View
6.066
Download
13
Category
Preview:
DESCRIPTION
Citation preview
Historia psychologii klinicznej• Najmłodsza z dziedzin psychologii stosowanej,
• psychologowie kliniczni na zachodzie należą do najliczniej
reprezentowanej grupy psychologów
• Pierwotnie miała charakter medyczny, opierała się o klinikę
człowieka chorego.
• zakres rozszerzył się - aktualnie dotyczy też człowieka
zdrowego, ale znajdującego się w trudnych sytuacjach
związanych ze stawianymi wymaganiami.
Historia psychologii klinicznej
• Przedmiot psychologii klinicznej:
– Człowiek wykazujący odchylenia od normy
w jakiejkolwiek formie.
– Jest to przedmiot szczególnie trudny do badań
naukowych, ograniczają się one do studium
przypadku.
Historia psychologii klinicznej
Definicja psychologii klinicznej, za R. Wallenem:
• Jest to dyscyplina o charakterze idiograficznym,
zajmująca się studiowaniem psychiki jednostki w
przeciwieństwie do nauk nomotetycznych
dążących do wykrywania praw ogólnych.
Historia psychologii klinicznej
• definicja za Shafferem i Lazarusem - Sekcja kliniczna
Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, :
• Psychologia kliniczna jest dziedziną psychologii
stosowanej, stawiającą sobie jako zadanie określenie
zdolności i cech jednostki za pomocą pomiaru, analizy,
obserwacji i na podstawie całokształtu wyników
badania (także dane z badania lekarskiego i socjalnej
historii człowieka)
Historia psychologii klinicznej
• Początki psychologii klinicznej to koniec XIX w.:
• 1890r. - James Cattell - pojawienie się testu umysłowego;
• 1896r. - L. Witmer - klinika psychologiczna w Pensylwani, była
to pierwsza klinika psychologiczna. Często nazywa się go
ojcem psychologii klinicznej.
• 1896r. - zaczyna ukazywać się czasopismo Psychological
Clinic.
• 1905r. - pojawienie się testu S. Bineta do badania inteligencji.
Historia psychologii klinicznej• Prądy na terenie psychiatrii
• koniec XIX i początek XX w. Charcot, Janet, Pinell, Freud, to
psychiatrzy, którzy zwrócili uwagę na to, że u podłoża wielu
zaburzeń psychicznych leżą czynniki natury psychologicznej, które
mogą prowadzić do zaistnienia zmian czy zaburzeń w zakresie
przystosowania, oraz do odczuwania dolegliwości natury
psychosomatycznej
• ich poglądy doprowadziły do powstania nowego kierunku
psychologii dynamicznej - charakter bardziej psychologiczny niż
medyczny (biologiczny).
Historia psychologii klinicznej• C. Beers, 1909r - początek ruchu higieny psychicznej.
• Beers był pacjentem szpitala psychiatrycznego, bacznie obserwował
traktowanie pacjentów - opisał to w tej książce: “ Umysł, który
odnalazł sam siebie” . Powstały liczne ośrodki, które zajmowały się
ochroną ludzi chorych psychicznie.
• Okres II W.Ś. - osoby po mechanicznych urazach głowy, diagnostyka
i szybka rehabilitacja, oraz urazy natury psychicznej, traumy
wojenne, utrata i żal po najbliższych.
Historia psychologii klinicznej
• Nurt eksperymentalno - empiryczny, na terenie Rosji, potem ZSRR,
nurt z dziedziny psychopatologii: Korsakow, Biechtieriew, Łuria,
Zeigarnik, Rubinstein.
• Korsakow - badał pamięć.
• Rubinstein - zestaw metod patopsychologii do badania prostych
procesów psychicznych i do złożonych procesów takich jak
myślenie, kojarzenie, wartości.
• Łuria - początek neuropsychologii.
Historia psychologii klinicznej
• Kraepelin - psychiatra niemiecki. Stworzył test do
pomiaru zmęczenia i pełną systematyka w zakresie
koncepcji psychiatrycznych. Uznawany za twórcę
nowoczesnej klasyfikacji zaburzeń psychicznych; wizja
biologiczna schizofrenii.
• Adler - psychiatria dziecięca, kompleks jako zespół
możliwy do rozwoju człowieka. Powstawały pierwsze
kliniki adlerowskie w Wiedniu.
Historia psychologii klinicznej
Polscy psycholodzy kliniczni:
• Julian Ochorowicz,
• St. Błachowski,
• E. Abramowski,
• K. Dąbrowski.
Historia psychologii klinicznej
Julian Ochorowicz
• 1891 r. Założył sekcję psychologii przy
Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników;
• 1916 r. Wydaje pracę “Psychologia
i medycyna”, poszukiwał związku
między psychologią a medycyną.
Historia psychologii klinicznej
Edward Abramowski
• Założyciel katedry psychologii
klinicznej na UW.
• zagadnienia podświadomości;
• zaburzenia pamięci
(wynikające z
podświadomości).
Historia psychologii klinicznej
Stefan Błachowski
• Zjawiska psychopatologii (zaburzenia spostrzegania).
• Współpraca z lekarzami.
• Założyciel w 1949r. Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego,
• naczelny redaktor Kwartalnika Psychologicznego od
1930r., Przeglądu Psychologicznego;
• związany z Uniwersytetem Adama Mickiewicza 1916-
1962r.
