnus
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Szałwia łąkowa
Salvia pratensis
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Dereń świdwa
Cornus sanguinea
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Klon zwyczajny
Acer platanoides
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Śliwa tarnina
Prunus spinosa
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Zgryzanie
Len włochaty
Linum hirsutum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Połamane pędy storczyka kukawki
Orchis militaris
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Wartość paszowa gatunków
muraw kserotermicznych
Filipek J. 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych.
Postępy nauk rolniczych 4. ss. 59-68.
Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość
wartości pastewnej
-3 Digitalis grandiflora Ś.ch Toksyczny 1 1
-2 Aquilegia vulgaris Ś.ch Toksyczny 1 1
-1 Allium montanum Toksyczny 2 2
-1 Allium oleraceum Toksyczny 3 2
-1 Allium vineale Toksyczny 3 2
-1 Arenaria serpyllifolia Toksyczny 3 1
-1 Clematis recta Ś.ch Toksyczny 1 2
-1 Coronilla varia M Toksyczny 4 2
-1 Cuscuta epithymum Toksyczny 3 2
-1 Euphrasia sp. Toksyczny 2 2
-1 Linum catharticum Toksyczny 3 2
-1 Melampyrum arvense Toksyczny 3 2
-1 Pulsatilla sp. Ś.ch Toksyczny 1 1
-1 Sedum sp. Toksyczny 3 2
-1 Senecio jacobaea Toksyczny 2 2
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Wartość paszowa gatunków
muraw kserotermicznych
Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość
wartości pastewnej
1 Acinos arvensis Mała wartość 2 1
1 Carex hirta Tu Mała wartość 4 2
1 Erigeron sp. Mała wartość 3 2
1 Gymnadenia conopsea Ś.ch Mała wartość 1 1
1 Helianthemum sp. Mała wartość 3 2
1 Listera ovata Ś.ch Mała wartość 1 1
1 Orchis sp. Ś.ch Mała wartość 3 2
1 Origanum vulgare Mała wartość 3 2
1 Ornithogalum umbellatum Ś.ch Mała wartość 2 1
1 Platanthera bifolia Ś.ch Mała wartość 2 1
1 Polygala sp. Mała wartość 3 1
1 Ranunculus bulbosus Mała wartość 2 1
1 Ranunculus nemorosus Mała wartość 3 2
1 Teucrium chamaedrys Mała wartość 3 2
1 Thymus serpyllum M Mała wartość 3 2
1 Verbascum sp. Mała wartość 3 2
1 Viola sp. Mała wartość 3 2
2 Agrimonia eupatoria Mała wartość 5 2
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych
Zadanie pn. „Inwentaryzacja zbiorowisk
ciepłolubnych w 22 obszarach
chronionych, opracowanie programów
zabiegów ochronnych dla ciepłolubnych
zbiorowisk roślinnych, hodowla ex situ
zagrożonych roślin, oraz monitoring
efektów przyrodniczych działań
ochronnych” realizowała Fundacja
Botaniki Polskiej zgodnie z umowa z dnia
22 czerwca 2011 zawartą z Regionalną
Dyrekcją Ochrony Środowiska w
Krakowie.
Siewki dziewięćsiła popłocholistnego
Carlina onopordifolia
Miłek wiosenny Sławice Kalina Kalina
Adonis vernalis Duchowne Lisiniec Lisiniec
2011 2011 2012
Losowe Cała pow. Cała pow.
Liczba osobników 30 46 56
Liczba pędów płonnych 157 176 234
Liczba pędów kwitnących 112 22 70
Liczba owocostanów 44 0 10
Liczba nasion dojrzałych 2465 0 376
Liczba nasion płonnych 75 0 99
Średnia liczba na osobnika
pędów płonnych 5,23 3,82 4,18
pędów kwitnących 3,73 0,47 1,25
owocostanów 1,47 0 0,18
nasion dojrzałych 81,87 0 6,71
nasion płonnych 2,50 0 1,76
Czynna ochrona stanowisk rzadkich
gatunków kserotermicznych
Pozyskanie nasion z
stanowisk zastępczych
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Wysiew nasion miłka wiosennego
Adonis vernalis na mikropoletkach
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Siewki miłka wiosennego
Adonis vernalis na mikropoletkach
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Siewki lnu złocistego
Linum flavum na mikropoletkach
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sadzonka lnu złocistego
Linum flavum w wielodoniczce
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
System korzeniowy sadzonki
lnu złocistego Linum flavum
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Porażone przez owady owoce wisienki
stepowej Cerasus fruticosa
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Odrosty korzeniowe wisienki
stepowej Cerasus fruticosa
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Owocostan powojnika prostego
Clematis recta
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Wysiew nasion powojnika prostego
Clematis recta
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sadzonki powojnika prostego
Clematis recta
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sasanka łąkowa
Pulsatilla pratensis
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Struktura
genetyczna dwóch
populacji sasanki
łąkowej Pulsatilla
pratensis
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sadzonki sasanki łąkowej
Pulsatilla pratensis
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Kwiatostan
kosaćca bezlistnego Iris aphylla
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sadzonki wegetatywne kosaćca
bezlistnego Iris aphylla
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Kwiaty dzwonecznika wonnego
Adenophora liliifolia
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Zgryzanie pędów dzwonecznika
wonnego Adenophora liliifolia
przez sarny
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Sadzonki dziewięćsiła popłocholistnego
Carlina onopordifolia
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Siewki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina
onopordifolia na mikropoletkach
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
System korzeniowy sadzonki
dziewięćsiła popłocholistnego Carlina
onopordifolia
Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków
kserotermicznych
Wysadzone sadzonki dziewięćsiła
popłocholistnego Carlina onopordifolia
Wały Wyżyna Miechowska
Recommended