Historia psychologii klinicznej
Kazimierz Dąbrowski
• Założyciel Instytutu
Higieny Psychicznej
w Warszawie,
1930r.
Historia psychologii klinicznej
Maria Grzegorzewska
• Założycielka
i dyrektorka
Instytutu Pedagogiki
Specjalnej.
Historia psychologii klinicznej• Lata 50-te okres niekorzystny dla rozwoju psychologii,
introspekcji.
• Lata powojenne i początek lat 50-tych, działalność Instytutu
Higieny Psychicznej. Profilaktyka zdrowia - była to myśl
przewodnia Instytutu.
• Pierwsze zakłady psychologii klinicznej: UM, UJ, UW, KUL
1958-62.
• Na KUL-u psychologia kliniczna i osobowości.
Historia psychologii klinicznej
• Początek lat 60-tych i 70-tych
• problematyka agresji, stresu psychologicznego: Frączek, Kofta,
Maruszewski;
• psychopatologia procesów poznawczych: Lewicki, Kłosińska, Płużek
(wprowadziła psychologię amerykańską, testy amerykańskie).
• Choynowski, Kobierzyn - tłumaczyli testy.
• Choynowski – w Warszawie powstaje Polska Pracownia Psychometryczna,
1958r.
• Powstaje pierwszy polski podręcznik psychologii klinicznej - Lewicki.
• Zostaje przetłumaczona “Psychologia kliniczna” Wallena.
PSYCHOLOGIA KLINICZNA
• zajmuje się odstępstwami od normy.
• Dzieli się ją na różne specjalności:
– Psychologię kliniczną człowieka (od momentu narodzin do
późnej dorosłości)
– Psychosomatykę - wpływ czynników psychicznych na
organizm człowieka
– Neuropsychologię (dotycząca po uszkodzeniu mózgu)
– Psychologię sądową
PSYCHOLOGIA KLINICZNA• Psychologię kliniczną dzieli się wg etapów rozwoju człowieka.
• Z każdym z tych etapów wiążą się różne problemy psychiczne.
• Objaw - przejaw pojedynczy zachowania, zaburzenia,
• zespół objawów - syndrom.
• Różnicujemy 2 typy zaburzeń:
• dotyczące procesów poznawczych;
• dotyczące mechanizmów przystosowawczych osobowości
Różne kryteria zdrowia psychicznego
• W chorobie somatycznej - jest jakaś przyczyna (wirus, etc)
• w chorobie psychicznej trudno określić przyczyny
• Dzięki rozróżnieniu czym jest choroba a czym jest zdrowie możemy
określać:
– Predyspozycje do pewnych chorób
– Ustalić diagnozę choroby
– Dostosować leczenie
– Ustalić rodzaj i długość rehabilitacji
– Określić moment wyzdrowienia
Negatywne pojęcie zdrowia psychicznego
Teza – zdrowie psychiczne to brak objawów choroby.
Jest to tzw definicja „ignotum per ignotum”„ignotum per ignotum”
• Poglądy na to co jest chorobą a co nią nie jest wciąż się
zmieniają (np. leworęczność).
• Z kolei wciąż poznawane są nowe schorzenia dotychczas
niedostrzegane (zespół nadpobudliwości psychoruchowej)
Kryterium statystyczne
• Teza –te cechy psychiczne i zachowania są zdrowe, które są
najpowszechniejsze. „To co zdrowe określa tłum”„To co zdrowe określa tłum”.
• Zdrowie traci wymiar jednostkowy tzn. przestajemy zwracać
uwagę na potrzeby osoby natomiast stosujemy kryteria przyjęte
prze daną grupę społeczną.
• Do jakiej populacji odnieść te kryteria zdrowia psychicznego? W
jednej populacji (grupie) dane zachowania są uznawane jako
normalne, w innej grupie jako chore (wiekowej,
narodowościowej)
Kryterium społeczno – kulturowe• Teza – „zdrowie jest tym co jest akceptowane przez społeczeństwo”„zdrowie jest tym co jest akceptowane przez społeczeństwo”.
Zdrowy jest konformizm i podporządkowanie się zasadom społecznym.
Natomiast chore jest to co nie jest akceptowane, niewygodne dla innych.
• To kryterium należy odróżnić od kryterium statystycznego - przypadki
zachowań ekstremalnych – w pewnych środowiskach uznawane za
zdrowe (np. kamikadze w Japonii – pod względem kryterium
statystycznego jest to wyrazem patologii a według kryterium kulturowo-
społecznego nie!)
Kryterium społeczno – kulturowe• Różne kultury mają różne normy zdrowia, nie ma wyznaczników,
które cechy psychiczne są zdrowe, a które zaburzone patologicznie
• Zdrowie traci wymiar jednostkowy. Nie widzimy człowieka, widzimy
zasady, które narzuca nam grupa społeczna.
• Ilość osób zdrowych i chorych zmienia się bez względu na problemy
osobowościowe w zależności od tolerancji społecznej, polityki
społecznej
Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego
• Wywodzi się z koncepcji Darwina - adaptacja do
warunków środowiska
• Teza – „zdrowie jest to przystosowanie się organizmu „zdrowie jest to przystosowanie się organizmu
do środowiska gwarantujące mu przetrwanie i do środowiska gwarantujące mu przetrwanie i
prokreację”prokreację”.
• Budowa anatomiczna, fizjologiczna i psychologiczna
organizmów żywych służy osiągnięciu zdrowia.
Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego
• Czyli zdrowy jest ten kto skutecznie zaspokaja
indywidualne potrzeby organizmu, utrzymuje się
w optymalnej równowadze psychofizycznej, jest
samodzielny życiowo i akceptuje sam siebie.
• Nie ma znaczenia jaką drogą ten stan zdrowia jest
osiągany. Tak więc najważniejsze nie są normy
społeczne, ale indywidualne potrzeby.
Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego
• Nie w każdym środowisku można realizować indywidualne
potrzeby (np. rodzina wielodzietna, patologiczna)
• Nie każdy chce się realizować w danej potrzebie (np.
posiadanie dzieci)
• Nie wiadomo do końca, które cechy są zdrowe, a które
patologiczne.
Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego
• Uwzględnianie potrzeb indywidualnych jest niebezpieczne bo
np. w tym kryterium psychopata to zdrowy człowiek (SIC!)
• Z drugiej strony w tym kryterium podkreśla się cechę równowagi
psychicznej, psychofizycznej, samoakceptacji – okresy w życiu
człowieka, kiedy następuje dezintegracja (śmierć bliskiego,
dojrzewanie).
• Kazimierz Dąbrowski - Koncepcja Dezintegracji Pozytywnej – ten
okres służy człowiekowi – po niej człowiek staje się silniejszy,
dochodzi do równowagi, uczy się
• Odwołuje się do koncepcji pełnego rozwoju osobowości,
aktualizacji potencjalnych zdolności i koncepcji
samourzeczywistnienia się.
• Założenie „zdolny jest ten człowiek, który realizuje własne, „zdolny jest ten człowiek, który realizuje własne,
potencjalne możliwości, dąży do swoich szczytowych osiągnięć, potencjalne możliwości, dąży do swoich szczytowych osiągnięć,
realizuje czysto prywatne aspiracje. Zdrowie to stawanie się tym realizuje czysto prywatne aspiracje. Zdrowie to stawanie się tym
czym się potencjalnie jest”czym się potencjalnie jest”.
• Stan zdrowia oznacza wolność, twórczość, miłość, jedność duchową
z innymi ludźmi.
Kryterium samourzeczywistnienia się
• Fromm na temat zdrowia:
współczesna kultura uniemożliwia realizację zdrowia.
Środowisko zmusza do wegetacji myśli i odczuć pod terrorem
społecznych wymogów. Tylko nieliczni nie poddają się temu.
Konformizm jest cechą choroby.
• Dziecko walczy z autorytetem rodziców.
• Dziecko z zespołem Downa można uznać za zdrowe (zgodnie z
tym kryterium) jeśli aktualizuje się w swój sposób i w swoim
tempie rozwija się.
Kryterium samourzeczywistnienia się
• Bardzo ambitne podejście
• Nie ma określonej wyraźnie granicy gdzie jest
patologia gdzie zdrowie (dla każdego ten stan jest
inny)
• Wieloznaczność terminów określających zwroty
„aktualizacja potencjalnych możliwości” – co to
znaczy? Czy mam jakiś limit tych możliwości?
Kryterium samourzeczywistnienia się
Kryterium realizmu, spostrzegania i myślenia
• założenie: „osoba zdrowa realistycznie, obiektywnie, trafnie „osoba zdrowa realistycznie, obiektywnie, trafnie
spostrzega świat i siebie”spostrzega świat i siebie”.
• Jest to kryterium stosowane przez psychiatrów i odnosi się do
nierzeczywistego świata, kreowanego przez osoby ze schizofrenią,
paranoją.
• Cechy patologiczne tego typu myślenia:
– Myślenie autystyczne - wszystko co się dzieje ma związek ze mną
– Oderwanie od rzeczywistości
– Urojenia wielkościowe i prześladowcze
Kryterium realizmu, spostrzegania i myślenia
• Wyróżniki paranoi (urojeń)
– Zaangażowanie emocjonalne w fałszywe wierzenia
– Upór w poglądach i ignorowanie rzeczywistości
– Autyzm w myśleniu
– Głęboka introwersja, subiektywizm, zamknięcie w kręgu własnych problemów,
niemożność porozumienia się z innymi ludźmi
– Ekstremizm i obcość treści myślowych; z jednej strony megalomania (wiara we
własną wartość) z drugiej strony niska samoocena występująca u jednej osoby
– Podejrzliwość w stosunku do innych ,przypisywanie im wrogich motywacji (to
są cechy osób wybitnych – geniuszy)
MECHANIZMY POWSTAWANIA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
• biomedyczne• psychodynamiczne• behawioralne• poznawcze
Podejście biomedyczne
• Organiczny mechanizm powstawania.
• Zaburzenia psychiczne są objawem choroby somatycznej.
• Procedura wyodrębnienia schorzeń psychicznych w tym podejściu:
– opisanie zespołu objawów
– etiologia zaburzeń - zmiany w zachowaniu powoduje organizm
– wprowadzenie odpowiedniego leczenia najczęściej farmakologicznego
– profilaktyka.
Rodzaje etiologii występowania zaburzeń
psychicznych wg podejścia biomedycznego:
• Etiologia biochemicznaEtiologia biochemiczna – zaburzenia psychiczne
powstają w wyniku zaburzeń biochemicznych ustroju,
np. hormonalnej, enzymatycznej, neuroprzekaźników
• Etiologia infekcyjna Etiologia infekcyjna – zakażenie zarazkami: bakterie,
wirusy, grzyby, pierwotniaki
• Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna – są to zmiany patologiczne
w ośrodkowym układzie nerwowym
Etiologia biochemicznaEtiologia biochemiczna
• zaburzenia psychiczne powstają w wyniku zaburzeń biochemicznych ustroju, np. hormonalnej, enzymatycznej, neuroprzekaźników
Pellagra psichosis• powstaje u osób leczonych lekami przeciwgruźliczymi, przy niedoborach
witaminowych,
• obok objawów typowo somatycznych (np. skórnych) pojawiają się zaburzenia
psychiczne np.
– zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni,
– halucynacje - doznawanie wrażeń zmysłowych, które tak naprawdę nie mają
miejsca, mogą pochodzić ze wszystkich narządów zmysłów naszego organizmu
– Urojenia - myśli prześladowcze, wielkościowe, urojenia winy i inne
– nieadekwatne do sytuacji emocje np.: śmiech w tragicznych okolicznościach
Schizofrenia• choroba bardzo poważna, której przyczyn do tej pory nie wyjaśniono do końca;
• bardzo ciężkie zaburzenia osobowości, emocji człowieka
• objawem osiowym jest rozpad osobowości.
• W podejściu biomedycznym uważa się, że przyczyną schizofrenii jest nadmiar dopaminy w
mózgu
• dopamina (jeden z neuroprzekaźników) powoduje
– nadaktywność psychoruchową osób chorych na schizofrenię,
– gadatliwość i monolog (tzw. sałatka słowna – pacjent mówi bez kontaktu z rozmówcą, osoba chora
zmienia temat z minuty na minutę w sposób mało logiczny)
– urojenia,
– halucynacje,
• Stosuje się tu leczenie farmakologiczne, które obniża poziom dopaminy w mózgu, (efekt
uboczny: pojawiają się często objawy podobne do choroby Parkinsona)
Choroba ParkinsonaObjawy:
• Spowolnienie psychoruchowe (procesy myślenia, kojarzenia,
mówienia, pisania, czytania), charakterystyczna jest mikrografia –
zaburzenia pisma
• Maskowatość twarzy – sztywność ruchowa, mięśniowa, twarz nie
wyraża emocji, u części osób choroba Parkinsona prowadzi do
demencji
• Skutki uboczne leczenia: podwyższanie poziomu dopaminy w mózgu
może doprowadzić to do schizofremii
Choroba Wilsona
• zaburzenia transportu gospodarki miedzi w organizmie.
• Ujawnia się najczęściej między 8-16 rokiem życia.
• Jednym z objawów są zaburzenia psychiczne (obok
somatycznych), są to:
• Regresja intelektualna
• Zmiany osobowości
• Zaburzenia emocjonalne (depresja, mania, labilność emocjonalna,
nieadekwatność emocji w stosunku w stosunku do sytuacji)
• Zaburzenia psychotyczne (podobne do schizofrenii)
Zespół Korsakowa
• przyczyną jest niedobór witaminy B1 w organizmie powodowany przez
alkoholizm, który prowadzi do dysfunkcji a także zmian strukturalnych w
mózgu;
• wiodącym objawem są zaburzenia pamięci tzw. świeżej, pacjent pamięta
to co się działo wcześniej a nie pamięta tego co dzieje się teraz, powstają
luki pamięci, które pacjent wypełnia konfabulacjami,
• zmiany osobowościowe,
• urojenia,
• halucynacje
Działanie neuroprzekaźnikówDziałanie neuroprzekaźników
• Pobudzanie innych neuronów – czyli wywołanie ich wyładowań
• Hamowanie działania neuronów – czyli zapobieganie ich wyładowaniom
• Neuroprzekaźniki biorą udział w różnych procesach – od skurczu mięśni do reakcji emocjonalnych
• Nadmiar lub niedobór neuroprzekaźników powiązany jest z różnymi chorobami psychicznymi
Zapalenie mózgu i opon mózgowych
• powstają dysfunkcje mózgu:
• stany majaczeniowe,
• chory nie wie gdzie się znajduje,
• ma zaburzenia w orientacji w czasie i przestrzeni
• nie rozpoznaje osób,
• ma trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem.
Zbyt późna interwencja powoduje zmiany w strukturze mózgu,
trudności w mówieniu, kojarzeniu, trudności ze słuchem i wzrokiem.
Kiła, syfilis• przy nieleczonym syfilisie pierwsze objawy zakażenia
organizm zwalcza, ale zarazki pozostają w organizmie. Jeśli
nie ma leczenia to po kilkunastu latach zarazek przedostaje
się do mózgu i powoduje zaburzenia psychiczne.
• Otępienie intelektualne – demencja, pacjent z którym
trudno nawiązać kontakt nie potrafi się skoncentrować na
zadaniu, nie rozumie dłuższych tekstów, może przypominać
osobę z depresją
• Urojenia, halucynacje, zaburzenia emocjonalne
Infekcja wirusem HIV• nieodwracalne zmiany w odporności organizmu;
• Wirus ten należy do grupy wirusów neurotro-picznych – siedliskiem
dla wirusa jest układ nerwowy człowieka
3 etapy infekcji:
• Faza nosicielstwa – bezobjawowa
• Faza objawowa – dochodzi do gwałtownego spadku odporności
organizmu
• Choroba AIDS – Zespół Nabytego Upośledzenia Odporności; jako
takiej choroby nie ma, ale rozpoznaje się choroby towarzyszące:
nowotwory, zmiany w narządach, prowadzące do śmierci
Infekcja wirusem HIV• Już w fazie nosicielstwa ujawniają się zaburzenia psychiczne
(u ok. 30% osób):
– zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi,
– myślenia abstrakcyjnego,
– spowolnienie psychomotoryczne.
• Im dalsza faza, tym więcej osób z zaburzeniami psychicznymi.
• U części osób w fazie AIDS pojawia się demencja. Zaburzenia
dotyczą wszystkich sfer: poznawczej, ruchowej, społecznej.
Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna
• są to zmiany patologiczne w ośrodkowym
układzie nerwowym, czyli w mózgu
spowodowane:
– Nowotworami
– Patologią układu krwionośnego (wylewy krwi do
mózgu, niedotlenienie, tętniaki)
– Urazy - szczególnie w wyniku wypadku
Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna
• Rodzaj i głębokość zaburzeń psychicznych zależą
od miejsca i rozległości uszkodzenia mózgu
• Najczęstszymi zaburzeniami są:
– zaburzenia uwagi i koncentracji
– trudności w uczeniu się,
– i zapamiętywaniu.
Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna• Przy uszkodzeniach skroniowych objawy zaburzeń podobne do
schizofrenii
• Przy uszkodzeniu płatów czołowych można obserwować zaburzenia
podobne do głębokiej depresji
• Zaburzenia podobne do psychopatii (też przy uszkodzeniach
płatów) przejawiające się niestosowaniem się do reguł życia
społecznego. Człowiek staje się niebezpieczny dla siebie i innych.
• Przy rozpoznawaniu choroby psychicznej trzeba zacząć od
wykluczenia etiologii czysto mózgowej.
BEHAWIORYZM
• John Watson (1878-1958) jeżeli psychologia ma być nauką przyrodniczą,
musi swe zainteresowania ograniczyć do tego, co daje się zaobserwować
i zmierzyć - a więc do zachowania
• psychologia powinna zajmować się procesem uczenia obserwowalnych
reakcji w odpowiedzi na bodźce (Iwan Pawłow - warunkowanie)
• według rosyjskiego badacza próby dociekania, co myśli pies, a także,
co myśli człowiek, są absurdalne
BEHAWIORYZM
• B. F. Skinner (1904-1990) uważał, że organizm uczy się takich,
a nie innych reakcji, ponieważ są one wzmacniane
• wielu psychologów przyjęło pogląd, że złożone ludzkie zachowanie
można w zasadzie rozumieć jako rezultat tysięcy przypadków uczenia się
poprzez wzmocnienia
Podstawowe cechy warunkowania Podstawowe cechy warunkowania klasycznegoklasycznego
• Przed warunkowaniem bodziec bezwarunkowy
(Bb) w naturalny sposób wywołuje reakcję
bezwarunkową (Rb)
• Bodziec obojętny, taki jak (ton) dźwięk dzwonka,
nie wywołuje tej reakcji. Podczas warunkowania
zestawia się bodziec obojętny z Bb
• Wskutek skojarzenia z Bb, bodziec obojętny staje
się bodźcem warunkowym (Bw) i wywołuje reakcję
warunkową (Rw), która jest podobna do (Rb).
Awersja smakowaAwersja smakowa1. Przykład warunkowania klasycznego
2. Adaptacyjny charakter – motywują organizm do unikania potencjalne
szkodliwych rodzajów żywności
3. Niekonieczne równoczesne występowanie Bb (np.: mdłości) i Bw (smak
jedzenia)!
4. Eksperyment – Garcia i Koelling (1966)
– warunkowanie dwóch grup szczurów
– Trzy Bw dla każdej z grup: słodki smak wody, światło, dźwięk
– 1 grupa: Bb = mdłości, 2 grupa: Bb = wstrząs elektryczny
– Mdłości = awersja do słodkiej wody, wstrząs elektryczny = awersja na światło
i dźwięk
Podejście behawioralne• Zachowania patologiczne, zaburzenia psychiczne są wyuczone na
drodze uprzedniego doświadczenia. Zaburzenia psychiczne = to
nabyte nawyki zachowania, które nie służą przystosowaniu się
organizmu do środowiska. Można stwierdzić jakie czynniki w
środowisku prowadzą do zachowań patologicznych i jeśli zmieni się
te czynniki środowiskowe to jednostka oduczy się niewłaściwych
nawyków i nauczy się nowych zdrowych zachowań.
Podejście behawioralne• Wg podejścia behawioralnego schizofrenia powodowana jest
niewłaściwym zachowaniem się matki w stosunku do dziecka u którego
następnie rozwijają się objawy psychopatologiczne. Patologiczna relacja
pomiędzy matką a dzieckiem ma charakter tzw. podwójnego wiązania.
Polega ona na tym, że matka werbalnie deklaruje miłość do dziecka
natomiast w realnym działaniu (czynach) wyraża uczucia negatywne. W
konsekwencji dziecko nie rozumie na czym polegają uczucia. Nie wie czym
jest nienawiść, nie wie czym jest miłość. Nie potrafi przypisać uczuciom
właściwej normy.
Terapia w podejściu behawioralnym
• Polega na usuwaniu, wygaszaniu patologicznych objawów
poprzez manipulację bodźcami w środowisku. Może to
polegać np. na stopniowym przyzwyczajaniu pacjenta do
obiektu wywołującego negatywne emocje.
Terapia w podejściu behawioralnymZałożenia terapii
• Właściwe zachowania są nagradzane (pochwała, jedzenie, dotyk);
zachowania patologiczne są karane (naganą, wyrażoną karą fizyczną) lub
wygaszane, czyli brak nagrody a więc brak wzmocnienia pozytywnego np.
poprzez brak zainteresowania niewłaściwym zachowaniem się dziecka.
• Behawioryści jako pierwsi zwrócili uwagę na znaczenie rzeczywistego
przykładu w kształtowaniu się zachowań. Przykład zachowania się
rodziców dużo bardziej wpłynie na dziecko niż uporczywe zakazy i nakazy.
Koncepcje uczenia się• Zachowanie normalne bądź zaburzone jest nabywane
zgodnie z regułami procesu uczenia się.
• Proces uczenia się jest sterowany przez otoczenie
(wzmacnianie zachowań).
• Różnice indywidualne wynikają z faktu, że każdy człowiek
ma indywidualną - swoją historię życia, uczenia się.
• Natomiast podobieństwa w zakresie patologii są wynikiem
podobnych oddziaływań społeczno-kulturowych.
Koncepcje uczenia się
• Według Skinnera - wszystkie reakcje są wyuczone jako
odpowiedź na wzmocnienia ze środowiska. Zachowania
pacjentów psychiatrycznych mają charakter wyuczony,
nabyty.
• Szkoła bezstresowa - wzmocnienia pozytywne, nagrody,
wyzbywanie się lęku itd.;
• Według A. Meyera alkoholizm jest wyuczoną reakcją: alkohol
obniża lęk, co stanowi wzmocnienie pozytywne - nagrodę;
Według H. J. Eysencka• zachowanie zaburzonej jednostki opiera się na dwóch elementach:
– Predyspozycji organizmu - np. stałość / chwiejność emocjonalna;
– Predyspozycji do ekstrawersji/ introwersji.
• Wysoki rozwój neurotyzmu wynika z chwiejności emocjonalnej, predysponuje
do pojawienia się nerwicy.
• Wymiar ekstra / introwersji różnicuje kliniczny obraz:
– neurotyczny introwertyk - obraz nerwicy z poczuciem winy, poczucie lęku,
reakcje depresyjne;
– neurotyczny ekstrawertyk - psychopatyczne i histeryczne zachowania.
PSYCHOLOGIA POSTACI• trzej czołowi przedstawiciele tej szkoły: Max Wertheimer, Kurt Koffka,
Wolfgang Kohler – lata `20 XXw.
• dowodzili, ze spostrzeżenie jest czymś więcej niż sumą swoich części
składowych, ze są to pewne całości (postaci - od niem. Gestalt), które
nadają znaczenie poszczególnym swoim częściom
• mamy tendencję do spostrzegania oderwanych fragmentów informacji
jako zintegrowanych całości, włączających także pewne elementy
kontekstu, w jakich one występują
• psychologowie postaci wierzyli, ze uczenie się może mieć charakter
aktywny i ukierunkowany na cel, a nie jedynie reaktywny i mechaniczny
Symbol nie ulega zmianie, ale jego znaczenie zmienia się w zależności od kontekstu, czyli współwystępujących symboli.
Tego rodzaju przykłady wpływu kontekstu na spostrzeganie napotykamy często w życiu codziennym.
PSYCHOLOGIA POSTACI
• Kurt Lewin:
• Nerwica to konflikt motywacyjny, wewnętrzny przy
współistnieniu dwóch sprzecznych tendencji
domagających się zaspokojenia. Dominującym typem
konfliktu jest konflikt: dążenie - unikanie.
Nierozwiązany konflikt jest źródłem lęku i emocji
negatywnych, a to przeradza się w nerwicę.
PSYCHOANALIZA
• Teoria Zygmunta Freuda bardziej niż inne wniknęła do
kultury masowej
• Freud osiągnął swój wgląd w naturę ludzką poprzez
dogłębne rozmowy (wywiady kliniczne) ze swoimi
pacjentami
• zdumiało go, jak mało pacjenci są świadomi motywów
własnego postępowania (usprawiedliwianie,
racjonalizowanie, obwinianie siebie)
PSYCHOANALIZA• Freud doszedł do wniosku, ze procesy nieświadome - szczególnie impulsy
erotyczne i agresywne - znacznie silniej wpływają na ludzkie zachowanie niż
myślenie świadome
• uważał, ze większość umysłu funkcjonuje w sposób nieświadomy
(pragnienia, popędy)
• ID EGO SUPEREGO - trzy struktury osobowości
• energia psychiczna: libido i thanatos
• ponieważ Freud zakładał, ze nieświadome siły tkwiące w osobowości
człowieka wyznaczają jego myśli, uczucia i zachowanie, jego teoria nazywana
jest psychodynamiczną
• Freud stworzył tez metodę psychoterapii, nazywaną psychoanalizą
PSYCHOANALIZA
• przyczyny zaburzeń psychotycznych, nerwicowych, tkwią w
podstawowym konflikcie intrapsychicznym między id a superego.
• Warunkiem wstępnym powstania zaburzeń jest tłumienie
popędów, które nie mogą być ujawnione.
• Zablokowanie normalnego rozładowania libido powoduje
rozprzestrzenianie się pobudzenia, które odczuwane jest jako lęk.
Lęk powstaje na skutek przeciążenia ego impulsami płynącymi z id,
a także sytuacjami o charakterze traumatycznym pochodzącymi ze
świata zewnętrznego.
PSYCHOANALIZA
• Freud uważa, że z zaburzeniami nerwicowymi najbardziej łączą się: lęk przed
utratą obiektu miłości i lęk przed karą ze strony superego.
• Ten nerwicowy lek powoduje, że ego broniąc się stosuje mechanizmy obronne
• Część energii zostaje wyparta, a część zamienia się w objawy nerwicowe
(przymusy, natręctwa,...).
• Freud oprócz tego wymienia dwa mechanizmy patologiczne: fiksacja i regresja.
Stanowią one zaburzenia w rozwoju psychoseksualnym.
• Fiksacja - koncentracja energii psychicznej na tej fazie rozwoju , na której osoba
przeżyła szczególną frustrację potrzeb lub szczególną gratyfikację.
• Regresja - powrót do wcześniejszych faz rozwoju, takich w których występują
punkty frustracji.
Teoria rozwoju psychospołecznego Erika EriksonaTeoria rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona
Erik Erikson(15.06.1902 – 12.05.1994)
Erikson wyodrębnił osiem stadiów
życia człowieka.
Każdy z nich charakteryzuje się
tym, że wywołuje u jednostki inny,
specyficzny dla siebie kryzys.
Stadia rozwoju psychospołecznego według E. Stadia rozwoju psychospołecznego według E. EriksonaEriksona
Stadia rozwoju psychospołecznego według E. Stadia rozwoju psychospołecznego według E. EriksonaEriksona
Stadia rozwoju psychospołecznego według E. Stadia rozwoju psychospołecznego według E. EriksonaEriksona
Stadia rozwoju psychospołecznego według E. Stadia rozwoju psychospołecznego według E. EriksonaEriksona
Terapia w podejściu psychodynamicznym
• W niej zadanie polega na uświadomieniu sobie,
zafałszowanych, ukrytych treści własnego życia psychicznego,
osobowości.
• Czynniki, które pomagają w terapii to bezwarunkowa
akceptacja, empatia, zrozumienie dla uczuć osoby
poddawanej terapii.
Terapia w podejściu psychodynamicznym
Sposoby docierania do ukrytych emocjiSposoby docierania do ukrytych emocji
• To wymaga dużo czasu i chęci samego pacjenta
• Zastanowienie się czemu służy dane zachowanie – czyli co się
zyskuje mając dane objawy zaburzeń psychicznych (np. co zyskuje
dziecko, które moczy się w nocy lub dostaje ataku histerii);
co by się stało gdyby danego zachowania nie było
• metoda wyolbrzymiania objawów zaburzeń, zachęcanie do tych
czynności natrętnych wyj. alkoholizm i narkomania
PERSPEKTYWA POZNAWCZA
• Badanie procesów umysłowych (spostrzeganie i przedstawienie świata, uczenie, zapamiętywanie przeszłości, planowanie przyszłości, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, używanie języka = UMYSŁ)
• Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta
• Porównanie umysłu ludzkiego do komputera
Jean Piaget (ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchâtel , zm. 16 września 1980 w Genewie),
Psycholog i biolog szwajcarski.
Podejście poznawcze• Model ten opiera się na założeniu, że nasze myśli, oczekiwania,
przekonania są bezpośrednią przyczyną zachowania. Zmiana myślenia
powoduje zmianę zachowania.
• Etiologia zaburzeń psychicznych w tym podejściu:
• nieprawidłowe myślenie,
• patologiczne treści poznawcze (zdarzenia psychiczne) np. jeśli ktoś cierpi
na depresję tzn, że myśli, że nie ma kontroli nad własnym życiem i że
ponosi karę za jakieś czyny.
• Terapia polega na zmianie myślenia pacjenta. W terapii dąży się do zmiany
zdarzeń psychicznych krótko i długoterminowych.
Zdarzenia krótkoterminowe• są to oczekiwania, oceny i atrybucje
• Oczekiwania – jest to antycypacja, przewidywanie
konsekwencji działań. Dotyczą one wyniku i skuteczności
działania
• Ocena – jest to automatyczne, nieświadome ocenianie
własnej osoby i działań. Negatywne oceny swojej osoby
utrwalone prowadzą do głębokich zaburzeń psychicznych
(depresji, nerwicy, fobii)
Zdarzenia krótkoterminowe• Atrybucja – poszukiwanie przyczyny danego zdarzenia, może być
ona zewnętrzna i wewnętrzna
– Wewnętrzna – sama jestem sprawcą danego zdarzenia
– Zewnętrzna – zdarzenie zostało spowodowane przez kogoś innego lub
przez sytuację
– Atrybucje mogą być stałe (powtarzające się) i niestałe (chwilowe)
– Atrybucje mogą być ogólne (oznaczają, że niepowodzenie musi się
powtórzyć w innych sytuacjach) i specyficzne (wynikające z jakiejś
wyjątkowej sytuacji)
Zdarzenia długoterminowe
• to przekonania, wierzenia często irracjonalne,
wpojone przez rodzinę i społeczeństwo
• Np. rozumienie agresji – przekonanie o tym co
powinno się robić tzw. tyrania powinności, jest
jedną z głównych przyczyn depresji.
•
Zdarzenia długoterminowe• Przykłady irracjonalnych wrażeń mogących prowadzić do zaburzeń psychicznych.
– Wszyscy powinni mnie lubić.
– Wszystko powinno mi się udawać.
– To co zdarzyło się w przeszłości jest najważniejszym wyznacznikiem tego co
jest teraz i tego co będzie.
– Nie mam wpływu na to co się dzieje.
• U osób z zaburzeniami psychicznymi najczęściej występują atrybucje negatywne
dotyczące własnej osoby i innych. Utrwalony jest także sposób dokonywania
atrybucji, ocen i oczekiwań. Trwałe są irracjonalne wierzenia. Zmiana tych stałych
sposobów myślenia prowadzi do usunięcia objawów patologicznych
PERSPEKTYWA HUMANISTYCZNO - EGZYSTENCJALNA
• Humanizm podkreśla ludzką zdolność do samospełnie-nia
(najważniejsza jest samoświadomość w podejmowa-niu
decyzji)
• Egzystencjalizm – człowiek jednostka wolna i pono-sząca
odpowiedzialność za dokonywane przez siebie wybory
etyczne
PERSPEKTYWA HUMANISTYCZNO - EGZYSTENCJALNA
• C. Rogers, A. Maslow, R. May: Życie ludzkie jest
poszukiwaniem osobistej tożsamości i sensu egzystencji
• Charakter praktyczny (a nie akademicki)
• Główny cel: pomaganie ludziom w pozyskaniu kontaktu z
własnymi uczuciami i w realizacji własnego potencjału
rozwojowego
Carl Rogers
(ur. 08.011902 – zm. 04.021987)
Abraham Maslow
(ur. 01.041908 – zm. 08.06.1970)
Rollo May
(21.04.1909 – 22.10.1994)
Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterowności
• Koncepcja zewnątrzsterowności podkreśla zależność od:– otoczenia;– innych ludzi;– szkoły;– grupy społecznej;– obowiązujących praw i modeli.
• Koncepcja wewnątrzsterowności podkreśla:– większą podmiotowość;– możliwość kierowania sobą;– proces uczenia zmierzający do wykształtowania u ludzi zachowań
wewnątrz lub zewnątrz sterownych.
Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterowności
Człowiek zewnątrzsterowny:
• podporządkowany - trzyma się norm: zakazów i nakazów;
• konformizm;
• często niezdolny do samodzielnego podejmowania decyzji;
• posłuszny i lojalny wobec tych, którzy nim sterują;
• może działać sprawnie, ale w ramach określonego układu zależności;
• sztywny we własnych zachowaniach bez możliwości innego działania niż
narzucone;
• daje się sterować, ale i sam jest rygorystyczny;
• lojalny wobec władzy, systemu, ale pełen nienawiści do tego, co inne,
podejrzliwy.
Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterownościCzłowiek wewnątrzsterowny:• niezależny;• samodzielny;• zdolny do odpowiedzialnych decyzji;• trzyma się własnej “mapy” poznawczej;
Skrajna wewnątrzsterowność daje:• nieliczenie się z innymi;• alienację;• zaburzenie procesów poznawczych - spostrzeganie tylko
przez własny pryzmat;• zaburzenie procesów emocjonalnych.
Poczucie zewnętrznej i wewnętrznej kontroli
Rotter w swej koncepcji wyróżnia:
– poczucie kontroli wewnętrznej;
– poczucie kontroli zewnętrznej.
Zewnętrzne poczucie kontroli charakteryzuje:
• niska samoocena;
• podatność na perswazję;
• mała samoakceptacja.
Wewnętrzne poczucie kontroli charakteryzuje:
• większa odporność na frustracje;
• wiara we własne możliwości;
• zdolność samodzielnego poszukiwania rozwiązań.
Koncepcja wyuczonej bezradności - Seligman
Bezradności uczy się człowiek, gdy zauważa brak związku przyczynowego między
otrzymanymi przez niego wzmocnieniami a wykonywanymi działaniami. Wyuczona
bezradność prowadzi do pojawienia się deficytów w trzech obszarach:
• deficyty poznawcze - nie przewiduje skutków działania, nie wie ...;
• deficyty emocjonalne - dominacja takich zachowań jak lęk, apatia, depresja, zmęczenie,
wrogość, rezygnacja;
• deficyty motywacyjne - nie widzi sensu działań.
Zewnętrzne czynniki sprzyjające wyuczonej bezradności:
• nieokreśloność zadań;
• brak jasności wymagań;
• postawa niezadowolenia.
• bezradność zbiorowa - np. powielanie w środowisku poglądów typu “Nie opłaca się
pracować”.
Podejście eklektywnePolega ono na ocenie różnych wymiarów ludzkiego życia psychicznego i fizycznego.
1. Zachowanie i relacje interpersonalne – jeśli tu widzi się problemy to stosuje się:
– Metody behawioralne
– Treningi asertywności (wyrażać swoje potrzeby bez lęku)
2. Emocje, wyobrażenia i myśli – jeśli tu są problemy to metody terapii
– poznawczej
– psychoanalitycznej
3. Objawy zaburzeń fizycznych
– Leczenie farmakologiczne
– Odpowiednia dieta, gimnastyka, sport, nauka relaksu, oddychania
Recommended